اثرات پروژه های انتقال آب سرشاخه های کارون در ایجاد یا تشدید کانون های گردوغبارخوزستان با بهره گیری از فناوری های GIS & RS
محورهای موضوعی :عاطفه بساک 1 , حوریه اعرابی مقدم 2 , زهرا حجازی زاده 3 , میثم طولابی نژاد 4
1 - دانشگاه خوارزمی تهران
2 - الزهرا
3 - دانشگاه خوارزمی تهران
4 - دانش آموخته
کلید واژه: انتقال آب کارون گردوغبار تالاب شادگان خوزستان سنجش از دور تصاویر ماهواره ای,
چکیده مقاله :
این تحقیق با هدف بررسی اثرات پروژه های انتقال آب سرشاخه های کارون در ایجاد یا تشدید کانون های گردوغبارخوزستان با بهره گیری از فناوری های GIS & RS به رشته تحریر درآمد. بدین منظور ابتدا پارامترهای روزانه ی اقلیمی شامل(دما، بارش، دید افقی، رطوبت نسبی و باد) و دبی برای 9 ایستگاه سینوپتیک و 9 ایستگاه هیدرومتری در یک دوره ی 30 ساله جمع آوری گردید. همچنین از داده ها و تصاویر ماهواره ای جهت بررسی وضعیت پوشش گیاهی، رطوبت خاک، ذرات گردو غبار در منطقه مورد مطالعه بهره گرفته شد. با توجه به روند گاز دی اکسیدکربن طی سال های 1985 تا 2015 ، دوره های مورد مطالعه به دو دوره ی قبل از گرمایش جهانی(1985-1995) و بعد از گرمایش جهانی(1996-2015) تقسیم بندی گردید. سپس با استفاده از روش های آماری و سنجش از دور اقدام به بررسی دوره های مذکور پرداخته شد. نتایج حاصل از بررسی دبی رودخانه کارون نشان داد که آورد کارون در دوره ی آماری دوم نسبت به دوره ی اول 171 مترمکعب در ثانیه کاهش یافته است. گردوغبار محلی طی دوره ی دوم نسبت به دوره اول افزایش یافته اما شاخص پوشش گیاهی(NDVI) با کاهش 13/0 مواجه بوده است. وسعت و میزان رطوبت خاک در شرق حوضه روندی صعودی داشته است که نقش سدسازی در این تغییرات مؤثر بوده است؛ اما در غرب حوضه کارون (اطراف تالاب شادگان) این روند با کاهش مواجه بوده است، درنتیجه با عبور جریان باد از غرب حوضه، بدلیل کاهش رطوبت خاک و چسبندگی خاک، ذرات ریز از سطح زمین جدا شده و موجب بروز حداکثر گردوغبار در خوزستان و حوضه کارون شده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که عدم مدیریت درست منابع آب، سدسازی و اجرای طرح های انتقال آب در سرشاخه های کارون موجب کاهش دبی و رطوبت خاک در غرب حوضه و در نتیجه گسترش کانون ریزگردها در استان خوزستان شده که این امر می تواند اثرات زیست محیطی و مخاطرات انسانی از جمله ابتلا به انواع امراض تنفسی و ریوی و همچنین کاهش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی و در نتیجه کاهش امنیت غذایی را در پی داشته باشد.
This study was carried out to investigate the impacts of Karoun water branches transference projects on creation or intensification of Khuzestan dust points. For this purpose, daily climatic parameters (temperature, precipitation, horizontal view, moist and wind) and required water debit for 9 synoptic and hydrometric stations within a 30-year statistical period were collected. Missing data were recovered and sorted by using Matlab,Minitab and Excel software. Also satellite data and images were used to study vegetation, soil moist and dust particles conditions in the specific area. According to the greenhouse gas procedures during 1985 to 2015, the studied period was broken into two periods, one before global warming (1985-1995) and the other after intensification of global warming (1996-2015). Then by using statistical methods and remote sensing the mentioned periods were investigated. The results from investigating long term debit of Karoun river showed that there is 171 m3/s decrease in second statistical period than the first one. During the second period, local dust has increased in comparison with the first period but vegetation index (NVDI) has 13% decrease. Also the vastness and value of soil moist in east of basin have increasing trend and the role of dam construction is evidently influential. This trend has been decreasing around Shadegan wetland in west of basin, as the result, with passing flows over this area, because of adherence reduction, soil particles disserve from the ground and cause most of the dust in Khuzestan and Karoun riverbasin.
1. ابریشم چی، احمد، تجریشی، مسعود، و باقری، علی، (1380). برنامه ریزی توسعه پایدار منابع آب، مجموعه مقالات دانشکده مهندسی عمران-دانشگاه صنعتی شریف، سال 1380، صص 1-12.
2. بهرامی، کیوان، زهرا حجازی زاده، سلیقه، محمد، (1393)، تحلیل سینوپتیکی و روندیابی گردوغبار جنوب غرب ایران طی دوره گرم سال(مطالعه موردی:خوزستان)، دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی.
3. حلبیان، امیرحسین و شبانکاری، مهران، (1389). مدیریت منابع آب در ایران(مطالعه موردی: چالش‌‌های انتقال آب از بهشت آباد به زاینده رود، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام.
4. خوش کیش، اسدالله، علیجانی، بهلول وحجازی زاده، زهراء(1390)، تحلیل سینوپتیکی سامانه‌‌های گردوغبار در استان لرستان، جغرافیا وتوسعه، 21، صص110-91.
5. خوشحال دستجردي، جواد؛ موسوي، سيدحجت و عبدالرضا كاشكي، (1391)، تحليل همديد طوفان‌های گردو غبارايلام (1987-2005)، جغرافياوبرنامه‌ریزی محيطي، 46(2): 34-47.
6. دبیرخانه‌‌اندیشکده تدبیر آب ایران. (2008). (ترجمه)انتقال میان حوضه‌‌ای آب(کندوکاوی درباره معیارهای ارزیابی جامع).
7. رستم‌‌افشار، ناصر و پیره، علیرضا (1383). «انتقال آب بین حوضه‌‌ای»، سمینار انتقال بین حوضه‌‌ای آب و نقش آن در توسعه پایدار کشور، دانشگاه صنعت آب و برق.
8. زمانی، رضا، (1392)، تأثیر تغییراقلیم بر دما و بارش منطقه کوهرنگ و روند جریان سطحی در سرچشمه‌‌های زاینده رود و کارون.
9. عرب، داودرضا، خلقی، مجید، صمدی، امیر و دهقان، اعظم، (1383). فرصت‌‌هاوچالش‌‌های انتقال آب حوضه به حوضه»، دانشگاه صنعت آب و برق، بهمن 1383.
10. عزیزی، قاسم؛ شمسی پور، علی اکبر؛ میری، مرتضی. (1391)، واکاوی همدیدی ارتباط آتش‌سوزی‌های ماه ژوئیه 2010 روسیه و سیل پاکستان، جغرافیا و توسعه شماره 29، صص 131-144.
11. عزیزی، قاسم؛ مرتضی میری و سید امیر نبوی. 1391. ردیابی پدیده گردوغبار در نیمه غربی ایران، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 2 (7): 63-81.
12. قدرتنما، قهرمان، (1383). نتقال حوضه به حوضه‌‌ای آب معیار‌‌ها و سیاست‌‌ها، سمینار انتقال بین حوضه‌‌ای آب و نقش آن در توسعه پایدار کشور، دانشگاه صنعت آب و برق.
13. کارآموز، محمد، عراقی‌‌نژاد، شهاب و احمدی، آزاده، (1383). انتقال آب بین حوضه‌‌ای: یک ضرورت ملی در قالب حسابرسی‌‌های اقتصادی و زیست محیطی، دانشگاه صنعت آب و برق، بهمن 1383.
14. کارآموز، محمد و همکاران، (1383). «انتقال آب بین حوضه‌‌ای :یک ضرورت ملی در قالب حسابرسی اقتصادی و زیست محیطی، مجموعه مقالات سمینار انتقال بین حوضه‌‌ای آب و نقش آن در توسعه پایدار کشور، دانشگاه صنعت آب و برق، صص 1-14.
15. کریمی، مرتضی؛ محمد حامد یزدانی و افشین نادری.(1392). تاثیر بادهای 120 روزه بر امنیت منطقه سیستان. مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 24 (2): 111-128.
16. كريمي، صادق؛ نگارش، حسین؛ طاوسي، تقی؛ عليجاني، بهلول (1390)، تحليل همديد امواج سرماهاي فراگير ايران(مورد: موج سرماي دي و بهمن 1383 استان چهارمحال و بختياري)، جغرافيا و توسعه شماره 29، صص 55-76.
17. محمدی مرادیان؛ جمیله و سید رضا حسین زاده، (1394). پایش ماهواره‌ای و تحلیل همدید پدیده‌ی گردوغبار در کلان‌شهر مشهد طی دوره آماری 2009-2013، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 14: 35-57.
18. مرکز تحقیقات منابع آب دانشگاه شهرکرد، (1391). «دستورالعمل زیست محیطی-اقتصادی طرح‌‌های انتقال آب بین حوضه ای».
19. مفاخری، امید؛ شهریارخالدی؛ علی اکبرشمسی پور؛ مصطفی فلاحی خوشجی و آذرکرمانی. (1395)، تحلیل خشکسالی با استفاده از شاخصNDVIدر دشت قروه و دهگلان، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16(41): 77-94.
20. مینایی، سمیه، سلیقه، محمد، اکبری، مهری، (1392)، تحلیل سینوپتیکی تاثیر پرفشار عربستان بر گردوغبار جنوب غرب، دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی.
21. ناصرپور، سمیه(1391). منشاء یابی توفانهای گردوغبار در جنوبغرب ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه خوارزمی تهران.
22. ناصرزاده، محمدحسین و میثم طولابی نژاد. (1394). نقش گازهای گلخانه‌ای در نوسانات دبی کشکان‌رود، هیدروژئومرفولوژی، دوره 1، شماره 2، صص 117-135.
23. نصیری, بهروز, ناصرزاده, محمد حسین, طولابی نژاد, میثم, زارعی چقابلکی, زهرا. (1394). «اثر الگوی کلان مقیاس جوی - اقیانوسی انسو بر آبدهی دبی کشکان‌رود». هیدروژئومورفولوژی, 2(5), 141-166.
24. همتی، نصرالله، اردکانی، محمدحسین، (1374)؛ گرایش سینوپتیک بررسی فراوانی توفانهای خاک در نواحی مرکزی و جنوب غربی کشور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده ژئوفیزیک.
25. Alizadeh-Choobari, O. , Sturman, A. , &Zawar-Reza, P. (2015). Global distribution of mineral dust and its impact on radiative fluxes as simulated by WRF-Chem. Meteorology and Atmospheric Physics, 127(6), 635–648.
26. Azizi, G. ؛ Shamsipour, A. ؛ Miri, M. and Safarrad, T. 2012. Synoptic and remote sensing analysis of dust events in southwestern Iran. Natural Hazards, 64: 1625-1638.
27. Baldasano, J. M. 2013. Mineral dust modeling from meso to global scale. Barselona Supercomputing Center, Evora-Portugal, 1-3 July, 1-77, Website: www. bsc. es.
28. El-Askary, H. ؛ Gutam, R. and Kafatos, M. 2004. Remote sensing of dust stormsovertheIndo-Gangeticbasin. Journal ofthe Indian Society ofRemote Sensing,32: 1-12.
29. Hamish, M. , Andrew, C. 2008. Identification of dust transport pathways from Lake Eyre, Australia using Hysplit, Atmospheric Environment, 42(29):6915-6925.
30. Huang, J. , Wang, T. , Wang, W. , Li, Z. , & Yan, H. (2014). Climate effects of dust aerosols over East Asian arid and semiarid regions, semiarid regions. Journal of Geophysical Research, 119 (19),11398-11416
31. Kutiel H. and Furman H. (2003). Dust Storms in the Middle East: Sources of Origin and their Temporal Characteristics. Indoor Built Environ, 12:419–426.
32. Lee, Y. C. , Yang, X. , & Wenig, M. , (2010). Transport of dusts from East Asian and non-East Asian sources to Hong Kong during dust storm related events 1996-2007. Journal of Atmospheric Environment: 44; pp 3728-3738.
33. Li, N. and W. GU. 2004. Threshold value response of soil moisture to dust storms. Functioning and management. Cambridge universe- a case study of Midwestern of Inner Mongolia. Journal of Nat. Disast. 13(1): 44-49.
34. Shao, Y. ; Dong, C. H. ; 2006; A review on East Asian dust storm climate.
35. Shao,Y. ,Dong,C. H. (2006). Areviewon East Asian dust stormCLimate modeling and monitoring. GLobaLand Plan etary ehang e, 52: 1-22.
36. Shaw, P. 2008. Aplication of aerosol speciation data as an insitu dust proxy for validation of the Dust Regional Atmospheric Model (DREAM). Journal of Atmospheric Environment, 42: 7304-7309.
37. Solmon, F. , Mallet, M. , Elguindi, N. , Giorgi, F. , Zakiey, A. , &Konare, A. (2008). Dustaerosol impact on regional precipitation over western Africa,mechanisms and sensitivity to absorption properties. Geophysical Research Letters, 35(L24), doi:10. 1029/2008GL035900.
38. TaheriShahriayni, H. ؛ Karimi, K. ؛HabibiNokhandan, M. and HafeziMoghadas, N. 2014. Monitoring of dust storm and estimation of aerosol concentration in the Middle East using remotely sensed images. Arab J Geosci, 1-9.
39. wang,x. ,dong,z. ,zhang,j. ,liu,l. 2004. modern dust storms in china;an over view. Gornal of arid environments, 58,559-574.
40. wang,x. ,dong,z. ,zhang,j. ,liu,l. 2004. modern dust storms in china;an over view. Gornal of arid environments, 58,559-574.
41. XU,xingkui. ,levy,yasonk. ,zhaohui,lin. ,Hong,chen. (2006). Aninvestigation of sand –dust storm events and land surface characteristies in chinaasingNOAANDVI data. Global and planetary change,52, 182-196.
42. Zhang, P. ؛ Lu, N. ؛ Hu, X. and Dong, C. 2006. Identification and physical retrieval of dust storm using three MODIS thermal IR channels. Global and Planetary Change, 52: 197-206.
