سنگ¬نگاری، کانه‌نگاری، ژئوشیمی و محاسبه تغییرات جرم عناصر طی فرایند دگرسانی گرمابی در کانسار اسکارن آهن اسپید (غرب قم)
محورهای موضوعی :نیما رحیمی 1 , حسن میرنژاد 2 , مریم شیبی 3 , محمد خسن کرمیان 4 , عایرضا حسینیان 5
1 - دانشگاه تهران
2 -
3 - دانشگاه تهران
4 - دانشگاه تهران
5 - دانشگاه تهران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
کانسار آهن اسپيد در کمان ماگمایی ارومیه - دختر و در غرب شهرستان قم قرار گرفته است. توده نفوذی سنگ میزبان این کانسار دارای طیف ترکیبی از دیوریت، کوارتز دیوریت تا مونزودیوریت است که تحت تأثير نفوذ سيالات گرمابی دچار دگرساني شده است. مهم‌ترین کانه موجود در این کانسار، هماتیت اولیه (الیژیست) است که همراه با پیریت، لیمونیت، گوتیت، مالاکیت و آزوریت دیده می‌شود. از جمله دگرسانی‌های قابل مشاهده در این کانسار می‌توان انواع پروپیلیتیک و آرژیلیک را نام برد که توسط کانی‌های شاخص این دگرسانی ها از جمله کلریت، اپیدوت، کربنات، تیتانیت، کانی‌های رسی و سریسیت شناسایی شده است. به‌منظور بررسی رفتار عناصر و محاسبه تغییرات جرم طی فرایند های دگرسانی گرمابی در کانسار آهن اسپید از روش ایزوکن گرانت استفاده شده است. محاسبات تغيیرات جرم نشان می‌دهد که در حین دگرساني پروپیلیتیک، اکسیدهای Fe2O3، MgO، K2O و LOI دچار غنی‌شدگی و اکسیدهای P2O5، TiO2، Na2O و SiO2 دچار تهی شدگی شده اند. همچنین طی دگرسانی آرژیلیک نیز اکسیدهای SiO2، K2O، Na2O و P2O5 به سیستم دگرسانی وارد و در مقابل اکسیدهای TiO2، Fe2O3، MgO، CaO و LOI از سامانه گرمابی خارج شده‌اند. تهي شدگي عناصر در زون پروپیلیتیک نشان‌دهنده تجزيه کانی‌های اوليه سنگ ميزبان، وجود محلول‌های غنی از CO2 و افزايش نسبت سيال به سنگ طی توسعه سيستم دگرسانی است. در زون آرژیلیک نیز افزایش Na می تواند ناشی از اسیدی شدن پلاژیوکلاز ها و آلبیتی شدن آن ها باشد و کاهش اکسیدهای Fe2O3 و MgO نیز ناشی از دگرسان شدن کانی های فرو منیزین از جمله آمفیبول و آزاد شدن Fe در محلول های دگرسان کننده و خروج از محیط باشد. مقادیر شاخص شیمیایی دگرسانی محاسبه شده برای زون دگرسانی پروپیلیتیک و آرژیلیک به ترتیب برابر با 76/58 و 94/55 درصد می‌باشد که حاکی از شدت بیشتر دگرسانی پروپیلیتیک در کانسار اسپید است.
Spid iron ore deposit is situated in the Urumieh-Dokhtar Magmatic Arc and is located 60 km West of Qom. The host rock varies in composition from diorite, quartz diorite to monzo diorite, and has been altered by the influence of hydrothermal fluids. The most important ore in the deposit is primary hematite (oligist) which is associated with pyrite, limonite, goethite, malachite and azurite. The most dominant alteration types in the Spid iron deposit are propylitic and argillic, identified by the presence of chlorite, epidote, carbonate, titanite, clay minerals and sericite. Grant Isocon method has been employed to study the behavior of elements and to calculate mass changes during hydrothermal alteration processes. The mass change calculations show that Fe2O3, MgO, K2O and LOI have been enriched, whereas P2O5, TiO2, Na2O and SiO2 have been depleted during propylitic alteration. The depletion of elements in this alteration points to the decomposition of primary minerals of the host rock, the presence CO2 rich solutions and the increase of fluid/rocks ratio during the development of the alteration system. During argillic alteration, SiO2, K2O, Na2O and P2O5 increased and TiO2, Fe2O3, MgO, CaO and LOI decreased. The increase in Na in this zone can be ascribed to the acidification of the plagioclase and its albitization, and the reduction of Fe and Mg results from the alteration of ferro-magnesin minerals such as amphibole, and the release of Fe in alterative solutions and outflow from the environment. Chemical index of alteration calculated for propylitic and argillic alteration zones are equal to 58.76 and 55.94 percent respectively, suggesting that propylitic alteration was more intense in the Spid ore deposit.
