نقش عوامل اجتماعی و اقتصادی در مهاجرت¬های روستایی- شهری ناحیه نورعلی بیگ ساوه
محورهای موضوعی :
مصطفي طالشی
1
(دانشگاه پيام نور)
محبوبه شبنما
2
( پیام نور)
کلید واژه: نقش عوامل اقتصادی و اجتماعی, روستا ـ شهری, دهستان نورعلی¬, بیگ,
چکیده مقاله :
در نواحی روستایی با بروز محدودیت های ساختاری ـ عملکردی مبتنی بر فعالیت های اقتصادي و اجتماعی روستانشینان براي به کسب فرصت هاي بهتر اقتصادی و رفاه زندگی به سکونتگاههای شهري مهاجرت نمایند. پژوهش حاضر، با هدف تحلیل نقش آفرینی عوامل اجتماعی و اقتصادی در مهاجرت روستا به شهر، به لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف گذاری کاربردی است. جامعه آماری پژوهش 373 خانوار ساکن روستاهای ناحیه نورعلی بیگ می باشند که از طریق نمونه گیری به روش خوشه ای منظم و با بهره گیری از ماتریس دوبُعدی فاصله، موقعیت اقتصادی ـ اجتماعی و جدول مورگان (جامعه نمونه در 16سکونتگاه روستایی) انتخاب شدند. باعنایت با به کارگیری تحلیل های کمی پایه از آزمون برازش داده های گردآوری شده و ابزار پرسشنامه، به تعیین روایی از طریق قضاوت جامعه خبرگان؛ و تعیین پایائی ابزار اندازه گیری با روش آلفای کرونباخ اقدام شد که مقدار آلفا (با آزمون 30 نمونه اولیه) برای شاخص اقتصادی برابر با 732/0 و برای شاخص اجتماعی- فرهنگی 900/0 به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده های آماری با بهره گیری از سامانه های آماری و آزمون‌های کالموگروف اسمیرنوف جهت نرمال بودن متغیرها، آزمون دوجمله ای به منظور تعیین اهمیت هریک از گویه ها و آزمون تحلیل واریانس فریدمن به منظور اولویت بندی عوامل، بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از یافته های پژوهش بیانگر آن است که؛ از بین گویه های شاخص اقتصادی موثر بر مهاجرت روستاییان، بیشترین شاخص اقتصادی اختصاص به اشتغال و کمترین آن به مربوط به شاخص مکانیزاسیون بخش کشاورزی داشته است. در شاخص اجتماعی- فرهنگی مهمترین عامل در مهاجرفرستی سکونت مناسب و نیاز به پیشرفت و کسب جایگاه اجتماعی و پایین ترین آن کمبود امکانات بهداشتی و درمانی است. در نهایت، برای تعدیل میزان مهاجرفرستی در ناحیه مورد پژوهش بایستی با تقویت مزیت نسبی اقتصاد روستایی و برقراری مناسبات و پیوند نظام سکونتگاهی با شهر ساوه در مقیاس محلی ـ منطقه ایی مقدمات بنیان الگوی شبکه سکونتگاهی برای پایداری سکونتگاههای روستایی ـ شهری پایه ریزی شود.
In rural areas, because of structural-functional limitation caused by the economic and social activities, rural residents emigrate to urban settlements in order to find better economic opportunities and prosperity. The purpose of this research is to analyze the role of socio-economic factors in rural-urban immigration, in terms it’s of nature, descriptive-analytical and functional targeting. The statistical society of this research is 373 households living in villages of noor ali beige region. They were chosen by cluster sampling method and using two dimensional matrices of distance and socio-economic status and Morgan table. With regard to basic quantitative analysis, fittest test of gathering data and questionnaire were used to determine the validity of judgment by community of experts. The reliability of this instrument was measured by Cranach’s alpha method. The alpha value (by 30 sample) foe economic index is equal 0.732 and for socio-cultural index 0.900. The statistical analysis is used Kolmogorov –smirnov tests for normal variable, binomial test to determine the importance of each items and Friedman’s variance analysis to prioritize the factors. The results of the research indicate that among economic indicators affecting rural immigration , the highest one allocate to employment and lowest relates to agricultural mechanization .In socio-cultural index, the most important factor in immigrating is the proper residence and the need for progress and social status , and the lowest is the lack of health facilities .finally, in order to moderate immigration in the studied area, the relative advantage of rural economy should be strengthen and relations and link between rural settlement and city of saveh on local –regional scale should be established; and the basis of the settlement network model should be established for sustainability of rural-urban settlements
1. ابراهيم¬زاده، عيسي (1371)، مهاجرت¬هاي روستايي علل و پيامدهاي آن، فصلنامه علوم اجتماعي، شماره¬121، تهران؛
2. ابراهيم¬زاده، عيسي (1380)، مهاجرت¬های روستایی، علل و پیامد آن، نمونه: استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 16، شماره 1، صص 168- 143؛
3. ابریشمی، حمید (1375)، اقتصاد ایران، انتشارات علمی- فرهنگی، چاپ اول، تهران؛
4. اذانی، مهری، بوستانی، سعید (1392)، تحلیلی بر عوامل موثر در مهاجرت¬های روستایی- شهری، نمونه موردی: شهرستان ممسنی، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال 13، شماره 41، صص 111- 93؛
5. اصلانی، مجتبی (1385)، بررسی روند مهاجرت در جمهوری اسلامی ایران طی سه دهه اخیر و تأثیر آن بر امنیت ملی با تاکید بر مهاجرت داخلی به تهران، مجله جمعیت، بهار و تابستان، شماره 55 و 56؛
6. اوبرای ا. اس (1370)، مهاجرت، شهرنشینی و توسعه، ترجمه: فرهنگ ارشاد، نشر موسسه کار و امور اجتماعی، چاپ اول؛
7. ایمان، محمدتقی (1368)، مهاجرت در کشورهای جهان سوم، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال22، شماره¬های 3 و 4، پاییز و زمستان؛
8. بدري، سيدعلي (1369)، مکانيابي مراکز روستايي، نمونه موردي بخش گاريزات قم، پايان¬نامه کارشناسي ارشد، دانشکده علوم انساني، دانشگاه تربيت مدرس؛
9. بهفروز، فاطمه (1375)، زمينه¬هاي غالب در جغرافياي انساني، انتشارات دانشگاه تهران؛
10. بنی¬فاطمه، حسین (1376)، بیکاری و مهاجرت، مجله رشد و آموزش جغرافیا، شماره 13؛
11. بوژوگارینه، ژاگلین (1368)، شهرهای بزرگ و مسئله مسکن تهیدستان و آلونک¬نشین¬ها، ترجمه: ابوالحسن مقدم، فصلنامه جغرافیایی، شماره 4، سال 4، مسلسل 15؛
12. پاپلي¬يزدي، محمدحسين، رجبي¬سناجردي، حسين (1391)، نظريه¬هاي شهر و پيرامون، انتشارات سمت، تهران؛
13. پاپلی¬یزدی، محمدحسین، ابراهیمی، محمد امیر (1390)، نظریه¬های توسعه روستایی، انتشارات سمت؛
14. پتیه، ژان (1396 )، مهاجرت روستاییان، مترجم: محمد مومنی¬کاشی، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی. چاپ اول؛
15. تاج، شهره (1367)، شهري¬شدن چشم¬انداز روستايي اطراف شهر تهران، پايان نامه کارشناسي ارشد، دانشکده ادبيات و علوم انساني، دانشگاه تهران؛
16. تقوی، نعمت¬الله (1371)، مهاجرتهای روستا- شهری: درآمدی جامعه شناختی بر نظریه¬ها، تبریز، انتشارات ستوده؛
17. تودارو، مایکل (1367)، مهاجرت داخلی در کشورهای درحال توسعه، ترجمه مصطفی سرمدی و پروین رییسی فرد، انتشارات موسسه کار و تامین اجتماعی، مهر؛
18. تودارو، مایکل (1370)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ج اول، مجموعه برنامه و توسعه، تهران، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، چاپ پنجم؛
19. توکلی، جعفر (1393)، سنجش پایداری اجتماعی- اقتصادی سکونتگاه¬های روستایی دهستان¬های خاوه شمالی و جنوبی، استان لرستان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 14، شماره 32، بهار، صص 92- 71؛
20. خاکپور، براتعلی (1384)، بررسی وضعیت اقتصادی نواحی روستایی و تاثیر آن بر مهاجرت¬های روستایی شهرستان شیروان، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه¬ای، شماره 4، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی؛
21. زنجانی، حبیب¬الله (1380)، مهاجرت، انتشارات سمت، چاپ اول؛
22. سعیدی، عباس (1391)، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، تهران؛
23. شریفی¬مقدسی، علی¬رضا (1388)، بررسی تحولات اشتغال¬زایی روستایی و راه¬های گسترش آن در استان مرکزی، مجله کار و جامعه، شماره 113و 114؛
24. شکويي، حسين (1383)، دیدگاه¬های نو در جغرافیای شهری، ج اول، تهران: انتشارات سمت؛
25. شمس¬الدینی، علی، گرجیان، پروین (1389)، عوامل موثر در مهاجرت روستاییان به شهرها با تاکید بر شبکه مهاجرت در دهستان رستم دو، مجله مسکن و محیط روستا، شماره 132؛
26. طاهرخانی، مهدی (1380)، تحلیلی بر عوامل¬موثر در مهاجرت¬های¬روستا- شهری، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره62، انتشارات استان قدس؛
27. طاهري، شهنام (1376)، توسعه اقتصادي و برنامه¬ريزي، نشرآروين، تهران؛
28. عاشری، امامعلی (1380)، بررسی تاثیر فعالیت¬های عمرانی جهادسازندگی بر تثبیت جمعیت روستایی در مقطع زمانی 1375- 1355، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، استان آذربایجان غربی، شماره 604؛
29. عبادی، جعفر (1366)، اشتغال، بیکاری وتوسعه در ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 39؛
30. فشارکی، پریدخت (1373)، جغرافیای روستایی، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی؛
31. فيروزنيا، قدير (1386)، تبيين استمرار کارکرد فعاليتهاي اقتصادي در روستاهاي در معرض تخليه جمعيتي شهرستان قزوين، رساله دکتری، دانشکده علوم زمين، دانشگاه شهيد بهشتی؛
32. فیندلی، سلی (1372)، برنامه¬ریزی مهاجرت¬های داخلی، مترجم: عبدالعلی لهسائی¬زاده، انتشارات نوید شیراز، چاپ اول؛
33. قاسمی¬اردهائی، علی (1385)، علل مهاجرت روستاییان به شهرها در ایران با تحلیل پایان¬نامه¬های تحصیلی، فصلنامه روستا و توسعه، سال 9، شماره 1، صص 81- 51؛
34. گالنسون، والتر (1368)، مقدمه¬ای بر مسائل اشتغال در کشورهای درحال توسعه، ترجمه علی¬اله همدانی، مجله اشتغال و کارآفرینی رویش، شماره 18؛
35. لهسائی¬زاده، عبدالعلی (1368)، نظریات مهاجرت، انتشارات نوید، چاپ اول؛
36. ماهر، ف (1375)، آثار سواد بر مهاجرتهای روستا به شهر، فصلنامه اقتصاد و توسعه، شماره 6؛
37. مطيعي¬لنگرودي، سيدحسن (1384)، جغرافياي اقتصادي ايران (کشاورزي)، انتشارات جهاد دانشگاهي فردوسي مشهد؛
38. مهدوی، مسعود (1377)، مقدمه¬ای بر جغرافیای روستایی ایران، انتشارات سمت، تهران؛
39. نراقي، یوسف (1380)، توسعه و کشورهاي توسعه¬نيافته مطالعه تحلیلی از جنبه¬های نظری تاریخی توسعه¬نیافتگی، انتشارات سهامی، تهران؛
40. نواک موجکا (1381)، مفاهیم فقر، ترجمه: سعید ابراهیمی¬پور، چشم¬انداز جهانی فقر، راهنمایی و پژوهش¬های بین¬المللی فقر، انتشارات وزارت جهاد کشاورزی، چاپ اول؛
41. نوربخش، سیدمرتضی، اکبرپور سراسکانرود، محمد (1390)، راهبردهای مقابله با مهاجرتهای روستا- شهری با استفاده از فن سوات، بررسی موردی: دهستان کوهسار شهرستان هشترود، فصلنامه توسعه روستایی، دوره 3، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 142- 127؛
42. وثوقی، منصور (1384)، جامعه¬شناسی مسائل اجتماعی و فرهنگی روستاها، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاری¬های کشور؛
43. Helena Crow (2010), Factors Influencing Rural Migration Decisions in Scotland: An Analysis of the Evidence, Rural Analytical Unit, Rural and Environment Research and Analysis Directorate, Scottish Governmen, Scottish Government Social Research, www.scotland.gov.uk/socialresearch;
44. FAO and UNESCO. (2005), Education for rural development is a way to respond to new policies, interpreters Syfollah Farmohamady, sholeh changiz, through the efforts of the Office of Environment and Sustainable Development of Agriculture, Ministry of Agriculture. (In Persian);
45. Shahnaz H. (2010), Rural to Urban Migration in Pakistan the Gender Perspective, Pakistan Institute of Development Economics, Working Papers 56;
46. Shcfcr. Daniel and Al (1993), Rural- to- Urban & Urban- to- Rural Migration Patterns in Colombia, Habitat International, Vol.17,No.1,pp3-31;
47. Parnwell, Mike (1993), Population Movements and the Third World. London and New York: Routledge.
