ارائه الگوی ترکیبی زیست¬پذیری کلانشهر تهران بر اساس شاخص¬های زیرساختی
محورهای موضوعی :سید علی موسوی نور 1 , حمید رضا وارثی 2 , جمال محمدی 3
1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه اصفهان
3 - گروه برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه¬ریزی و علوم جغرافیایی، دانشگاه اصفهان
کلید واژه: زیست¬, پذیری, کیفیت زندگی, امکانات و زیرساخت¬, ها, معادلات ساختاری, کلانشهر تهران,
چکیده مقاله :
رشد شهرنشینی و تمایل جمعیت های انسانی به محیط های شهری، بستر با اهمیّت شدن مفهوم زیست پذیری شهری را بیش از پیش فراهم ساخته است. زیست پذیری شهری یکی از مبانی اساسی توسعه پایدار شهری و همچون سکه دو رو دارد که یک روی آن معیشت است و روی دومش پایداری بوم شناختی است. پژوهش حاضر، با هدف ارائه الگوی ترکیبی زیست پذیری کلانشهر تهران براساس شاخص های زیرساختی تدوین شده است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و از نوع پیمایشی و از لحاظ هدف، کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای ـ پیمایشی و پرسشنامه محقق ساخته؛ 485 نفر از شهروندان ساکن کلان شهر تهران به روش نمونه گیری احتمالی و اطلاعات گردآوری شده با استفاده از معادلات ساختاری و آزمون های آماری در نرم افزارهای Smart PLS, Spss تجزیه و تحلیل شدند. نتایج این پژوهش، در بین 13 شاخص زیست پذیری مورد سنجش در مناطق 22 گانه کلانشهر تهران، حاکی از آن است که شاخص امکانات و خدمات زیرساختی بالاترین امتیاز و شاخص پیوستگی و تعلق مکانی پائین ترین امتیار را دارند. در بین ابعاد سه گانه زیست پذیری، بالاترین نمره متعلق به بُعد اقتصادی است. یافته های دیگر پژوهش نشان داد در بین مناطق 22 گانه شهر تهران، منطقه 1، 3 و 2 حائز بالاترین نمره و در مقابل منطقه 20، در پائین ترین رتبه از نظر شاخص های زیست پذیری قرار دارد. بررسی آمار توصیفی مربوط به نمره نهایی و نیز ابعاد زیست پذیری در مناطق 22گانه نشانگر این بود که نمره میانگین زیست پذیری کلانشهر تهران، برابر با 041/3 شده است، که در سطح پایین قرار دارد.
The growth of urbanization and the tendency of human populations to urban environments have made the context more meaningful for the concept of urban livability. Urban livability is one of the basic foundations of sustainable urban development, and as a dual-use coin, one of which is livelihoods, and on the other, it is ecological sustainability. The purpose of this study is to provide a combination model of Tehran metropolis based on infrastructure indicators. The research method is descriptive -analytical and of survey type and in terms of its purpose. Data were collected through a library-based survey and a researcher-made questionnaire. 485 residents of Tehran's metropolitan area were sampled using probability sampling and data were collected using structural equations and statistical tests in Smart PLS, Spss software were analyzed. The results of this study indicate that among the 13 biodegradability indicators measured in the 22 metropolitan areas of Tehran metropolitan area, the index of infrastructure facilities and services has the highest score and the index of continuity and location belonging to the lowest scores. And among the three dimensions of bioavailability, the highest score belongs to the economic dimension. Other findings of the study showed that in the 22 areas of Tehran, the 1, 3, and 2 ranges have the highest score and opposite to the 20th zone in the lowest rank in terms of biomass indicators. The descriptive statistics regarding the final score and the livability dimensions in the 22 areas showed that the average life expectancy score of the metropolis of Tehran was 3.041, which is at a low level.
1. ادیبی سده، مهدی و کشاورز، زهراسادات و قنبری، محمد (1393)؛ بررسی شاخص¬های کیفیت زندگی در نواحی روستایی: مطالعه موردی: دهستان¬های بخش مرکزی شهرستان اردستان استان اصفهان، مجله مطالعات و پژوهش¬های شهری و محله¬ای دانشگاه اصفهان، شماره 22، اصفهان؛
2. ابراهیم¬زاده، عیسی؛ بریمانی، فرامرز؛ نصیری، یوسف (1383)؛ حاشيه¬نشيني: ناهنجاري¬هاي شهري و را هكارهاي تعديل آن، موردشناسي؛ كريم آباد زاهدان، دوفصل¬نامه جغرافيا و توسعه، شماره 3، صص143-121؛
3. افشارکهن، جواد؛ بلالی، اسماعیل؛ قدسی، علی (1391)؛ بررسی ابعاد اجتماعی مساله کنترل ترافیک شهری؛ مورد مطالعه: مشهد، مجله مطالعات شهر، سال دوم، شماره چهارم، پاییز 1391، صص 90-59؛
4. بازوندی، فرشاد؛ شهبازی، مهرداد (1393)؛ نقش سرزندگی در ایجاد تصویر ذهنی شهروندان و میزان بهره¬گیری از فضای شهری (مطالعه موردی: پیاده راه خیابان سپهسالار تهران)، دو فصل¬نامه پژوهش¬های منظر شهر، سال اول، شماره 1، بهار و تابستان 1393، صص 33-43؛
5. بندرآباد، علیرضا (1390)؛ شهر زیست¬پذیر از مبانی تا معنا، انتشارات آذرخش، چاپ اول، تهران؛
6. بندرآباد، علیرضا؛ احمدی¬نژاد، فرشته (1392)؛ ارزیابی شاخص¬های کیفیت زندگی با تاکید بر اصول شهر زیست¬پذیر در منطقه 22 تهران، مجله پژوهش و برنامه¬ریزی شهری، سال پنجم، شماره شانزدهم، بهار 1393، صص 74-55؛
7. خراسانی، محمدامین (1391)؛ تبیین زیست¬پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی مطالعه موردی شهرستان ورامین، استاد راهنما محمدرضا رضوانی، استاد مشاور سیدحسن مطیعی لنگرودی و مجتبی رفیعیان، تهران، دانشگاه تهران؛
8. ساسان¬پور فرزانه، سیمین تولایی و حمزه جعفری اسدآبادی (1393)؛ قابلیت زیست¬پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری مورد مطالعه کلانشهر تهران، فصلنامه علمی – پژوهشی و بین¬المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال دوازدهم، شماره 42، پاییز؛
9. ساسان¬پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین؛ جعفری¬اسدآبادی، حمزه (1394)؛ سنجش و ارزیابی زیست¬پذیری شهری در مناطق 22 گانه کلانشهر تهران، فصلنامه برنامه¬ریزی منطقه¬ای، سال پنجم، شماره 18، تابستان 1394، صص 42-27؛
10. سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد؛ فرخی¬نژاد، فروغ (1395)؛ زيست¬پذيري شهريک: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص¬ها، پژوهش¬های جغرافیای برنامه¬ریزی شهری، دوره 4، شماره 1، بهار 1395، صص 50-27؛
11. قربانی، رسول؛ نوشاد، سمیه (1387)؛ راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهري اصول و راهکارها، فصلنامه جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان 1387، دوره 6، شماره پیاپی 12، صص180-163؛
12. مرکز آمار ایران، سالنامه آماری سال 1391؛
13. مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال 1390؛
14. مهدی¬زاده، جواد و همکاران (1382)؛ برنامه¬ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی؛
15. فلاح منشادی، روحی، امیر؛ فلاح منشادی، افروز (1394)؛ تحلیل و بررسی اقدامات لازم برای اجرایی شدن حمل¬ونقل یکپارچه شهری در کلانشهرها؛ نمونه موردی: شهر تهران، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهر، دوره 6، شماره 20، بهار 1395، صص 98-83؛
16. ویلر، استفان (1393)؛ برنامه¬ریزی برای پایداری: ایجاد جامعه زیست¬پذیر، متعادل و اکولوژیک، ترجمه جمعه¬پور و شکوفه احمدی، نشر علوم اجتماعی، تهران؛
17. American Asoociation of State Highway and Transportation Officials (AASHTO) (2010), the Road to Livability: how state departments of transportation are using road investments to improve community livability, AASHTO;
18. Balsas, C.J.L. (2004), Measuring the livability of an urban centre: An exploratory study of key performance indicators. Planning, Practice and Research, 19(1): pp101–110;
19. Brittne, Nelson & Guengerich, Terri (2009), going from good to great: A livable Communiies Survey in Westchester County in New York, AARP;
20. Harman Shah, Abdul Hadi & Mohamed, Ahmad Fariz (2008), SPATIAL URBAN METABOLISM FOR LIVABLE CITY, Blueprints for Sustainable Infrastructure Conference 9-12 December , Auckland, NZ;
21. Heylen, K. (2006), Liveability in social housing: three case studies in Flanders;
22. Holt-Jensen, A. (2001), Individual relational space in deprived urban neighbourhoods. Paper presented at ENHR conference, 25–29June, 2001, Pultusk, Poland. http://www.nhh.no/geo/NEHOM/publications/ENHR%20Warsawa% 202001 .pdf (accessed on 5 July 2006);
23. Howley, Peter & Scott, Mark & Redmondb, Declan (2009), Sustainability versus liveability: an investigation of neighbourhood satisfaction, Journal of Environmental Planning and Management, 52: 6, 847 — 864;
24. Inglehart, Ronald (1990), Culture shift in advanced industrial society, Princeton NJ: Princeton University Press;
25. Kotkin, Joel (2001), The New Geography: How the digital revolution in reshaping the American landscape, NY: Random House Paper Backs;
26. Larice, M, Z. (2005), Great neighborhoods: the Livability and morphology of high density neighborhoods in urban North America, PhD thesis in University of California, Berkeley;
27. Lau Leby, Jasmine & Hashim, Ahmad Hariza(2010), Liveability Dimensions and Attributes: Their Relative Importance in the Eyes of Neighbourhood ResidentS, Journal of Construction in Developing Countries, Vol. 15(1), 67–91;
28. Leby, J.L., Hashim, A.H. (2010), Liveability Dimensions and Attributes: Their Relative Importance in the Eyes of Neighborhood Residents. Journal of Construction in Developing Countries, 12 (1), 76–31;
29. Lennard, SH and HL Lennard (1995), liveable communities ties observed Carmel: Gondolier press;
30. Litman, Todd Alexander (2011), Sustainability and Livability, Summary of Definitions, Goals, Objectives and Performance Indicators, Victoria Transport Policy Institute;
31. Nel, Etienne & Goldman, Ian (2005), A FRAMEWORK FOR MONITORING AND EVALUATION OF PRO-POOR LOCAL ECONOMIC DEVELOPMENT, Evaluating and Disseminating Experiences in Local Economic Development (LED) Program, Investigation of Pro -Poor LED in South Africa, 2005;
32. Norris, Tyler and Mary Pittman (2000), the health community’s movement and the coalition for healthier cities and communities. Public Health Reports 115:118-124;
33. Oberlink (2008), Opportunities for Creating Livable Communities, AARP, Reprinting with permission only, Washington, DC;
34. Omuta, G.E.D. (1988), the quality of urban life and the perception of livability: A case study of neighbourhoods in Benin City, Nigeria. Social Indicators Research, 20(4): 417–440;
35. Perogordo Madrid, Daniel (2007), the Silesia Megapolis, European Spatial Planning.
36. Radcliff, Benjamin (2001), Politics, markets and life satisfaction: The Political economy of human happiness, American Political Science Review, Vol 95, No 4, pp 939-955;
37. Ramesh, A., Banwet, D.K., Shankar, R. (2010), models the barriers of supply chain collaboration. Journal of Modelling in Management, 5(2), 176 – 193;
38. Ravi, V. and Shankar, R. (2005), Analysis of interactions among the barriers of reverse logistics, Technological Forecasting and Social Change, 72(8): 1011-1029;
39. Song, Yang (2011), A Livable City Study in China; Using Structural Equation Models, Thesis submitted in Statistics, Department of Statistics, Uppsala University;
40. Stein, E. K., (2002),"Community and quality of Life, National Academy Press ,Washington, D.C;
41. Surface Transportation Policy Parttnership (STPP) (2006), from the margins to mainstream: A guide to transportation opportunities in your community, final edition;
42. Throsby D. (2005), cultural heritage as financial asset in strategies for urban development and poverty alleviation paper for in ternational conference for integrating urban knowledge practice Go then burg Sweden;
43. Van Kamp, Irene. Leidelmeijer, Kees. Marsman, Gooitske and De Hollander,.(2003),Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study, Landscape and Urban Planning,pp 5-18;
44. Vancouver Municipality (2004), City of Vancouver Community Assessment Survey, Executive Summary;
45. Vergunst, Petra (2003), Liveability and ecological land use the challenge of localization, PhD Thesis in Department of Rural Development Studies, Swedish University of Agriculture;
46. Victorian Competition and Efiiciency Commission (2008), A State of Liveability: An in Inquiry in to enhancing Victoria’s Liveability, Final Report. p 10
47. Visser, P., van Dam, F. And Hooimeijer, P. (2005), the influence of neighbourhood characteristics on geographical differences in house prices in the Netherlands. Paper presented at European Network for Housing Research (ENHR) International Housing Conference, 29 June–3 July 2005, Reykjavik, Iceland. http://www.borg.hi.is/enhr2005iceland/index;Php? Option=content&task=view&id=14&Itemid=37 (accessed 2 September 2006);
48. Washington State Depatment of Transportation (WSDOT) (2010), Livable Communities Policy, WSDOT;
49. Wheeler, M. (2001), Planning Sustainable and livability cities, Stephen;
50. Wheeler, S.M. (2001), Livable communities: Creating safe and livable neighborhoods, towns and regions in California (Working Paper 2001–2004), Berkeley: Institute of Urban and Regional Development, University of California. http://www-iurd.ced.berkeley.edu/pub/WP-2001-04.PDF (accessed 8 July 2006).
