ارزیابی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده های سنجش از دور (مطالعه موردی: حوزه آبخیز نوک‌آباد، شهرستان خاش)
محورهای موضوعی :حسین پیری صحراگرد 1 , محمدرضا دهمرده قلعه نو 2 , منصور ریگی 3
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه گرگان
3 - دانشگاه زابل
کلید واژه: کاربری اراضی حوزه آبخیز نوک‌آباد ماهواره لندست نرم‌افزار ENVI مراتع کوهستانی,
چکیده مقاله :
شناسایی و بررسی تغییرات کاربری اراضی می تواند به مدیران و برنامه ریزان در شناخت عوامل مؤثر بر تغییر کاربری و اتخاذ تصمیمات صحیح مدیریتی سطوح مختلف کمک نماید. پژوهش حاضر باهدف بررسی تغییرات کاربری اراضی و تعیین طبقات کاربری اراضی با استفاده از روش سنجش از دور در حوزه آبخیز نوک‌آباد شهرستان خاش در استان سیستان و بلوچستان انجام شد. بدین منظور پس از تعیین مرز محدوده مورد مطالعه با استفاده از نقشه‌های 1:50000، داده‌های چند زمانه مرتبط، از ماهواره لندست سازمان زمین‌شناسی آمریکا اخذ شد. پس از انجام تصحیحات هندسی، رادیومتری و اتمسفری، طبقه‌بندی کاربری اراضی بر روی تصاویر ماهواره‌ای برای دوره‌های زمانی موردمطالعه (سال‌های 2016 -2010 -2005 -2000 -1994) تعیین شد. صحت نقشه‌های تولیدی با استفاده از آزمون صحت کلی و آماره کاپا تعیین شد. پس از تهیه نقشه کاربری اراضی در محیط نرم‌افزار ArcGIS، مقایسه تغییرات کاربری اراضی بین دوره‌های مطالعاتی مذکور (هر دوره آماری با دوره آماری قبلی) انجام شد. بر اساس نتایج حاصل، صحت کلی طبقه-بندی نقشه های کاربری تولیدی برای سال های 1994 (45/97%)، 2000 (21/97%)، 2005 (04/98%)، 2010 (09/97%) و 2016 (06/97%) نسبتاً خوب ارزیابی شد. نتایج حاصل از بررسی روند تغییرات کاربری های اراضی مشخص نمود که بیشترین تغییرات از نظر وسعت مربوط به مراتع کوهستانی و کمترین تغییرات مربوط به رودخانه ها بوده و در این بین اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی تغییرات متوسطی را داشته است که علت عمده این تغییرات را می توان تغییرات اقلیمی و دخالت‌های انسانی دانست. این نتایج گویای آن است که شناخت صحیح تغییرات کاربری اراضی موجب می گردد، مدیران نقاط قوت و ضعف طرح های اجرایی خود را شناسایی نموده و نسبت به برطرف ساختن آن‌ها اقدام نمایند.
Identifying and reviewing land use change can help managers and planners to identify the factors affecting the change of user and the adoption of appropriate management decisions at different levels. The present study was carried out with the aim of studying land use change and land use classes using remote sensing method in Noukabad watershed in Khash city, Sistan and Baluchestan province. For this purpose, after determining the boundary of the study area, using maps 1:50000, associated temporal data were obtained from the Landsat Satellite of the American Geological Survey. After geometric, radiometric and atmospheric correction, land use classification based on satellite images for study periods (1994-2000-2005-2010-2016 years) were determined. The accuracy of the production maps was determined using the general accuracy and kappa coefficient. After the application of the land use map in the ArcGIS software environment, the comparison of land use changes between the studied periods (each statistical period with the previous statistical period) was performed. Based on the results, overall classification accuracy of user-generated maps for the years 1994 (97.45%), 2000 (97.21%), 2005 (98.04%), 2010 (97.09%) and 2016 (97.06%) were rated as relatively good. The results of land use change trend showed that the most changes were in mountainous rangelands and the least changes were related to rivers, and in the meanwhile, agricultural lands and residential areas had moderate changes, which the main reason of these changes can be considered climate change and human intervention. These results indicate that the correct recognition of land use changes is caused, Managers identify the strengths and weaknesses of their executive plans and take steps to resolve them.
1. آرخی ، صالح، گرایی، پرویز و ملیحه آرخی (1387)، ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی منطقه حفاظت‌شده کبیرکوه با استفاده ازGIS , RS (مطالعه موردی :استان ایلام) ، همایش ژئوماتیک 87.
2. براتی قهفرخی، سوسن، سلطانی کوپایی، سعید، خواجه الدین، سید جمال الدین و بهزاد رایگانی (1388)، بررسی تغییرات کاربری اراضی در زیرحوزه قلعه شاهرخ با استفاده از تکنیک سنجش‌ازدور (دوره زمانی 1381-1354) ، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 13 (47).
3. حقیقی زیدهی، بهاره، جباریان امیری، بهمن و رضا ابراهیم پور (1392)، بررسی تغییرات کاربری/ پوشش سرزمین شهرستان لاهیجان با به‌کارگیری تکنیک سنجش‌ازدور و نرم‌افزار IDRISI، سومین کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست. پنجم آذرماه. دانشگاه تهران.
4. رفیعی، یوسف، علوی¬پناه، سید کاظم، ملک¬محمدی، بهرام، رمضانی مهریان، مجید و حسین نصیری (1391)، تهیه نقشه¬های پوشش اراضی به کمک سنجش‌ازدور با استفاده از خوارزمیک درخت تصمیم¬گیری (مطالعه موردی: پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش بختگان) ، جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، 23(3).
5. زبیری، محمود و علیرضا مجد (1373)، آشنایی با فن سنجش‌ازدور و کاربرد در منابع طبیعی. دانشگاه تهران.
6. فتحیان، فرشاد، مرید، سعید و صالح ارشد (1392)، ارزیابی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از فناوری سنجش‌ازدور و ارتباط آن با روند جریان رودخانه‌ها (مطالعه موردی: زیر حوضه‌های شرق دریاچه ارومیه) ، نشریه آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی).27(3).
7. مرادی، علیرضا، جعفری، محمد، ارزانی، حسین و مهدیه ابراهیمی (1395)، ارزيابي تغيير كاربري اراضي مرتعي به ديمزار با استفاده از تصاوير ماهواره¬اي و سيستم اطلاعات جغرافيايي، نشریه سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافيايي در منابع طبيعي ( كاربرد سنجش از دور و GISدر علوم منابع طبيعی)، سال هفتم/ شماره اول.
8. قاسملو، نیما، محمدزاده، علی، صاحبی، محمودرضا و محمدجواد ولدان زوج (1387)، طبقه‌بندی تصاویر ماهواره‌ای بزرگ‌مقیاس با استفاده از روش‌های مبتنی بر شبکه عصبی مصنوعی و مقایسه آن با روش‌های بیشترین شباهت و کمترین فاصله از میانگین، همایش ژئوماتیک 87، تهران، سازمان نقشه‌برداری کشور.
9. لرستانی، قاسم و علی شهریار (1390)، کاربرد ENVI در سنجش‌ازدور (تحلیل و تفسیر تصاویر ماهواره‌ای). تهران. نشر انتخاب. چاپ اول.
10. مسیبی، مرضیه و محسن ملکی (1393)، پایش تغییرات کاربری اراضی با استفاده از داده های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: شهرستان اردبیل) ، سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5 (1).
11. مکرونی، سرور، سبزقبایی، غلامرضا، یوسفی خانقاه، شهرام و ستار سلطانیان (1394)، اهمیت و ضرورت پیش‌بینی و مدل‌سازی تغییرات کاربری اراضی، اولین همایش علمی پژوهشی علوم مدیریت و برنامه‌ریزی، آموزش و استانداردسازی ایران.
12. ملاشاهی، سمانه، مرادی، عباس، کامیاب، حمیدرضا و یگانه لطفی (1394)، آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی و پوشش زمین (مطالعه موردی: شهرستان گرگان) ، اولین همایش ملی مباحث نوین در مهندسی عمران.
13. موسوی، سیدحجت، رنجبر، ابوالفضل و مهدی حاصلی (1395)، پایش و روندیابی تغییرات کاربری اراضی حوضه ابرکوه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (2014-1976) ، فصلنامه علمی پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 25 (97).
14. Amna, Butt., Rabia, Shabbir., Sheikh, Saeed. Ahmad., Neelam, Aziz. (2015), (Land use change mapping and analysis using Remote Sensing and GIS: A case study of Simly watershed, Islamabad, Pakistan), The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences. 18, 251–259.
15. Chaafjiri, F.S., KarimZadegan, H., Hashemi, S.A. and Abed, M.H. (2013), (Study of Land Use Changes in AmirKelayeh Wetland using Remote Sensing Techniques (From 1981 to 2011)), Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences, 2 (9): 91-96.
16. Gross, J.E., Nemani, R., Turner, W. and Melton, F. (2006), (Remote sensing for the national parks), Park Science, 24 (1): 30-36.
17. Jabbar, M.T. and Zhou, X. (2011), (Eco-environmental change detection by using remote sensing and GIS techniques: a case study Basrah province, south part of Iraq), Journal of Environ Earth Sci., DOI 10.1007/s12665011-0964-5.
18. Lemlem Tadesse, K.V. Suryabhagavan, G. Sridhar, Gizachew Legesse. (2017), (Land use and Land cover changes and Soil erosion in Yezat watershed, North Western Ethiopia), International Soil and Water Conservation Reserch 5: 85-94.
19. Mufubi Agaton,Yudi Setiawan and Hefni Effendi. (2016), (Land use/land cover change detection in an urban watershed: a case study of upper Citarum Watershed, West Java Province, Indonesia), Procedia Environmental Sciences 33: 654-660.
20. Nalina., P., Meenambal., T. Sathyanarayan Sridhar., R. (2014), (Landuse/Land Cover dynamics of nilgiris district, INDIA infera red from satellite imageries), American Journal of Applied Sciences 11 (3): 455-461.
