کنکاشی بر رویکرد توانمند سازی جهت ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی (نمونه موردی: شهرتربت حیدریه)
محورهای موضوعی :مهدی زنگنه 1 , محمدجواد صفایی 2 , مریم سمیعی 3
1 - دانشگاه حکیم سبزواری
2 - دانشگاه حکیم سبزواری
3 - دانشگاه حکیم سبزواری
کلید واژه: سکونتگاههای غیر رسمی, ساماندهی, توانمندسازی, تربت حیدریه,
چکیده مقاله :
سکونتگاه های غیررسمی یکی از مهمترین وجوه شهرنشینی ایران است؛ بطوریکه نه تنها در شهرهای بزرگ بلکه در شهرهای متوسط و کوچک نیز چنین پدیده ای وجود دارد. یکی از شهرهای درگیر کشور در این زمینه، شهر تربت حیدریه است؛ که نیازمند بکارگیری رویکردی جامع برای حل مسئله است. هدف این تحقیق ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی با رویکرد توانمند سازی در شهر تربت حیدریه است. این پژوهش از نوع توسعه‌ای_کاربردی می‌باشد و از نظر روش توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و پیمایشی(پرسشنامه) گردآوری شده است. و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. جامعه آماری چهار پهنه ی سکونتگاه های غیررسمی شهر تربت حیدریه از جمله مناطق رباط بالا، رباط پایین، کوی امام و حیدرآباد است و حجم نمونه به تعداد 400 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. در این پژوهش هر کدام از شاخص های واگذاری اختیارات و مشارکت، شاخص امنیت و شاخص های اجتماعی و اقتصادی به عنوان متغیر مستقل و شاخص توانمند سازی به عنوان متغیر وابسته مد نظر قرار گرفته شده است که از بین آنها بهبود شاخص اجتماعی و اقتصادی بیشترین تأثیر را در رویکرد توانمند سازی دارد. براساس مدل رگرسیون چند متغیره بهبود شاخص های اجتماعی و اقتصادی بیشترین تأثیر و در اولویت های بعدی به ترتیب شاخص واگذاری اختیارات و مشارکت و شاخص امنیت در دستیابی به توانمند سازی سکونتگاه های غیررسمی موثر خواهند بود.
Informal settlements is one of the most important aspects of urbanization in Iran, in a way that not only in the big cities but also in the medium-sized and small towns, these kind of phenomenon exist. One of the cities in Iran that engage in this phenomenon is Torbat Heydarie that requires the utilization of comprehensive application for problem solving. The aim this study is to organize the informal settlements with empowerment approach in Torbat Heidarie city. This study is developmental-practical and the method of it, is descriptive-analytical. The method of collecting information is done in two way; library and survey (questionnaire) and for analyzing the data, the methods of descriptive statistics, Pearson correlation and multiple regression, were used and in order to provide the empowerment strategies of informal settlements, initially the Delphi technique was used to make the planning participatory and in the next stage, the swot strategic model was used. The statistical society are some of informal settlements of Torbat Heydarie, such as areas of high Rabat, areas of low Rabat, Koye Emam and Heidar Abad and the sample size are 400 people that were chosen by the multistage cluster sampling method. In this study, each of the indicators of authority delegating and participation, security indicator and social and economical indicators are considered as a independent variable with empowerment approach to the dependent variable. Among them, social and economical indicator have the most effects on the empowerment approach. According to multiple regression model, social and economical indicators have the most effects and in the next step respectively, assignment of authorities and participation indicator and security indicator in achieving the empowerment of informal settlements have priority. The result of swot model indicated that aggressive strategies placed as a initial priority of informal settlements empowerment.
_ رفیعیان، مجتبی؛ سیف الدینی، فرانک (1384). (راهبردهای ساماندهی اسکانهای غیر رسمی شهری و برنامه مداخله در شهر بندر عباس). مجله بین المللی علوم مهندسی، 19-58.
_ ریاحی، کتایون (1384).( پدیده حاشیه نشینی تهران را به کجا می برد). نشریه اعتماد.
_ صرافی، مظفر (1383).( مساله ای به نام اسکان غیر رسمی ؛راه حلی به نام توانمند سازی). ماهنامه شهرداری ها، (66)، 33-35.
_ مرکز آمار ایران. سرشماری عمومی نفوس و مسکن. 1390
_ مشکینی، ابوالفضل؛ سجادی، ژیلا؛ دین دوست، جواد؛ تفکری، اکرم (1390). (ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی با شیوه توانمند سازی(نمونه موردی باقر شهر–محله باباجعفری). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، (3).
_ ابراهیمی، سیدمحمد؛ مسگریان، علی (1387). (آسیب شناسی اقتصادی نقاط حاشیه نشین و ارتباط آن با جرائم در مناطق اقبالیه پوبیندر و خیرآباد قزوین). مجله اصلاح و مدیریت، (78).
_ انصاریان، طیبه (1393). (ساماندهی اسکان غیر رسمی در محله باغ نجاتی بجنورد). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
_ ایراندوست، کیومرث (1384). (تردید در یک ضرورت ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی). نشریه سرمایه.
_ پور موسوی، موسی؛ معصومی، سلمان (1389). (ساماندهی وتوانمندسازی محله های آسیب پذیربا تاکید برنقش مدیریت شهری). ماهنامه شهرداری ها، (99).
_ پیران، پرویز (1366). (آلونک نشینی در تهران (شهرنشینی شتابان و ناهمگون). نشریه اطلاعات سیاسی-اقتصادی، 2، (6)، 46-47.
_ پیران، پرویز (1381). (بازهم در باب اسکان غیر رسمی(نمونه موردی: شیرآباد زاهدان). نشریه هفت شهر، 1، (9 و 10)، 7-24.
_ زیاری، کرامت اله؛ نوذری، آذردخت. (1388). (ساماندهی و توانمند سازی اسکان غیر رسمی شهر اهواز (کوی منبع آب). پژوهش های جغرافیای انسانی، (68)، 21-36.
_ سرور، رحیم؛ روستا، مجید (1393). اصول و مبانی توانمندسازی محلات هدف برنامه های نوسازی و بهسازی شهری(سکونتگاه های غیر رسمی و بافت های فرسوده). ری: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
_ شریفی نیا، زهرا؛ نورا، محمدرضا؛ سندگل، مهدی (1390). (توانمند سازی و ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی با تاکید بر عوامل اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی). فصلنامه جغرافیایی سرزمین (30).
_ شیخی، محمد؛ جباری، حبیب؛ حسن زاده، داوود (1388).( بررسی ویژگی ها و اولویت های محلی سکونتگاه های غیر رسمی موثر بر فرایند توانمند سازی). مجموعه مقالات هماش سکونتگاه های غیر رسمی: چالش ها و راهبردها.
_ صرافی، مظفر (1382)، بازنگری ویژگی های اسکان خود انگیخته در ایران در جستجوی راهکارهای توانمند سازی، مجموعه مقالات سمینار حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی، 1-14.
_ عبودي، ادريس؛ محمدي، معصومه؛ باباميري، رنگين؛ محمدي، چيمن؛ حاجي باپير، گلچين (1391). (بررسی راهکار های ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی در ایران). اولین همایش منطقه ای معماری و شهرسازی.
_ ماجدی، حمید؛ لطفی، کورش (1386). (سکونتگاه های غیر رسمی شهری در کلان شهر اهواز).(1).
_ وزارت مسکن و شهرسازی (1382). سند ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی. مصوب هیأت وزیران، انتشارات سازمان عمران و بهسازی شهری، دبیرخانه ملی ستاد ملی توانمند سازی.
_ هادیزاده بزاز، مریم (1382). حاشیه نشینی و راهکارهای ساماندهی آن در جهان. مشهد: انتشارات شهرداری مشهد.
_ Abott,John,(2002).analysis of informal settlement upgrading and critique of existing methodological approaches,Habitat International,number 26 303-315.
_ Alsayyad, N. (1993): “squatting and culture; A Comparative Analysis of Informal Development in Latin
_ Arimah,Ben C(2010),The Face of Urban Poverty,Explaining the Prevalence of SIums in Developing Countries,UNU-WIDER,March 2010.
_ Emer, Dick.( 2008) ”what are enabling housing strategies?” a paper from Seminar in Barcelona in April2008. seminar: Are a architects and planners obstacles to slum upgrading ?
_ Ha, s-k (2007), Housing Regeneration and Building Sustainable low-income communities in korea, Habitat International,31, pp 116-129.
_ Robin Richards, Brian O’leary and Kingstone Mutsonziwa (2006), Measuring Quality of Life inInformal Settlements in South Africa, Social Indicators Research, Vol.81, pp. 375-388.
_ Sinha , Abhijat (1995), Community development for effective slum upgrading;case study : Indore Habitat Project, Indore,India,School of Architecture MCGill University,Montreal,March,.
_ Wegelin, E. A. (2004), “Informal Settlements and Their Upgrading: Building on the Lessons of Three.
_ Winayanti, Lana & C. Lang, Heracles (2004) , “Provision of Urban Services in an Informal Settlement: a Case Study of Kampung Penas Tanggul, Jakarta”, Habitat International, Vol. 28, PP: 41-65.
_ www.thcity.ir
