تحلیل ژئوپولیتیکی چشم انداز آمایش سرزمین در کشور افغانستان و ارائه مدل راهبردی
محورهای موضوعی :
عتیق الله قمری
1
(دانشگاه تهران)
کیومرث یزدان پناه درو
2
(هيات علمي دانشگاه تهران)
زهرا پیشگاهی فرد
3
(دانشگاه تهران)
حسین حاتمی نژاد
4
(دانشگاه تهران)
کلید واژه: آمایش سرزمین, ژئوپولیتیک, مدل راهبردی, توسعه و امنیت پایدار, افغانستان.,
چکیده مقاله :
در ساختار اقتصاد سیاسی جهان برخی کشورها توسعه یافته و برخی در حال توسعه می باشند. برخی از کشورها نیز به دلیل شکنندگی ژئوپولیتیکی و تهدیدات و بحران های داخلی و محیط خارجی نه تنها توسعه نیافته اند بلکه در مسیر توسعه نیز در حال حرکت نیستند. افغانستان نیز در حال حاضر جزء کشورهای بحرانی و توسعه نیافته جهان محسوب می گردد که هیچ چشم انداز مشخصی برای حرکت در جهت توسعه ندارد؛ نه در سطح نظریه پایه توسعه، نه راهبردهای مشخص و منسجم توسعه و نه هیچگونه سند عملیاتی با ضمانت اجرا. این مشکلات افغانستان ریشه در مسائل جغرافیایی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی داخلی و خارجیدارد. بنابراین برنامه ریزی جهت توسعه سرزمینی این کشور نیز در گرو حل و چاره اندیشی مسائل مذکور است. برنامه-ریزی راهبردی با چهارچوب و ملاحظات سیاسی و امنیتی می تواند سبب کاهش تهدیدات امنیتی و چالش های سیاسی و در نتیجه توسعه سرزمینی گردد. بنابراین در این مقاله سعی شده است تا عوامل داخلی و خارجی اثرگذار بر آمایش سرزمینی در کشور افغانستان از منظر ژئوپولیتیکی مورد تحلیل قرار گیرد. در این راستا دو سوال قابل طرح است که: 1) قوت ها، ضعف ها، فرصت ها، تهدیدهای ژیوپولیتیکی کشور افغانستان در راستای آمایش سرزمینی این کشور کدامند؟ 2) براساس عوامل ژیوپولیتیک داخلی و خارجی چگونه می توان چشم انداز آمایش سرزمین در کشور افغانستان را ترسیم نمود؟ این مقاله به شیوهای توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است و داده های مورد نیاز نیز به شیوۀ کتابخانه ای، اسنادی و بهره گیری از پایگاهها و سایتهای معتبر اینترنتی گردآوری شده است.
In the structure of the political economy of the world, some countries are developed and some are developing. Some countries are not only not being developed due to geopolitical fragility and threats and internal crises and the external environment, but also on the path to development. Afghanistan is now considered to be one of the world's worst-hit and underdeveloped countries, with no clear prospects for development, nor at the level of the basic development theorem, nor with clear, coherent development strategies, nor with any operational guarantee document. These problems in Afghanistan are rooted in internal and external issues of geography, culture, politics and security. Therefore, planning for the country's territorial development depends on solving these problems. Strategic planning with a framework and political and security considerations can reduce security threats and political challenges and, as a result, territorial development. Therefore, this article attempts to analyze the internal and external factors affecting territorial integration in Afghanistan from a geopolitical point of view. In this regard, there are two questions to be asked: 1) What are the strengths, weaknesses, opportunities, and geopolitical threats of Afghanistan in its spatial planinng? 2) How can the landscape of the land in Afghanistan be mapped based on internal and external geopolitical factors? This paper has been written in a descriptive-analytical manner, and the required data is also compiled in a library, documentary and bases and websites.
اندیشمند، محمداکرام، (1392)، منازعه دیورند و عقلانیت سیاسی، کابل: انتشارات سعید#
اندیشمند، محمداکرام، (1396)، منازعه دیورند و کشورهای جهان، کابل: ماندگار#
حاتمی‌نژاد، حسین، سید‌محمد حسینی و سید‌علی حسینی، (1389)، «جایگاه و نقش علم جغرافیا در آمایش‌سرزمین»، مجله‌ی رشد آموزش جغرافیا، دوره‌ی بیست و پنجم، شماره‌ی 1، پائیز، 51-46#
حافظ¬نیا، محمدرضا، پیروز مجتهدزاده و جعفر علی¬زاده، (1385)، هیدروپلیتیک هیرمند و تاثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 10، شماره 2، صص 103-83#
رشیدی، مصطفی، (1393)، آسیب‌شناسی ژئوپلیتیکی برنامه‌ریزی در فضای سرزمینیِ ایران با رویکرد آمایش‌سرزمین و ارائه مدل راهبردی، رساله دکتری جغرافیای سیاسی، دانشاه تهران، دانشکده جغرافیا#
رهنمایی، محمد تقی، (1372)، توان‌های محیطی ایران، تهران: مرکز مطالعات شهرسازی و معماری ایران#
سرور، رحیم، (1384)، جغرافیای کاربردی و آمایش‌سرزمین، تهران: انتشارات سمت#
سنائی، وحید، (05/08/1389)، هیدروپلیتیک حوضه هریرود و اثرات آن بر روابط ایران ترکمنستان و افغانستان، همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی، دانشگاه فردوسی مشهد، 4 و 5 آبانماه 1389#
غفورلیوال، (15/08/1391)، دیورند؛ مرز رسمی یا قرار داد موقت، موجود در: http://www.bbc.com/persian/afghanistan/2012/11/121104_l09_durand_line_liwal.shtml، تاریخ بازیابی: 12/04/1397#
فرجی راد، ع.، و مهدی درخور و س.ه ساداتی، (1390)، بررسی روند دولت- ملت¬سازی در افغانستان و موانع پیش¬رو، مجلۀ دانشنامه، شمارۀ 80#
کلیفورد، مری لوئیس، (1371)، سرزمین و مردم افغانستان، ترجمه مرتضی اسعدی، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ دوم#
کهزاد، احمدعلی، (1381)، تاریخ افغانستان، استکهلم#
متقی، افشین و مصطفی رشیدی، (1391)، بررسی و تحلیل عوامل و زمینه¬های ژئوپلیتیکی شکل¬گیری و گسترش طالبان در کشور افغانستان، پژوهشنامه خراسان بزرگ، سال سوم، شماره 8، پاییز، صص 97-79#
مگنوس، رالف. اچ و ادن نبی، (1380)، افغانستان روحانی، مارکس، مجاهد، ترجمه قاسم ملکی، چاپ اول تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین¬المللی#
مهدیزاده کابلی، محمدرئوف، (1382)، درآمدی بر تاریخ افغانستان، چاپ اول، قم: نشر صحافی احسانی#
نیک¬زاد، مجتبی، (05/10/1392)، ضرورت بازنگری اقتصادی به بخش کشاورزی، بازیابی: http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=63578، تاریخ بازیابی: 15/01/1397#
وزارت اطلاعات، فرهنگ و اداره گردشگری امور نظارتی افغانستان، (1397)، تاریخچه اداره گرحًندوی (گردشگری)، وزارت اطلاعات، فرهنگ و اداره گردشگری امور نظارتی افغانستان، بازیابی در: http://tourism.gov.af/persian/index.php، تاریخ بازیابی: 12/01/1397#
هاشمی، سیدرفیع، (1392)، بررسی هیدروپلیتیک رودهای مرزی افغانستان، کابل و آمودریا، پایان¬نامه کارشناسی ارضد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد#
Censin Resources, (2010/08/15), Afghanistan discovered an oilfield containing an estimated 1.8 billion barrels of crude in the north of the country, Censin Resources, Available at: https://web.archive.org/web/20120425161815/http://www.censin.com/afghanistans-new-oil-discovery/, retrieved: 2017/11/24#
FAO, (2003), First-ever livestock census in Afghanistan, Available at: http://www.fao.org/english/newsroom/news/2003/25511-en.html, retrieved: 2017/12/20#
Foreign Policy, (2016), Fragile States: Rankings and Map, Available at: https://foreignpolicy.com/fragile-states-index-2016-brexit-syria-refugee-europe-anti-migrant-boko-haram/#
http://www.salamwatandar.com.#
https://www.britannica.com/place/Afghanistan#
https://www.dw.com/fa-ir/-38744591#
https://www.gifex.com/fullsize-en/2009-09-17-2481/Afghanistan-Land-Use-and-Economic-Activity-1972.html#
https://www.worldatlas.com/articles/longest-rivers-in-afghanistan.html#
Izady, Michael, (2008-2009), Atlas of the Islamic World and Vicinity
(Infographs, Maps and Statistics Collection), New York, Columbia University, Gulf 2000 Project: 2006-present, Available at: http://gulf2000.columbia.edu/maps.shtml#
McSweeney, C., M. New & G. Lizcano, (2016/10/06), UNDP Climate Change Country Profiles Afghanistan, Available at: https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc226769/m2/1/high_res_d/Afghanistan.hires.report.pdf, retrieved: 2017/12/22#
Reuters Staff, (2011/12/28), UPDATE 1-Afghanistan signs major oil deal with China's CNPC, Reuters, Available at: https://www.reuters.com/article/afghanistan-cnpc/update-1-afghanistan-signs-major-oil-deal-with-chinas-cnpc-idUSL3E7NS40J20111228, retrieved: 2017/11/22#
Sengupta, Kim, (2010/06/15), Afghanistan's resources could make it the richest mining region on earth, Independent, Diplomatic Correspondent, available at: https://www.independent.co.uk/news/world/asia/afghanistans-resources-could-make-it-the-richest-mining-region-on-earth-2000507.html, retrieved: 2017/11/22#
