بررسی تطبیقی اصول و سیاست های کلان حکمرانی لیبرال و اسلامی: با نگاهی بر حکمرانی قضایی(۲)
محورهای موضوعی : حکمرانی قضاییسید صمصام الدین قوامی 1 , سید نیما نوروزی 2
1 - مدیر بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و استاد درس خارج حوزه علمیه قم، قم، ایران
2 - گروه فقه و حقوق، دانشکده علوم و معارف، جامعه المصطفی العالمیه و سطوح عالیه قم، حوزه علمیه قم، قم شریف، ایران
کلید واژه: حکمرانی لیبرال, حکمرانی اسلامی, حکمرانی قضائی, حقوق بشر, عدالت اجتماعی,
چکیده مقاله :
این مقاله به بررسی تطبیقی اصول حکمرانی لیبرال و اسلامی با نگاهی خاص به حکمرانی قضایی میپردازد. حکمرانی لیبرال بر مبنای آزادیهای فردی، حقوق بشر، و تفکیک قوا استوار است، در حالی که حکمرانی اسلامی بر اصولی چون عدالت اجتماعی، شریعت و ولایت دینی تأکید دارد. هدف این مقاله مقایسهی این دو مدل حکمرانی از نظر اصول بنیادین و بررسی تأثیر آنها بر نحوه عملکرد سیستم قضائی در هر دو چارچوب است. برای این منظور، مفاهیمی مانند استقلال قوه قضائیه، حقوق فردی در مقابل حقوق جمعی، و نظارت بر دستگاه قضائی در هر دو مدل مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج این بررسی نشان میدهد که حکمرانی اسلامی در عین تأکید بر عدالت و رعایت حقوق فردی، از سازوکارهای نظارتی و حکومتی خاص خود برخوردار است، در حالی که حکمرانی لیبرال به دلیل تأکید بر فردگرایی و آزادیهای شخصی، از دخالت و نظارت حداقلی در امور قضائی حمایت میکند. در نهایت، مقاله پیشنهاداتی برای بهرهبرداری از اصول هر دو مدل در جوامع مختلف ارائه میدهد تا ضمن رعایت اصول عدالت و حقوق بشر، کارایی سیستمهای قضائی بهبود یابد.
This paper presents a comparative study of the principles of liberal and Islamic governance, with a specific focus on judicial governance. Liberal governance is based on individual freedoms, human rights, and the separation of powers, while Islamic governance emphasizes principles such as social justice, Sharia, and religious authority. The goal of this paper is to compare these two governance models in terms of their foundational principles and examine their impact on the functioning of the judicial system within each framework. Concepts such as the independence of the judiciary, individual rights versus collective rights, and oversight of the judicial system in both models are analyzed. The results of this study indicate that Islamic governance, while emphasizing justice and the protection of individual rights, incorporates its own specific mechanisms for oversight and governance. On the other hand, liberal governance, due to its emphasis on individualism and personal freedoms, supports minimal intervention and oversight in judicial matters. Finally, the paper offers suggestions for utilizing the principles of both models in various societies to enhance the effectiveness of judicial systems while adhering to principles of justice and human rights.
امام خمینی، روحالله، 1421ق، کتاب البیع، ج2، چاپ اول، تهران: موسسه نشر آثار امام خمینی،
برلین، آیزایا (۱۳۹۸)، چهار مقاله درباره آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.
توکویل، الکسی دو(۱۹۶۵)، دموکراسی در آمریکا، ویراست فیلیپس برادلی، جلد ۲، نیویورک: وینتیج بوکس.
خسروپناه، عبدالحسین (۱۳۹۵)، فلسفه شناخت، تحقیق و تدوین حسن پناهی آزاد، قم: نشر معارف.
خسروپناه، عبدالحسین و مهدی عاشوری (۱۳۹۴)، روششناسی علوم اجتماعی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
خسروپناه، عبدالحسین. (1390). کلام جدید با رویکرد اسلامی (چاپ دوم). قم: نشر معارف.
خسروپناه، عبدالحسین، پاسخ به اشکال آیةالله فاضل لنکرانی، 18:9:1397: ijtihadnet.ir.
خسروپناه، عبدالحسین؛ عاشوری، مهدی و عنابستانی، ابوالفضل (۱۳۹۲)، اندیشههای حکمی–اجتهادی شهید آیتالله محمدباقر صدر، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
رالز، جان (۱۳۹۳)، نظریهای در باب عدالت، ترجمه مرتضی نوری، تهران: نشر مرکز.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، ۱۳۹۰ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة اعلمی،.
قرائتی، محسن (1386 ش)، تفسیر نور، ج 1–10، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، قم، دار الحدیث، 1387 ش.
لاک، جان (۱۳۹۲) دو رساله حکومت، ترجمه دکتر فرشاد شریعت، تهران: نشر نگاه معاصر.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج 1–27، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
نائینی، محمدحسین. (1387). تنبیه الامیه و تنزیه الملیه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ نوم.
نائینى، محمدحسین، أجود التقریرات (قاعدة الید، الفراغ، التجاوز و الصحة)، مقرر: ابوالقاسم خویی، ج2، قم: نشر مصطفوی، چ2، 1410ق.
نراقی، محمد مهدی بن ابی ذر (1422 ق)، معتمد الشیعه فی أحکام الشریعه، قم، کنگره بزرگداشت نراقی.
نراقی، ملا. (1417 هـ.ق). ولاية الحاكم. ج1، ص536. قم: انتشارات بیدار.
واعظزاده خراسانی، محمد، تفسیر قرآن مهر، ج 1–20، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
References
Khomeini, Ruhollah, Kitab al-Bay', Volume 2, 1st edition, Tehran: Institute for the Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works, 1421 AH.
Berlin, Isaiah (2019), Four Essays on Liberty, Translated by Mohammad Ali Mohaqqeq, Tehran: Khwarazmi Publications.
Tocqueville, Alexis de (1965), Democracy in America, Edited by Phillips Bradley, Volume 2, New York: Vintage Books.
Khosropanah, Abdolhossein (2016), Philosophy of Cognition, Research and Compilation by Hassan Panahi Azad, Qom: Ma'arif Publishing.
Khosropanah, Abdolhossein & Mehdi Ashouri (2015), Methodology of Social Sciences, Tehran: Institute for Research in Wisdom and Philosophy of Iran.
Khosropanah, Abdolhossein (2011), New Kalam with an Islamic Approach (2nd edition), Qom: Ma'arif Publishing.
Khosropanah, Abdolhossein, Response to the Objection of Ayatollah Fazel Lankarani, 18:9:1397, ijtihadnet.ir.
Khosropanah, Abdolhossein; Ashouri, Mehdi & Anabestani, Abolfazl (2014), Philosophical-Ijtihadic Thoughts of Martyr Ayatollah Muhammad Baqir Sadr, Tehran: Institute for Research in Wisdom and Philosophy of Iran.
Rawls, John (2014), A Theory of Justice, Translated by Morteza Nouri, Tehran: Markaz Publishing.
Tabatabai, Seyed Muhammad Hussain, Al-Mizan fi Tafseer al-Quran, Beirut: Alami Publications, 1390 AH.
Qara'ati, Mohsen (2007), Tafseer Noor, Volumes 1–10, Tehran: Cultural Center of Lessons from the Quran.
Kulaini, Abu Ja'far Muhammad bin Ya'qub, Al-Kafi, Qom: Dar al-Hadith, 1387 AH.
Locke, John (2013), Two Treatises of Government, Translated by Dr. Farshad Shari'at, Tehran: Contemporary Perspective Publishing.
Makarem Shirazi, Nasser & Colleagues, Tafseer Namuneh, Volumes 1–27, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
Na'ini, Muhammad Hussain (2008), Tanbih al-Ummah wa Tanzih al-Millah, Tehran: Center for Islamic Revolution Documents, New Edition.
Na'ini, Muhammad Hussain, Ajwad al-Taqrirat (Qawa'id al-Yad, al-Faragh, al-Tajawuz, and al-Sihhah), Instructor: Abu al-Qasim Khoei, Volume 2, Qom: Mustafa Publishing, 2nd Edition, 1410 AH.
Naraqi, Muhammad Mahdi bin Abi Zahr (1422 AH), Mutamad al-Shi'ah fi Ahkam al-Shari'ah, Qom: Naraqi Commemoration Congress.
Naraqi, Mulla (1417 AH), Wilayat al-Hakim, Volume 1, p. 536, Qom: Bidar Publications.
Va'ezzadeh Khorasani, Muhammad, Tafseer Quran Mehr, Volumes 1–20, Mashhad: Foundation for Islamic Research.
