واکاوی مبانی اعتقادات فکری مذهبی و رویکرد کلامی طالبان
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
سمانه سعیدی
1
,
سینا فروزش
2
*
,
مجیدرضا رجبی
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: طالبان, ابن تیمیه, حنفی, حنبلی, وهابیت, دیوبندیه, اخوان المسلمین, جماعت اسلامی,
چکیده مقاله :
جنبش طالبان که جریان غالب در افغانستان شد، در نظر اهل رسانه و اصحاب قلم، جنبشی با ریشه صرفاً دینی دانسته شده، بسیاری از عقاید طالبان با آئین وهابیت منطبق است و در واقع «وهابیت» به لحاظ کلامی، بیشترین سهم را در شکل گیری تفکر این جنبش بر عهده دارد، اساساً وهابیت و ابن تیمیه که بیشترین تأثیر را در قوام تفکر طالبان داشتند اصول تفکر خود را بر مبنای فقه و کلام احمد بن حنبل بنا نهادند و آموزه‌های فکری امام احمد و ابن تیمیه و البته محمد بن عبد الوهاب در قالب مذهب وهابیت به مبانی فکری و نظری طالبان تزریق شده است، به ظاهر مذهب فقهی طالبان حنفی است اصولاً طالبان به لحاظ فکری با حنابله قرابت بیشتری دارند تا با حنفی ها. ارتجاع عقیدتی و جمود فکری طالبان با مذهب حنبلی تناسب بیشتری دارد تا با مذهب حنفی که رأی و قیاس را در مکتب فکری خود وارد می کرد. واکاوی علمی چگونگی اسلام گرایی طالبان و سیر تاریخی دیدگاه مذهبی و کلامی آن ها از اهداف مهم این پژوهش است که با توجه به تاثیرگذاری جنبش طالبان در حوزه مسائل فکری، سیاسی و فرهنگی منطقه و جهان اسلام و نیز اهمیت تحولات افغانستان به عنوان کشور همسایه ایران که ریشه فرهنگی مشترک نیز دارند، از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. روش تحقیق در این مقاله به صورت تاریخی و با رویکرد کیفی بوده؛ شیوه نگارش مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی بوده است و منابع و اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شدند.
The Taliban movement, which became the dominant current in Afghanistan, is considered by the media and writers to be a movement with purely religious roots. Many of the Taliban's beliefs are compatible with Wahhabism, and in fact, "Wahhabism" verbally has the largest contribution to its formation. The thinking of this movement is in charge, basically Wahhabism and Ibn Taymiyyah, who had the greatest influence on the consistency of the Taliban's thinking They had based their principles of thinking on the basis of fiqh and theology of Ahmad bin Hanbal, and the intellectual teachings of Imam Ahmad and Ibn Taymiyyah and of course Muhammad bin Abdul Wahab have been injected into the intellectual and theoretical foundations of the Taliban in the form of Wahhabism, apparently the Hanafi Taliban jurisprudence. In principle, the Taliban are intellectually more closely related to Hanbali than to the Hanafis. The ideological reaction and stagnation of the Taliban is more compatible with the Hanbali religion than with the Hanafi religion, which included judgment and analogy in its school of thought.The scientific analysis of the Taliban's Islamization and the historical course of their religious and theological views is one of the important goals of this research, considering the influence of the Taliban movement in the field of intellectual, political and cultural issues in the region and the Islamic world, as well as the importance of the developments in Afghanistan as a neighboring country of Iran. Which also have common cultural roots, is of particular importance and necessity. The research method in this article is historical and with a qualitative approach; the method of writing the article was descriptive-analytical, and the sources and information were collected in a library and documentary manner..
ـــــــــــــــــــــ. (1401)، افغانستان و طالبان جدید. تهران: موسسه راهبردی اسلام معاصر، مطالعات راهبردی مرام.
ـــــــــــــــــــــ. (1405هـ)، الابانه عن اصول الدیانه. المملکه العربیه السعودیه: مرکز شئون الدعوه.
ـــــــــــــــــــــ. (1389)، ایران و ژئوپلیتیک منطقه اندیشه های قطب و پیامدهایش منطقه:پیداها و ناپیداها. تهران: اطلاعات.
ـــــــــــــــــــــ. (1395)، ژئوپلیتیک خلیج فارس، عربستان و شیخ نشین ها. تهران: اطلاعات.
ـــــــــــــــــــــ. (1379)، مقالات تاریخی. دفتر دوم. قم: دلیل.
ابراهیمی، محمدحسین. (1379)، تحلیلی نو بر عقاید وهابیان. قم:دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن تیمیه. (1406هـ.ق)، منهاج السنه النبویه. تحقیق محمد رشاد. بی جا:بی نا،
ابن شاکر کتبی. (بی تا)، فوات الوفیات. بیروت: دارصار.
احمدی، حمید. «طالبان:ریشه ها، علل ظهور و عوامل رشد.» اطلاعات سیاسی و اقتصادی. ش132-131 (مرداد و شهریور1377)
اشعری، علی بن اسماعیل. (1929م)، مقالات اسماعیلیین. استانبول: مطبعه الدوله.
امامی، حسام الدین. (1378)، افغانستان و ظهور طالبان. تهران: شاب.
امین، سیدمحسن. (1367)، کشف الرتیاب. ترجمه و نگارش سیدابراهیم علوی. تهران: امیرکبیر.
بربریت فرهنگی طالبان. ترجمان سیاسی. ترجمه احد البرز. ش14.
البوطی، محمدسعید رمضان. (1375)، سلفیه بدعت یا مذهب. ترجمه حسین صابری. مشهد:آستان قدس رضوی.
پاکتچی، احمد. (1379)، «مدخل اصحاب حدیث.» دائره المعارف بزرگ اسلامی. تهران:مرکز دائره المعارف اسلامی.
پطروشفسکی. (1363)، اسلام در ایران. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
جعفری، یعقوب. (1371)، مسلمانان در بستر تاریخ. تهران:دفتر فرهنگ اسلامی.
جعفریان، رسول. (1378)، مقالات تاریخی. دفتر ششم. تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
الخمسین، محمد بن عبدالرحمن. (1420هـ)، اعتقاد الائمه السلف. کویت: دارایلاف.
رحیمی، عبدالحمید. (1384)، «بررسی مکتب دیوبندیه.» پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ. تهران: دانشگاه تهران، شهریو.
رشید، احمد. (1383)، کابوس طالبان،ترجمه گیلدا ایرانلو. تهران: هوای رضا.
رفعت، سیداحمد. (2002م)، قرآن و سیف. قاهره: مکتبه مدبولی، اغسطس.
سبحانی، جعفر. (بی تا)، فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی. بی جا: بی نا.
سجادی، سیدعبدالقیوم. (1377)، «طالبان؛ دین و حکومت.» علوم سیاسی. س1. ش1.
شرابی، هشام. (1369)، روشنفکران عرب و غرب. ترجمه عبدالرحمن عالم. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
شفایی، اسدالله. (1380)، ظهور و سقوط طالبانیس. روزنامه انتخاب.
شهرستانی، عبدالکریم. (1426-1425ق)، الملل و النحل. بیروت: دارالفکر.
عبدالرحیم، علی. (2005م)، حلف الارهاب. قاهره: مرکز المحروسه للنشر و الخدمات الصحیفه.
عصمت الهی. محمدهاشم. (1378)، جریان پر شتاب طالبان. تهران: الهدی.
فضایی، یوسف. (بی تا)، تحقیق در تاریخ و فلسفه و مذاهب اهل سنت. تهران: موسسه فرخی.
فقیهی، علی اصغر. (1352)، وهابیان. تهران:کتابفروشی صفا.
الکاتب، احمد. (1424ق)، الفکر السیاسی الوهابی. بیروت: دارالشوری للدراسات و الاعلام.
کریمی حاجی خادمی، مازیار. (1392)، طالبان خاستگاه و مبانی فکری. تهران:کانون اندیشه جوان.
مارسدن، پیترجنگ. (1379)، مذهب و نظام جدید در افغانستان. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: نشر مرکز،.
مژده، وحید. (1382)، افغانستان و پنج سال سلطه طالبان. تهران: نی.
مسجدجامعی، محمد. (1398)، ژئو پیلتیک خلیج فارس عربستان و شیخ نشین ها: پیداها و ناپیداها. تهران:انتشارات اطلاعات.
مشکور، محمدجواد. (1376)، سیر کلام در فرق اسلام. تهران: شرق.
مطهری، مرتضی. (بی تا)، نهضت های اسلامی در صد سال اخیر. بی نا: بی جا.
ملازهی، پیرمحمد، «بررسی مکاتب اسلامی در پاکستان.» فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام. س۶. ش۲۴. (زمستان 1384).
موثقی، سیداحمد. (1381)، جنبش های اسلامی معاصر. تهران: سمت.
موسویان، سیدعبدالمجید. (1377)، جریان وهابیت در شریان طالبان. روزنامه جمهوری اسلامی.
ولوی، علی محمد. (1367)، تاریخ علم کلام و مذاهب اسلامی. تهران: بعثت.
نوع مقاله: پژوهشی
واکاوی مبانی اعتقادات فکری مذهبی و رویکرد کلامی طالبان
سمانه سعیدی 1
سینا فروزش 2
مجیدرضا رجبی 3
|
جنبش طالبان که جریان غالب در افغانستان شد، در نظر اهل رسانه و اصحاب قلم، جنبشی با ریشه صرفاً دینی دانسته شده، بسیاری از عقاید طالبان با آئین وهابیت منطبق است و در واقع «وهابیت» به لحاظ کلامی، بیشترین سهم را در شکل گیری تفکر این جنبش بر عهده دارد، اساساً وهابیت و ابن تیمیه که بیشترین تأثیر را در قوام تفکر طالبان داشتند اصول تفکر خود را بر مبنای فقه و کلام احمد بن حنبل بنا نهادند و آموزه‌های فکری امام احمد و ابن تیمیه و البته محمد بن عبد الوهاب در قالب مذهب وهابیت به مبانی فکری و نظری طالبان تزریق شده است، به ظاهر مذهب فقهی طالبان حنفی است اصولاً طالبان به لحاظ فکری با حنابله قرابت بیشتری دارند تا با حنفی ها. ارتجاع عقیدتی و جمود فکری طالبان با مذهب حنبلی تناسب بیشتری دارد تا با مذهب حنفی که رأی و قیاس را در مکتب فکری خود وارد می کرد. واکاوی علمی چگونگی اسلام گرایی طالبان و سیر تاریخی دیدگاه مذهبی و کلامی آن ها از اهداف مهم این پژوهش است که با توجه به تاثیرگذاری جنبش طالبان در حوزه مسائل فکری، سیاسی و فرهنگی منطقه و جهان اسلام و نیز اهمیت تحولات افغانستان به عنوان کشور همسایه ایران که ریشه فرهنگی مشترک نیز دارند، از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. روش تحقیق در این مقاله به صورت تاریخی و با رویکرد کیفی بوده؛ شیوه نگارش مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی بوده است و منابع و اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شدند.
واژگان کلیدی
طالبان، ابن تیمیه، حنفی، حنبلی، وهابیت، دیوبندیه، اخوان المسلمین، جماعت اسلامی.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه تاریخ اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: smanhsydy228@gmail.com
[2] . دانشیار، گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: sinaforoozesh@gmail.com
[3] . استادیار، گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: Mr.rajabi@iauctb.ac.ir
تاریخ دریافت: 3/2/1403 پذیرش نهایی: 8/5/1403
