تحلیل اتصال نوسانات متغیرهای اقتصادی و محیط زیستی در ایران (2006-2023)
محورهای موضوعی : environmental economy
سعید کیان پور
1
,
محسن حاجیان
2
,
سپیده عظیمی
3
1 - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - مربی گروه علوم پایه، دانشگاه ملی مهارت، تهران، ایران
کلید واژه: اتصال نوسانات, چارک واریانس خودرگرسیون, متغیرهای اقتصادی- محیطزیستی, ایران,
چکیده مقاله :
تعاملات پویای متغیرهای اقتصادی و محیطزیستی در ایران، با توجه به چالشهای جهانیشدن و تغییرات اقلیمی، اهمیت فزایندهای یافته است. این پژوهش با بهرهگیری از رویکرد چارک واریانس خودرگرسیون (QVAR) به بررسی اتصال نوسانات میان متغیرهای اقتصادی (شاخص اقتصادی، پیچیدگی اقتصادی، جهانیشدن) و محیطزیستی (انتشار دیاکسید کربن) طی بازه ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۳ پرداخته است. هدف مطالعه، تحلیل تعاملات این متغیرها در چارکهای ۲۵ام، ۵۰ام و ۷۵ام و شناسایی نقش آنها بهعنوان انتقالدهنده یا دریافتکننده نوسانات در دورههای عادی و بحرانی بود. دادههای سالانه پس از پیشپردازش و تفاوتگیری با آزمون ریشه واحد (ADF) ایستا شده و با شاخصهای سرریز نوسانات(TCI، NET، TO،FROM) و شبکههای اتصال تحلیل شدند. یافتهها نشان داد که شاخص کل اتصال (TCI) در چارک ۷۵ام (شرایط بحرانی) به 84/33 و در چارک ۵۰ام (شرایط عادی) به 13/17 میرسد، که الگویی U شکل را تأیید میکند. شاخص اقتصادی و پیچیدگی اقتصادی در بحرانهایی نظیر بحران مالی جهانی (۲۰۰۶-۲۰۱۰)، بحران چین (۲۰۱۴-۲۰۱۷) و جنگ روسیه و اوکراین (۲۰۲۱-۲۰۲۳) انتقالدهندگان اصلی نوسانات بودند، در حالی که دیاکسید کربن گیرنده باقی ماند، که نشاندهنده آسیبپذیری محیطزیست ایران در برابر شوکهای اقتصادی است. جهانیشدن در شرایط آرام و بحرانی گیرنده بود و در همهگیری کووید-۱۹ (۲۰۱۹-۲۰۲۲) و بحران بانک سیلیکون ولی (۲۰۲۲-۲۰۲۳) آسیبپذیری بیشتری نشان داد. اوج TCI در سال ۲۰۱۴ با افت قیمت نفت همزمان بود، که نقش کلیدی متغیرهای اقتصادی را برجسته میکند. این یافتهها بر تقویت پیچیدگی اقتصادی با تمرکز بر صنایع سبز و مدیریت فعال جهانیشدن در بحرانها تأکید دارند.
The dynamic interactions between economic and environmental variables in Iran have become increasingly important in light of globalization challenges and climate change. This study uses the Quantile Vector Autoregression (QVAR) approach to examine volatility connectedness among economic variables (Economic Indicator, Economic Complexity, Globalization) and an environmental variable (CO₂ emissions) over the period 2006–2023. The objective is to analyze the interactions of these variables across the 25th, 50th, and 75th quantiles and identify their roles as transmitters or receivers of volatility under normal and crisis conditions. Annual data were preprocessed and differenced to achieve stationarity using the Augmented Dickey–Fuller (ADF) test, and were analyzed using spillover indices (TCI, NET, TO, FROM) and connectedness networks. The findings show that the Total Connectedness Index (TCI) rises to 33.84 in the 75th quantile (crisis conditions) and decreases to 17.13 in the 50th quantile (normal conditions), confirming a U-shaped pattern. The Economic Indicator and Economic Complexity acted as major transmitters of volatility during crises such as the global financial crisis (2006–2010), the China crisis (2014–2017), and the Russia–Ukraine war (2021–2023). In contrast, CO₂ emissions consistently remained a receiver, highlighting the high vulnerability of Iran’s environmental sector to economic shocks. Globalization also acted as a receiver in both tranquil and crisis periods, showing intensified vulnerability during the COVID-19 pandemic (2019–2022) and the Silicon Valley Bank crisis (2022–2023). The peak TCI in 2014 coincided with the sharp drop in oil prices, underscoring the critical influence of economic variables. These results emphasize the need to strengthen economic complexity through green industries and pursue active management of globalization during crises.
