بررسی راهکارهای کارآمد به منظور مدیریت پایدار عمق و تراز سطح آب تالاب انزلی با تأکید بر رویکردهای پیشگیری و احیا
محورهای موضوعی : اقتصاد محیط زیست
مرتضی کریمی
1
,
هادی مدبری
2
,
میرمسلم رهبر هاشمی
3
,
مریم حقیقی خمامی
4
1 - پژوهشگر گروه پایش منابع آب پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، رشت، ایران
2 - استادیار گروه پایش منابع آب پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، رشت، ایران
3 - مربی گروه پایش منابع اب پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، رشت، ایران
4 - استادیار گروه پایش منابع آب پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی، رشت، ایران
کلید واژه: تثبیت تراز, عمق, تالاب انزلی, رویکرد احیا, رویکرد پیشگیری, مدیریت پایدار.,
چکیده مقاله :
تالابها اکوسیستم‌های پيچيده و ارزشمندي هستند كه طیف گستردهای از موجودات در آن‌ها زندگي مي‌كنند. حفظ چنین اکوسیستم‌های حساس و کارکردهای محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی آن‌ها مستلزم تعیین مقدار آب موردنیاز برای آن‌هاست. هدف از این تحقیق، بررسی روش‌های ممکن برای مدیریت پایدار عمق و تراز تالاب و ارائه راهکارهای مناسب در این راستا می‌باشد. با توجه به اینکه تراز تالاب انزلی به لحاظ هیدرولیکی تحت تأثیر تراز دریای خزر و دبی جریان رودخانه‌های منتهی به آن است، این تحقیق درصدد آن است که ضمن شناسایی و بررسی عوامل مؤثر بر کاهش عمق و تراز تالاب، روش‌های مختلف به منظور مدیریت پایدار تالاب را طی مطالعاتی جامع ارزیابی و گزینه‌های مناسب را ارائه کند. لذا مطالعه و بررسی راهکارها و گزینه‌های سازهای و غیرسازهای با دو رویکرد پیشگیری و احیا برای افزایش عمق و تراز سطح آب تالاب به منظور حفظ و احیای کارکردها و پایداری اکولوژیکی آن پرداخته شده است. در رویکرد پیشگیری، اقداماتی شامل نظارت و جلوگیری از برداشت غیرمجاز آب، کنترل فرسایش و رسوب، اجرای عملیات بیولوژیکی و مکانیکی آبخیزداری، احیای تله‌های رسوبگیر، احداث بندهای اصلاحی در رودخانه‌ها برای افزایش زمان تمرکز حوضه و مدیریت آلاینده‌های ورودی به تالاب انجام شده است. در رویکرد احیا، راهکارهایی مانند مدلسازی هیدرودینامیک تالاب انزلی در قالب طرحی جامع، افزایش راندمان مصرف آب در شبکه آبیاری، لایروبی با ارزیابی دقیق محیط زیستی، مقابله با گیاهان مهاجم و امکان‌سنجی راهکارهای سازهای برای کنترل و تنظیم تراز سطح آب تالاب بررسی شده‌اند.
Wetlands are complex and valuable ecosystems that host a wide range of organisms. Preserving such sensitive ecosystems and maintaining their environmental, economic, and social functions require determining their ecological water needs. The aim of this study is to examine possible methods for the sustainable management of the water depth and level in the wetland and to provide suitable strategies accordingly. Given that the water level of Anzali Wetland is hydraulically affected by the Caspian Sea level and the discharge of the rivers flowing into it, this study seeks to identify and analyze the key factors contributing to the reduction in the wetland's depth and level. It further evaluates various structural and non-structural strategies through comprehensive studies and presents appropriate options for sustainable wetland management. Accordingly, this study investigates both preventive and restorative strategies to enhance the depth and water level of the wetland, aiming to preserve and restore its ecological functions and sustainability. In the preventive approach, actions such as monitoring and preventing unauthorized water extraction, controlling erosion and sedimentation, implementing biological and mechanical watershed management operations, rehabilitating sediment traps, constructing check dams in rivers to increase basin concentration time, and managing incoming pollutants to the wetland have been considered. In the restorative approach, strategies such as hydrodynamic modeling of Anzali Wetland within a comprehensive planning framework, improving irrigation network water-use efficiency, environmentally-assessed dredging operations, combating invasive plant species, and feasibility studies of structural interventions for regulating and stabilizing the wetland’s water level have been addressed. This research ultimately aims to support the preservation and rehabilitation of the wetland’s functions and its ecological sustainability.
جاودان خرد، ا. اسماعيل ساري، ع. و بهرامي فر، ن. (1390). بررسي بقاياي آفتكش¬هاي آلي پايدار در رسوبات تالاب بین‌المللی انزلي، ايران. محيط. شناسي، سال و سي و پنجم، شماره 57: 23-35.
زبردست، ل. و جعفری، ه. (1390) "ارزیابی روند تغییرات تالاب انزلی با استفاده از سنجش‌ازدور و ارائه راه‌حل مدیریتی"، مجله محیط‌شناسی، سال 37، شماره 57، صفحه 57-64.
شکوهی، ع.، مدبری، ه. و منجزی، ح. (1401). ارزيابي تأثیر رهاسازي جريان براساس دستورالعمل هاي زيست محیطي رودخانه ها بر بیلان آبي تالاب انزلي. حفاظت منابع آب و خاک. 49-31 (46) 2: 12.
عاشوری، ع. و عبدوس، ا. (1391). زيستگاههاي تالابي مهم پرندگان آبزي گيلان. کتیبه گیل. 260ص.
مدبری، ه و شکوهی، ع. (1398). تعیین نیازآبی زيست محیطی تالاب انزلی با استفاده از روش‌های اكوهیدرولوژيکی. مجله تحقیقات منابع آب ایران. (3) 15: 104-91.
مدبری، ه و شکوهی، ع. (1399). ارزیابی اثرات بهره‌برداری از شبکه آبیاری و زهکشی سفیدرود بر حیات تالاب انزلی. مجله آبیاری زهکشی، دوره ،14 شماره 6. صص 1939-1953.
ميرزاجاني، ع. خداپرست، ح. بابايي، ه. عابديني، ع. و دادي قندي، ع. (1388) "روند فراغني شدن تالاب انزلي با استفاده از اطلاعات ده‌ساله 1381-1371 "، مجله محیط‌شناسی، سال 35، شماره 52. صص 65-73.
Agarwal, A., M. S. delos Angeles, R. Bhatia, I. Chéret, S. Davila-Poblete, M. Falkenmark, F. G. Villarreal, T. Jønch-Clausen, M. A. Kadi, and J. Kindler. (2004) Integrated Water Resources Management, Global Water Partnership, Denmark.
Arthington, A.H., S.O. Brizga and M.J. Kennard. (1998) Comparative evaluation of environmental flow assessment techniques: best practice framework. Report OP 25/98. Land and Water Resources Research and Development Corporation, Canberra.
Guo, H. C., Liu, L., Huang, G. H., Fuller, G. A., Zou, R., & Yin, Y. Y. (2001). A system dynamics approach for regional environmental planning and management: A study for the Lake Erhai Basin. Journal of Environmental Management, 61(1), 93–111. https://doi.org/https://doi.org/10.1006/jema.2000.0400
JICA, DOE, MOJA. (2005) The study on integrated management for ecosystem conservation of the Anzali Wetland in the Islamic Republic of Iran, Draft final report Vol. II: Maim report, Nippon Koei Co. 150p.
Mostert, E., E. Van Beek, N. W. M. Bouman, E. Hey, H. H. G. Savenije & W. A. H. Thissen, (2000) ‘River Basin Management and Planning. In Mostert, E. (ed), Riber Basin management; Proceedings of the International Workshop’ (The Hage, 27-29 October 1999). UNESCO, 24-55.
Smakhtin, V., Revenga, C., & Döll, P. (2004). A Pilot Global Assessment of Environmental Water Requirements and Scarcity. Water International, 29(3), 307–317. https://doi.org/10.1080/02508060408691785
Wałęga, A., Kędzior, R., Skalski, T., & Młyński, D. (2025). A Global hydrological index describes ecological conditions in rivers: A new approach to environmental flow calculation reflecting macroinvertebrate requirements. Ecological Indicators, 170, 113082. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2025.113082
Wan, F., Zhang, F., Zheng, X., & Xiao, L. (2022). Study on ecological water demand and ecological water supplement in wuliangsuhai lake. Water, 14(8), 1262.
Yang, T., Wang, S., Li, X., Wu, T., Li, L., & Chen, J. (2018). River habitat assessment for ecological restoration of Wei River Basin, China. Environmental Science and Pollution Research, 25(17), 17077–17090. https://doi.org/10.1007/s11356-018-1774-z
Yang, Y., Yin, X., & Yang, Z. (2016). Environmental flow management strategies based on the integration of water quantity and quality, a case study of the Baiyangdian Wetland, China. Ecological Engineering, 96, 150–161. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.ecoleng.2015.12.018
