تحلیل پیکره‌بندی فضایی خانه ایرانی بر مبنای مشخصه‌های فرهنگی منبعث از الگوهای رفتاری (نمونه موردی: خانه امینی‌ها واقع در شهر قزوین)
محورهای موضوعی :
فاطمه حسنعلی
1
,
حافظه پوردهقان
2
1 - دانشجو کارشناسی ارشد، گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
2 - استاديار و عضو هیئت علمی، گروه معماری و شهرسازی، دانشکده معماری واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
کلید واژه: الگوهای رفتاری, پیکره‌بندی فضایی, تحلیل فرهنگی.,
چکیده مقاله :
خانه‌های سنتي ايران به لحاظ لایه‌های فرهنگی، از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است؛ فرهنگ و الگوهای رفتاری خانواده عامل اصلی شکل‌دهی فضا در خانه ایرانی است. پیکره‌بندی فضایی خانه با زندگي چند خانواده‌ی خويشاوند برکنار يكديگر صورت می‌پذیرفته است. فرهنگ و الگوهای رفتاری؛ ساختار فضایی مطالعه تطبیقی در نمونه مورد مطالعه تأثیرگذار بوده است. هدف پژوهش، تحلیل الگوهای رفتاری منبعث از فرهنگ در شکل‌دهی به الگوی فضایی یک نمونه خانه ایرانی (به‌طور خاص خانه امینی‌ها) است. بر این اساس پرسش اصلي این پژوهش بر آن است كه مشخصه‌های فرهنگی تعیین‌کننده در ساختار فضایی خانه ایرانی چیست و نحوه اثربخشی هرکدام در پیکره‌بندی فضایی خانه‌ها به چه نحوی است؟ روش تحقيق به‌صورت، تحلیل محتوا و تشریحی تبیین شده است؛ بدين ترتيب كه با روش تفسیری – تحلیل تاریخی و مصداق یابی روابط فرهنگی در این عمارت قاجاري و عوامل مؤثر بر ايجاد الگوهای نظام خانواده‌ی سنتي ايراني بررسي و سپس با روش تشریحی از ميان منابع موجود، به تبيين مصداق اين الگوها در نظام‌های فعاليتي و فضايي این خانه سنتي پرداخته شده است. مصاحبه و مشاهدات عمیقی نيز با اعضاي خاندان اميني قزوين انجام پذيرفته که تأثيرات روابط خويشاوندي الگوهای رفتاری و فرهنگ ميان اعضا بر نظام‌های فعاليتي و فضاي خانه‌ی اميني تدقيق شده است. نتایج نشان می‌دهد که پیکره‌بندی فضایی ارتباط مستقیمی با مشخصه‌های فرهنگی و الگوهای رفتاری دارد که منتج از یک نظام فرهنگی مشخص و دقیق در ساختار فضایی خانه است.
Traditional Iranian houses exhibit unique complexities due to their cultural layers. Family culture and behavioral patterns are the primary factors in shaping the spatial configuration of Iranian houses. The spatial configuration of the house was shaped by the cohabitation of multiple related families living together. These culture and behavioral patterns have influenced the spatial structure in the comparative study of the selected study. The main objective of this research is to analyze how behavioral patterns rooted in culture shape the spatial configuration of an Iranian house, specifically Amini's House in Qazvin. The key question of this research is that what are the defining cultural characteristics in the spatial structure of the Iranian house and how is the impact of each on the spatial configuration of the houses? The research employs a content analysis approach combined with descriptive methods. An interpretive-historical analysis was conducted to explore cultural relationships in this Qajar-era mansion and to identify the factors influencing traditional Iranian family system patterns. Subsequently, the descriptive method was applied to examine the activity systems and spatial organization of this traditional house based on existing sources. Additionally, in-depth interviews and detailed observations were also conducted with the members of Amini family in Qazvin to analyze how kinship relationships, cultural norms, and behavioral patterns influenced the activity systems and spatial structure of the house. The findings demonstrate a direct relationship between spatial configuration and cultural characteristics, as well as behavioral patterns, all of which reflect a specific and precise cultural framework embedded within the spatial structure of the house.
1- آموس، راپاپورت(1929). انسان‌شناسی مسکن. ترجمه خسرو افضلیان. تهران: انتشارات کتابکده کسری.
2- اتحادیه، نظام‌مافی؛ و بهمن‌فرمان، منصوره(١٣٩١). حکایت یک زن در زیر و بم روزگار. زندگینامه عزت‌السلطنه نظام مافی(فرمانفرمائیان). تهران: نشر تاریخ ایران.
3- ارژمند، محمود؛ و خانی، سمیه(1391). نقش خلوت در معماری خانه ایرانی. نشریه مطالعات شهر اسلامی، 2(7)، 27-38.
4- اصانلو، حسن(١٣٩١). بازشناسی مفهوم هویت کالبدی و تعامل معماری کهنه و نو در ساماندهی محله‌ی تاریخی جلفا اصفهان. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 3 (10)، 85-95.
5- باقری، محمد؛ حجت، عیسی؛ و دشتی، مینا(1394). ارزیابی تحول زبان الگو در معماری مسکن. بررسی موردی: خانه‌های دوره قاجار و مسکن معاصر در شهر زنجان. نشریه معماری و شهرسازی، 8(15). doi:10.30479/at.2024.18985.1977
6- براتی، ناصر(1382). بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی. تهران: انتشارات خیال فرهنگستان هنر، 2(8)، 25-25.
7- پوردیهیمی، شهرام؛ افشاری، محسن؛ و صالح قدم پور، بهرام(1394). سازگاری محیط با روش زندگی انسان یک چارچوب نظری، یک مطالعه موردی. نشریه علمی پژوهشی مسکن و محیط روستا، 34(152)، 3-16.
8- پیوسته‌گر، یعقوب؛ حیدری، علی‌اکبر؛ و کیایی، مریم(1396). تحلیل پارک‌های شهری از منظر جرم‌شناسی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا مطالعه موردی: پارک لاله تهران. فصلنامه مطالعه شهری، 6(22)، 15-26.
9- تاجیک، محمدرضا(١٣٨٤). روایت غیر هویت و هویت در میان ایرانیان. تهران: نشر فرهنگ گفتمان.
10- دبیرسیاقی، محمد؛ و همایی، سیدجلال‌الدین(1380). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. تهران: انتشارات خیام.
11- رایس، کلاراکولیور(1393). زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان: سفرنامه کلارا کولیور رایس. ترجمه اسدالله آزاد. تهران: انتشارات کتابدار وابسته به شرکت خدمات اطلاع‌رسانی.
12- سیفیان، محمدکاظم؛ و محمودی، محمدرضا(1386). محرمیت در معماری سنتی ایران. نشریه علمی پژوهشی هویت شهر، 1(1)، 3-14.
13- طبسی، محسن؛ انصاری، مجتبی؛ و طاووسی، محمود(1386). بازشناسی ویژگی‌های کالبدی گرمابه‌های ایران در دوره صفوی. نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا، 29(29).
14- عبدالله زاده، سیده مهسا؛ و ارژمند، محمود(1391). در جست وجوی ویژگی‌های خانه ایرانی بر مبنای بررسی شیوه زندگی در خانه‌های سنتی شیراز. نشریه مطالعات شهر اسلامی، 3(10).
15- عسکری خانقاه، اصغر؛ و ارمکی، آزاد(1380). وضعیت پیوستاری تغییرات فرهنگی در ایران. نشریه نامه علوم رفتاری.
16- عطایی‌همدانی، محمدرضا؛ شالی‌امینی، وحید؛ حمزه نژاد، مهدی؛ و نوروزبرازجانی، ویدا(1396). بازخوانی حیاط خانه ایرانی بر اساس نظریه بوم‌شناسی فرهنگی. نشریه مدیریت شهری، 16(49)، 431-451.
17- کریستیان نوربرگ-شولتز(1381). مفهوم سکونت. به سوی معماری تمثیلی. ترجمه محمود امیریاراحمدی. تهران: آگاه، آگه، سپهر خرد.
18- کیائی، مهدخت؛ و معتمدامینی، حورا(1399). بازتاب روابط خویشاوندی و اقتدار اعضای خانواده‌ی گسترده بر ساختارهای فعالیتی و فضاییِ عمارت‌های دوره‌ی قاجار مطالعه‌ی موردی: عمارت امینی در قزوین. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 15(29)، 293-329. doi:10.22034/jpai.2020.243927 .
19- گروتر، یورک کورت(1386). زیبایی‌شناسی در معماری. ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
20- گلریز، محمدعلی(1386).مینودر. قزوین: طـــه و مرکز نشر میراث فرهنگی قزوین.
21- گیدنز، آنتونی(1385). جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری‌کاشانی. تهران: انتشارات نشر نی.
22- معماریان، غلام‌حسین؛ و پیرنیا، محمدکریم(1383). سبک‌شناسی معماری ایرانی. تهران: معماری نشر.
23- ورجاوند، پرویز(1377). سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین. تهران: انتشارات نشر نی.
24- یزدانفر، سید عباس؛ و ناصردوست، زهره(1398). تغییرات شیوه زندگی و الگوی کالبدی خانه و تأثیرات متقابل آن‌ها از دوران زندیه تا امروز مطالعه موردی: شهرستان مراغه. نشریه معماری و شهرسازی ایران، 17(10)، 37-59.
doi:10.30475/isau.2019.90968 .
25- Norberg-Schultz, C. (1987). On the way to figurative architecture. Places, 4(1).
26- Saunders, P. (2006). Social class and stratification. Routledge. doi:10.4324/9780203129715.
27- Smith, D. M. (2002). Quality of life: human welfare and social justice, Translated by H. Hatamynajad & H. Shahiardabili, Political & Economic Ettelaat, seventeenth year, (186-185).
28- Zukin, S. (2008). Whose culture? Whose city?. In The Cultural Geography Reader (pp. 443-450). Routledge.
29- Safiee, L. S., Baharum, Z. A., Ibrahim, M. N., Ramli, R. R., Hasim, M. S., & Abdullah, A. S. (2020). Defining The Conceptual Competencies Framework For Physical Facilities Management Of Higher Education Institution. Malaysian Construction Research Journal (Mcrj), 148.
