بررسی رفتارهای حفاظت از طبیعت باتوجه‌به سواد محیط زیستی، سرمایه فرهنگی، ثبات عاطفی، مطالعه موردی: دانشجویان شهر سردشت
محورهای موضوعی : برنامه ریزی؛ آموزش و مدیریت محیط زیست
مجید پاتو
1
,
بهمن کرد
2
,
حسین عثمانی
3
,
شهلا مصطفی پور
4
1 - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل¬ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران
2 - دانشیار آموزشی، گروه روان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.
3 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران
4 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران
کلید واژه: طبیعت, سواد محیط زیستی, دانش محیطی, ارزش فرهنگی,
چکیده مقاله :
آگاهی از مسائل مرتبط با حفاظت از طبیعت می‌تواند به‌عنوان عاملی کلیدی در ترویج رفتارهای مثبت محیط زیستی عمل کند. این پژوهش، به بررسی نقش سواد محیط زیستی به‌عنوان متغیر اصلی و ارتباط آن باثبات عاطفی، سرمایه فرهنگی و رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام‌نور شهرستان سردشت در استان آذربایجان غربی پرداخته است. روش تحقیق حاضر مبتنی بر استفاده از معادلات ساختاری برای تحلیل روابط بین متغیرها بوده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام‌نور شهرستان سردشت بود که از میان آنها نمونه‌ای به حجم ۳۵۷ نفر با استفاده از روش نمونه‌برداری خوشه‌ای تصادفی چندمرحله‌ای انجام شد. ابزار پژوهش، شامل پرسش‌نامه‌های سواد محیط زیستی، سرمایه فرهنگی، ثبات عاطفی و رفتارهای حفاظت از طبیعت بود که توسط شرکت‌کنندگان تکمیل شد. برای تحلیل داده‌های حاصل از پرسش‌نامه‌ها و بررسی ابعاد و عوامل مدل پیشنهادی، از نرم‌افزارهای SPSS و Smart Pls استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که رفتارهای محیط زیستی شهروندان تحت‌تأثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد که یکی از مهم‌ترین آنها سطح تحصیلات است. براین‌اساس، هرچه افراد یک جامعه از نظر فرهنگی رشدیافته‌تر باشند، میزان توجه و احساس مسئولیت آنها نسبت به محیط‌زیست افزایش خواهد یافت. همچنین، سواد محیط زیستی به‌عنوان متغیر واسطه‌ای در رابطه بین ثبات عاطفی، سرمایه فرهنگی و رفتارهای حفاظت از محیط‌زیست عمل می‌کند. به‌علاوه، بین این متغیرها همبستگی معنی‌داری وجود داشت(P≤0.01).
Awareness of issues related to nature conservation can serve as a key factor in promoting pro-environmental behaviors. This study examines the role of environmental literacy as the main variable and its relationship with emotional stability, cultural capital, and environmental conservation behaviors among students of Islamic Azad University and Payame Noor University in Sardasht, West Azerbaijan Province. The research method is based on structural equation modeling (SEM) to analyze the relationships among the variables. The statistical population includes all students of the two universities in Sardasht, from which a sample of 357 students was selected using multi-stage random cluster sampling. The research instruments comprised standardized questionnaires on environmental literacy, cultural capital, emotional stability, and nature conservation behaviors, completed by the participants. Data analysis was conducted using SPSS and SmartPLS software. The findings indicate that citizens’ environmental behaviors are influenced by multiple factors, with educational level being one of the most significant. Accordingly, individuals with higher levels of cultural development demonstrate greater awareness and responsibility toward the environment. Additionally, environmental literacy acts as a mediating variable in the relationship between emotional stability, cultural capital, and environmental conservation behaviors. A significant correlation was found among these variables (p ≤ 0.01).
-آقایاری هیر، توکل؛ علیزاده اقدم، محمدباقر؛ هنرور، حسین (1395)، بررسی رابطه بین سواد محیط زیست و مصرف مسئولانه و پایدار (مورد مطالعه: شهروندان ارومیه)، فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، شماره 1(5)، 65-53.
- احمدیان,داریوش,حقیقتیان,منصور.. تحلیل جامعه شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست محیطی شهری مورد مطالعه) شهروندان شهر کرمانشاه فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری شماره18 صفحه51-76
- بهرامی زاده، حمید: (1403) آدرس سایت https://www.schemalogy.com/ 17 تیرماه، تابستان 1403
-حبیبی، بینا. و ابراهیم پور، داود.، (1394) رابطه سرمایه اجتماعی و دینداری با احساس پیوند و دلبستگی به طبیعت در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز." مجله مطالعات جامعه شناسی ، ش. 21، شماره 30، 2023،
- شبیری، سید محمد؛ قائمی، آلاله و قائمی، پونه (1392) بررسی روند آموزش محیط زیست در برنامه های پنج ساله ی توسعه ی کشور و ارائه ی راهکارهای مناسب برای اجرای آموزش محیط زیست، فصلنامه ی آموزش محیط زیست و توسعه ی پایدار، سال اول ، شماره ی اول: ص40-29.
-عقیلی، سید محمود؛ خوشفر، غلامرضا و صالحی، صادق(1388) سرمایه ی اجتماعی و رفتارهای زیست محیطی مسئوولانه در شمال ایران، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد شانزدهم16، شماره ی 1 الف، ص16-1.
-فرزانه فرهادیان بابادی، علیرضا محسنی تبریزی و مصطفی ازکیا «، «بررسی جامعه‌شناختی تاثیر سبک زندگی مصرف‌گرایی فرهنگی بر رفتار زیست محیطی با رویکرد توسعه پایدار»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره ۱۴، شماره ۳: تابستان ۱۴۰۱232
-فردوسی، سیما، مرتضوی، شهرناز، و رضوانی، نعیمه. (1386). رابطه بین دانش زیست محیطی و رفتارهای محافظت از محیط. پژوهشنامه علوم انسانی، - (53 (ویژه نامه جامعه شناسی))، 253-266.
-زارعی پور، مرادعلی، و عسکری، اسرافیل. (1402). آموزش سواد محیط زیست جهت ارتقاء رفتارهای محافظت از محیط زیست. مجله دانشگاه علوم پزشکی جیرفت، 10(1)، 1165-1169. -نواح، عبدالرضا؛ فروتنکیا، شهروز؛ پورترکارونی، محمد) 1390 (بررسی رابطه بین میزان دینداری باارزش‌ها و رفتارهای زیست محیطی شهروندان) مطالعه موردی: شهر اهواز (، مطالعات جامعه شناختی شهری، سال اول، شماره اول، 98
- صحت، سیدحسن ( 1398 )فرهنگ واژه ها، ترکیبات و اصطلاحات فرهنگی، چاپ اول، تهران:انتشارات بین المللي المهدی.
- صالحی، ص،. سلیمانی، ک. و پازوکینژاد، ز،. .0330 بررسی نگرش و رفتار مسووالنه دانشجویان نسبت به محیط زیست )مطالعه موردی: دانشجویان استان مازندران)، فصلنامه ی پژوهش های محیط زیست: ص(، .211-210)
- صالحي، صادق؛ کریمزاده، سارا ( 1393 ) بررسی تاثیر ارزشهاي زیست محیطی بر رفتار زیست محیطی )مطالعه مناطق شهری ارومیه(، -مجله ی مسائل اجتماعي ایران، شماره 2، سال پنجم، 61 - 76
-صالحی، صادق؛ امام قلی، لقمان (1391)، سرمایه فرهنگی و نگرش رفتارهای زیست محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان)، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره28(8)، 120-91. - مختاری ملک آبادی، رضا ؛ عبدالهی ، عظیمه سادات و صادقی، حمیدرضا .(1392). تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست محیطی شهری (مطالعه ی موردی: شهر اصفهان، سال 1391)، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال پنجم، شماره ی18، : ص20-1.
-نبوی، سید حسین؛ مختاری هشی، علی (1397)، سرمایه فرهنگی و رفتارهای زیست محیطی خانواده‌های تهرانی، مسائل اجتماعی ایران، شماره2(9)، 232-209.
دبیری، فرهاد.، و واحدناودان، عارف. (1390). رسانه‌ها و توسعه حقوق محیط زیست» که در سال ششم، شماره 13،، 6 ، صفحات 1-20.
-Akhtar, F. (2022). Big-five personality traits and pro-environmental investment specifics from an emerging economy. Global Business Review, 23(2), 354-371.
Barbaro, N. and Pickett, S.M., 2015. Mindfully green: Examining the effect of connectedness to nature on the relationship between mindfulness and
engagement in pro-environmental behavior. Personality and Individual Differences: 93,p Gebert, A., and Hoot, R. 2014. Recycling in Dubrovnik: Discrepancies between Attitudes, Knowledge and Behavior. RIThink, 4, p. 25-29 .
http://www.rithink.hr/brochure/pdf/vol4_2014/2 5-29
Kelin,R., B, (1998). Principles and practice of structural equation modeling. New York Kaiser, F. G., Oerke, B., & Bogner, F. X. (2007). “Behavior- based environmental attitude: Development of an instrument for adolescents”, Journal of Environmental Psychology, 27(3), 242- 251
-Nunez, M.B. and Clores, M.A., 2017. Environmental literacy of K–10 student completers”. International journal of environmental & science education,
http://www.ijese.net/makale/1885.html Steg, L., De Groot, J.I.M., Dreijerink, L., Abrahamse, W. and Siero, F., 2011. General antecedents of personal norms, policy acceptability, and intentions: The role of values, worldviews, and environmental concern. Society & Natural Resources: An International Journal: 24, p. 349-367
. Scannell, L. and Gifford, R., 2010. The relations between natural and civic place attachment and pro-environmental behavior. Journal of Environmental Psychology, 30, p. 289-297
. Tam, K.P., & Chan, H.W. (2017). Environmental concern has a weaker association with pro-environmental behavior in some societies than others: A cross-cultural psychology perspective. Environmental Psychology, 213-253
Tarrant, M.A., Cordell, H. K. (1997). “The effect of respondent characteristic son general environmental attitude- behavior correspondence”, Environment and Behavior, 29, 618– 637
.
Werff, E., Steg, L. and Keizer, K., 2013. The value of environmental self-identity: The relationship between biospheric values,
