اثربخشی آموزش ذهن آگاهی کودک محور بر تاب آوری و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه
محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی و تحولی
قاسم عبداللهی بقرآبادی
1
,
سیده منصوره حسینی
2
1 - گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
کلید واژه: آموزش ذهن آگاهی کودک محور, تاب آوری, دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه , سرزندگی تحصیلی.,
چکیده مقاله :
هدف از پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش ذهن آگاهی کودک محور بر تاب آوری و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه بود. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش‌آموزان پسر دوره دوم ابتدایی دارای اختلال یادگیری ویژه مراجعه کننده به مراکز اختلال یادگیری آموزش و پرورش ناحیه 3 شهر شیراز در سال 1403-1402 بودند. 30 نفر از دانش‌آموزان به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هرکدام 15 نفر) گمارش شدند. ابزارهای مورد استفاده شده شامل پرسشنامه سرزندگی تحصیلی مارتین و مارش و پرسشنامه تاب آوری کودک و نوجوان انگار و لیبنبرگ بودند. گروه آزمایش در10 جلسه 50 دقیقه‌ای هفته‌ای دو‌بار جلسات آموزش مهارت‌های ذهن آگاهی کودک محور (بوردیک،2014؛ ترجمه منشئی، حسینی اصلی آزاد و طیبی، 1396) را دریافت کردند و گروه گواه در لیست انتظار برای دریافت آموزش قرار گرفتند. داده‌های جمع آوری شده با روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد آموزش ذهن آگاهی کودک محور باعث افزایش تاب‌آوری و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه شده است. بنابراین آموزش ذهن آگاهی کودک محور را می‌توان در مدارس برای دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه مورد استفاده قرار داد.
The purpose of this research was to determine the effectiveness of child-centered mindfulness training on resilience and academic vitality of students with specific learning disorders. The research method was semi-experimental with a pre-test-post-test design and a follow-up period of two-month. The statistical population included all second period of primary school male students with specific learning disorders who referred to learning disorders centers in district 3 of Shiraz city in 2023-2024. The sampling method was purposeful. In this way, 30 primary school students with disabilities were selected and then randomly assigned to two experimental and control groups (15 people each). The tools used included the academic vitality questionnaire Martin and Marsh and the child and adolescent resilience questionnaire Angar and Liebenberg. The experimental group received 10 sessions of 50 minutes per week, twice in child-centered mindfulness skills training sessions (Burdick, 2014; translated by Monshai, Hosseini Mazal Azad and Tayibi, 2016). The collected data were analyzed by repeated measure analysis of variance. The results showed that child-centered mindfulness training increases resilience and academic vitality of students with special learning disorders. Therefore, child-centered mindfulness training can be used in schools for students with specific learning disorders.
ابراهیمی اسدآبادی، رویا و برزگر بفرویی، کاظم. (1401). رابطه ذهن‌آگاهی با خودکارآمدی خلاق در معلمان مدارس ویژه: نقش واسطه‌ای تاب‌آوری شناختی. روانشناسی افراد استثنایی، (53)88، 12-69. https://doi.org/10.22054/jpe.2022.60159.2307
اربابي، فائزه؛ سراوانی، شهرزاد؛ زينلي پور، مژگان و هاشمي سنجاني، امیر. (1401). اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر بهزیستی روان شناختی، کیفیت زندگی و تاب‌آوری در زوجین با تعارضات زناشویی. مجله روانشناسی، 26 (2)، 149-140.https://dorl.net/dor/20.1001.1.18808436.1401.26.2.9.8
آهنگرانی فراهانی، امین؛ عموپور، محمد مهدی؛ میری، سید محمد علی و روشن بخت، طاهره. (1399)، تأثیر آموزش برنامه ذهن‌آگاهی کودک‌محور بر خودنظم‌دهی و سرزندگی تحصیلی کودکان مقطع ابتدایی در زمان شیوع بحران کرونا ویروس جدید، ششمین همایش بین المللی روانشناسی مدرسه، دانشگاه الزهراء.
بوردیک، دبرا ای (2014). راهنمای آموزش مهارت‌های ذهن‌آگاهی به کودکان و نوجوانان. مترجمان غلامرضا منشئی، مسلم اصلی آزاد، لاله حسینی و پریناز طیبی نایینی. (1396)، اصفهان: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان.
حاجی دوست گیو، فاطمه؛ غنی فر، محمد حسن و شهابی زاده، فاطمه. اثربخشی آموزش گروهی رفتاری- شناختی بر اضطراب و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان. نشریه پژوهش توان بخشی در پرستاری. ۱۴۰۲; ۱۰ (۲)، 107-98. http://dx.doi.org/10.22034/IJRN.10.2.10
دارابی، رضا؛ عربزاده، مهدی؛ حیدری، حسن و داوودی، حسین. (1401). اثربخشی آموزش برنامه تاب‌آوری پنسیلوانیا بر سبك زندگي تحصيلي: رفتارهای بازدارنده سلامت تحصیلی. مجله روانشناسی، 26 (1)، 35-44.https://dorl.net/dor/20.1001.1.18808436.1401.26.1.12.9
دهقانی‌زاده، محمد حسین و حسین چاری، مسعود. (1391). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوی ارتباطی خانواده؛ نقش واسطه‌ای خودکارآمدی. مطالعات آموزش و یادگیری، 4 (2)، 47-21. https://doi.org/10.22099/jsli.2013.1575
رحیم پور، شکوفه؛ عارفی، مژگان و منشئی، غلامرضا. (1400). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی نوجوان محور بر تاب‌آوری و خردمندی در دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه شهرستان ابرکوه. سواد تربیتی معلم، 1 (1)، 72-59. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.28210719.1400.1.1.4.7
رشیدی، بهار؛ فرامرزی، سالار؛ رحمانی ملک آباد، مهدی و سلطانی، مرضیه. (1400). ساخت، روایی سنجی و اعتباریابی چک لیست تشخیصی ناتوانی‌های یادگیری. فصلنامه اندازه‌‌گیری تربیتی، 12 (46)، 112-89.DOI: 10.22054/jem.2022.61804.2193
شعبانی، جعفر؛ قربانی، علیرضا و میر، صدیقه. (1401)، اثربخشی آموزش گروهی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سرزندگی تحصیلی و سلامت اجتماعی. فصلنامه پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 16(۳)، 18-1.http://rph.khu.ac.ir/article-1-4239-fa.html
عطایی، مریم؛ صالح صدق پور، بهرام؛ اسدزاده دهرایی، حسن و سعادتی شامیر، ابوطالب. (1400). رابطه خودتنظیمی با تاب‌آوری تحصیلی با میانجیگری انگیزش خودمختار. مجله روانشناسی، 25 (2)، 189-170. https://dorl.net/dor/20.1001.1.18808436.1400.25.2.1.3
کازرونی زند، بهناز؛ سپهری شاملو، زهره و میرزاییان، بهرام. (1392). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس تاب‌آوری کودک و نوجوان-28 در جمعیت ایرانی: روایی و اعتبار. نشریه نسیم تندرستی، 2 (3)، 21-15. https://jfh.sari.iau.ir/article_641848.html
محتشم، سیده سوگند؛ پورآقا رودبرده، فاطمه و کافی، سید موسی. (1401). مقایسه خودنظم‌جویی تحصیلی، نشاط ذهنی، و سرزندگی تحصیلی در دانش‌آموزان با و بدون اختلال یادگیری. فصلنامه سلامت روان کودک، (4)9، 30-15.http://dorl.net/dor/20.1001.1.24233552.1401.9.4.9.1
Afeli, S. A. (2019). Academic accommodation strategies for pharmacy students with Specific learning disorder: What else can be done Currents in Pharmacy. Teaching and Learning. 11 (8), 751-756. https://doi.org/10.1016/j.cptl.2019.04.001
Arshi, S. (2022). Predicting Social Adjustment Based on the Ability to Solve Social Problems and Self-compassion in Adolescents. Journal of Health Sciences and Surveillance System, 10(2), 216-221. https://doi.org/10.30476/jhsss.2021.90155.1180
Bartlett, L., Buscot, MJ., Bindoff, A., Chambers, R, & Hassed, C. (2021). Mindfulness is associate with lower stress and higher work engagement in a large sample of MOOC participants. Psychology for clinical settings. 3 (10), 20- 32.https://doi.org/10.3389/fpsyg.
2021.724126 Bazzano, A. N., Sun, Y., Zu, Y., Fleckman, J. M., Blackson, E. A., Patel, T., & Roi, C. (2023). Yoga and Mindfulness for Social-Emotional Development and Resilience in 3–5 Year Old Children: Non-Randomized, Controlled Intervention. Psychology Research and Behavior Management, 16, 109-118.https://doi.org/10.2147/prbm.s385413
Canby, N. K., Cameron, I. M., Calhoun, A. T., & Buchanan, G. M. (2015). A brief mindfulness intervention for healthy college students and its effects on psychological distress, self-control, meta-mood, and subjective vitality. Mindfulness, 6, 1071-1081.https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s12671-014-0356-5
Devoy, R., & Maguire, R. (2024). Effects of mindfulness and movement on affect and vitality. Journal of Work, 79,1-11. https://doi.org/10.3233/wor-230650
Erdemir, N., Karanfil, F., & Şengül, R. (2024). Enhancing academic resilience through mindfulness‐based practices in the schools: A study on vocational high school students. Psychology in the Schools, 1(1):1-17.http://dx.doi.org/10.1002/pits.23168
Fru-Ngongban, A.C. (2023). The Impact of Resilience on Students’ Academic Achievement: Case Study of Secondary School Students. Journal Transnational Universal Studies, 1(5),206-213.http://dx.doi.org/10.58631/jtus.v1i5.31
Gordon, J. L., Halleran, M., Beshai, S., Eisenlohr-Moul, T. A., Frederick, J., & Campbell, T. S. (2021). Endocrine and psychosocial moderators of mindfulness-based stress reduction for the prevention of perimenopausal depressive symptoms: A randomized controlled trial. Psychoneuroendocrinology, 130 (2), 5-12. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2021.105277
Hallahan, D. P, Kauffman, J. M, & Pullen, P. C. (2018). Exceptional learners: an introduction to special education (14th Ed). Published by Pearson Education, Inc.
King, S., Wang, L., Datchuk, S. M., & Rodgers, D. B. (2023). Meta-Analyses of Reading Intervention Studies Including Students with Learning Disabilities: A Methodological Review. Journal of learning disabilities,56(3), 210-224. https://doi.org/10.1177/00222194221077688
Kuo, J. R., Zeifman, R. J., Morrison, A. S., Heimberg, R. Goldin, P. R., & Gross, J. J. (2021). The moderating effects of anger suppression and anger expression on cognitive behavioral group therapy and mindfulness-based stress reduction among individuals with social anxiety disorder. Journal of Affective Disorders, 285, 127-135.https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.02.022
Laundy, K., Friberg, P., Osika, W., & Chen, Y. (2021). Mindfulness Based Intervention for Children with Mental Health Problems: a 2 Year Follow up Randomized Controlled Study. Mindfulness, 12,3073–3085. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s12671-021-01771-w
Lotz, D. R. (2022). Implications of Mindfulness, Resilience, and Academic Indicators' Impact on Test Anxiety in School-Aged Children (Doctoral dissertation, Alliant International University).
https://www.researchgate.net/publication/350314521_Impact_of_Test_Anxiety_and_Mindfulness_on_Academic_Performance_among_University_Students
Martin, A.J., & Marsh, H.W. (2008). Workplace and academic buoyancy: Psychometric assessment and construct validity amongst school personnel and students. Journal of Psychoeducational Assessment, 26, 168-184. https://psycnet.apa.org/doi/10.1177/0734282907313767
Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2020). Investigating the reciprocal relations between academic buoyancy and academic adversity: Evidence for the protective role of academic buoyancy in reducing academic adversity over time. International Journal of Behavioral Development, 44(4), 301-312.http://dx.doi.org/10.1177/0165025419885027
Mrazik M, Naidu D, Borza C, Kobitowich T, Shergill S. (2019). King Devik computerized neurocognitive test scores in professional football players with learning and attentional disabilities. Neurological sciences. 15,140-143.https://doi.org/10.1016/j.jns.2019.02.020
Panicker, A.S & Chelliah, A. (2016). Resilience and Stress in Children and Adolescents with Specific Learning Disability. Journal of the Canadian Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 25(1), 17-23.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27047553/
Putwain, D. W., Gallard, D., & Beaumont, J. (2020). Academic buoyancy protects achievement against minor academic adversities. Learning and Individual Differences, 83, 101-105. http://dx.doi.org/10.1016/j.lindif.2020.101936
Putwain, D. W., Wood, P., & Pekrun, R. (2020). Achievement emotions and academic achievement: Reciprocal relations and the moderating influence of academic buoyancy. Journal of Educational Psychology, 8(24), 125-137. http://dx.doi.org/10.1037/edu0000637
Rosaria Chieffo, D.P., Arcangeli., V., Moriconi, F., Marfoli, A., Lino, F., & et al. (2023). Specific Learning Disorders (SLD) and Behavior Impairment: Comorbidity or Specific Profile? Children, 10(8),1356. https://doi.org/10.3390/children10081356
Sop, A., & Hancer, B. (2024). Effects of Mindfulness-Based Practices on Children’s Self-Regulation: A Review on Early Childhood Research. Journal of Education, 21(1), 66-73. http://dx.doi.org/10.5152/hayef.2024.23021
Stein, B., Hoeft, F., & Richter, C.G. (2024). Stress, resilience, and emotional well-being in children and adolescents with specific learning disabilities. Current Opinion in Behavioral Sciences, 58,101410. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2024.101410
Sunbul, Z. A., & Guneri, O. Y. (2019). The relationship between mindfulness and resilience: The mediating role of self-compassion and emotion regulation in a sample of underprivileged Turkish adolescents. Personality and Individual Differences, 139 (3), 337-342. http://dx.doi.org/10.1016/j.paid.2018.12.009
Treves, I. N., Li, C. E., Wang, K. L., Ozernov-Palchik, O., Olson, H. A., & Gabrieli, J. D. E. (2023). Mindfulness supports emotional resilience in children during the COVID-19 pandemic. PLoS ONE, 18(7). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0278501
Ungar, M., & Liebenberg, L. (2009). Cross-cultural consultation lead-ing to the development of a valid measure of youth resilience: The international resilience project. Studia Psychologica, 51, 259-268.https://psycnet.apa.org/record/2009-12176-015
Vella, Sh. L., & Pai, N.B. (2019). A Theoretical Review of Psychological Resilience Defining Resilience and Resilience Research over the Decades. Archives of Medicine and Health Sciences,7(2), 233-239. http://dx.doi.org/10.4103/amhs.amhs_119_19
Yan, W., Jiang, Z., Zhang, P., Liu, G., & Peng, K. (2023). Mindfulness Practice versus Physical Exercise in Enhancing Vitality. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20, 2537. https://doi.org/10.3390/ijerph20032537
