ساخت و اعتبار یابی مقیاس اهمال‌کاری در نماز
محورهای موضوعی : روانسنجی
محمدرضا اسدی یونسی
1
(گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران)
مرتضی پردل
2
(گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قاین، ایران. )
سید علیرضا قاسمی
3
(گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.)
کلید واژه: نماز, اهمال‌کاری در نماز, مقیاس عمومی, تحلیل عاملی اکتشافی, اعتبار یابی,
چکیده مقاله :
برپایی نماز ضمن برقراری ارتباط باخدا، باعث ایجاد آثار روانی و جسمانی مثبتی در فرد نمازگزار می‌شود. باوجود این آثار ارزشمند جسمانی و روانشناختی نماز برای انسان، به‌طور مکرر مشاهده می‌شود که بسیاری از افراد در سنین مختلف از کودکی تا بزرگ‌سالی، در برپایی نماز و اقامه آن اهمال ورزیده و جدیت لازم را ندارند.باعنایت به اینکه شیوه سنجش یک سازه مانند اهمال‌کاری در نماز، نقش مهمی در نتایج پژوهش‌های پیرامون آن و به‌تبع آن کاربردهای مداخلاتی حاصل از آن دارد و تاکنون مقیاسی برای این سازه مورد ساخت و اعتباریابی قرار نگرفته است، پژوهش حاضر به‌منظور ساخت و اعتبار یابی مقیاس عمومی اهمال‌کاری در نماز انجام گرفت. روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی و ساخت ابزار بود و در چهارمرحله شامل گردآوری و تعیین موضوع‌ها یا منابع اهمال‌کاری، اجرای آزمایشی پرسشنامه برای تعیین روایی (CVI)، بررسی و انتخاب سؤالات پرسشنامه و اعتبار یابی فرم نهایی پرسشنامه انجام گرفت. مجموعاً نتایج پژوهش نشان داد که نمره کل دارای همسانی درونی بالایی(89/0) است. همچنین نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که مقیاس ساخته‌شده از 5 عامل تشکیل‌شده است که جمعاً 03/63 درصد از واریانس کل را تبیین می‌کند. در این میان عامل نخست با ارزش ویژه 193/7، درحدود 97/29درصد واریانس کل، عامل دوّم با ارزش ویژه 116/3، درحدود 98/12درصد واریانس کل و عامل پنجم با ارزش ویژه 156/1 درحدود 81/4درصد واریانس کل متغیرها را توجیه می‌کنند. بنابراین، طبق نتایج این پژوهش، مقیاس عمومی اهمال‌کاری در نماز، از اعتبار مناسبی برخوردار بوده و می‌تواند جهت انجام تحقیقات گسترده مرتبط مورداستفاده قرارگیرد.
Establishing prayer,while communicating with God,creates positive psychological and physical effects in the praying person.Despite these valuable physical and psychological effects of prayer for humans,it is frequently observed that many people of different ages,from childhood to adulthood,neglect and lack the necessary seriousness in establishing and performing prayer.Due to the fact that the method of measuring a construct such as procrastination in prayer plays an important role in the results of researches surrounding it and consequently the intervention applications resulting from it, and so far,no scale for this construct has been constructed and validated,the present study aims to construct and validate a scale There was general negligence in prayer.The method of the current research was descriptive and tool construction and was done in four stages including gathering and determining issues or sources of procrastination,testing the questionnaire to determine the validity(CVI),checking and selecting the questions of the questionnaire and validating the final form of the questionnaire.Overall,the research results showed that the total score has a high internal consistency(0.89).Also,the results of the factor analysis showed that the constructed scale consists of 5factors that explain63.03%of the total variance. Among these, the first factor with a specific value of7.193, about29.97%of the total variance,the second factor with a specific value of3.116,about12.98% of the total variance and the fifth factor with a specific value of1.156,about4.81%of the total variance of the variables are justified.Therefore, according to the results of this research,the general scale of procrastination in prayer has good validity and can be used to conduct extensive related research.
افتخاری، حجت؛ افتخاری، عفت؛ افتخاری، جابر. (1402). واکاوی تجربه زیسته دانشجویان دانشگاه باهنر کرمان از عوامل، زمینه‌ها و پیامدهای دین‌گریزی و راهکارهای برون‌رفت از آن. دین‌پژوهی و کارآمدی، 3(1)، 1-17. https://journals.tabrizu.ac.ir/article_16446.html
افتخاری، سحر. (1402). آسیب شناسی انجام تکالیف دینی (نماز) در مدارس ابتدایی دخترانه کرمانشاه. مطالعات روان‌شناسی و علوم تربیتی، 5(54)، 123-139. http://noo.rs/Sm77U
انیسی، جعفر؛ نویدی، احد؛ حسینی نژاد نصرآباد، اعظم. (1389). ساخت و اعتباریابی مقیاس نگرش و التزام عملی به نماز. مجله علوم رفتاری، 4(4)، 313-318. magiran.com/p819786
برومند، محمدرضا؛ اصغرپور، حبیب؛ اصفهانی نیا، اکرم؛ چراغی اردهایی، مریم. (1402). واکاوی در آثار سلامت جسمانی و روانی نماز. دو فصلنامه فیزیولوژی حرکت و تندرستی، 3(1)، 100-112. https://dorl.net/dor/20.1001.1.27834603.1402.3.1.10.5
پیری، ولی؛ شهینی ییلاق، منیجه؛ آتش افروز، عسکر. (1401). آزمایش مدل رابطه التزام تحصیلی با اهمال‌کاری تحصیلی، غیبت از مدرسه و عملکرد تحصیلی از طریق نقش میانجیگری پایستگی تحصیلی در دانش‌آموزان. مجله روان‌شناسی، 26(4)، 327-336. https://dorl.net/dor/20.1001.1.18808436.1401.26.4.10.3
جمالی راد، فهیمه؛ آزادی، محمود؛ دهقانی زاده، عادله. (1402). آموزش راهبردها و درمان اهمال کاری: با تاکید بر نماز. تهران: ضریح آفتاب.
حکمتیان فرد، صادق؛ گلستانه، سیدموسی. (1402). رابطه طرحواره‌های ناسازگار اولیه با تعلل‌ورزی تحصیلی با نقش میانجی ویژگی‌های شخصیتی و کمال‌گرایی. مجله روان‌شناسی، 27(1)، 38-50. https://dorl.net/dor/20.1001.1.18808436.1402.27.1.4.8
خشنودی، مسعود؛ صفری، علی؛ قانع الحسینی، مجید؛ طاهری، مهدی؛ نجاتی پرواز، نفیسه. (1399). بررسی ارتباط فریضۀ نماز با میزان افسردگی و نوع سبک‌های هویتی دانشجویان. پژوهش در دین و سلامت، 7(2)، 28-40. https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i2.28399
دیانتی، منصور؛ حاجی رضایی کاشان، فاطمه؛ میرباقر آجر پز، ندا؛ حاجی رضایی، عاطفه. (1398). تبیین تجارب اقامه نماز در بیماران بستری: یک مطالعه پدیدارشناسی. مجله علوم پزشکی فيض، ۲۳(۷)، ۸۱۷-۸۲۳. http://feyz.kaums.ac.ir/article-1-3926-fa.html
رستمی، مریم؛ نصرتی، کبری؛ مهدی نژاد گرجی، گلین؛ کبیری، میترا. (1398). اضطراب مرگ در سالمندان: نقش سرسختی روانشناختی و التزام عملی به نماز. روان‌شناسی پیری، 5(4)، 309-320. https://doi.org/10.22126/jap.2020.4834.1380
سلیمانی، ایران؛ الهیاری، ماهرخ. (1400). بررسی آسیب‌شناسی فریضه نماز جوانان با تأکید بر آموزه‌های دینی در استان اردبیل. سراج منیر، 12(43)، 209-234. https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.63664.1755
شجاعی، مسلم؛ عوض‌زاده، ابوطالب. (1401). چالش‌های تربیت دینی با رویکرد دین‌گریزی در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه. پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی، 2(2)، 49-66. https://doi.org/10.22034/riet.2022.11126.1109
صحرانورد، بهنام. (1401). اقامه ی نماز جماعت و اثرات آن برسبک زندگی و سلامت‌روانی دانشجویان و کارکنان دانشگاه فرهنگیان (با رویکرد پدیدارشناسانه). سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۶(4)، 109-117. http://islamiclifej.com/article-1-1017-fa.html
صفایی، صفی الله؛ ناصری سلطانی، عاطفه. (1398). بررسی عضویت در شبکه های مجازی و گرایش به ادیان؛ دانشجویان دانشگاه پیام نور همدان سال تحصیلی 98-1397. مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه شناسی، 2(5)، 31-44. http://noo.rs/6pBHp
علائی، نیره؛ نقش، زهرا؛ قاسم زاده، سوگند. (1400). اثر باورهای انگیزشی و تعلل‌ورزی بر خودتنظیمی با نقش واسطهای کمکطلبی در مورد دانش‌آموزان دوره اول متوسطه. مجله روان‌شناسی، 25(4)، 519-529. https://dorl.net/dor/20.1001.1.18808436.1400.25.4.10.6
عوض‌زاده، ابوطالب؛ کریمی باغملک، آیت اله؛ رضایی، صادق. (1401). شناسایی آسیب‌‌های تربیت دینی به منظور ارائه الگوی دین‌پذیری مشتاقانه در دانش‌آموزان. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۶(1)، 44-55. http://islamiclifej.com/article-1-969-fa.html
فرخ، زهرا؛ سلطانی تیرانی، سمیه. (1400). واکاوی نماز و تربیت عبادی فرزندان با تکیه بر متون دینی. مطالعات تربیتی و روان شناختی خانواده، 2(4)، 115-139. https://mtr.jz.ac.ir/article_173835.html
کرامتی، هادی؛ جعفری هرندی، رضا؛ ستایشی اظهری، محمد؛ ترک زاده آرانی، زهرا. (1401). موثرترین مداخله در کاهش اهمال کاری: یک پژوهش فراتحلیلی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 23(2)، 226-238. https://doi.org/10.30486/jsrp.2020.1892496.2289
محمدعلیزاده نوبر، سهیلا؛ مصرآبادی، جواد؛ محمدعلیزاده نوبر، سارا؛ مشحونی، شبنم. (1401). بررسی مقایسه ای اعتیاد به شبکه های اجتماعی موبایل و استرس تحصیلی در بین افراد اهمال کار و غیر اهمال کار. دوماهنامه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، ۱۵ (۶)، ۵۵۶-۵۶۷. http://edcbmj.ir/article-1-2179-fa.html
محمدی پارسا، محمدجواد. (1402). زیست دانشگاهی و نماز (مورد مطالعه: افراد بالای هجده سال شهر گرگان). پژوهش در آموزش معارف و تربیت اسلامی، 4(3)، 29-46. https://doi.org/10.22034/riet.2023.15031.1204
مقیمی، زهرا؛ نسیمی، سورنا؛ حاجیلو، وحید. (1400). تأثیر نماز برسلامت روانی دانشجویان با میانجی گری هوش معنوی. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 11(4)، 621-634. magiran.com/p2416486
منصوری‌طلب، عمران؛ کریمی‌نیا، محمدمهدی؛ علیدادی، زهرا؛ شحیطاوی، مریم؛ فصیحی‌زاده، عصمت الله. (1401). عواقب سبک شمردن نماز از دیدگاه روایات. معارف علوم اسلامی و علوم انسانی، 8(1)، 379-403. http://noo.rs/C5lte
مهرداد، حسین؛ معظمی گودرزی، طنین. (1401). نگاهی آسیب شناسانه به نقش تعلیم و تربیت در انجام و تداوم فریضه‌ی نماز. سواد تربیتی معلم، 2(1)، 175-191. https://dorl.net/dor/20.1001.1.28210719.1401.2.1.16.0
نجاری، تراب. (1402). نقش ابعاد منش شخصیت در پیش‌بینی تعلل‌ورزی تحصیلی دانشجویان. فصلنامه پژوهش های نوین روانشناختی، 18(70)، 223-228. https://doi.org/10.22034/jmpr.2023.16548
وهاب زاده مقدم، فاطمه سادات؛ عسگری ده آبادی، حمیدرضا؛ میرسپاسی، ناصر. (1400). رابطه بین تفاوت نسل های کاری در بروز اهمال کاری کارکنان بخش بانکداری. پژوهش نامه مدیریت تحول، 13(2)، 19-38. https://doi.org/10.22067/tmj.2021.71761.1162
یاراحمدی، محمد؛ مهدیان، محمدجعفر؛ کرمخانی، مرضیه؛ نوروزی کوهدشت، رضا؛ حسنی راد، تورج. (1400). تبیین کارایی پرتوهای نماز در ساختار سلامت. پژوهش در دین و سلامت، 7(3)، 172-186. https://doi.org/10.22037/jrrh.v7i3.29171
یوسفی، حبیب اله؛ عبدالکریمی نطنزی، مرضیه؛ نسایی برزکی، حسین. (1398). بررسی رابطه میزان پای‌بندی به نماز و مرتبه سلامت معنوی. مجله علوم پزشکی فيض، ۲۳(۷)، ۷۳۵-۷۴۰. http://feyz.kaums.ac.ir/article-1-3916-fa.html
Francis, B., Gill, J. S., Yit Han, N., Petrus, C. F., Azhar, F. L., Ahmad Sabki, Z., Said, M. A., Ong Hui, K., Chong Guan, N., & Sulaiman, A. H. (2019). Religious Coping, Religiosity, Depression and Anxiety among Medical Students in a Multi-Religious Setting. International journal of environmental research and public health, 16(2), 259-266. https://doi.org/10.3390/ijerph16020259
He, Q., Wu, M., Wu, W., & Fu, J. (2021). The effect of abusive supervision on employees’ work procrastination behavior. Frontiers in psychology, 12, 596704. https://doi.org/10.3389%2Ffpsyg.2021.596704
Meng, X., Pan, Y., & Li, C. (2024). Portraits of procrastinators: A meta-analysis of personality and procrastination. Personality and Individual Differences, 218, 112490. https://doi.org/10.1016/j.paid.2023.112490
Saniotis A. (2018). Understanding Mind/Body Medicine from Muslim Religious Practices of Salat and Dhikr. Journal of religion and health, 57(3), 849–857. https://doi.org/10.1007/s10943-014-9992-2
Sanecka, E. (2022). Psychopathy and procrastination: Triarchic conceptualization of psychopathy and its relations to active and passive procrastination. Current Psychology, 41(2), 863-876. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s12144-020-00604-8
Sparfeldt, J. R., & Schwabe, S. (2024). Academic procrastination mediates the relation between conscientiousness and academic achievement. Personality and Individual Differences, 218, 112466. https://doi.org/10.1016/j.paid.2023.112466
