تطور معنایی و کارکرد اجتماعی واژه اطمینان در فرهنگ ادبی قران
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
نجمه رهنما فلاورجانی
1
,
محمدرضا حاجی اسماعیلی
2
,
مهدی مطیع
3
1 - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)
2 - استاد گروه علوم قرآن و حدیث (روایات)، دانشکده الهیات و دروس اهل بیت (ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان. ایران.
3 - دانشیار،گروه علوم قران و حدیث،دانشگاه اصفهان، اصفهان ،ایران
کلید واژه: اطمینان, معناشناسی, مؤلفه های معنایی, آرامش.,
چکیده مقاله :
معناشناسی بر اساس مکتب بن با کشف ارتباط معنائی واژگان در یک شبکه معنائی گسترده به نظام معنائی قرآن دست می¬یابد. از آنجا که در این روش چهرة روشنی از معانی به دست می¬آید که با روش معناشناسی کلاسیک قابل دستیابی نیست در این نوشتار از آن برای بررسی معنائی واژه «اطمینان» استفاده شده است. این واژه ارتباط وثیقی با مباحث کلامی مانند ایمان، توکل، توسل داشته و فهم درست آن برداشت¬های نادرست از این واژه را اصلاح می‌نماید. حال در این پژوهش نخست مفهوم واژه اطمینان در فرهنگ عرب جاهلی، سپس میدان¬های معناشناسی آن در قرآن بررسی و در نهایت شبکه معنایی و واژه¬های کلیدی و کانونی اطمینان در قرآن تبیین می¬گردد. نتیجه آن که با توجه به فرهنگ عصر جاهلی و خوی تند اعراب، این واژه در قرآن بیشتر در مفهوم امنیت جسمانی و آرامش مادی توسعه معنایی یافته و بر اساس جهان‌بینی اسلامی ارزش¬های دنیوی و اخروی برای آن ترسیم شده است.
Semantics, which has become common in Quranic studies in recent years, has been remarkably effective in recognizing the concept of Quranic words in various methods based on the text itself. Examining the semantic components of words in text is one of the methods that can discover new and hidden dimensions of the words to the researcher. Synonyms and antonyms and semantic components of "iṭmīnān" are among those that are studied and extracted in the present article. In this study, first, the meaning of "iṭmīnān" in pre-Islamic Arabic culture is investigated, then its semantic components in the Qur'an are examined which led to the recognition of the meaning of this word. The result of the research demonstrates that due to the harshness of Arabs, the original meaning of "iṭmīnān" is more apparent relief and tranquility, but based on its relation with words such as faith, it is semantically developed in the sense of peace of heart which highly plays a role in human spiritual education.
قرآن کریم
آذرتاش آذر نوش، (1386)، تاریخ زبان و فرهنگ عربی، تهران، سمت.
آلوسی، سیدمحمود. (1415ق)، روح المعاني، بیروت،دارالكتب العلمية.
ابن رومي، علي بن عباس. (1415ق)، ديوان ابن رومي، بيروت، نشر دارالجيل.
ابن عاشور، محمد بن طاهر. (1420ق)، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی.
ابن فارس، احمد بن فارس. (1979م) معجم مقاييس اللغه، بیروت، دار الکتب العلمیه.
ابن منظور، محمد بن مكرم. (1414ق) لسان العرب، بیروت، دار صادر.
اسرار، مصطفي. (1375)، ازمفاهيم قرآن، تهران، نشر محيا.
اصمعی، ابو سعید. (بی تا)، الاصمعیات، مصر، دارالمعارف.
اعلم شنتمری، ابو الحجاج، (بی تا)، اشعار الشعراء الستة الجاهلیین، بیروت، دارالکتب العلمیه.
آرلاتور، آنتونی، (1384ش)، در آمدی بر زبان شناسی تاريخی، ترجمه يحيی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جُمحی، محمد بن سلام. (1952م)، طبقات فحول الشعراء، بی جا، دارالمعارف.
حسکانی، شواهد التنزیل، (1411ق)، تهران، وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامي.
حسینی همدانی، سید محمد حسین. (1404ق)، انوار درخشان، تهران، کتاب فروشی لطفی.
خطیب، عبدالكريم. (بی‌تا)، التفسیر القرآني للقرآن، بي جا.
توشیهیکو، ایزوتسو. (1388)، خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمدآرام، تهرن، شرکت سهامی انتشار.
ديلمي، مهياربن مرزويه. (1349ق)، ديوان مهيار ديلمي، القاهره، دارالكتب المصرية.
رازي، فخرالدين. (1420ق)، مفاتياح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربي.
راغب اصفهاني، حسين بن محمد. (1412ق)، المفردات في غريب القرآن، بيروت – دمشق، دار العلم-دارالشاميه.
سبزواري نجفي، محمد بن حبیب الله. (1419ق)، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
شريعتمداري، جعفر، (1375)، شرح و تفسير لغات قرآن براساس تفسير نمونه، مشهد، بنياد پژوهشهاي آستان قدس رضوي.
شریفی، علی، (پاییز1392)، نقد و بررسی آراء در حوزه معنا شناسی قرآن ایزوتسو، حکمت معاصر سال چهارم، شمارة 3.
شعراني، ميرزا ابوالحسن. (1348)، نثر طوبي يا دايرة المعارف قرآن مجيد، انتشارات كتابفروشي اسلامية.
شیرازی، صدرالدین، (1981م)، الأسفارالأربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
صفوی، کوروش. (1379)، درآمدی بر معناشناسی، تهران، سوره مهر.
طباطبايي، سیدمحمد حسين. (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسين.
طبرسي، فضل بن حسن. (1372)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
طريحي، فخرالدين محمد. (1375)، مجمع البحرين، تهران، كتاب فروشي مرتضوي.
طوسي، محمد بن حسن. (بی‌تا)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بيروت، دار احیاء التراث العربي.
عادل سبزواري، محمود. (1387)، لغت نامه قرآن كريم، جلد چهارم، تهران، نشر ثالث، 1387.
عامری، لبید بن ربیعه. (1425)، دیوان لبید بن ربیعه العامری، بی جا، دارالمعرفه.
عارفیان، عبدالحمید. (1382)، جاودانگی قرآن، و حقیقت وحی، پژوهشهای قرآنی شماره 35 و 36.
عبدالهادي حسين، حامد. (2012م)، معجم ما اتفق لفظه و اختلف معناه في القرآن الكريم، مركز البحوث والدراسات الاسلامية.
عسکری، ابوهلال حسن بن عبدالله بن سهل، (1412ق)، معجم الفروق اللغویه، قم، موسسه النشر الاسلامی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1383ق)، کتاب العین، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
فريد تنكابني، مرتضي. (1374)، نهج الفصاحه، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، تهران.
قرائتي، محسن. (1383)، تفسير نور، تهران،مرکزفرهنگي درسهايي از قرآن.
قرشی بنایی، علی اکبر. (1352)، قاموس قرآن، قم، دارالکتب الاسلامیة.
قرشی، ابو زید محمد بن ابی الخطاب، (1345)، جمهرة اشعار العرب في الجاهلیة والاسلام، مصر، المطبعة الرحمانیه.
كليني، محمد بن يعقوب بن اسحاق. (1362)، الكافي، تهران، اسلاميه.
مختار عمر، احمد. (2008م)، معنا شناسي، ترجمه ي سيد حسين سيدي، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسي.
مزروقی اصفهانی، ابوعلی احمد بن محمد بن حسن. (1995م)، الامالی، بیروت، دارالغرب الاسلامی.
مصطفوي، حسن. (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الكريم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب.
محمد مظفر، المنطق، (بی‌تا)، قم، مؤسسة النشر الإسلامي.
میبدي، رشیدالدين احمد بن ابي سعد. (1371)، كشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران، انتشارات امیر کبیر.
نجاتي، محمد عثمان. (1369)، قرآن و روانشناسي، ترجمه ي عباس عرب، بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي.
هادی، اصغر، (زمستان1391)، «روشی نوین در معناشناسی و مفاهیم و واژه¬های قرآنی»، پژوهش¬های قرآنی، شماره72.
Robins, R.H, (1997) A short history of linguistics, England Longman.
48. Thomas, Robert L. (1981; Editor, General). New American standard exhaustive concordance of the Bible. Nashville, Tenn.: A.J. Holman.
51 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 68 - 51
تطور معنایی و کارکرد اجتماعی واژه اطمینان
در فرهنگ ادبی قران
نجمه رهنما فلاورجانی 1
محمد رضا حاجی اسماعیلی 2
مهدی مطیع 3
چکیده
معناشناسی بر اساس مکتب بن با کشف ارتباط معنائی واژگان در یک شبکه معنائی گسترده به نظام معنائی قرآن دست مییابد. از آنجا که در این روش چهرة روشنی از معانی به دست میآید که با روش معناشناسی کلاسیک قابل دستیابی نیست در این نوشتار از آن برای بررسی معنائی واژه «اطمینان» استفاده شده است. این واژه ارتباط وثیقی با مباحث کلامی مانند ایمان، توکل، توسل داشته و فهم درست آن برداشتهای نادرست از این واژه را اصلاح می‌نماید. حال در این پژوهش نخست مفهوم واژه اطمینان در فرهنگ عرب جاهلی، سپس میدانهای معناشناسی آن در قرآن بررسی و در نهایت شبکه معنایی و واژههای کلیدی و کانونی اطمینان در قرآن تبیین میگردد. نتیجه آن که با توجه به فرهنگ عصر جاهلی و خوی تند اعراب، این واژه در قرآن بیشتر در مفهوم امنیت جسمانی و آرامش مادی توسعه معنایی یافته و بر اساس جهان‌بینی اسلامی ارزشهای دنیوی و اخروی برای آن ترسیم شده است.
واژگان کلیدی
اطمینان، معناشناسی، مؤلفه های معنایی، آرامش.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه علوم قران و حدیث،واحداصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان،ایران.
Email: najmeh.rahnama@gmail.com
[2] . استاد، گروه علوم قران و حدیث،دانشگاه اصفهان ،اصفهان،ایران. (نویسنده مسئول)
Email: m.hajiesmaeili@ltr.ui.ac.ir
[3] . دانشیار،گروه علوم قران و حدیث،دانشگاه اصفهان،اصفهان،ایران.
Email: m.motia@gmail.com
تاریخ دریافت: 24/10/1401 پذیرش نهایی: 26/1/1402
