نقش زن در شعار«زن،زندگی،آزادی» در اسلام و غرب
محورهای موضوعی :
سکینه گنج خانلو
1
(دانشجوی دکترا مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.)
طوبی شاکری گلپایگانی
2
(استادیار و مدیر گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران )
کلید واژه: اسلام, غرب, زن, زندگی, آزادی, شعار«زن, زندگی, آزادی,
چکیده مقاله :
دین اسلام همواره برای زنان اهمیت ویژه ای قائل بوده و بخصوص سفارش های فراوانی از ائمه علیهم السلام در مورد زن در متون دینی و روایات وارد شده است و یکی از موضوعات مهم اجتماعی امروز جایگاه و نقش زن در عرصه خانواده و اجتماع است. در روایات اسلامی دختران و زنان بعنوان حسنات الهی ذکر شده اند و این در حالی است که حسنات در اسلام مورد پاداش خدا هستند و نعمت ها مورد بازخواست و سوال خداوند قرار می گیرند با سیری در منابع اسلامی می توان فهمید که زن در اندیشه اسلامی چه جایگاه والایی داشته و دارد اما در غرب و در شعار«زن،زندگی،آزادی» بالعکس این است. میتوان اینگونه بیان کرد که هر چه میزان تعهد به اسلام و زندگی اسلامی بیشتر باشد تداوم آن زندگی بالاتر خواهد بود و به عکس هر چه میزان تعهد کمتر آرامش روانی و اسایش فرد در محیط زندگی و اجتماع کمتر خواهد بودهمچنین باید اینگونه بیان کرد که فروپاشی نظام غرب براساس آزادی نامحدود است. این تحقیق،از روش آمیزه ای و به کمک اسناد نوشتاری وسامانه های رایانه ای و نرم افزارهای علمی و روش داده پردازی توصیفی وتحلیلی بهره می برد. هدف با رجوع به منابع دینی، نقش زن در شعار«زن،زندگی،آزادی» در اسلام و غرب را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج تحقیق عبارتند از این که با رجوع به قرآن، روایات ، جایگاه و نقش زن در خانواده و در شعار«زن،زندگی،آزادی» در اسلام و بالعکس غرب را که موجب آرامش و... می شود، مورد بررسی قرار می‌دهد.
The religion of Islam has always attached special importance to women, and in particular, there are many orders from Imams (peace be upon them) regarding women in religious texts and traditions. One of the important social matters today is the position and role of women in the family and society. In Islamic traditions, however, girls and women are mentioned as divine virtues, even though in Islam, God rewards good deeds, and consecrations are questioned by God. By looking through Islamic foundations, one may understand what a high position women had and still have in Islamic thought; however, it is the opposite in the West and the "Woman, Life, Freedom" slogan. Accordingly, the greater the commitment to Islam and Islamic life, the higher the continuity of life. On the contrary, the lower the commitment to Islam, the lower the mental peace and comfort of the person in the living environment and society. Moreover, the collapse of the Western system is based on unlimited freedom. This paper applies a diverse methodology to refer to written documents, computer systems, scientific software, and a descriptive and analytical data processing method. Furthermore, by referring to religious sources, the paper aims to study the role of women in the Woman, Life, Freedom" slogan "in Islam and the West. The results are that referring to the Qur'an examines the traditions, position, and role of women in the family and the "Woman, Life, Freedom" slogan in Islam, bringing tranquility contrary to the West.
1- قرآن کریم.
2- اسماعیل‌زاده، علی¬اصغر؛ و مصطفوی، سید رضا(1390). خانواده سالم و آموزش‌های فرآموز. تهران: موسسه بین¬المللی پژوهشی فرهنگی هنری جامعه و فرهنگ.
3- تعدادی از نویسندگان. (1394). ویژگی‌های یک دختر نمونه از نگاه اسلام. پایگاه خبرگزاری آوا. برگرفته از سایت https://www.avapress.com/fa/article/115880/
4- جعفری، محمد تقی(1386). شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار استاد علامه محمدتقی جعفری.
5- دوانی، علی(1362). زن در قرآن. قم: بی‌نا.
6- دهخدا، علی اکبر(1377). فرهنگ دهخدا. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
7- سالاری¬فر، محمدرضا(1384). درآمدی بر نظام خانواده در اسلام. تهران: سمت.
8- عمید، حسن(1355). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
9- قمی، عباس(1344). سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار. قم: اسوه.
10- کدخدایی، حمیده(1395). عوامل استحکام خانواده در قرآن و روایات. سپاهان شهر: حوزه علمیه حکیمه.
11- کلینی، محمدبن¬یعقوب(1365). کافی. تهران: دارالکُتُب الإسلامیّه.
12- مجلسي، محمدباقر(1403ق). بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار. بيروت: داراحياءالتراث العربي.
13- مطهری، مرتضی(1396). مساله حجاب. تهران: انتشارات صدرا.
14- مطیع، ناهید(1384). جامعه‌شناسی (مفاهیم کلیدی). تهران: آوای نور.
15- مکارم شیرازی، ناصر(1370). تفسير نمونه. قم: دارالکتب الاسلامية.
16- مشرق نیوز(1391). فرهنگ حجاب و عفاف اسلامي چگونه غرب را احاطه كرده است؟ برگرفته از https://www.mashreghnews.ir/news/126387/
17- نجفی یزدی؛ سید محمد(1396). اخلاق در خانواده و تربيت فرزند. تهران: سپهر.
18- نوری، حسن¬بن محمد(1408). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
DOR: |
نوع مقاله: پژوهشی |
Women Interdisciplinary Researches Journal Vol. 5, Issue. 1, Serial No. 14 Spring 2023 Pages 7-19
|
فصلنامه پژوهشهای میانرشتهای زنان بهار 1402 صص 19-7
|
نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام و غرب
سکینه گنج خانلو1، طوبی شاکری گلپایگانی2*
1- دانشجوی دکترا مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2- استادیار و مدیر گروه مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت: [2/7/1401] تاریخ پذیرش: [20/11/1401]
چکیده
دین اسلام همواره برای زنان اهمیت ویژه‌ای قائل بوده و بخصوص سفارش‌های فراوانی از ائمه D در مورد زن در متون دینی و روایات وارد شده است و یکی از موضوعات مهم اجتماعی امروز جایگاه و نقش زن در عرصه خانواده و اجتماع است. در روایات اسلامی دختران و زنان به‌عنوان حسنات الهی ذکر شده‌اند و این در حالی است که حسنات در اسلام مورد پاداش خدا هستند و نعمت‌ها مورد بازخواست و سؤال خداوند قرار می‌گیرند با سیری در منابع اسلامی میتوان فهمید که زن در اندیشه اسلامی چه جایگاه والایی داشته و دارد اما در غرب و در شعار «زن، زندگی، آزادی» بالعکس این است. میتوان اینگونه بیان کرد که هر چه میزان تعهد به اسلام و زندگی اسلامی بیشتر باشد تداوم آن زندگی بالاتر خواهد بود و به‌عکس هر چه میزان تعهد کمتر آرامش روانی و آسایش فرد در محیط زندگی و اجتماع کمتر خواهد بود همچنین باید اینگونه بیان کرد که فروپاشی نظام غرب بر اساس آزادی نامحدود است. این تحقیق، از روش آمیزه‌ای و به کمک اسناد نوشتاری و سامانه‌های رایانه‌ای و نرم‌افزارهای علمی و روش داده‌پردازی توصیفی و تحلیلی بهره می‌برد. هدف با رجوع به منابع دینی، نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام و غرب را موردبررسی قرار می‌دهد. نتایج تحقیق عبارتند از اینکه با رجوع به قرآن، روایات، جایگاه و نقش زن در خانواده و در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام و بالعکس غرب را که موجب آرامش و... میشود، مورد بررسی قرار می‌دهد.
واژگان کلیدی: اسلام، غرب، زن، زندگی، آزادی، شعار «زن، زندگی، آزادی».
1- مقدمه
در اندیشه اسلامی زن از آن‌چنان جایگاهی برخوردار است که پیامبر اسلام در مهم‌ترین مسائل اجتماعی آنان را وارد می‌سازد (سالاری فر، 1384). در بررسی جایگاه زن را در خانواده قبل از اسلام (در عصر جاهلیت) و پس از ظهور اسلام، باید وضعیت اجتماعی و فرهنگی زنان را در این دو دوره با یکدیگر را مقایسه کرد. البته اثرات ظهور اسلام در رفتار با زنان در سنت نبوی و احادیث نشان داده میشود. میتوان گفت که از مهم‌ترین نمودهای اسلام درباره جایگاه زنان، رفتار پیامبر اسلام9 با دختر گرامی خود، فاطمهB است (همان).
در سیره امامان معصومD نیز اگر کسی از داشتن زن احساس ناخشنودی می‌کرد، آن بزرگواران با آنان برخورد می‌کردند و سعی داشتند تا رسوبات جاهلی را از ذهن آنان پاک کنند و ارزش زن، به زیبایی نشان داده میشود.
اگر گفته شود جایگاه نخست زن، یعنی جایگاه مادری هم نصیبش میشود، اگر می‌گوییم جایگاه دوم زن، خواهری نسبت به خواهر و برادرش است، به او نیز در مقابل خواهری هم نصیبش میشود. در جایگاه سوم نیز اگر می‌گوییم همسری برای شوهرش است، در مقابل نیز همان توقعات را هم از همسرش دارد و جایگاه چهارم که اگر می‌گوییم برای فرزندانش مادر میشود، یک روزی فرزند پدر و مادرش بوده است.
باید دید زن در جایگاهش چه وظایفی دارد، توصیه‌های دین آن است که زن نسبت به پدر و مادر، مخصوصاً مادر، ادب و احترام را رعایت کند، اطاعت کند و خدمت کند؛ با این سه کار خود می‌تواند آرامش‌بخش پدر و مادر باشد تا روزی که در جایگاه مادر قرار می‌گیرد، فرزندانش نسبت به او اینگونه باشند اما در غرب زن چنین نقشی ندارد.
در خصوص نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام و غرب مقالات جداگانه‌ای نوشته‌شده که به برخی از آن‌ها اشاره میشود:
در چکیده مقاله زن، زندگی، آزادی آمده: مستحب است انسان، درصورتی‌که از زن داشتن محروم است، دست نیاز به جانب حق بردارد و برای زن دار شدن با حال اخلاص به درگاه حق دعا کند و بنالد و این مقام زن را در اسلام و نقش منفی آن را در غرب می‌رساند. مقاله «زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در آیینه اسلام»، اثر گروهی از نویسندگان، در مجله فرهنگ كوثر پاییز 1382، شماره 59 چاپ شد. در این مقاله آمده است: نقش تعیین‌کننده زن در بقاء و رشد جامعه بشری همیشه مورد توجّه مثبت و منفی اندیشمندان، سیاست‌مداران، مدیران و رهبران جوامع بوده است. تاریخ، گویای این واقعیت است که زن در کنار مرد در تمدّن بشری ـ مستقیم و غیرمستقیم ـ نقش‌آفرین بوده است ولی از دیرزمان و با انگیزه‌های مختلف از حقوق الهی و انسانی خود محروم گردیده است. تاریخ، این حقیقت را در سینه خود ثبت کرده است که پیامبران و اولیای الهی هم در احقاق حقوق و هم در ایفای نقش سالم و سازنده زنان، برترین جریان سازی و هدایت را داشته‌اند و در اسلام اصیل به نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» توجه شده است و اما در غرب زن موجود پست و منفی و بد یمن است.
هدف از انجام این مقاله پاسخ به این سؤال است که نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام و غرب چیست؟
فرضیه این است با رجوع به قرآن، روایات، جایگاه و نقش زن در خانواده و در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام و بالعکس غرب را که موجب آرامش و... میشود، موردبررسی قرار می‌دهد.
2- روششناسی
این تحقیق، از روش آمیزه‌ای و به کمک اسناد نوشتاری و سامانه‌های رایانه‌ای و نرم‌افزارهای علمی و روش داده‌پردازی توصیفی و تحلیلی بهره می‌برد.
3- مفهوم شناسی
3-1- خانواده
خانواده متشکل از افرادی است که از طریق پیوند زناشویی، هم‌خونی یا پذیرش فرزند با یکدیگر به‌عنوان زن، مادر، پدر و شوهر، برادر، خواهر، فرزند در ارتباط متقابل هستند، فرهنگ مشترک پدید می‌آورند و در واحد خاص زندگی می‌کنند (مطیع، 1384).
خانواده یکی از نظام‌های اولیه جوامع بشری است که باوجود تحولات اساسی، در اهداف کارکردهای خود ثابت مانده و هنوز در همه جوامع، اهمیت اساسی دارد. خانواده، مناسب‌ترین نظام برای تأمین نیازهای مادی و روانی بشر بوده و بهترین بستر را برای تأمین امنیت و آرامش روانی اعضاء پرورش نسل جدید و اجتماعی کردن فرزندان و برآورده ساختن نیازهای عاطفی افراد فراهم نموده است (سالاریفر، 1384).
امروزه واژه خانواده چندین معنا دارد:
«در مکتب اسلام نیز خانواده به‌عنوان کهن‌ترین اجتماع انسان شمرده میشود زیرا از آغاز آفرینش انسان به‌صورت زوجی از زن و مرد در قالب خانواده قدم به گیتی نهاده است. خانواده در دیدگاه اسلام واحد بنیادین و مهمی محسوب میشود که زن و مرد و فرزندان را در گروهی هم‌بسته و مأمنی مقدس جمع می‌کند و ارزش‌هایی چون صمیمیت و همدلی را بر آنان حاکم می‌گرداند»(کدخدایی، 1395).
در تعریف خانواده سالم باید گفت: خانواده‌ای است که به‌طور بنیادین از سلامت و آرامش روانی و معنوی هر یک از اعضای خانواده حمایت می‌کند.
در خانواده سالم به هریک از اعضاء امکان رشد و بالندگی داده میشود؛ بنابراین تا حد امکان شرایط مادی وسایل رفاهی هر عضو خانواده در فضایی از تشویق، حمایت، عشق و محبت که لازمه موفقیت هستند فراهم میشود و جالب اینکه اعضای خانواده این «تا حد امکان» را درک می‌کنند و بیش از توان مالی خانواده انتظاری ندارند. خانواده همانند جامعه‌ای است که فقط با تغییر هر یک از اعضای آن به تغییر بنیادی دست خواهد یافت. اگر تمایل دارید که خانواده خود را به‌منظور کمک به آن‌ها تغییر دهید لازم است بدانید با ایجاد تغییر در خود، می‌توانید امکان این تغییر را تا حدودی فراهم آورید (اسماعیل‌زاده و مصطفوی، 1390).
3-2- زن
در قرآن زن را اینگونه تعریف کرده است:
زنان برابر با مردان هستند: (احزاب:35) یعنی: هم از نظر پاداش و مجازات و هم عبادات و...، زنان با مردان برابر و مساوی هستند و از دیدگاه قرآن و اسلام، زنان می‌تواند به‌صورت بی‌واسطه و مستقیم خریدوفروش کند و حق مالکیت و انجام دیگر معاملات و مبادلات را دارند و در سرنوشت خانوادگی و اجتماعی و سیاسی و... خود مشارکت نمایند و این یکی از جلوه‌های تجلیل زن و مادر در اسلام و قرآن است.
3-3- زندگی
زندگی در لغت فارسی عبارت است از: حیات، محیا، حیوان، نقیض مرگ، زندگانی، مقابل مردگی، مقابل مرگ و ممات، و آن صفتی است مقتضی حس و حرکت (دهخدا، 1377، ص 1298)، زنده بودن، زیست، مدت عمر، وضع مالی، مال و منال (عمید، 1355).
علامه جعفری در تعریف زندگی می‌نویسد:
در ارزیابی فهم معنای زندگی، شناخت هویت و حیات خود، کار دشواری نیست. به باور او اولین قانون شناخت خویشتن، قانون اصلی من و روح است. دستیابی به این شناخت، کار دشواری نیست؛ زیرا هرکسی درباره خویشتن آگاهی‌هایی دارد و این کار نیازمند فلسفه و روان‌شناسی نیست (جعفری، 1386).
در قرآن کریم واژه حیات ۷۶ بار به‌کاررفته است (المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، ذیل ح ی ی). در برخی آیات به اصلاح دیدگاه آدمیان درباره حیات با بیانِ ابعاد جدیدی از آن و عمق بخشیدن به مفهوم حیات، به‌عنوان نعمتی الهی، توجه شده است.
3-4- آزادی
شهید مطهری آزادی را چنین تعریف می‌کند:
آزادی یعنی بشر باید در اجتماع از ناحیه سایر افراد اجتماع آزادی داشته باشد، دیگران مانعی در راه رشد و تکامل او نباشند، او را محبوس نکنند به حالت یک زندانی در نیاورند که جلو فعالیتش گرفته شود، دیگران او را استثمار نکنند، استخدام نکنند، استبعاد نکنند یعنی تمام قوای فکری و جسمی خود او را در جهت منافع خودشان به کار نگیرند؛ این را می‌گویند آزادی اجتماعی. به‌عبارت‌دیگر: آزادی انسان است از قید و اسارت افراد دیگر (مطهری، 1396).
برخی دیگر از اندیشمندان نیز در تعریف آزادی گفته‌اند:
«یک معنای رایج از آزادی که در حقوق و سیاست مطرح است آزادی به معنای «حاکمیت بر سرنوشت خویش» است. انسان آزاد، یعنی انسانی که تحت حاکمیت غیر نباشد و خود، مسیر زندگی و منش و روش خویش را تعیین کند. طبعاً در مقابل، انسانی که تحت سلطه دیگری است و با امرونهی او وادار به حرکت میشود و نمی‌تواند به دلخواه خود حرکت کند آزاد نیست» (مصباح یزدی، 1400).
3-5- شعار «زن، زندگی، آزادی»
جنبش آزادی‌بخش کردستان با رهبری عبدالله اوجالان از جنبش‌های رادیکال مبارزه آزادی زنان است. اوجالان زن را به‌عنوان اولین ملت به اسارت گرفته‌شده در تاریخ معرفی کرده و پس از آن‌که ایدئولوژی آزادی زن را در سال ۱۹۹۸ ارائه نمود، گفت «تا زن آزاد نشود، جامعه آزاد نخواهد شد» «ژن، ژیان، آزادی» چگونه به سمبل و رمز اتحاد ستمدیدگان مبدل شد؟». او می‌نویسد «زن، زندگی، آزادی یعنی زن آزاد، سرزمین آزاد و حتی مرد آزاد»(ژن، ژیان، آزادی: از مردی تنها در سلول انفرادی تا خیابان‌های ایران).
شعار «ژِن، ژیان، ئازادی» («ژن، ژیان، آزادی» چگونه به سمبل و رمز اتحاد ستمدیدگان مبدل شد؟»، ص 3) نخستین بار توسط زنان مبارز کرد سر داده شد و به شعاری مورداستفاده در سایر تجمعات و اعتراض‌ها در سطح جهان تبدیل شد («کام ژن؟ کام ژیان؟ کام ئازادی؟»). به‌گونه‌ای که در ۲۵ نوامبر سال ۲۰۱۵، در تجمعاتی که به مناسبت روز بینالمللی مبارزه با خشونت علیه زنان در چند کشور اروپایی برگزار شد، از این شعار استفاده شد («زن، زندگی، آزادی» شعار زنان جهان شد).
4- نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام
در این قسمت به نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام اشاره میشود:
4-1- ارزش تربیت زن و دختر در اسلام
در تربيت دختران، به خاطر نقش حساس آن‌ها در مسئولیت‌های خانوادگى و تأثیر آن در اجتماع، بايد مراقبت بيشترى نمود. دختر وقتى به سن هفت‌سالگی رسيد، کم‌وبیش بايد متوجه شود، رفتار و وظائف او با پسر فرق دارد، اگر بنا باشد، هر جایى كه پسر می‌رود دختر هم برود و يا او را ببرند، هر طور كه پسران لباس می‌پوشند، او هم بپوشد و همانند پسران بزرگ شود (نجفی، 1396).
آيا دخترى كه مثل پسر احساس آزادى در پوشش كرده است، در سن رشد و درك میتوان او را دستور حجاب داد؟! حجاب براى اين دختر، مثل روسرى براى پسران سخت و مشكل است.
دختران شما عروسك نيستند، زندگى آينده آن‌ها به بانویی نياز دارد، خوش‌فکر، باادب و اخلاقى بلند و دينى محكم، همراه با تميزى و نظافت و شوهرداری و ملاطفت، كارى كنيد كه اين خدمات در دختران تقويت شود، حس زیبایی جویی و زينت كردن در بانوان به‌طور غريزى وجود دارد و چه‌بسا افراط هم بكنند و احتياج به تشويق چندان ندارند، بلكه در بسيارى احتياج به كنترل و تعديل دارد، اين كنترل و تعديل را پدر و مادر بايد انجام دهند (همان).
پیامبر اکرم 9 فرمود:
«شخصی که دارای یک فرزند دختر باشد خدای متعال کمک کار و معین او بوده و برکت و مغفرتش را شامل او خواهد ساخت» (نوری، 1408).
در دیگر روایت آمده است:
امام صادق 8 نیز اهمیت ویژه‌ای برای مقام دختر قائل بودند و می‌فرماید:
«البَنونَ نَعیمٌ والبَناتُ حَسَناتٌ، واللّه یَسألُ عَنِ النَّعیمِ ویُثیبُ علَى الحَسَنات (کلینی، 1365): پسران نعمت‌اند و دختران حسنه و خداوند از نعمت‌ها بازخواست می‌کند و براى حسنات پاداش می‌دهد.»
4-2- زنان در اسلام، الگوی دیگران
دختر می‌تواند الگوی خانواده و جامعه باشد. ساره دختر و همسر حضرت ابراهيم خليل بود. ازنظر شرايطى كه بايد يك زن داشته باشد نظير نداشت. از اعتدال قامت و زیبایی خیره‌کننده‌ای برخوردار بود و الگویی برای دیگر دختران بود. به همين جهت نيز همسر او نظر به غيرت مردانگى در سفرهاى خود از بین‌النهرین به سوريه و ازآنجا به فلسطين و سرزمين كنعانيان و از آنجا به مصر، خاطرش از جانب او جمع نبود و تمام سعى خود را مبذول می‌داشت تاچشم بيگانه به ساره نيفتد و دردسرى برايش به وجود نیاید (دوانی، 1362).
در روایتی از امام صادق8 درباره الگو بودن ساره به‌عنوان یک دختر، آمده است:
«و کانت سارة صاحبة ماشیة کثیرة و أرض واسعة و حال حسنة و کانت قد ملّکت ابراهیم جمیع ما کانت تملکه فقام فیه و أصلحه و کثرت الماشیة و الزرع حتی لم یکن بأرض «کوثی ریا» رجل أحسن حالاً منه((کلینی، 1365): ساره دارای گوسفندانی زیاد و زمینی گسترده و وضعیتی نیک بود و همه دارایی خویش را در اختیار ابراهیم8 درآورده بود و ابراهیم نیز به رتق‌وفتق و اداره آن‌ها پرداخت و گوسفندان زیاد شد و زراعت گسترش یافت تا آنجا که در سرزمین «کوثی ریا» مردی با وضعیتی بهتر از او وجود نداشت. »
4-3- زنان، ارمغان الهی در اسلام
یکی از ارزش‌های مدیریتی زن به‌عنوان دختر در خانواده و جامعه به‌عنوان هدیه الهی از آن یاد شده است.
در سیره امامان معصوم D نیز اگر کسی از داشتن فرزند دختر احساس ناخشنودی می‌کرد، آن بزرگواران با آنان برخورد می‌کردند و سعی داشتند تا رسوبات جاهلی را از ذهن آنان پاک کنند. در حدیثی چنین نقل‌شده که فردی از یاران امام جعفر صادق 8 دختردار شد، حضرت نزد او رفت، دید خشمگین است، فرمود:
«اگر خداوند به تو وحی کند که آیا می‌خواهی چیزی را من برای تو انتخاب کنم یا تو برای خودت انتخاب می‌کنی؟ چه پاسخ می‌دهی؟» آن مرد گفت: به خدا عرض می‌کنم: آنچه را تو برایم بپسندی و انتخاب کنی، می‌پسندم. امام صادق 8 فرمود: «اکنون خداوند فرزند دختر را برای تو انتخاب کرده است.» سپس فرمود:
«آن عالم و ولیّ خدا (خضر 8) که همراه موسی 8 بود و آن پسر بچه را کشت، خداوند از قول او فرمود: ما آن پسر را کشتیم چراکه بیم آن بود پدر و مادرش را به طغیان و کفر وادارد، ازاین‌رو خواستیم پروردگارشان به‌جای او فرزندی پاک‌تر و با محبّت تر به آن پدر و مادر بدهد» (کهف:81).
امام صادق 8 در ادامه فرمود:
«خداوند به آن دو، دختری عنایت کرد که از او و نسل وی هفتاد پیامبر به دنیا آمدند» (قمی، 1344).
گاه می‌شد که افرادی از امامان D برای داشتن فرزند پسر دعایی طلب می‌کردند، امّا معصومان D دختر را برای آنان می‌پسندیدند. به‌عنوان نمونه در حدیثی آمده است:
یحیی بن زکریا ـ از اصحاب امام هادی 8 ـ نامه‌ای به آن حضرت نوشت و عرض کرد: همسرم باردار است، دعا کن خداوند پسری روزی‌ام گرداند! امام 8 در پاسخ او نوشت: «چه‌بسا دختری که از پسر بهتر است» (همان).
در تاریخ می‌خوانیم که گاه برخی از پیامبران، از خداوند درخواست فرزند دختر می‌کردند تا از رأفت و دلسوزی او بهره‌مند شوند. به‌عنوان مثال حضرت ابراهیم 8 از خداوند تقاضا کرد به وی دختری عنایت فرماید تا بعد از مرگش برای او گریه کند (مجلسی، 1403).
4-4- ارزش دادن به رعایت حجاب و پوشش مناسب زنان در اسلام
از دیگر ویژگی‌ها و اوصاف خواهر نمونه و شایسته از نگاه وحی، حجاب و پوشش مناسب است اصل حجاب و پوشش برای زنان صرف‌نظر از مقدار و چگونگی آن و پرهیز از ظاهر شدنشان در انظار نامحرمان بدون پوشش مناسب، سیره مستمر و قطعی مسلمانان از صدر اسلام تا عصر حاضر است.
نیز از مسائلی است که تمامی عالمان و فقیهان همه مذاهب و فرق اسلامی در طول تاریخ بر آن اتفاق‌نظر و به‌اصطلاح اجماع داشته و دارند و به‌جرئت میتوان گفت: هیچ فقیه و اسلام‌شناس ژرف‌نگری در آن تردیدی نکرده است افزون بر این سیره قطعی و اجماع مسلم و نیز روایات گوناگون و فراوان از شیعه و اهل تسنن، آیات بسیاری بر این مسئله دلالت دارد (تعدادی نویسنده،1400، ص 10) که در اینجا تنها به یک آیه به‌عنوان شاهد و نمونه اشاره میشود:
«و قُل لِلمُؤمنت … و لا یُبدینَ زینَتهُنَ اِلاّ ما ظَهَرَ مِنها ولیَضربِن بِخُمُرهنّ علی جُیِوبِهنّ ولا یُبدینَ زینتَهُنّ الاّ لِبُعولَتِهِنّ…: (نور:31) و به زنان باایمان بگو: دیدگان خود را [از هر نامحرمی] فرو بندند و پاک‌دامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که طبعاً پیداست. و باید روسری خود را بر گردن خویش [فرو] اندازند و زیورهایشان را جز برای شوهرانشان و … آشکار نسازند».
بدون شک در عصر ما که بعضی نام آن را عصر برهنگی و آزادی جنسی گذارده‌اند و افراد غرب‌زده، بی‌بندوباری زنان را جزئی از آزادی او می‌دانند سخن از حجاب گفتن برای این دسته ناخوشایند و گاه افسانه‌ای است متعلق به زمانهای گذشته!
ولی مفاسد بی‌حساب و مشکلات و گرفتاری‌های روزافزون که از این آزادی‌های بی‌قیدوشرط به وجود آمده سبب شده که تدریجاً گوش شنوایی برای این سخن پیدا شود (مکارم شیراز، 1370).
5- نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در غرب
در این قسمت به نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در غرب اشاره میشود:
با همین نگاه، فرهنگ غرب پایه‌گذار بی‌بندوباری و ابتذال زنانه شد و زن را به‌عنوان وسیله التذاذ مردان معرفی کرد و نامش را «آزادی زن» گذاشت! در نگاه غربی‌ها، آزادی یعنی پشت پا زدن به حکم محکم عقل و روگرداندن از دین و غوطه‌ور شدن در منجلاب فحشا و فساد اخلاقی، آزادی یعنی به هیچ اصلی از اصول اخلاقی پای بند نبودن، آزادی یعنی خاموش کردن وجدان و کشتن فطرت (مشرق نیوز، 1391).
فرهنگ غربی، فرهنگ برنامه‌ریزی برای فساد انسان، فرهنگ دشمنی و بغض با ارزش‌ها و درخشندگی‌ها و فضیلت‌های الهی و خروج انسانیت از دایره فضایل انسانی است (همان).
در این فرهنگ، اگر زن بخواهد در جامعه نمود پیدا کند، باید از جذابیت‌های جنسی خودش چیزی را ارائه بدهد. خود را در چشم مردان آرایش کند و با زینت و تجملات و با تبرج و خودنمایی، برای مردان چشم‌نواز باشد؛ تا چشم‌های هرزه به او نگاه کنند و از او تمتع گیرند. زن در این فرهنگ، وسیله‌ای برای اطفای شهوت مردان شد و از مقام انسانیت سقوط کرد (همان).
این آزادی زن نیست. آزادی مردان هرزه برای تمتع از زن مظلوم است. این کار، مردسالاری، ظلم و خیانت به زن، حق کشی نسبت به زن، تجاوز و اهانت به حقوق زن و تنزل ارزش زن است (همان).
ظلمی که در فرهنگ الحادی غرب به زن شده است، در تمام دوران تاریخ بشریت بی‌سابقه است. غربی‌ها در تمامی عرصه‌ها، در عرصه علم و کار و هنر و ادبیات و مالکیت، به زن ظلم کردند (همان).
5-2- بازیچه بودن و روسپیگری زنان در غرب
در محله رد لایت (چراغ سرخ) آمستردام، پایتخت هلند، یک جاذبه بسیار مناقشه‌برانگیز توریستی وجود دارد. مراکز تفریحات جنسی فراوان در این محله با ویترین‌های مزین به چراغ‌های سرخ، با قرار دادن روسپی‌ها در ویترین و وادار کردن ایشان به انجام حرکات تحریک‌کننده، به یکی از جاذبه‌های بسیار پررنگ آمستردام تبدیل‌شده‌اند.
این مراکز با حمایت دولت از سال ۲۰۰۰، به‌صورت قانونی فعالیت می‌کنند و در حال ترویج برده‌داری مدرن جنسی به نحو غیرقابل‌کنترل هستند. بیشتر قربانیان این برده‌داری مدرن، زنان و دختران کم سن و سال هلندی هستند (مشرق نیوز، 1391).
حضور چنین خیابانی در آمستردام هلند، در حالی است که در موضوع فوت مهسا امینی، هلند و نهادهای به‌ظاهر حقوق بشری در این کشور که ماهیت ضدانقلابی علیه ایران دارند، مدعی بودند که همراه «شعار زن، زندگی و آزادی»، به دنبال احقاق حقوق زنان در ایران هستند تا جایی که شهرداری آمستردام، پایتخت هلند، با انتشار تصاویری از به نمایش درآمدن تصویر مهسا امینی بر روی ساختمان موزه فیلم به نام «چشم» در این شهر نوشت:
شهر ما در همبستگی با زنان ایران و سایر زنانی که برای آزادی و حقوق برابر خود می‌جنگند، ایستاده است. حال باید دید که در هلند زن آزادی دارد یا تبدیل به برده جنسی شده است (همان).
از سال ۲۰۰۰ روسپیگری در هلند قانونی شد. تجارت سکس و تفریحات جنسی در هلند، منافع اقتصادی قابل‌توجهی برای سازمان‌های تبهکاری و نهادهای دولتی در این کشور به دنبال دارد (همان).
قوادها (مالکان روسپی‌خانه‌ها) می‌توانند پس از کسب مجوزهای لازم، اقدام به استخدام روسپی کنند که باید حداقل ۲۱ سال سن داشته باشند. نکته قابل تأمل در رابطه با قانونی بودن این تجارت در هلند آن است که انجام معاینات پزشکی ادواری برای روسپی‌ها به هیچ وجه اجباری نیست، زیرا دولت نمی‌خواهد به این ترس دامن بزند که تفریحات جنسی در این کشور ممکن است باعث انتقال بیماری به مشتریان شود. لازم به ذکر است که از سال ۲۰۱۱ مالکان این کسب‌وکارها و البته روسپی‌ها ملزم به پرداخت مالیات فعالیت کاری خود نیز شده‌اند (همان).
به‌رغم برخی تلاش‌ها و فشارها از جانب سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان حقوق بشری برای مقابله با این وضعیت، دولت هلند هیچ قانونی در جهت کنترل و یا محدود کردن روسپیگری و تجارت سکس وضع نکرده است و انجام این فعالیت‌ها به امری عادی و موردپذیرش در هلند تبدیل شده است. این روزها هرکسی که بخواهد به‌راحتی می‌تواند وارد صنعت و تجارت سکس در این کشور شود.
بر اساس گزارش مرکز تحقیقاتی اسکپتیکس چیزی بین ۵۰ تا ۹۰ درصد از روسپی‌های هلند، درواقع برده‌های جنسی هستند و به‌اجبار وادار به فعالیت در این عرصه هستند. همچنین با توجه به بالا بودن درآمد خودفروشی در این محله آمستردام، تعداد زیادی از دانشجویان دختر محصل در دیگر شهرهای هلند، در روزهای تعطیل به آمستردام عزیمت کرده و از طریق عرضه‌کنندگان خدمات جنسی، اقدام به خودفروشی و روسپیگری می‌کنند (همان).
5-3- قاچاق انسان و بردگی جنسی زنان
بر اساس آمار و اطلاعات وزارت امور خارجه آمریکا، قاچاق انسان در هلند یکی از مسائلی است که به‌طور خاص زنان و دختران را تحت تأثیر قرار داده است که غالباً به فعالیت در صنعت جنسی وادار می‌شوند. (از تمام کسانی که قربانی قاچاق انسان هستند، تقریباً ۶۰ درصد وارد عرصه روسپیگری می‌شوند.)
در سال ۲۰۰۹ تعداد ۹۰۹ مورد قربانی قاچاق انسان ثبت شد. دفتر رصد و مبارزه با قاچاق انسان در وزارت امور خارجه آمریکا در سال ۲۰۱۷ هلند را در «دسته اول» کشورهای مبتلا به معضل قاچاق انسان قرار داد (تعدادی نویسنده، 1960).
در سال ۲۰۱۷ ناظر ملی قاچاق انسان و خشونت جنسی علیه کودکان در هلند گزارش کرد که سالانه بیش از ۶.۰۰۰ نفر در هلند قربانی قاچاق انسان می‌شوند. دوسوم از افرادی که قاچاق شدند، نزدیک به ۴.۰۰۰ نفر سالانه قاچاق بردگی جنسی و سوءاستفاده می‌شوند (همان).
بخش قابل‌توجهی از این گروه، زنان هلندی هستند ازجمله افراد کم سن و سال (۱۳۲۰ دختربچه در هر سال) که طعمه افرادی می‌شوند که «قواد» نامیده می‌شوند. ۲۰۰۰ قربانی دیگر قاچاق انسان، عمدتاً اتباع خارجی هستند که توسط سازمان‌های تبهکار، به فعالیت در این بخش وادار می‌شوند (همان).
بر اساس اطلاعات و گزارش وزارت خارجه آمریکا، هلند هم منبع و هم کشور مقصد برای مردان، زنان و کودکانی است که موضوع قاچاق انسان می‌شوند؛ به‌ویژه به‌منظور روسپیگری اجباری و کار اجباری و به میزان کمتری، کشور ترانزیت برای قاچاق این‌چنینی است. هلند در زمره پنج کشور نخستی قرار می‌گیرد که قربانیان قاچاق انسان، از آن نشئت می‌گیرند (همان).
5-4- تعرض به کرامت انسانی بانوان در غرب
غربی‌ها پا روی همه باورهای دینی، اخلاقی، سنت‌ها و عرف جامعه ازجمله قرآن، مسجد و هویت گذاشته و بر آن‌ها تاختند، جالب است که باز هم شعار «زن، زندگی، آزادی» می‌دهند اما اقدامات آن‌ها هیچ نسبتی با آن ندارد (گروهی محقق،1400).
غرب با نگاه ابزاری و کالایی به زن و علی‌رغم اینکه همه حرفش این بود که به زن آزادی بدهد، با نگاه‌های مختلف در عمل او را به اسارت کشید. غرب‌گرایان داخلی نیز در اتفاقی که سال گذشته در کشور افتاد و شعار «زن، زندگی، آزادی» داده شد به هیچ‌کدام از مبانی فرهنگ دینی، اخلاقی، انسانی و آزادی پایبند نبودند (همان).
فقط کافی است به بی‌ادبی زبان و کلامی که به کار گرفتند و توهینی که به همه نمادهای ملی کشور صورت گرفت، بنگرید.
5-5- نگاه کالا گونه و ابزاری غرب به زن
نگاه تاریخی غرب که در ان نقش و جایگاه مهمی برایش دیده نشده و اهمیت خاصی برایش قائل نیست ولی نگاه امروز به زن در عصر حاضر در نگاه تاریخی غرب است. در غرب باستان نگاه به زن و در قسمت تحریف‌شده ادیان: مدل نگاه یهود است که زن یک موجود ناقص و تفیلی است و به خاطر مرد آفریده‌شده و شیطانی هم هست (گروهی محقق، 1398).
غرب برای فرار از نوع نگاه باستانی با ایجاد تصویر جدید تمام قیدوبند خانواده ایمان و حیا و پوشش و… را از دامن او زدود آیا توانست با برهنگی و… چالش‌های باستانی را حل کند؟ خیر انقلاب صنعتی اتفاق افتاد و به‌عنوان نیروی کار زنان را به‌کارگیری کرد (همان).
امروز در غرب نگاه به زن ابزاری و کالا گونه است مقدمه و راه انقلاب صنعتی انقلاب زنانه بود؛ که خود زنان توسط خودشان راه انداختند برای استفاده ارزان به‌عنوان کارگر زن را به اباحه‌گری سوق داد (همان).
5-6- نظام سرمایه‌داری غرب یک نظام مردسالار
نظام سرمایه‌داری غرب یک نظام مردسالار است. هر انسانی که بتواند بیشتر سرمایه‌آوری و سرمایه‌اندوزی کند، ارزشش بیشتر است. مرد گردن کلفت‌تر و قوی‌تر است، بنابراین مرد اولویت دارد بر زن در نظام سرمایه‌داری. دو ظلم نظام سرمایه‌داری غرب به زن: نظام سرمایه‌داری غرب دو جور از زن سوءاستفاده کرد؛
یکی به‌عنوان نیروی کار ارزان‌قیمت؛
و یکی هم چون مرد جنس برتر است، زن وسیله التذاذ مرد قرار می‌گیرد (گروهی محقق، 1400).
هر انسانی که بتواند بیشتر سرمایه‌آوری و سرمایه‌اندوزی کند، ارزشش بیشتر است. مرد گردن کلفت‌تر و قوی‌تر است، بنابراین مرد اولویت دارد بر زن در نظام سرمایه‌داری (گروهی محقق، 1400).
وقتی مرد در تمدن غربی جنس برتر و تمدن، تمدنی مردسالار است، نتیجه این است که زن سعی می‌کند مرد را الگوی خود قرار دهد و دنبال کارهای مردانه حرکت کند (همان).
با این همه ضربه که به زن و حیثیت زن و به کرامت زن وارد آورده‌اند، خودشان را پرچم‌دار حقوق زن وانمود می‌کنند (همان).
6- بحث و نتیجهگیری
دین اسلام همواره برای زنان و دختران اهمیت ویژه‌ای قائل بوده و بخصوص سفارش‌های فراوانی از ائمه D در مورد دختران در متون دینی و روایات وارد شده است.
نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در اسلام شامل موارد ذیل میشود:
ارزش دادن به رعایت حجاب و پوشش مناسب زنان در اسلام، زنان، ارمغان الهی در اسلام، زنان در اسلام، الگوی دیگران، ارزش تربیت زن و دختر در اسلام.
نقش زن در شعار «زن، زندگی، آزادی» در غرب عبارتست از:
نظام سرمایه‌داری غرب یک نظام مردسالار، نگاه کالاگونه و ابزاری غرب به زن، تعرض به کرامت انسانی بانوان در غرب، قاچاق انسان و بردگی جنسی زنان، بازیچه بودن و روسپیگری زنان در غرب، زن و هویت منفی آن در غرب.
در عصر کنونی که جامعه غربی در اوج بهره‌کشی از زنان و دختران تلاش می‌کند با قانونمند کردن ضدّ ارزش‌های خود برای دیگر جوامع و فرهنگ‌ها، فشارهای فراوان را به‌خصوص بر مسلمانان وارد سازد توجّه به جایگاه دختران در قرآن و سخن و سیره معصومان (ع) داروی شفابخش روزگار ماست.
7- منابع
1- قرآن کریم.
2- اسماعیل‌زاده، علیاصغر؛ و مصطفوی، سید رضا(1390). خانواده سالم و آموزش‌های فرآموز. تهران: موسسه بینالمللی پژوهشی فرهنگی هنری جامعه و فرهنگ.
3- تعدادی از نویسندگان. (1394). ویژگی‌های یک دختر نمونه از نگاه اسلام. پایگاه خبرگزاری آوا. برگرفته از سایت https://www.avapress.com/fa/article/115880/
4- جعفری، محمد تقی(1386). شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار استاد علامه محمدتقی جعفری.
5- دوانی، علی(1362). زن در قرآن. قم: بی‌نا.
6- دهخدا، علی اکبر(1377). فرهنگ دهخدا. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
7- سالاریفر، محمدرضا(1384). درآمدی بر نظام خانواده در اسلام. تهران: سمت.
8- عمید، حسن(1355). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
9- قمی، عباس(1344). سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار. قم: اسوه.
10- کدخدایی، حمیده(1395). عوامل استحکام خانواده در قرآن و روایات. سپاهان شهر: حوزه علمیه حکیمه.
11- کلینی، محمدبنیعقوب(1365). کافی. تهران: دارالکُتُب الإسلامیّه.
12- مجلسي، محمدباقر(1403ق). بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار. بيروت: داراحياءالتراث العربي.
13- مطهری، مرتضی(1396). مساله حجاب. تهران: انتشارات صدرا.
14- مطیع، ناهید(1384). جامعه‌شناسی (مفاهیم کلیدی). تهران: آوای نور.
15- مکارم شیرازی، ناصر(1370). تفسير نمونه. قم: دارالکتب الاسلامية.
16- مشرق نیوز(1391). فرهنگ حجاب و عفاف اسلامي چگونه غرب را احاطه كرده است؟ برگرفته از https://www.mashreghnews.ir/news/126387/
17- نجفی یزدی؛ سید محمد(1396). اخلاق در خانواده و تربيت فرزند. تهران: سپهر.
18- نوری، حسنبن محمد(1408). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
The Role of Women in the Slogan "woman, life, freedom" in Islam and the West
Sakine GanjKhanlou1, Tooba shakeri Golpaygani2
1- Doctoral student of Women's Studies, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
s.farhadi_ch@yahoo.com
2- Assistant Professor and Director of Women's Studies Department, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran. (Corresponding Author)
Abstract
The religion of Islam has always attached special importance to women, and in particular, there are many orders from Imams (peace be upon them) regarding women in religious texts and traditions. One of the important social matters today is the position and role of women in the family and society. In Islamic traditions, however, girls and women are mentioned as divine virtues, even though in Islam, God rewards good deeds, and consecrations are questioned by God. By looking through Islamic foundations, one may understand what a high position women had and still have in Islamic thought; however, it is the opposite in the West and the "Woman, Life, Freedom" slogan. Accordingly, the greater the commitment to Islam and Islamic life, the higher the continuity of life. On the contrary, the lower the commitment to Islam, the lower the mental peace and comfort of the person in the living environment and society. Moreover, the collapse of the Western system is based on unlimited freedom. This paper applies a diverse methodology to refer to written documents, computer systems, scientific software, and a descriptive and analytical data processing method. Furthermore, by referring to religious sources, the paper aims to study the role of women in the Woman, Life, Freedom" slogan "in Islam and the West. The results are that referring to the Qur'an examines the traditions, position, and role of women in the family and the "Woman, Life, Freedom" slogan in Islam, bringing tranquility contrary to the West.
Keyword: Islam, the West, woman, life, freedom, "Woman, Life, Freedom" slogan.
