اثربخشی مداخله توانبخشی شناختی بر کارکردهای شناختی توجه و حافظه
محورهای موضوعی : روانشناسی شناختی و نوروسایکولوژی
معراج درخشان
1
,
محمد ناصحی طالبی
2
,
فرزانه زرین
3
,
مهدی فخیمی کامران
4
,
شادی اکبری
5
1 - گروه آموزش روانشناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
2 - گروه مدل‌سازی، موسسه آموزش عالی علوم شناختی، تهران، ایران.
3 - گروه زیست‌شناسی، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران.
4 - گروه شناخت اجتماعی، موسسه آموزش عالی علوم شناختی، تهران، ایران
5 - گروه علوم اعصاب شناختی، موسسه آموزش عالی علوم شناختی، تهران، ایران
کلید واژه: توانبخشی شناختی, توجه, حافظه,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر توانبخشی شناختی بر سطوح مختلف توجه و مؤلفه‌‌های حافظه در کارکنان ادارات شهر شیراز بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی و طرح پیش‌‌آزمون- پس‌‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را کارکنان سه اداره شهر شیراز در سال 1401 تشکیل دادند، که با روش نمونه‌‌گیری تصادفی خوشه‌‌ای انتخاب شدند و تعداد 30 نفر از کارکنانی که نمره مطلوبی در مصاحبه سلامت روانی و شناختی داشتند انتخاب و به‌شکل تصادفی در یکی از گروه‌‌های پژوهش گمارش شدند. برای اجرای مداخلات از پروتکل توانبخشی شناختی نجاتی (1396) و برای جمع‌آوری داده‌‌ها از آزمون‌‌های عملکرد مداوم (لزاک، 1995)، استروپ (بروزشده توسط داویدسون و همکاران، 2003)، توجه تقسیم شده (مؤسسه سینا، 1390)، N-BACK (کرکنر، 1958) و حافظه وکسلر بزرگسالان (وکسلر، 1981) استفاده شد که نتایج روایی و اعتبار ابزار حاکی از مطلوب بودن آنها بود. برای تحلیل داده‌‌ها از آزمون MANOVA استفاده شد و یافته‌‌ها نشان داد، مداخله توانبخشی شناختی تأثیر معناداری بر افزایش سطوح توجه پایدار و توجه انتخابی داشت اما بر توجه تقسیم شده تأثیر معناداری نداشت. همچنین تأثیر معناداری بر هر سه مؤلفه حافظه (کلامی، دیداری و فعال) داشت. با توجه به یافته‌‌های پژوهش می‌‌توان از توانبخشی شناختی به‌عنوان روشی مطلوب برای افزایش کارکردهای شناختی توجه و حافظه استفاده کرد.
The purpose of the present study was to investigate the effect of cognitive rehabilitation intervention on different levels of attention and memory components in office workers in Shiraz city. The method was full experimental and pre-test and post-test design with control group. The statistical population of the study consisted of employees of three departments of Shiraz in 1401, Thirty employees who had a favorable score in the mental and cognitive health interview were selected through random cluster sampling and randomly assigned to the research groups. Rescue Cognitive Rehabilitation Protocol (2017) was used to perform the interventions and to collect data from continuous performance tests (Lezak, 1995), Stroop (updated by Davidson et al., 2003), divided attention (Cina institute, 2011), N-BACK (Kerkner, 1958) and Wechsler memory adult (Wechsler, 1981) were used and reliability indicated their suitability. The MANOVA test was used to analyze the data and Findings showed that cognitive rehabilitation treatment had a significant effect on increasing levels of sustained attention and selective attention but did not have a significant effect on divided attention. It also had a significant effect on all three components of memory (verbal, visual and active). According to the research findings, cognitive rehabilitation can be used as a desirable method to increase cognitive functions of attention and memory.
ادیب نیا، فائزه؛ کلانتری، مهرداد و اکبری چرمهینی، صغری. (1402). تدوین و ارزیابی اثربخشی بسته توانبخشی شناختی بر کاهش آسیب‌های شناختی نوجوانان فعال در فضای مجازی. مجله روانشناسی، 27 (2): 205-195.
اسلامی، مهدیه؛ نمازی زاده، مهدی و اصلان خانی، محمدعلی. (1399). تأثیر بازی‌‌های توجهی و توانبخشی شناختی بر توجه و کارکردهای شناختی کودکان بیش فعال. مجله طب توانبخشی، 9 (1): 208-201.
خدادادي، مجتبي؛ مشهدي، علی و اماني، حسين. (1393). نرم افزار استروپ کلاسيک. تهران: موسسه تحقيقات علوم رفتاري- شناختي سينا.
داوسون، پگ و گوئر، ریچارد. (1396). باهوش اما حواس‌پرت. (ترجمه وحید نجاتی و مهدیس مقصودلو). تهران: رشد فرهنگ.
دلاور، علی. (1398). روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: ویرایش.
زارع، حسین؛ شریفی، علی اکبر و نعامی، اشواق. (1398). اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی توجه و حافظه بر فراخنای حافظه کاری واجی و رشد زبان بیانی و دریافتی کودکان کاشت حلزون شده. مجله روانشناسی، 23 (3): 268-245.
زارع، حسین؛ فرزاد، ولی‌‌الله؛ علی‌‌پور، احمد و ناظر، محمد. (1391). تأثیر آموزش شکل دهی توجه بر تقویت توجه رانندگان حادثه دیده. مجله تازههای علوم شناختی، 14 (54): 97-87.
ساعد، امید؛ روشن، رسول و مرادی، علیرضا. (1387). بررسی ویژگی‌های روان سنجی مقیاس حافظه وکسلر (نسخه سوم WMS-III) در دانشجویان. مجله دانشور رفتار، 31: 71-57.
عاشوری، محمد و تاج‌‌ور رستمی، اشکان. (1399). تأثیر برنامه توانبخشی شناختی مبتنی بر حافظه کاری بر کارکردهای اجرایی دانش آموزان با آسیب شنوایی. مجله طب توانبخشی، 9 (1): 232-226.
کریمی علی آباد، تمجید؛ کافی، سید موسی و فرهی، حسن. (1389). بررسی کارکردهای اجرایی بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی. تازههای علوم شناختی، 12 (2): 39-29.
قیصی زاده، یونس؛ پولادی ریشهری، علی؛ کیخسروانی، مولود و امینی، ناصر. (1402). مقایسه اثربخشی واقعیت درمانی و رویکرد پذیرش و تعهد بر تربیت شهروندی در بین کارکنان. مجله روانشناسی، 27 (4): 459-451.
مارنات، گری گراث. (1390). راهنمای سنجش روانی. (ترجمه حسین پاشاشریفی و محمودرضا نیکخو) تهران: رشد.
موسی بیگی، طیبف؛ زارع، حسین و شریفی، علی اکبر. (1397). تأثیر توانبخشی شناختی بر حافظه فعال زنان مبتلا به سرطان پستان تحت شیمی درمانی. مجله مدیریت ارتقای سلامت، 7 (5): 28-22.
نریمانی، محمد و سلیمانی، اسماعیل. (1392). اثربخشی توان بخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی (حافظه کاری و توجه) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی. مجله ناتوانی‌های یادگیری، 2 (3): 115-91.
نهروانیان، پروانه؛ عسکری، پرویز؛ درتاج، فریبرز؛ نادری، فرح و بختیارپور، سعید. (1396). اثربخشی آموزش شناختی بر عملکرد اجرایی و توجه تقسیم شده کودکان مضطرب. مجله دست آوردهای روان‌‌شناختی، 24 (2): 64-63.
Anderson, J. (2015). Cognitive Psychology and Its Implications. New York: Worth Publisher.
Ashori, M., Yazdanipour, M., & Pahlavani, M. (2019). The effectiveness of cognitive rehabilitation program on auditory perception and verbal intelligibility of deaf children. American journal of otolaryngology, 40(5): 724-728.
Ataseven, N., Ünver, N., & Günseli, E. (2023). How does divided attention hinder different stages of episodic memory retrieval? Current Research in Behavioral Sciences, 5: 1-11.
Baddeley, AD. (2017). Modularity, working memory and language acquisition. Second language research, 33(3): 299-311.
Davidson, DJ., Zacks, RT., & Williams, CC. (2003). Stroop interference, practice, and aging. Aging, Neuropsychology, and Cognition, 10(2): 85-98.
Dawson, M., Soulières, I., Ann Gernsbacher, M., & Mottron, L. (2007). The level and nature of autistic intelligence. Psychological science, 18(8): 657-662.
De Oliveira, C., Saka, M., Bone, L., & Jacobs, R. (2023). The role of mental health on workplace productivity: a critical review of the literature. Applied health economics and health policy, 21(2): 167-193.
Dhingra, S., Singh, M., Vaisakh, SB., Malviya, N., & Gill, SS. (2023). Mind meets machine: Unravelling gpt-4’s cognitive psychology. Bench Council Transactions on Benchmarks, Standards and Evaluations, 3(3): 100-139.
Dong, Q., Yang, Y., Tang, Q., Yang, M., Lan, A., Xiao, H., ... & Li, S. (2023). Effects of early cognitive rehabilitation training on cognitive function and quality of life in critically ill patients with cognitive impairment: A randomized controlled trial. Australian Critical Care, 36(5): 708-715.
Fu, Y., Guan, C., Tam, J., O’Donnell, RE., Shen, M., Wyble, B., & Chen, H. (2023). Attention with or without working memory: mnemonic reselection of attended information. Trends in Cognitive Sciences, 27(12): 1122-1111.
Goldstein, B. (2019). Cognitive Psychology: Connecting Mind, Research, and Everyday Experience. New York: Cengage Learning.
Groome, D., & Eysenck, MW. (2016). An Introduction to Applied Cognitive Psychology. London: British Library.
Gunn, RL., & Finn, PR. (2013). Impulsivity partially mediates the association between reduced working memory capacity and alcohol problems. Alcohol, 47(1): 3-8.
Hobbiss, MH., & Lavie, N. (2024). Sustained selective attention in adolescence: Cognitive development and predictors of distractibility at school. Journal of Experimental Child Psychology, 238: 1-22.
Julien, A., Danet, L., Loisel, M., Brauge, D., Pariente, J., Péran, P., & Planton, M. (2023). Update on the efficacy of cognitive rehabilitation after moderate to severe traumatic brain injury: A scoping review. Archives of physical medicine and rehabilitation, 104(2): 315-330.
Kane, MJ., Conway, AR., Miura, TK., & Colflesh, GJ. (2007). Working memory, attention control, and the N-back task: a question of construct validity. Journal of Experimental psychology: learning, memory, and cognition, 33(3): 615-625.
Kara, B. (2013). Landscape design and cognitive psychology. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 82: 288-291.
Mazur‐Mosiewicz, A., Carlson, HL., Hartwick, C., Dykeman, J., Lenders, T., Brooks, BL., & Wiebe, S. (2015). Effectiveness of cognitive rehabilitation following epilepsy surgery: current state of knowledge. Epilepsia, 56(5): 735-744.
Miller, T., Miller, T., McCann, A., Stacey, M., & Groom, P. (2020). Cognitive psychology, the multidisciplinary operating theatre team, and managing a cannot intubate, cannot oxygenate emergency. British Journal of Anesthesia, 125(1): 12-15.
Sternberg, RJ., & Sternberg, K. (2016). Cognitive Psychology. New York: Wadsworth.
Wesley, MJ., & Bickel, WK. (2014). Remember the future II: meta-analyses and functional overlap of working memory and delay discounting. Biological psychiatry, 75(6): 435-448.
Xiao, J., Wang, T., Ye, B., & Tang, C. (2023). Scalp acupuncture and computer assisted cognitive rehabilitation for stroke: A meta-analysis of randomized controlled trials. Heliyon, 9(7): 1-12.
Yang, S., Ye, H., Huang, J., Tao, J., Jiang, C., Lin, Z., ... & Chen, L. (2014). The synergistic effect of acupuncture and computer-based cognitive training on post-stroke cognitive dysfunction: a study protocol for a randomized controlled trial of 2×2 factorial design. BMC. complementary and alternative medicine, 14(1): 1-11.
