هزينه يابي بر مبناي فعاليت مبتنی بر محاسبه بهاي تمام شده خدمات مقاطع تحصیلی آموزش و پرورش
محورهای موضوعی : رشد و توسعه‌ی برنامه‌ها و خدمات عمومی
یونس وکیل الرعایا
1
,
حسین اسلامی مفید آبادی
2
1 - دانشیار گروه مدیریت، مرکز تحقیقات کارآفرینی، ایده پردازی و تجاری سازی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
2 - روه حسابداری و مدیریت، واحد شهریار، دانشگاه آزاد اسلامی، شهریار، ایرا
کلید واژه: بهای تمام‌شده خدمات, محرک هزینه, مرکز فعالیت, هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت, ,
چکیده مقاله :
آموزشوپرورش، که دارای ساختار اداری و تشکیلاتی متنوع بوده نیاز دارد که بتواند هماهنگی لازم را بین منابع و مصارف فعالیت‌های جاری و آتی ایجاد نماید. در این راستا، در این پژوهش به موضوع بررسی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت برای تعیین بهای تمام‌شده خدمات در آموزشوپرورش استان سمنان پرداخته‌شد. روش پژوهش توصیفی- کاربردی و جامعه‌ی آماری آن شامل منابع و مصارف كليه ادارات آموزشوپرورش ، مديران و كارشناسان مالي و مسئولين بودجه در واحدهای تابعه آموزشوپرورش استان سمنان بود. در این پژوهش، به‌منظور گردآوری داده های اولیه از روش اسنادی یا کتابخانـه ای و میدانی استفاده شد. سپس با رویکرد هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت(ABC) بهای تمام‌شده فعالیت‌های جاری و آتی بها یابی شده است. نتایج طی سال های 1396 تا 1399 برآورد شده است. بطوریکه، در سال 1399بیشترین مقدار بهای تمام‌شده یک دانش‌آموز دربین شهرستان‌های منتخب مربوط به شهرستان امیرآبادی با رقم بالغ‌بر هشتادویک میلیون پانصد هزار ريال(000/500/81) و کمترین رقم بهای تمام‌شده واحد یک دانش‌آموز مربوط به شهرستان بسطام بوده که رقم آن بالغ‌بر چهار میلیون و شش‌صد و سی هزار ریال(000/630/4) میباشد. نتایج بیانگر آنست که ، میانگین بهای تمام‌شده درسال 1399 ، عددی بالغ‌بر بیست‌وشش میلیون و هشت‌صد و پنج هزار ريال(000/805/26) بوده است. همچنین، نتايج اين مطالعه نشان داد، بهاي تمام شده خدمات درآموزش و پروش در سطوح مختلف و بر حسب شهرستان تفاوت معناداري با يكديگر دارند كه اين تفاوت به طور عمده بستگي به تعداد دانش آموز، تجهيزات آموزشي، تركيب سطوح تحصیلی و فاصله نسبت به مرکز دارد.
Education, which has a diverse administrative and organizational structure, needs to be able to create the necessary coordination between the resources and expenditures of current and future activities. Therefore, the purpose of this study was to investigate the activity-based costing system to determine the cost of services in education in Semnan province. The research method was descriptive-applied and its statistical population includes the resources and expenditures of all education departments, financial managers and experts and budget officials in the education units of Semnan province. In order to collect the initial data, the documentary or library and field method has been used. Then, with the Activity Based Costing approach, the cost of current and future activities is estimated. The results are estimated during 2017 to 2020. Thus, in 2020, the highest cost price of a student among the selected cities belonged to Amirabadi city with a figure of eighty-two million five hundred thousand Rials (81,500,000) and the lowest cost price of a student unit belonged to Bastam city, which amounted to It is four million and six hundred and thirty thousand Rials (4,630,000). The results indicate that the average cost price in 1399 was twenty-six million and eight hundred and five thousand Rials (26.805.000). Also, the results showed that the cost of education services at different levels and according to the city are significantly different from each other that this difference mainly depends on the number of students, educational equipment, combination of educational levels and distance from the center has it.
جامعی, رضا, اسماعیلی, محمد, رنجوری, سیامک. (1399). اولویت بندی عوامل مؤثر بر تأمین مالی مدارس. مدیریت مدرسه, 8(2), 118-100.
خردیار, سینا, میربرگ کار, سیدمظفر, اسدی, مسعود, محمدی, شعبان، (1399). بررسی نقش خودگزینی و درونزایی بر رابطه بین هزینه یابی بر مبنای فعالیت و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری مدیریت, 13(45), 107-129.
دستگیر محسن، عرب یار محمدی جواد (1383). بررسی موانع بگارگیری سیستم هزینه یابی هدف در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی های حسابداری و حسابرسی، 12(39): 63-75.
رجبی, احمد. (1390). هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت(ABC) ، نگرشی نوین جهت محاسبه بهای تمام شده آموزش رشته‌های گروه پزشکی (مطالعه‌ی تطبیقی: دانشگاه‌های علوم پزشکی شیراز، فسا و یزد). بررسیهای حسابداری و حسابرسی, 18(64), 35-56.
رجبی احمد، (1380). طراحی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت و تئوری ( TOC ) جهت استفاده بهینه از منابع سازمانی با برنامه ریزی خطی عدد صحیح ( مطالعه موردی: کارخانجات صنعتی شاهد شیراز)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
رجبی احمد، (1384). کاربرد سیستم هزینه یابی بر کبنای فعالیت جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات بیمارستانی (مطالعه موردی بیمارستان شهید فقیهی شیراز)، طرح پژوهشی ملی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
سبزیان پور, زهره, اسلام پناه, مریم. (1398). بازگشت به مدیریت : طراحی و تبیین الگوی نوین صلاحیت‌های مدیران آموزشی با روش تحلیل مضمون. مدیریت مدرسه ، 7(1):229-251.
عباسی, ابراهیم. (1391). کاربرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت در رشته های تحصیلی علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی. حسابداری مدیریت, 5(شماره 2(پیاپی 13)), 113-138.
مالکی آوارسین, صادق, طالبی, بهنام, سودی, حورا. (1398). طراحی مدل ساختاری- تفسیری مؤلفه های مدارس اثربخش در دورۀ اول متوسطه. مدیریت مدرسه، 7(1):126-146.
نفیسی، عبالحسین( 1382). دانشنامه اقتصاد آموزش و پرورش: اقتصاد آموزش و پرورش عمومی (جلد 1)، تهران، انتشارات پژوهشکده تعلیم و تربیت.
نمازی، محمد (1378). بررسی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در حسابداری مدیریت و ملاحظات رفتاری آن، بررسی های حسابداری و حسابرسی، 26(71): 16- 27.
وکیل الرعایا, یونس. (1400). بررسی عوامل محیطی مرتبط با اقتصاد آموزشوپرورش. انجمن جامعه شناسی آموزش و پرورش.14(2), 277-288.
هاشمیان, فخرالسادات, زندیان, هادی, آقامحمدی, جواد. (1394). تحلیل مشارکت بخش خصوصی در نظام آموزش ایران. سیاست‌های راهبردی و کلان. 3(12)، 1-26.
Fielden, J. and Lockwood, G. (1973). Planning and Management in Universities Brighton: Sussex University Press.
Kaplan, R. S. (2014). Improving value with TDABC. Healthcare Financial Management.
Kaplan, R. S., & Anderson, S. R. (2004). Time-Driven Activity-Based Costing. Harvard Business Review, 131–138.
Kaplan, R. S., & Anderson, S. R. (2007). The innovation of time-Driven Activity-Based Costing. Cost Management, 21(2), 5–15.
Peter C. Brewer. Paul E Juras.and Richard E. February (2003). Global Electronics, Inc: ABCImplementation and the Change Management Process (Issues in AccountingEducation):49-69
Tse, M.; Gong, M. (2009). Recognition of Idle Resources in Time-Driven Activity-Based Costing and Resource Consumption Accounting Models, Journal of Applied Management Accounting Research 7(2):41-54.
Witmer, D. R. (1972). Cost studies in higher education. Review of Educational Research 47: 99–127
Journal of Public service marketing (Psm)
Vol. 1, No. 1, 2023, 58-73
The Study of Activity-based Costing to Determine the Cost of Services In the Education
Younos Vakil Alroaia 1*, Hossein Eslami Mofid Abadi2
Received date: 2023/06/13 Acceptance date: 2023/08/15
Abstract
Education, which has a diverse administrative and organizational structure, needs to be able to create the necessary coordination between the resources and expenditures of current and future activities. Therefore, the purpose of this study was to investigate the activity-based costing system to determine the cost of services in education in Semnan province. The research method was descriptive-applied and its statistical population includes the resources and expenditures of all education departments, financial managers and experts and budget officials in the education units of Semnan province. In order to collect the initial data, the documentary or library and field method has been used. Then, with the Activity Based Costing approach, the cost of current and future activities is estimated. The results are estimated during 2017 to 2020. Thus, in 2020, the highest cost price of a student among the selected cities belonged to Amirabadi city with a figure of eighty-two million five hundred thousand Rials (81,500,000) and the lowest cost price of a student unit belonged to Bastam city, which amounted to It is four million and six hundred and thirty thousand Rials (4,630,000). The results indicate that the average cost price in 1399 was twenty-six million and eight hundred and five thousand Rials (26.805.000). Also, the results showed that the cost of education services at different levels and according to the city are significantly different from each other that this difference mainly depends on the number of students, educational equipment, combination of educational levels and distance from the center has it.
Key words: Activity Based Costing, Activity Center, Cost of Services, Cost Driver,
هزينه يابي بر مبناي فعاليت مبتنی بر محاسبه بهاي تمام شده خدمات مقاطع تحصیلی
آموزش و پرورش
یونس وکیل الرعایا 3، حسین اسلامی مفیدآبادی4
تاریخ دریافت: 23/03/1402 تاریخ پذیرش:24/05/1402
چکیده
آموزشوپرورش، که دارای ساختار اداری و تشکیلاتی متنوع بوده نیاز دارد که بتواند هماهنگی لازم را بین منابع و مصارف فعالیت‌های جاری و آتی ایجاد نماید. در این راستا، در این پژوهش به موضوع بررسی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت برای تعیین بهای تمام‌شده خدمات در آموزشوپرورش استان سمنان پرداخته‌شده است. روش پژوهش توصیفی- کاربردی و جامعه‌ی آماری آن شامل منابع و مصارف كليه ادارات آموزشوپرورش ، مديران و كارشناسان مالي و مسئولين بودجه در واحدهای تابعه آموزشوپرورش استان سمنان بوده است. در این پژوهش، به‌منظور گردآوری دادههای اولیه از روش اسنادی یا کتابخانـهای و میدانی استفاده شده است. سپس با رویکرد هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت(ABC) بهای تمام‌شده فعالیت‌های جاری و آتی بها یابی شده است. نتایج طی سال های 1396 تا 1399 برآورد شده است. بطوریکه، در سال 1399بیشترین مقدار بهای تمام‌شده یک دانش‌آموز دربین شهرستان‌های منتخب مربوط به شهرستان امیرآبادی با رقم بالغ‌بر هشتادویک میلیون پانصد هزار ريال(000/500/81) و کمترین رقم بهای تمام‌شده واحد یک دانش‌آموز مربوط به شهرستان بسطام بوده که رقم آن بالغ‌بر چهار میلیون و شش‌صد و سی هزار ریال(000/630/4) میباشد. نتایج بیانگر آنست که ، میانگین بهای تمام‌شده درسال 1399 ، عددی بالغ‌بر بیست‌وشش میلیون و هشت‌صد و پنج هزار ريال(000/805/26) بوده است. همچنین، نتايج اين مطالعه نشان داد، بهاي تمام شده خدمات درآموزش و پروش در سطوح مختلف و بر حسب شهرستان تفاوت معناداري با يكديگر دارند كه اين تفاوت به طور عمده بستگي به تعداد دانش آموز، تجهيزات آموزشي، تركيب سطوح تحصیلی و فاصله نسبت به مرکز دارد.
واژه های کلیدی: بهای تمام‌شده خدمات، محرک هزینه، مرکز فعالیت، هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت،
1- مقدمه
آموزش و پرورش یکی از بخش های اثرگذار و مهم در هر جامعه محسوب می شود، بطوریکه کارکرد این بخش بر سایر بخش ها تاثیر اساسی دارد. بدیهی است که تداوم فعالیت مطلوب این بخش نیازمند ارائه خدمات مناسب آموزشی با هزینه پایین تر است. این مسله در سایر جوامع، به دلیل وجود رقابت بالا در ارائه خدمات مطلوب همراه با هزینه کمتر اهمیت بیشتری دارد. تامین منابع مالی آموزش وپروزش به فرایندی اطلاق می شود که به کمک آن منابع مالی مانند درآمدهای مالیاتی به منظور تاسیس و مدیریت تخصیص می یابد. در واقع تامین مالی آموزش وپرورش معمولا به مقاطع ابتدایی و متوسطه محدود می شود و همچنین در برخی از مواقع شامل موسسات پیش دبستانی نیز می شود (نفیسی، 1382). آگاهی و شناخت کافی از هزینه های انجام کار یا ارائه خدمات در هر سازمان صرف نظر از سودآوری یا غیر انتفاعی بودن کار ضروری است( تسه و گانگ5، 2009). هر چند در ایران محاسبه بهای تمام شده خدمات آموزشی و استفاده از شیوه های هزینه یابی مهم تلقی نشده است، ولی به دلیل اهمیت محاسبه بهای تمام شده و اطلاعاتی که این سیستم در تصمیم گیری ها مهیا می کند در برنامه های توسعه ای به آن تاکید شده است، بطوریکه بیشتر بخش ها از جمله مراکز آموزشی مکلف شده اند تا بهای تمام شده خدمات خود را محاسبه کنند ( رجبی، 1390). هریک از روش های توسعه یافته در این زمینه جوابگوی ابعادی از نیاز سازمان ها است. بطوریکه روش انتخابی جهت هزینه یابی خدمات یک سازمان بستگی به نیاز اطلاعاتی مدیران و هدف نهایی آنها دارد (دستگیر و عرب یار محمدی، 1383). در حال حاضردر مراکز آموزشی، روش متداول هزینه یابی مبتنی بر حجم یا بالا به پایین است ، ین روش به مدیریت نهادی اطلاعات کافی یا در بعضی موارد اطلاعات لازم برای درک بهتر کارایی و سودآوری را نمی دهد (تسه و یانگ، 2009). یکی از روش های نوین که قابلیت محاسبه بهای تمام شده خدمات را دارد، روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت ( ABC ) است، این روش می تواند با شناسایی و تخصیص دقیق هزینه ها به فعالیت ها، ضمن محاسبه صحیح بهای تمام شده می تواند اطلاعات دقیقی را در اختیار سیاستگذاران قرار دهد (نمازی، 1378). پیش سازنده ها در نظام آموزش وپرورش شامل مدیریت مالی پایدار و مدیریت کارآفرینانه می باشد( سبزیان پور و اسلام پناه، 1398). مالکی آورسین و همکاران (1398) بیان می دارند از جمله مولفه های اثربخش در مدارس دوره متوسطه تامین منابع است. همچنین، تقاضای فزاینده برای آموزش و ارتقای کیفیت و کارایی آن از یک سو و محدودیت شدید منابع مالی دولتی و سیر نزولی سهم آموزش و پرورش از درآمد ملّی از سوی دیگر، منجر به عدم تعادل میان ظرفیت امکاناتی آموزش و پرورش در مقابل انتظارات متعدد و متنوع جامعه شده است و بر طبق نظریات اقتصاد مبتنی بر بازار آزاد و سرمایه انسانی، ضرورت ارائه خدمات آموزشی با کیفیت مطلوب و هزینه پایین تر را می طلبد (سبزیان پور و اسلام پناه، 1398؛ هاشمیان و همکاران،1394). خدماتي كه توسط آموزشوپرورش ارائه ميشود داراي محتوي و پیچیدگی‌های خاص خود هستند. بنابراين براي ايجاد و استقرار سيستم حسابداري بهاي تمام‌شده مناسب در آموزشوپرورش به عوامل و ابزارهايي مانند: ايجاد بخش واحد سازماني منطبق با ساختار سازماني دستگاه اجرايي، تقسیم‌بندی بخشها به برنامه و فعاليت، انتخاب واحد اندازه‌گیری، وجود دستورالعمل مناسب، آشنايي مديران با حسابداري مديريت، برگزاري دوره‌های آموزشي، امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نياز میباشد كه نظام‌های سنتي بهاي تمام‌شده فاقد آنها هستند.
بعلاوه، هزينه هاي آموزشي در تمام كشورهاي جهان به شدّت افزايش يافته به طوري كه متوسط حدود 6 درصد از درآمد ملي ناخالص جهان صرف تعليم و تربيت رسمي مي شود ، اين رقم در كشورهاي پيشرفتة صنعتي حدود 7 درصد و در كشورهاي در حال توسعه حدود 5 درصد است. اين هزينه ها شامل هزينه هاي اداري ، حقوق كاركنان و معلمان ، كتابهاي درسي و مواد كمك درسي ، تجهيزات ، ايجاد و نگهداري ساختمان هاي آموزشي و ساير بودجه هاي جاري است . بر این اساس مقابله با چالشها و رفع موانع توسعه مدارس از سویی، و تقویت بنیادهای درونی و ارتقاء توانمندیهای آموزشی در حوزه های مختلف از جمله در زمینه مالی، نقش بسیار موثری بر تحقق کارکردهای مورد انتظار از مدارس در پی خواهد داشت. این در حالی است که آموزش وپرورش در سالهای اخیر با چالشهای عمیقی در زمینه مالی مواجه شده است که اگرچه بخشی ناشی از تحمیل محیطی و عوامل پیرامونی است، اما بخش مهمی از آن ریشه در فرایندها و ساختارهای درونی دارد و مواجهه صحیح با آنها، نیازمند توسعه توانمندیها و افزایش قابلیتهای درونی در آموزش وپرورش است. ازاین‌رو، با توجه به الزامات قانوني مربوط به ماده61 قانون مديريت خدمات كشوري و مواد631 و قانون 611 برنامه چهارم توسعه و ماده 962 قانون برنامه پنجم توسعه و بند 39 سیاست‌های كلي برنامه پنجم، دولت موظف شده است اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های دولتي را بر اساس قيمت تمام‌شده محاسبه و اختصاص دهد. هدف از انجام اين پژوهش«استقرار سيستم هزینه‌یابی بر مبنای فعاليت مدل هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (ABC)به‌عنوان يکي از مؤثرترين نظام‌های تعيين بهاي تمام‌شده در آموزشوپرورش استان سمنان به‌منظور شيوهاي براي كنترل هزینه‌های اين سازمان» مي‌باشد. پژوهش فوق بر آن است تا با شناسايي و دسته‌بندی انواع خدمات و تعيين و دسته‌بندی مراكز هزينه، سيستم هزینه‌یابی بر مبناي فعاليت را براي تعيين بهاي تمام‌شده خدمات قابل‌ارائه و رفع مشکلات مطرح‌شده در آموزشوپرورش طراحي كند. یکی از پرسش‌های اساسی مطرح در مورد آموزش و پرورش این است که آیا صرف کردن منابع مالی در آموزش و پرورش به هزینه نزدیک است یا به سرمایه گذاری؟ هدف این تحقیق بررسی و دسته‌بندی انواع خدمات قابل‌ارائه و تعيين و دسته‌بندی مراكز هزينه، سيستم هزینه‌یابی بر مبناي فعاليت را براي تعيين بهاي تمام‌شده خدمات قابل‌ارائه و رفع مشکلات مطرح‌شده در آموزشوپرورش استان سمنان است.
2- مبانی نظری
هزینه یابی بر مبنای فعالیت: هزینه یابی بر مبنای زمان و فعالیت، بمنظور بهبود رویکرد پاین به بالا و حذف برخی از مسائل هزینه ای در سال 2004 توسط کاپلان و اندرسون توسعه داده شد (کاپلان و اندرسون6، 2004). در هزینه یابی بر مبنای زمان و فعالیت تنها دو پارامتر مورد نیاز است، یکی نرخ ظرفیت هزینه در مرکز هزینه و دیگری ظرفیت مورد استفاده ( کاپلان و اندرسون، 2007). هزینه یابی بر مبنای فعالیت روشی است که در آن هزینه ها بر مبنای نسبت سهم فعالیت های صرف شده بوسیله هر محصول ، از یک محل هزینه به محصولات یا خدمات مختلف تخصیص داده می شود . به بیانی میتوان گفت سیستم ABC بیانگر تخصیص هزینه ها از منابع به فعالیتها و از فعالیتها به اهداف سازمان می باشد این سیستم از جمله سیستم های مدرن هزینه یابی محصولات و خدمات است که نیاز شرکت ها و سازمان ها در جهت محاسبه دقیق و صحیح بهای تمام شده محصول، بهبود کیفیت فرایند تولیدات، حذف فعالیت های اضافه و بی ارزش، شناسایی فعالیت های ارزشمند و محرک های هزینه و تعیین راهبردهای تجاری را برای یک واحد اقتصادی فراهم می سازد.این سیستم به بررسی جزئیات هزینه های تولیدی می پردازد به عبارتی دیگر روش هزینه یابی برمبنای فعالیت به شناسایی و حذف فعالیت هایی می پردازد که هزینه محصول را بالا می برند بدون آن که ارزش افزوده ای برای محصول ایجاد کند. هزینه های بدون ارزش افزوده، هزینه آن گروه از فعالیت هایی است که می توان آن را حذف کرد بدون آن که در کیفیت عملکرد، خدمات یا ارزش آن کاهش ایجاد شود. سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت، از لحاظ مفهومی دقت در تخصیص هزینه های غیرمستقیم یعنی هزینه های سربار را که مستقیماً قابل ردیابی با محصول نیست اما قابل ردیابی با فعالیت هاست، را افزایش می دهد( پیتر و همکاران7، 2003).
مکانیزم عملکرد سیستم ABC: در سیستم ABC با ایجاد رابطه علی و معلولی بین فعالیت های لازم جهت ارائه خدمات و میزان استفاده از منابع، هزینه انجام فعالیت ها مشخص می شود. در این روش فرض می شود، خدمات فعالیت ها را مصرف می کنند وفعالیت ها منابع را، بنابراین ابتدا فعالیت ها به فعالیت ها تخصیص می یابد، سپس هزینه های تخصیص یافته به فعالیت ها بر مبنای استفاده از منابع به آنها تخصیص داده می شود (نمازی، 1387). از نظر تخصیص هزینه ها در سیستم ABC فعالیت ها به عنوان موضوع های جدید هزینه، شناسایی و طبقه بندی می شوند و هزینه های سربار بر اساس مبناهای تعیین شده که محرک هزینه نامیده می شود به فعالیت ها تخصیص می یابند، سپس فعالیت ها به عنوان حوزه های هزینه تلقی شده و هزینه های تخصیص یافته به آنها به هدف نهایی هزینه تخصیص داده می شود ( رجبی، 1384 ). از نظر فرایندی در سیستم ABC طرحریزی هزینه ها با تاکید بر فرایند مستمر بهسازی است. در این روش بر شناسایی فعالیت های دارای ارزش افزوده و فعالیت های بدون ارزش تاکید می شود و برای حذف فعالیت های بدون ارزش افزوده تلاش می شود (رجبی، 1384).
سيستم موجود آموزشوپرورش استان سمنان: نظام آموزش و پروش استان سمنان بر پایه دو گروه فعالیت‌های آموزش‌وپرورشی انجام می‌گیرد. بنابراين تمامی فعالیت‌های اين استان به آموزش مربوط نمی‌گردد، بلکه بخش عمده‌ای از وظايف کارکردهای آن به فعالیت‌های آموزشی و پرورشی که از طريق سيستم آموزشی و بخشی نيز به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی که از طريق مدارس گوناگون به جامعه عرضه میشود، مربوط می‌گردد. در اين ساختار برحسب وظايف تعیین‌شده برای مدارس گوناگون (پیش‌دبستانی، ابتدایی، متوسطه اول، متوسطه نظری، فنی حرفه‌ای، کاردانش و استثنایی) وظایف و تکالیف آموزشی و پرورشی تعیین‌شده طی معاونت‌های تعریف‌شده مشخص گردید و هرکدام از اين معاونت‌ها برحسب "نوع وظيفه"، طبقه‌بندی‌شده‌اند.
3- پیشینه تحقیق
يکی از اولين مطالعات انجام‌شده در زمينه هزینه‌یابی در بخش آموزش توسط استيونز و ايلوت8 در سال 1925در رابطه با شناسايي هزینه‌های تشکیل‌دهنده سيستم آموزش دانشگاه‌های و مؤسسات آموزشی در کشور انگلستان بود. بعدازاین مطالعه كميته ملي تدوين استانداردهای مؤسسات آموزشی آمريکا درسال 1935، بلوا9 درسال1955،ايوانز و هيكيس10 درسال 1962، ويتمر11 درسال 1972 و لاك وود و فيلدن12 درسال 1973 از جمله كساني بودند كه در شناسايي و تجزیه‌وتحلیل هزینه‌های بخش آموزش مطالعات و تحقيقاتی داشتند.
وکیل الرعایا (1400) در مطالعه ای به بررسی عوامل محیطی مرتبط با اقتصاد آموزشوپرورش پرداخت، یافتههای روش تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که عوامل محیطی مرتبط با اقتصاد آموزش وپرورش به ترتیب در قالب هفت بعد عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی، عوامل فرهنگی، عوامل اجتماعی، عوامل روانشناختی، عوامل قانونی و عوامل فناورانه که در مجموع 19/92 درصد از کل واریانس پرسش نامه را تببین کردند. بر اساس یافتههای آزمون همبستگی، عوامل محیطی اقتصاد آموزشوپرورش رابطه مثبت و معناداری داشتند ویافته های رگرسیون نشان داد که عوامل محیطی به میزان 8/35 درصد، متغیر اقتصاد آموزشوپرورش را تبیین کردند.
جامعی و همکاران (1399) در مطالعه ای به اولویتبندی روشهای تامین مالی آموزش و پرورش به روش سلسله مراتبی پرداختند و نشان دادند که به ترتیب از بین روشهای تامین مالی آموزش و پرورش مشارکت مالی اولیا اولویت بیشتری نسبت به تخصیص بودجه توسط دولت، عوامل وقف و احداث مدارس غیرانتفاعی دارد سازگاری ندارد
خردیارو همکاران (1399) به نقش خودگزینی و درونزایی بر رابطه بین هزینه یابی بر مبنای فعالیت و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرانپرداختند و نشان دادند که کنترل گرایش انتخاب نمونه و درونزایی در درستی ارزیابی اهمیت ارتباط عملکرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت ضروری می باشد.
رجبي (1390)، طی پژوهشی به موضوع هزینه‌یابی بر مبناي فعاليت(ABC)، نگرشي نوين جهت محاسبه بهاي تمام‌شده آموزش رشته‌های گروه پزشکي پرداخت. نتایج این مطالعه نشان داد، بهای تمام شده آموزش دانشجو در رشته‌های مختلف و بر حسب دانشگاه تفاوت معناداری با یکدیگر دارند که این تفاوت به‌طور عمده بستگی به تعداد واحدهای درسی، تجهیزات آموزشی، ترکیب واحدهای درسی(نظری و عملی) و تعداد دانشجودارد. علاوه‌بر این نزدیک به40% بهای تمام شده آموزش دانشجو در دانشگاه‌های مورد بررسی مربوط به هزینه‌های سطح نگهداری( هزینه‌های حوزه ریاست دانشگاه و خدمات غیر مستقیم آموزشی) و مابقی مربوط به هزینه-های سطح واحد(هزینه‌های نیروی انسانی، مواد مصرفی آزمایشگاه و ملزومات مصرفی آموزشی) است.
دراين پژوهش با توجه به توانمندي و قابليت هاي مثبت اين روش از آن براي محاسبه بهاي تمام شده خدمات قابل ارائه در سطوح مختلف مدارس آموزش وپرورش استان سمنان استفاده خواهد شد. مهمترين نتايج اين پژوهش كه براي تصميم گيرندگان اين بخش بسيار مهم خواهد بود عبارت است از:
1- با توجه به اينكه در روش پيشنهادي بهاي تمام شده نظام آموزش وپرورش استان در سه سطح مختلف خدمات قابل ارائه محاسبه و با يكديگر مقايسه ميشوند، اطلاعات مفيدي را فراهم مي كند تا بر اين اساس، علل تفاوت بهاي تمام شده در شهرستان ها بررسي شده و اطلاعات لازم جهت كنترل و كاهش هزينه ها در اختيار تصميم گيرندگان اين بخش قرار داده شود.
2- با دسترسي به اطلاعات بهاي تمام شده مي توان شهرستان هایی كه داراي هزينه و بهاي تمام شده زيادتري هستند را تجزيه و تحليل كرد و از اين طريق مراكز فعاليت پرهزينه و علل ايجاد هزينه ها را شناسايي و تصميمات مناسب را براي كاهش اين هزينه ها اتخاذ نمود تا بر اين اساس بتوان فرآيند كنترل هزينه ها را به نحو مطلوبي اجرا كرد.
3- .اطلاعات محاسبه بهاي تمام شده ميتواند جهت بودجه ريزي و برنامه ريزي به خصوص"بودجه ريزي عملياتي"در بخش آموزش مدارس به كار گرفته شود و همچنين مبنايي را براي"جذب هزينه ها" در طول دوره هاي آينده فراهم كند تا بر اين اساس بتوان عملكرد آموزش شهرستان را بر حسب مقاطع تحصيلي مختلف بايكديگر مقايسه كرد.
عباسی (1390) به مطالعه کاربرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت در رشته های تحصیلی علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی پرداخت. نتایج نتایج پژوهش نشان داد که امکان شناسایی فعالیت های موجد هزینه، محرک های هزینه و منابع سربار به تفکیک سربار مستقیم و غیر مستقیم و تخصیص آن بین رشته های علوم انسانی واحد دانشگاهی وجوددارد. رشته کارشناسی حسابداری تمام وقت به دلیل تعداد زیاد دانشجویان از کمترین قیمت تمام شده و رشته
کاردانی زبان انگلیسی به دلیل تعداد کم دانشجویان از بالاترین قیمت تمام شده برخوردار است.
4- روش تحقیق
این پژوهش به موضوع بررسی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت برای تعیین بهای تمام‌شده خدمات در آموزشوپرورش استان سمنان انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- کاربردی و جامعه‌ی آماری آن شامل منابع و مصارف كليه ادارات آموزشوپرورش ، مديران و كارشناسان مالي و مسئولين بودجه در واحدهای تابعه آموزشوپرورش استان سمنان بوده است. در این پژوهش، به‌منظور گردآوری دادههای اولیه از روش اسنادی یا کتابخانـهای و میدانی استفاده شده است. روش اسنادی به معنای گردآوری دادهها و اطلاعات از طریق مراجعه به کتاب، بانکهای اطلاعاتی، گزارشهای مالی و مرور بر پژوهشها میباشد. این روش در بسیاری از پژوهشهای رشتهی حسابداری و مالی و مدیریتی به کار میرود. زیرا، در مطالعات حوزهی اثباتی اغلب از دادههای در دسترس مالی و اقتصادی مربوط به شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف استفاده میشود. ازاین‌رو، پژوهشگر در خلق این دادهها که معمولاً از صورتهای مالی سازمان‌های و شرکتهای موردمطالعه استخراج میشوند نقشی ندارد و فقط به گردآوری آنها میپردازد. بدین منظور، برای بررسی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت‌های گوناگون برای تعیین بهای تمام‌شده خدمات در آموزشوپرورش استان سمنان بر اساس مدل هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت(ABC)، از دادههای حسابداری و مالی واحدهای مختلف بهره گرفته میشود. همانگونه که در شکل 1 ملاحظه می شود، بمنظور هزینه یابی بر مبنای فعالیت از مکانیزم عملکرد سیستم ABC در تخصیص هزینه ها به هدف استفاده شد.
شکل 1 مکانیزم عملکرد سیستم ABC در تخصیص هزینه ها به هدف
5- يافته هاي پژوهش
براي به كارگيري سيستم آموزش وپرورش مورد مطالعه، مراحل زير انجام شد:
گام اول: بررسي وضعيت سيستم موجود
با توجه به ماهيت خدمات بخش آموزش و غير قابل ملموس بودن فعاليتهاي آن نسبت به ساير بخش ها، اهميت هزينه يابي و مورد توجه قرار نگرفته است و اين سيستم نيز اطلاعات مالي مناسب را براي مديران از ابعاد مختلف فراهم نمي كند. بنابراين قبل از عمليات اجرايي سيستم پيشنهادي خصوصيات سيستم مالي و حسابداري مدارس مورد مطالعه تجزيه و تحليل شده است. تا ضمن شناخت نقاط ضعف، اين ويژگيها در كاربرد روش پيشنهادي به كار گرفته شود. از جمله اين که در وزارت آموزش و پرورش، دو گروه فعالیت‌های آموزش‌وپژوهشی صرفاً توسط اين وزارتخانه انجام می‌گیرد. بنابراين تمامی فعالیت‌های اين وزارتخانه به آموزش مربوط نمی‌گردد، بلکه بخش عمده‌ای از وظايف کارکردهای آن به فعالیت‌های آموزشی و پرورشی که از طريق سيستم آموزشی و بخشی نيز به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی که از طريق مدارس گوناگون به جامعه عرضه میشود، مربوط می‌گردد. در اين ساختار برحسب وظايف تعیین‌شده برای مدارس گوناگون (پیش‌دبستانی، ابتدایی، متوسطه اول، متوسطه نظری، فنی حرفه‌ای، کاردانش و استثنایی) وظایف و تکالیف آموزشی و پرورشی تعیین‌شده طی معاونت‌های تعریف‌شده مشخص گردید و هرکدام از اين معاونت‌ها برحسب "نوع وظيفه"، طبقه‌بندی‌شده‌اند. جدول 1 و 2 تعداد دانش اموزان و معلمان طی سال 1399 در استان سمنان را نشان می دهد.
[1] . Associate Prof. & Chairman, Entrepreneurship and Commercialization Research Center, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran, (Corresponding author) Email: y.vakil@semnaniau.ac.ir
[2] . Department of Accounting and Management, Shahryar Branch, Islamic Azad University, Shahryar, Iran, Email: hossein_eslami@shriau.ac.ir
[3] . دانشیارگروه مدیریت، مرکز تحقیقات کارآفرینی، ایده پردازی و تجاری سازی، واحد سمنان،دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران(نویسنده مسئول) ایمیل: y.vakil@semnaniau.ac.ir
[4] . گروه حسابداری و مدیریت، واحد شهریار، دانشگاه آزاد اسلامي، شهریار، ايران ایمیل: hossein_eslami@shriau.ac.ir
[5] Tse & Gong
[6] Kaplan & Anderson
[7] Peter, et al.
[8] .Stevensa & Elliot
[9] .Blau
[10] .Evansand & Hicks
[11] .Witmer
[12] .Filden & Lockwood
جدول 1آمار دانش آموزان استان به تفکیک مقطع و شهرستان/ منطقه 1399 | ||||||||||||||||||||||||||||||
مقطع | پیش‌دبستانی | ابتدایی |
| متوسطه اول |
| متوسطه نظری | فنی ، حرفه‌ای ،کاردانش و کشاورزی |
|
| استثنایی | کل | |||||||||||||||||||
جنسیت | پسر | دختر | پسر | دختر |
| پسر | دختر |
| پسر | دختر | پسر | دختر |
|
| پسر | دختر | پسر | دختر | جمع | |||||||||||
آرادان | 85 | 72 | 587 | 557 | 1144 | 265 | 192 | 457 | 81 | 101 | 33 | 134 | 349 |
| 0 | 0 | 1051 | 1056 | 2107 | |||||||||||
امیرآباد | 56 | 53 | 358 | 313 | 671 | 149 | 154 | 303 | 58 | 61 | 115 | 30 | 264 | 3092 | 6 | 7 | 742 | 618 | 1360 | |||||||||||
بسطام | 271 | 203 | 1458 | 1442 | 2900 | 667 | 613 | 1280 | 226 | 228 | 212 | 168 | 834 |
| 74 | 2 | 2908 | 2656 | 5564 | |||||||||||
بیارجمند | 58 | 64 | 252 | 257 | 509 | 130 | 128 | 258 | 60 | 76 | 39 | 20 | 195 | 7083 | 0 | 0 | 539 | 545 | 1084 | |||||||||||
دامغان | 660 | 617 | 3446 | 3369 | 6815 | 1554 | 1475 | 3029 | 695 | 877 | 716 | 540 | 2828 |
| 95 | 61 | 7166 | 6939 | 14105 | |||||||||||
سرخه | 76 | 75 | 570 | 596 | 1166 | 237 | 225 | 462 | 53 | 89 | 113 | 53 | 308 |
| 0 | 0 | 1049 | 1038 | 2087 | |||||||||||
سمنان | 1533 | 1391 | 9564 | 9152 | 18716 | 4152 | 3920 | 8072 | 1716 | 2161 | 1798 | 1208 | 6883 |
| 131 | 86 | 18894 | 17918 | 36812 | |||||||||||
شاهرود | 1270 | 1113 | 8303 | 7955 | 16258 | 3770 | 3439 | 7209 | 1576 | 1975 | 1500 | 1003 | 6054 |
| 32 | 66 | 16451 | 15551 | 32002 | |||||||||||
گرمسار | 575 | 537 | 4160 | 3965 | 8125 | 1735 | 1686 | 3421 | 672 | 756 | 643 | 580 | 2651 |
| 60 | 32 | 7845 | 7556 | 15401 | |||||||||||
مهدیشهر | 228 | 249 | 1817 | 1720 | 3537 | 811 | 759 | 1570 | 340 | 428 | 299 | 248 | 1315 |
| 15 | 12 | 3510 | 3416 | 6926 | |||||||||||
میامی | 373 | 345 | 1804 | 1793 | 3597 | 739 | 677 | 1416 | 175 | 267 | 330 | 229 | 1001 |
| 9 | 9 | 3430 | 3320 | 6750 | |||||||||||
کل | 5185 | 4719 | 32319 | 31119 | 63438 | 14209 | 13268 | 27477 | 5652 | 7019 | 5798 | 4213 | 22682 |
| 422 | 275 | 63585 | 60613 | 124198 | |||||||||||
جمع | 9904 | 63438 | 63438 | 27477 | 27477 | 12671 | 10011 | 22682 |
| 697 | 124198 | |||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
جدول 2 آمار معلمین رسمی -آزمایشی-پیمانی به تفکیک دوره تحصیلی و منطقه گروه معلم ومعلم تربیت بدنی (بدون مدیر معلم -بدون استثنایی) 1399 | ||||||||||||||||||||||||||||||
ردیف | شهرستان /منطقه | ابتدایی | جمع | متوسطه دوره اول | جمع | متوسطه دوم | جمع | جمع کل | ||||||||||||||||||||||
مرد | زن | مرد | زن | مرد | زن | |||||||||||||||||||||||||
1 | آرادان | 25 | 24 | 49 | 7 | 16 | 23 | 14 | 21 | 35 | 107 | |||||||||||||||||||
2 | امیر آباد | 12 | 38 | 50 | 16 | 15 | 31 | 15 | 18 | 33 | 114 | |||||||||||||||||||
3 | بسطام | 38 | 93 | 131 | 45 | 48 | 93 | 38 | 46 | 84 | 308 | |||||||||||||||||||
4 | بیارجمند | 23 | 23 | 46 | 13 | 14 | 27 | 11 | 13 | 24 | 97 | |||||||||||||||||||
5 | دامغان | 60 | 150 | 210 | 71 | 80 | 151 | 96 | 110 | 206 | 567 | |||||||||||||||||||
6 | سرخه | 8 | 35 | 43 | 23 | 29 | 52 | 13 | 14 | 27 | 122 | |||||||||||||||||||
7 | سمنان | 80 | 382 | 462 | 95 | 133 | 228 | 121 | 189 | 310 | 1000 | |||||||||||||||||||
8 | شاهرود | 96 | 342 | 438 | 145 | 172 | 317 | 199 | 200 | 399 | 1154 | |||||||||||||||||||
9 | گرمسار | 27 | 146 | 173 | 43 | 70 | 113 | 61 | 88 | 149 | 435 | |||||||||||||||||||
10 | مهدیشهر | 23 | 103 | 126 | 37 | 36 | 73 | 43 | 67 | 110 | 309 | |||||||||||||||||||
11 | میامی | 85 | 73 | 158 | 40 | 28 | 68 | 31 | 35 | 66 | 292 | |||||||||||||||||||
جمع | 477 | 1409 | 1886 | 535 | 641 | 1176 | 642 | 801 | 1443 | 4505 | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
گام دوم: آناليز فعاليت جهت تفكيك فعاليتهاي آموزشي از ساير فعاليتها
از آنجاكه برخي از خدمات آموزش و پرورش بين فعاليتهاي آموزشي و غیر آموزشی مشترك هستند. بنابراين ضروري است كه هزينه هاي مشترك اين بخشها بر حسب استفاده آنها از اين خدمات تفكيك شود. براي اين منظور ابتدا با استفاده از روش آناليز فعاليت، نوع فعاليتها و خدمات اين بخشها مشخص شد، سپس با به كارگيري مبناهاي تسهيم، هزينه هاي شناسايي شده به فعاليتهاي آموزشي و غير آموزشي تخصيص داده شد. به عنوان مثال خدمات بخش "ارزشيابي كاركنان"كه خدمات مربوط به كاركنان و آموزش را همراه باهم انجام ميدهد، به عنوان يك بخش مشترك محسوب ميشود. بنابراين هزينه هاي اين بخش پس از آناليز فعاليت و مشخص شدن حجم خدماتي كه به هر قسمت ارايه مي كند، با استفاده از مبناي تسهيم هزينه ها به بخشهاي آموزشي و غير آموزشي تسهيم شد.
گام سوم: هزينه يابي در مراكز فعاليت
در اين مرحله با توجه به تفكيك مراكز فعاليت آموزشي از غير آموزشي، هزينه هاي مربوط جمع آوري - به هر كدام از مراكز فعاليت آموزشي بر حسب اطلاعات سال تحصيلي98-99 شده است . اين هزينه ها شامل هزينه هاي نيروي انساني)حقوق، اضافه كاري، بيمه و ماليات، حق بهره وري و...) هزينه هاي مواد مصرفي مستقيم در آزمايشگاهها، هزينه هاي مواد مصرفي در بخشهاي اداري، امور آموزشی و... و هزينه هاي مربوط به استهلاك اموال، تجهيزات و ساختمان ميشود. جهت اطمينان از صحت جمع آوري اطلاعات مالي مورد استفاده، اطلاعات جمع آوري شده با بودجه هاي تخصيص به هر مرکز فعالیت در هر سال مقايسه شده است.
گام چهارم: هزينه يابي و تفكيك هزينه هاي مراكز فعاليت
در اين مرحله هزينه هاي اختصاصي هر كدام از مراكز فعاليت آموزشي شامل هزينه هاي سطح واحد ، هزينه هاي سطح دسته (استهلاك تجهيزات آزمايشگاه و ساختمان) و هزينه هاي سطح نگهداري تعيين شد تا بر حسب هر كدام از مراکز فعالیت ارايه شده بهاي تمام شده آن محاسبه شود. در جدول شماره 3 ضریب اشتغال معلمان در سال 1399 را نشان می دهد.
جدول 3: ضریب آماری اشتغال معلمان استان به تفکیک مقطع وشهرستان/ منطقه در سال 1399
دوره ابتدایی | دوره متوسطه دوره اول | دوره متوسطه دوره دوم | ||||||
ضریب اشتغال معلمان مرد | ضریب اشتغال معلمان زن | ضریب کل (درصد) | ضریب اشتغال معلمان مرد | ضریب اشتغال معلمان زن | ضریب کل (درصد) | ضریب اشتغال معلمان مرد | ضریب اشتغال معلمان زن | ضریب کل (درصد) |
0.51 | 0.49 | 100% | 0.30 | 0.70 | 100% | 0.40 | 0.60 | 100% |
0.24 | 0.76 | 100% | 0.52 | 0.48 | 100% | 0.45 | 0.55 | 100% |
0.29 | 0.71 | 100% | 0.48 | 0.52 | 100% | 0.45 | 0.55 | 100% |
0.50 | 0.50 | 100% | 0.48 | 0.52 | 100% | 0.46 | 0.54 | 100% |
0.29 | 0.71 | 100% | 0.47 | 0.53 | 100% | 0.47 | 0.53 | 100% |
0.19 | 0.81 | 100% | 0.44 | 0.56 | 100% | 0.48 | 0.52 | 100% |
0.17 | 0.83 | 100% | 0.42 | 0.58 | 100% | 0.39 | 0.61 | 100% |
0.22 | 0.78 | 100% | 0.46 | 0.54 | 100% | 0.50 | 0.50 | 100% |
0.16 | 0.84 | 100% | 0.38 | 0.62 | 100% | 0.41 | 0.59 | 100% |
0.18 | 0.82 | 100% | 0.51 | 0.49 | 100% | 0.39 | 0.61 | 100% |
0.54 | 0.46 | 100% | 0.59 | 0.41 | 100% | 0.47 | 0.53 | 100% |
0.25 | 0.75 | 100% | 0.45 | 0.55 | 100% | 0.44 | 0.56 | 100% |
منبع: سازمان آموزش و پرورش استان سمنان (1399-1396). | ||||||||
همان‌طور که در جدول شماره 3 مشاهده میشود این ضرایب به‌نوعی نشان‌دهنده درصد معلمان به کار گرفته‌شده در بخش آموزشوپرورش شهرستان‌های منتخب در استان سمنان است. درواقع درصدهای استخراج‌شده بیانگر این موضوع بوده که در هر یک از شهرستان‌های یا منطقه‌های منتخب در استان سمنان که شامل: آرادان، امیرآباد، بسطام، بیارجمند، دامغان، سرخه، سمنان، شاهرود، گرمسار، مهدیشهر و میامی بوده؛ چند درصد از معلمان به کار آموزشوپرورش دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی برای مدارس گوناگون(پیش‌دبستانی، ابتدایی، متوسطه اول، متوسطه نظری، فنی‌حرفه‌ای، کاردانش و استثنایی) فعالیت دارند. ازاین‌رو، نسبت‌های مربوطه طی جدول مذکور قابل‌مشاهده است. جدول شماره 4 نتایج برآورد بهای تمام شده ضریب اشتغال معلمان و دانش آموزان را به تفکیک شهرستان نمایش می دهد.
جدول 4 نتایج برآورد بهای تمام‌شده بر اساس ضریب آماری اشتغال معلمان و دانش آموزان استان به تفکیک شهرستان/ منطقه در سال 1399
ردیف | شهرستان /منطقه | جامعه آمار (تعداد کل) دانش آموزان(N(s)) | جامعه آماری (تعداد کل) معلمان (N(t)) | کل حقوق پرداختی معلمان | ضریب اشتغال به تحصیل دانش‌آموز در هر شهرستان | ضریب اشتغال به خدمت معلمان در هر شهرستان | ضریب کل هزینه‌بر بابت حقوق پرداختی معلمان کل مدارس هر شهرستان (درصد) | ضریب کل عملکرد کل مدارس (درصد) | نسبت هزینه کل حقوق پرداختی معلمان به‌کل دانش آموزان (W(i)/N(S)) | هزینه واحد سالیانه هر ساعت آموزش | تعداد روزهای تحصیلی در طول سال | هزینه کرد کل سالیانه یک دانش‌آموز |
1 | آرادان | 2,081 | 107 | 1,444,900,000 | 0.02 | 0.02 | 3% | 0.0005 | 694,330 | 372.9837 | 270 | 10,070,560 |
2 | امیرآباد | 1,367 | 114 | 12,996,805,000 | 0.01 | 0.03 | 30% | 0.0032 | 9,507,538 | 30,177.7921 | 270 | 814,800,386 |
3 | بسطام | 5,655 | 308 | 2,113,869,000 | 0.04 | 0.07 | 5% | 0.0021 | 373,805 | 798.3078 | 270 | 21,554,312 |
4 | بیارجمند | 1,093 | 97 | 979,341,000 | 0.01 | 0.02 | 2% | 0.0002 | 896,012 | 171.3492 | 270 | 4,626,429 |
5 | دامغان | 14,398 | 567 | 3,185,705,000 | 0.11 | 0.13 | 7% | 0.0082 | 221,260 | 1,813.1151 | 270 | 48,954,107 |
6 | سرخه | 2,167 | 122 | 1,055,366,000 | 0.02 | 0.03 | 2% | 0.0004 | 487,017 | 198.9851 | 270 | 5,372,596 |
7 | سمنان | 37,389 | 1,000 | 6,657,132,000 | 0.29 | 0.22 | 15% | 0.0445 | 178,051 | 7,917.5095 | 270 | 21,377,276 |
8 | شاهرود | 33,179 | 1,154 | 9,902,889,000 | 0.26 | 0.26 | 22% | 0.0587 | 298,469 | 17,520.1604 | 270 | 47,304,433 |
9 | گرمسار | 15,908 | 435 | 2,406,318,000 | 0.13 | 0.10 | 5% | 0.0068 | 151,265 | 1,034.4757 | 270 | 27,930,844 |
10 | مهدیشهر | 7,008 | 309 | 1,646,836,000 | 0.06 | 0.07 | 4% | 0.0021 | 234,994 | 484.5236 | 270 | 13,082,138 |
11 | میامی | 6,862 | 292 | 1,647,692,000 | 0.05 | 0.06 | 4% | 0.0020 | 240,118 | 485.0275 | 270 | 13,095,741 |
جمع | 127,107.00 | 4,505 | 44,036,853,000 | 100% | 100% | 100% | - | 13,282,858.40 | - | - | - | |
منبع: محاسبات محققان براساس داده ها و اطلاعات سازمان آموزش و پرورش استان سمنان (1399-1396). | ||||||||||||
جدول شماره 4 نتایج برآورد بهای تمام‌شده بر اساس ضریب آماری اشتغال معلمان و دانش آموزان استان به تفکیک به همراه نشان‌دهنده ضریب آماری اشتغال معلمان استان به تفکیک مقطع و شهرستان/ منطقه طی سال 1399 (ه.ش) میباشد. همان‌طور که مشاهده میشود در سال 1399بیشترین مقدار بهای تمام‌شده یک دانش‌آموز دربین شهرستان‌های منتخب استان سمنان در بین مدارس گوناگون مربوط به شهرستان امیرآبادی با رقم بالغ‌بر هشتادویک میلیون پانصد هزار ريال(000/500/81) و کمترین رقم بهای تمام‌شده واحد یک دانش‌آموز در بین شهرستان‌های منتخب استان سمنان مربوط به شهرستان بسطام بوده که رقم آن بالغ‌بر چهار میلیون و شش‌صد و سی هزار ریال(000/630/4) میباشد. میانگین بهای تمام‌شده درسال 1399 نیز عددی بالغ‌بر بیست‌وشش میلیون و هشت‌صد و پنج هزار ريال(000/805/26) برآورد شده است.
6- بحث و نتیجه گیری
در نظام الگوی هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (ABC) فعاليتهاي مرتبط به هم كه داراي هدف هزينه، سطح هزينه و محرك هزينه مشترك باشند در داخل يك مركز فعاليت، مبنی بر اینکه نشان‌دهنده عملكرد آن فعاليت باشد، کنترل طبقه‌بندي ميشود. درواقع، هر مركز فعاليت معمولاً از چند عنصر فعاليت تشكيل میشود. به‌طوری‌که بودجه هر برنامه با فعالیت آن واحد هماهنگ میشود و باعث به وجود آمدن اندازه‌گیری عملکرد واقعی‌تر را نسبت به سایر روشهای هزینه‌یابی فراهم نماید. بر این اساس، سازمان آموزشوپرورش هم به‌نوبه خود باوجودی که دارای ساختار اداری و تشکیلاتی متنوع بوده نیاز دارد که بتواند هماهنگی لازم رابین منابع و مصارف فعالیت‌های جاری و آتی ایجاد نماید.
در این مطالعه نتایج نشان داد که امکان شناسایی فعالیت ها، محرک هزینه و منابع سربار در آموزش وپرورش استان سمنان می توان هزینه های سربار مستقیم و غیر مستقیم را بر حسب هریک از عناوین حساب منابع سربار تفکیک و محاسبه کرد. در سال 1399بیشترین مقدار بهای تمام‌شده یک دانش‌آموز دربین شهرستان‌های منتخب استان سمنان در بین مدارس گوناگون مربوط به شهرستان امیرآبادی با رقم بالغ‌بر هشتادویک میلیون پانصد هزار ريال(000/500/81) و کمترین رقم بهای تمام‌شده واحد یک دانش‌آموز در بین شهرستان‌های منتخب استان سمنان مربوط به شهرستان بسطام بوده که رقم آن بالغ‌بر چهار میلیون و شش‌صد و سی هزار ریال(000/630/4) میباشد. میانگین بهای تمام‌شده درسال 1399 نیز عددی بالغ‌بر بیست‌وشش میلیون و هشت‌صد و پنج هزار ريال(000/805/26) گزارش‌شده است. این نتایج با یافته های رجبی (1390)، عباسی (1390) که بیان می دارند تعداد کم دانش پژوه عامل افزایش قیمت تمام شده می باشتد را تایید می کند.
لذا، به آندسته از مدیرانی که بدنبال پیاده سازی و یا اندازه گیری ارتباط بین سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت و عملکرد در آموزش و پرورش هستند، توصیه می شود که ممکن است ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم قابل توجهی با عملکرد آموزش وپرورش وجود داشته باشد. اگر اجرای هزینه یابی بر مبنای فعالیت به طور مستقیم با انتفاع در آموزش و پرورش در ارتباط است، پس دستیابی به نتایج مثبت می تواند به اجرای برنامه اضافی با کیفیت ، یهیود چرخه زمانی، بهبود هزینه و سایر موارد و متغیرهای واسطه، مرتبط باشد. ارتباط مستقیم بین اتخاذ هزینه یابی بر مبنای فعالیت و انتفاع آموزش وپرورش نیز توجیه سرمایه گذاری در عزینه یابی بر مبنای فعالیت را آسان تر مب کند و برای توسعه روش های مربوط به کنترل مدیریت بسیار آسان تر است.
تقدیر و تشکر
این پژوهش با پشتیبانی و حمایت مالی و معنوی اداره کل آموزش وپرورش استان سمنان با مجوز به شماره 100/85604/631 انجام شده است. نویسنده اين مقاله از مديران و كارشناسان مالي و مسئولين بودجه در واحدهای تابعه آموزشوپرورش استان سمنان و کلیه کسانی که نهایت همکاری در جمع‌آوری اطلاعات را داشته‌اند کمال سپاسگزاري را دارند.
منابع
- جامعی, رضا, اسماعیلی, محمد, رنجوری, سیامک. (1399). اولویت بندی عوامل مؤثر بر تأمین مالی مدارس. مدیریت مدرسه, 8(2), 118-100.
- خردیار, سینا, میربرگ کار, سیدمظفر, اسدی, مسعود, محمدی, شعبان، (1399). بررسی نقش خودگزینی و درونزایی بر رابطه بین هزینه یابی بر مبنای فعالیت و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری مدیریت, 13(45), 107-129.
- دستگیر محسن، عرب یار محمدی جواد (1383). بررسی موانع بگارگیری سیستم هزینه یابی هدف در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی های حسابداری و حسابرسی، 12(39): 63-75.
- رجبی, احمد. (1390). هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت(ABC) ، نگرشی نوین جهت محاسبه بهای تمام شده آموزش رشته‌های گروه پزشکی (مطالعه‌ی تطبیقی: دانشگاه‌های علوم پزشکی شیراز، فسا و یزد). بررسیهای حسابداری و حسابرسی, 18(64), 35-56.
- رجبی احمد، (1380). طراحی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت و تئوری ( TOC ) جهت استفاده بهینه از منابع سازمانی با برنامه ریزی خطی عدد صحیح ( مطالعه موردی: کارخانجات صنعتی شاهد شیراز)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
- رجبی احمد، (1384). کاربرد سیستم هزینه یابی بر کبنای فعالیت جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات بیمارستانی (مطالعه موردی بیمارستان شهید فقیهی شیراز)، طرح پژوهشی ملی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
- سبزیان پور, زهره, اسلام پناه, مریم. (1398). بازگشت به مدیریت : طراحی و تبیین الگوی نوین صلاحیت‌های مدیران آموزشی با روش تحلیل مضمون. مدیریت مدرسه ، 7(1):229-251.
- عباسی, ابراهیم. (1391). کاربرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت در رشته های تحصیلی علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی. حسابداری مدیریت, 5(شماره 2(پیاپی 13)), 113-138.
- مالکی آوارسین, صادق, طالبی, بهنام, سودی, حورا. (1398). طراحی مدل ساختاری- تفسیری مؤلفه های مدارس اثربخش در دورۀ اول متوسطه. مدیریت مدرسه، 7(1):126-146.
- نفیسی، عبالحسین( 1382). دانشنامه اقتصاد آموزش و پرورش: اقتصاد آموزش و پرورش عمومی (جلد 1)، تهران، انتشارات پژوهشکده تعلیم و تربیت.
- نمازی، محمد (1378). بررسی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در حسابداری مدیریت و ملاحظات رفتاری آن، بررسی های حسابداری و حسابرسی، 26(71): 16- 27.
- وکیل الرعایا, یونس. (1400). بررسی عوامل محیطی مرتبط با اقتصاد آموزشوپرورش. انجمن جامعه شناسی آموزش و پرورش.14(2), 277-288.
- هاشمیان, فخرالسادات, زندیان, هادی, آقامحمدی, جواد. (1394). تحلیل مشارکت بخش خصوصی در نظام آموزش ایران. سیاست‌های راهبردی و کلان. 3(12)، 1-26.
- Fielden, J. and Lockwood, G. (1973). Planning and Management in Universities Brighton: Sussex University Press.
- Kaplan, R. S. (2014). Improving value with TDABC. Healthcare Financial Management.
- Kaplan, R. S., & Anderson, S. R. (2004). Time-Driven Activity-Based Costing. Harvard Business Review, 131–138.
- Kaplan, R. S., & Anderson, S. R. (2007). The innovation of time-Driven Activity-Based Costing. Cost Management, 21(2), 5–15.
- Peter C. Brewer. Paul E Juras.and Richard E. February (2003). Global Electronics, Inc: ABCImplementation and the Change Management Process (Issues in AccountingEducation):49-69
- Tse, M.; Gong, M. (2009). Recognition of Idle Resources in Time-Driven Activity-Based Costing and Resource Consumption Accounting Models, Journal of Applied Management Accounting Research 7(2):41-54.
- Witmer, D. R. (1972). Cost studies in higher education. Review of Educational Research 47: 99–127
