بررسیِ تحلیلی- انتقادی مبانی نظریه بینونت در مکتب معارف خراسان
محورهای موضوعی : کلام اسلامیحسن محسنی 1 , محمد محمد رضایی 2
1 - دانشگاه ادیان و مذاهب قم
2 - پردیس فارابی دانشگاه تهران
کلید واژه: خالق, مخلوق, بینونت, مکتب معارف خراسان, میرزا مهدی اصفهانی. ,
چکیده مقاله :
نظریه بینونت از مهم‌ترین مبانی مکتب معارف خراسان است زیرا در آن با رویکرد منتقدانه به مبانی فلسفی از جمله نفی سنخیت میان وجود واجب و ممکن و ارجاع آن به بینونت، متمایز بودن وجود واجب را نتیجه می‌گیرد. برای پی بردن دقیق به نظریه مذکور، باید به تحلیل ربط وجود خالق و مخلوق از نگاه میرزا مهدی اصفهانی بنیان‌گذار مکتب معارف خراسان، رجوع کرد لذا مسئله مرکزی این مقاله در باب تببین ربط وجود مذکور است و با توجه به ملاحظات تحلیلی-انتقادی، دو دیدگاه متضاد از مباحث ایشان استنباط می‌شود که از مبانی متضاد اندیشه او نشأت می‌گیرد؛ زیرا از طرفی در مسئله چگونگی این ربط، با اعتقاد به بطلان مبانی فلسفی، بینونت بین وجود خالق و مخلوق را مطرح نموده است اما از سوی دیگر، در مقامِ بیان تحلیلِ چگونگی، نسبت به مباحث فلسفی منفعلانه برخورد می‌کند. این پژوهش به دنبال پاسخگويي به اين پرسش است که: «دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی، با تمرکز به آثار خود او، در مورد مسئله ربط وجود خالق و مخلوق که از مبانی نظریه بینونت است، ، به چه صورت مطرح‌شده است؟»؛ آنچه در این مقاله مطرح می‌شود بررسیِ تحلیلی‌انتقادی مبانی نظریه بینونت از جمله ربط وجود خالق و مخلوق می‌باشد.
The Distinction theory is one of the most important basics of the Khorasan School of Gnostic Knowledge (Maarif) because it concludes that the obligatory existence is distinct , with a critical approach to philosophical basics, such as the negation of the authenticity between obligatory and possible existence, and its reference to the Distinction theory . In order to understand the mentioned theory in detail, one should refer to the analysis of the relationship between the creator and the creature from the point of view of Mirza Mehdi Esfahani, the founder of the Khorasan School of Gnostic Knowledge (Maarif), therefore the major issue in this article is about the explanation of the above relationship. according to analytical-critical considerations, two opposite perspectives are deduced from his discussions, which originate from the conflict basics of his thought because, on the one hand, it raised distinction between the existence of the creator and the creature on how this connection is made, by believing in the invalidity of philosophical basics, and on the other hand, he treats passively towards philosophical discussions when it comes to explanation of the quality analysis. This research seeks to answer the question: “How is Mirza Mehdi Esfahani's point of view about the issue of the relationship between the existence of the creator and the creature which is focusing on his own works and also one of the foundations of Distinction theory, has been raised?" What is presented in this article is a critical analysis of Distinction theory’s basics, including the relationship between the existence of the creator and the creature.
اصفهانی، میرزا مهدی، ابواب الهدی. تهران: انتشارات منیر،1394.
اصفهانی، میرزا مهدی، ترجمه ابواب الهدی. تهران: انتشارات منیر، 1389.
اصفهانی، میرزا مهدی، معارف القرآن. قم: انتشارات موسسه معارف اهل بیت (ع)، 1389.
اصفهانی، میرزا مهدی،الاصول الوسیط؛ مصباح الهدی. قم: انتشارات موسسه معارف اهل بیت (ع)، 1396.
اصفهانی، میرزا مهدی، انوارالهدایه، القضاء و القدر و البداء. قم: انتشارات موسسه معارف اهل بیت (ع)، 1395.
اسلامی، سیدحسن، رویای خلوص: بازخوانی مکتب تفکیک. قم: انتشارات بوستان کتاب، 1387.
اسدیان شمس، علی، تحليل مقايسه‌ای آراء ميرداماد، ميرزا مهدی آشتيانی، فخررازی و ميرزا مهدی اصفهانی درباره قاعده الواحد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشكده الهيات و معارف اسلامی. دانشگاه قم، 1391.
آزادپرور، مهدی،بررسی عقل از دیدگاه ملاصدرا و میرزا مهدی اصفهانی. فصلنامه آینه معرفت، 4(19)، 18-1، 1398.
حکیمی، محمدرضا، اجتهاد و تقلید در فلسفه. قم: انتشارات دلیل ما، 1382.
حکیمی، محمدرضا (1382). مکتب تفکیک. قم: انتشارات دلیل ما
رهنما، رضا، تحلیل و نقد مبانی فکری میرزا مهدی اصفهانی و لوازم آن با تأکید بر مسئله خلقت. پایان‌نامه دکترا. دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی. دانشگاه علامه طباطبایی، 1396.
رقوی، جواد، گزارش، تحلیل و نقد آراء میرزا مهدی اصفهانی. پایان نامه دکترا. دانشکده الهیات و معارف اسلامی. دانشگاه قم، 1389.
سهروردی، یحیی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه)، 1382.
سیدان، سیدجعفر، توحید از نگاه وحی، فلسفه و عرفان. قم: انتشارات دلیل ما، 1391.
شاهچراغ دانغانی، سیدمسیح و برنجکار، رضا (1399)، الهیات سلبی به مثابه مکمل خداشناسی فطری و قلبی در مدرسه کلامی خراسان، 3(17)، 441-425
عبودیت، عبدالرسول، درآمدی به نظام حکمت صدرائی؛ هستی شناسی و جهان شناسی. قم: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)،1395.
فارابی، محمد بن محمد، فصوص الحکم. قم: انتشارات بیدار،1405.
قدردان قراملکی، محمدحسن (1399). تأملی در عدم صحت اطلاق وصف وجود بر خدا از دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی. فصلنامه قبسات، 100(26)، 100-73
کاپلستون، فردریک،تاریخ فلسفه (ترجمه سید جلال الدین مجتبوی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،1380.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقى (1403). بحارالانوار. بیروت: انتشارات دار إحیاء التراث العربی
مختاری، رضا، نقد و بررسی جایگاه استدلال و برهان در معرفت خداوند براساس مبانی مکتب تفکیک (با تاکید بر آراء میرزا مهدی اصفهانی و شیخ محمود حلبی). پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه فلسفه. دانشکده الهیات. پردیس فارابی دانشگاه تهران، 1397.
وکیلی، محمدحسن، مکتب تفکیک: تاریخ و نقد. تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان، 1397.
