ارائه چارچوب مفهومی توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاه های صنعتی جمهوری اسلامی ایران
محورهای موضوعی : عمومىسعید بختیاری 1 , محمدرضا حسنی آهنگر 2 , مهدی فاتح راد 3 , محمدعلی برزنونی 4 , رضا نقی زاده 5
1 - دانش آموخته دکتری، مدیریت راهبردی، دانشگاه عالی دفاع ملی، تهران، ایران
2 - استاد، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران
3 - استادیار، دانشکد اقتصاد و مدیریت، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
4 - استادیار، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران
5 - استادیار، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران
کلید واژه: توسعه, توانمندي فنّاورانه, فنّاوری, دانشگاه صنعتی,
چکیده مقاله :
اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، با هدف ارائه چارچوب مفهومی توانمندي فنّاورانه دانشگاه‌هاي صنعتي جمهوري اسلامي ايران ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﯾﮑﺮد ﮐﯿﻔﯽ اﺟﺮاﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮاي ﮔﺮدآوري اطلاعات، از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﯿﻤﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﯾﺎﻓﺘﻪ اکتشافی اﺳﺘﻔﺎده و ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ روش اﺳﺘﺮاوس و ﮐﻮرﺑﯿﻦ و ﻣﺪل ﭘﺎراداﯾﻤﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ. جامعه هدف پژوهش شامل خبرگانی است که حداقل، دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و 15 سال سابقه فعالیت موثر علمی يا تجربي در حوزه‌های مرتبط با موضوع پژوهش بوده‌اند. ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮي به صورت نمونه‌گيري ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ به روش ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺑﺮﻓﯽ تا تحقق اشباع نظری انجام شد و بر این اساس، 26ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ عمیق ﺑﺎ خبرگان واجد شرایط مذکور انجام شد. ﻧﺘﺎﯾﺞ دادهﻫﺎي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ درﻓﺮاﯾﻨﺪ ﮐﺪﮔﺬاري ﺑﺎز، ﻣﺤﻮري و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ، منجر به ارائه چهارچوب مفهومی برای توسعه توانمندي فنّاورانه دانشگاه‌هاي صنعتي ﺷﺪ. چارچوب مفهومی، ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻠّﯽ(سرمايه‌‌هاي انساني، محتواي دانشي و توانمنديهاي عملياتي)، شرایط زﻣﯿﻨﻪاي(نهادي و ساختاري، فرهنگي، حقوقي و قانوني، خدمات و پشتيباني، آگاهي از محيط، فرآيند‌هاي اجرايي، پيوند‌ها و ارتباطات ملي و بين المللي) شرایط مداخله‌گر(مالي و اقتصادي، تحريم‌هاي خارجي، توانمنديهاي مديريتي، سياست‌هاي بالادستي، سياست‌هاي ذي‌نفعان) ارائه ﺷﺪ. همچنین، راهبردها و پیامدهای توانمندی فنّاورانه دانشگاه‌ها نیز مورد بحث قرار گرفت. در انتها، 8 پیشنهاد راهبردی برای توسعه توانمندی فنّاورانه دانشگاه‌های صنعتی کشور ارائه شد.
This research was carried out to present the conceptual framework of the technological capability of the industrial universities of the Islamic Republic of Iran using a qualitative approach. To collect information, semi-structured exploratory interviews were used, and information was analyzed using the Strauss and Corbin method and the paradigm model. The target population of the research includes experts who have at least a master's degree and 15 years of effective scientific or experimental activity in the fields related to the research topic. Sampling was done in the form of purposeful snowball sampling until theoretical saturation was achieved, and based on this, 26 in-depth interviews were conducted with the aforementioned qualified experts. The results of the data obtained from the interviews in the process of open, central, and selective coding led to the presentation of a conceptual framework for the development of the technological capability of industrial universities. Conceptual framework, including causal conditions (human capital, knowledge content, and operational capabilities), background conditions (institutional and structural, cultural, legal and legal, services and support, awareness of the environment, executive processes, national and international links, and communications) Intervenor (financial and economic, foreign sanctions, management capabilities, upstream policies, stakeholder policies) was presented. The strategies and consequences of the technological capability of universities were also discussed. In the end, 8 strategic proposals were presented for the development of the technological capability of the technical universities of the country.
1) اجتهادی، مصطفی(1377). تحلیلی بر توانمندی‌ها و کاستی‌های نظام آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. سال پنجم. شماره 17.
2) ارﮔﺎس، ﻫﻨﺮي(1377). ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎي ﮐﻼن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي و ﻧﻈﺎﻣﻬﺎي ﭘﮋوﻫﺸﯽ آﻣﻮزﺷﯽ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي عمده ﺻﻨﻌﺘﯽ". ﭼﺎپ اول. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻠﮑﯽ ﻓﺮ. ﻋﻘﯿﻞ. ﺗﻬﺮان. ﻣﻮﺳﺴﻪ آﻣﻮزﺷﯽ و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ دﻓﺎﻋﯽ.
3) اﺳﺘﺮاوس، آﻧﺴﻠﻢ؛ ﺟﻮﻟﯿﺖ، ﮐﻮرﺑﯿﻦ(1387). اﺻﻮل روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﯿﻔﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺒﻨﺎﯾﯽ: روﯾﻪ ﻫﺎ و ﺷﯿﻮهﻫﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﯿﻮك ﻣﺤﻤﺪي،ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ.
4) امین‌زاده، رحیم؛ شفیعی، مسعود؛ منتظرالقائم، مهدی(1398). ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ آﻣﻮزش ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪاي اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎي دﻧﯿﺎ. دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل دوازدﻫﻢ، ﺷﻤﺎرهﻫﺎي 45 و 46.
5) آذین، رضا(1397). الگوی یکپارچه آموزش، پژوهش و نوآوری در تعامل دانشگاه نسل سوم با صنعت. فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال بیستم، شماره 87.
6) آراﺳﺘﻲ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ؛ ﻣﺪرس ﻳـﺰدي، محمد؛ دﻻوري، مهدي (1387). اراﺋـﻪ ﻣـﺪﻟﻲ ﺟـﺎﻣﻊ ﺑـﺮاي اﻧﺘﺨﺎب روش ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻘـﺎل ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮژي، ﻣﺠﻠـﻪ ﻋﻠﻤـﻲ-ﭘﮋوﻫﺸـﻲ داﻧﺸـﮕﺎه ﺻـﻨﻌﺘﻲ ﺷـﺮﻳﻒ، ﺷﻤﺎره45.
7) بندریان، رضا؛ بندریان، مهدی(1391). اﻟﮕﻮي اﺛﺮ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوري در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ و ﻓﻨﺎوري. ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ، ﺷﻤﺎره17و18.
8) بهزادی، نازنین؛ رضوی، سید مصطفی؛ حسینی، سید رسول (1393).طراحی الگوی مفهومی دانشگاه کارآفرین با رویکرد کارآفرینی سازمانی، توسعه کارآفرینی، دوره 7، شماره 4.
9) درگاه اينترنتي فرهنگستان زبان و ادب فارسي به نشانی: https://apll.ir
10) درگاه اینترنتی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری به نشانی:http://msrt.ir 11) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی اصفهان به نشانی: https://www.iut.ac.ir
12) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی امیرکبیر به نشانی: https://www.aut.ac.ir
13) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی شریف به نشانی: https://www.sharif.edu
14) درگاه اینترنتی دانشگاه صنعتی شیراز به نشانی:https://sutech.ac.ir
15) دلاور، علی(1388). روش‌شناسی کیفی، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، شماره 54.
16) دیهیم‌پور، مهدی؛ میانداری، کمال؛ نجاری، رضا؛ عابدی جعفری، حسن، (1397)، طراحی ﻣﺪل اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد داده ﺑﻨﯿﺎد در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي دوﻟﺘﯽ، فصلنامه علمی- پژوهشی آموزش علوم دریایی، شماره12.
17) ذوالفقاري، عاطفه؛ حجـازي، سیدرضـا؛ فرهـودي، آرتـا(1390).جایگـاه شـرکت‌‌هاي زایشـی دانشگاهی در توسعه کارآفرینی در دانشگاه‌ها، فصلنامه تخصصی پارك‌ها و مراکز رشید، سـال هفتم. شماره 37.
18) شفیعی، مسعود(1390). مقوله ارتباط صنعت و دانشگاه. گزارش‌های کوتاه ممیزی توسعه علوم بین رشته‌ای. تهران. مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فنّاوری ریاست جمهوری.
19) شفیعی، مسعود؛ جمالی‌پور، هدایت‌الله(1389). ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ ﺗﻌﺎﻣﻞ داﻧﺸﮕﺎه و ﺻﻨﻌﺖ. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره 7 و 8.
20) شفیعی، مسعود؛ صفائیه، هاجر(1399).ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﻫﻤﮑﺎريﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎه و ﺻﻨﻌﺖ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ و ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ. دوﻓﺼﻠﻨﺎﻣﮥ ﻧﻮآوري و ارزش آﻓﺮﯾﻨﯽ، ﺳﺎل ﻧﻬﻢ، ﺷﻤﺎرة 18.
21) شفیعی، مسعود؛ یزدانیان، وحید(1387). ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه: از رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﻋﻤﻞﮔﺮا ﺗﺎ رﻫﯿﺎﻓﺖﻫﺎي ﻧﻬﺎدﮔﺮا. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎره1.
22) شفيعي، مسعود (1384). بررسي تطبيقي ارتباط صنعت و دانشگاه در جوامع توسعه يافته و در حال‌توسعه، مجموعه مقالات نهمين كنگره‌ي سراسري همكاري‌‌هاي دولت، دانشگاه و صنعت براي توسعه ملي، تهران، سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران.
23) شیخان، ناهید؛ بختیاری‌نژاد، فیروز(1392). طراحی و ﭘﯿﺎده ﺳﺎزي ﻣﺪﻟﯽ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد واﺣﺪﻫﺎي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ. ﺻﻨﻌﺖ و داﻧﺸﮕﺎه، ﺳﺎل ﺷﺸﻢ، ﺷﻤﺎره 19و20.
24) طباطباییان، سید حبیب‌الله؛ فاتح راد، مهدی؛ شجاعی، سید محمد حسین (ﭘﺎﻳﻴﺰ و زﻣﺴﺘﺎن 1388). ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ، سیاست علم و فنّاوری، ﺳﺎل دوم، ﺷﻤﺎره 3.
25) ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯿﺎن، ﺳﯿﺪ ﺣﺒﯿﺐ ﺍﷲ، (1384)، اﺭﺯﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي دﺭ ﺳﻄﺢ ﺑﻨﮕﺎه، چاپ اول، تهران، نشرآرﯾﻦ.
26) ﻃﻬﻤﺎﺳﺒﯽ، ﺳﯿﺎﻣﮏ؛ ﻓﺮﺗﻮك زاده، ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ؛ ﺑﻮﺷﻬﺮي، ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ؛ ﻃﺒﺎﺋﯿﺎن، ﮐﻤﺎل؛ ﻗﯿﺪر ﺧﻠﺠﺎﻧﯽ، ﺟﻌﻔﺮ(1395). ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﺎي ﻓﻨﺎوراﻧﻪ؛ مطالعه ﯾﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ درﯾﺎﯾﯽ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻠﻢ و ﻓﻨﺎوري، ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ، ﺷﻤﺎره 4.
27) عمار، علی؛ قاضی‌نوری، سیدسپهر؛ حسن‌زاده، علیرضا؛ مجیدپور، مهدی(1395).تاثیر بازیگران انتقال فنّاوری بر یادگیری فنّاورانه؛ مطالعه موردی صنعت نساجی سوریه. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری. دوره سوم. شماره 5.
28) کرسول، جان، (1391)، ﭘﻮﯾﺶ ﮐﯿﻔﯽ و ﻃﺮح ﭘﮋوﻫﺶ: اﻧﺘﺨﺎب از ﻣﯿﺎن ﭘﻨﺞ روﯾﮑﺮد، (رواﯾﺖ ﭘﮋوﻫﯽ، ﭘﺪﯾﺪارﺷﻨﺎﺳﯽ، ﻧﻈﺮﯾﻪ داده ﺑﻨﯿﺎد، ﻗﻮم ﻧﮕﺎري، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي)، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻦ داﻧﺎﯾﯽ ﻓﺮد، ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺎﻇﻤﯽ، وﯾﺮاﯾﺶ دوم، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﺻﻔﺎر.
29) نجاریان طوسی، حامد؛ فاتح‌راد، مهدی؛ برزنونی، محمدعلی؛ حسنی آهنگر، محمدرضا(1396). اﻟﮕﻮي داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮاز اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﻼﻣﯽ، ﺳﺎل 25، ﺷﻤﺎره3.
30) ﻧﻮروزي ﭼﺎﮐﻠﯽ، ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ؛ ﺣﺴﻦ زاده، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﻧﻮرﻣﺤﻤـﺪي، ﺣﻤﺰه ﻋﻠﯽ، ( 1387)، ﺗﺤﻠﯿﻠـﯽ ﺑـﺮ اﺷـﺎﻋﮥ داﻧـﺶ اﯾـﺮان در ﺟﻬـﺎن، ﺗﻬﺮان، ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﻮر.
25. Archibugi, D., Coco, A., 2004; "A New Indicator of Technological Capabilities for Developed and Developing Countries"; World Development; 32(4), pp. 629-654
26. Asian Social Science; Vol. 8, No. 15; 2012 ISSN 1911-2017 E-ISSN 1911-2025 Published by Canadian Center of Science and Education
27. Bell, M., & Pavitt, K. (1995). The development of technological capabilities. Trade, technology and international competitiveness, 22, 69-101.
28. Bell, Martin, and Paulo N Figueiredo. “Innovation ca-pability building and learning mechanisms in latecomer firms: recent empirical contributions and implications for re-search.” Canadian Journal of Development Studies Vol. 33, No. 1 (2012): 14-40.
29. Corbin, J., Strauss, A., and Strauss, A.L.(2014).Basics of qualitative research, Sage Publications, Inc.
30. Dede, Chris (2009). "Technologies That Facilitate Generating Knowledge and PossiblyWisdom" ProQuest Education Journals: 260-273.
31. Denman, B. D. (2005). What Is A University In The 21st Century?. Higher Education Management And Policy. 17(2), 9-28.
32. Gaynor,G.H.,” Achiving the competitive Edge through Integrated Technology management”.Mcgraw-Hill, new yourk ,1991.
33. Guba, E. G. (Ed.). (1990). The paradigm dialog. Sage Publications.
34. G.Dutrénit, “The Transition from Building-up In-novative Technological Capabilities to Leadership by Latecomer Firms,” Asian Journal of Technology Inno-vation, vol. 15, pp. 125-149, 2007.
35. H.Panda and K. Ramanathan,(1997), Technological capability assessment as an input for strategic planning: case studies at Electricitd de France and Electricity berating Authority of Thailand,Technovation,17(7), pp.350-390
36. Hartono,Edward(2004)."Knowledge,Technology,andInter-firm Collaboration:AModel and Empirical Study of Collaborative Commerce", Doctor of Philosophy, Umi.
37. Hornby, A.S., & Deuter, M. (2015). Oxford advanced learner dictionary of current English. Oxford: Oxford University Press.
38. Jordan, J., Watkins, A., Fleming, G. (2003)." Development of rapid technology assessment tools: A new paradigm in AeroDynamic Design", Proceeding of the 49th International Instrumentation symposium.
39. Khalil Tarek ,( 2000)" Management of Technology the key to competitiveness and wealth creation ".
40. Lall,S.(1992).Technological- capabilities and industrialization. World development, 20(2), 165-186.
41. Lamproulis, Dimitris (2011). "Cultural Space and Technology Enhance the KnowledgeProcess", Journal of Knowledge Management, Vol. 11, No. 4: 30-44،
42. Lindsay J., (1999). The Technology Management Audit, Cambridge Strategy Pub., UK.
43. M. Cimoli and G. Porcile, “Sources of learning paths and technological capabilities:an introductory roadmap of development processes,” Economics of Innovation and New Technology, vol. 18, p. 675–694, 2009.
44. M. Fujita, Exploiting Linkages for Building Tech-nological Capabilities: Vietnam’s Motorcycle Compo-nent Suppliers Under Japanese and Chinese Influence, New York: Springer, 2013.
45. Martin Berger, Javier Revilla Diez ,(2006, Volume: 11 issue: 1, page(s): 109-148 .Issue published: March 1, 2006.
46. Muiña, García, FE, and Navas López. “’Explaining and measuring success in new business: The effect of technologi-cal capabilities on firm results.” Technovation industry.” (2007): 27- 30.
47. Porter, M.E., Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance, The Free Press, New York, 1998.
48. RAND Corporation, Washington, DC, Document No: MR-1357.0-WB.
49. Roshartini Omar, Roshana Takim & Abdul Hadi Nawawi
50. Salomon, Robert (2008)." Learning, Knowledge Transfer, and TechnologyImplementation Performance", Management Science, Vol. 54, No.
51. Sorensen, J.A.T.and Chambers,D. (2007). " Evaluating Academic TechnologyTransfer Performance by How well Access to Knowledge is Facilitated––defining an access metric", Springer Science and Business Media, LLC.
52. Spilling,O.R.(2004).Commercialisation of knowledge–conceptual framework”; 13th Nordic Conference on Small Business (NCSB) Research
53. Sripaipan, Ch. (1990). Constraints to technology development in a rapidly growing economy: the case of Thailand, TDRI Quarterly Review, Vol. 5, pp. 6–11.
54. Strauss, A. and Corbin, J. Chem. (2013). Fundamentals of Qualitative Research, Techniques and Stages of grounded theory Production, translation by Ebrahim Afshar, Tehran, Ney Publishing. [In Persian].
55. Thompson, A. A., Strickland, A. J., & Gomble, J. E. (2005). Crafting and executing strategy: The for competitive advantage.
56. Voxi Heinrich, Amavilah (2007). "The Effects of Technology-as-Knowledge on theEconomic Performance of Developing Countries", Journal of Technology Education,Vol. 9, No. 6.
57. Wissema, J. G., & Verloop, J. (2009). Towards the third generation university: managing university in transition
