تبیین کارکرد روش انتقال حق توسعه (TDR) در راستای تحقق عدالت اجتماعی اسلامی
محورهای موضوعی : شهرسازی اسلامیرضا خالقی 1 , زهره داودپور 2 , رضا نصر اصفهانی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشیار گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین
3 - استادیار گروه اقتصاد شهری، دانشگاه هنر اصفهان
کلید واژه: انطباق پذیری, عدالت اجتماعی اسلامی, انتقال حق توسعه (T.D.R), توسعه شهری,
چکیده مقاله :
توسعه شهری با رویکرد عدالت اجتماعی یکی از موضوعاتی است که در بسیاری از طرح¬های توسعه شهری مورد بی توجهی قرار گرفته است. انتقال حق توسعه، یکی از شیوه‌های نو در امر نظارت بر توسعه اراضی محسوب می‌شود. انتقال حق توسعه به لحاظ جایگاه آن در کاهش نابرابری و تأمین عالانه حقوق فردی مالکان، حائز اهمیت است. رویکرد انتقال حق توسعه در واقع برنامه‌ای برای کاهش توسعه فیزیکی در مناطقی است که جامعه یا برنامه‌ریزان خواهان حفاظت آن هستند. این پژوهش با هدف بررسی و تطبیق رویکرد حق انتقال توسعه و تبیین برخی از اصول قواعد مهم در دیدگاه اسلام، و ارتباط و تأثیرگذاری آن در توسعه شهری، پیشنهاداتی جهت تحقق عدالت اجتماعی با استفاده از این رویکرد ارائه می‌دهد. پژوهش حاضر یک پژوهش کاربردی بوده که با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تطبیقی به تحلیل و بررسی داده¬ها پرداخته می‌شود. برای توصیف و تحلیل داده‌ها از روش بررسی تطبیقی متون استفاده شده است. بر همین اساس ضمن گردآوری مباحث حوزه عدالت اجتماعی اسلامی و روش انتقال حق توسعه به تحلیل رابطه بین روش فوق الذکر با تحقق عدالت اجتماعی از طریق تکنیک دلفی با دریافت 5 دور نظرات 30 تن از کارشناسان پرداخته می‌شود. در نتیجه تحقیق حاضر بررسی اصول عدالت اجتماعی شامل هشت اصل؛ تساوی در حقوق عمومی، عدم موضوعیت جایگاه و مقام افراد در اجرای عدالت، عدم تساوی در حقوق اکتسابی فردی- اجتماعی، رعایت اقتضای زمان در دریافت تعرفه‌ها، دسترسی برابر به خدمات عمومی، عدم اختصاصی‌سازی اموال و منافع عمومی، انتفاع همگانی در امور عمومی، عدم مصونیت حاکمان و مسئولان در برابر عدالت تبیین شد. همچنین در مقایسه با مبانی روش حق انتقال توسعه مشخص گردید بین اصول تساوی در حقوق عمومی، عدم موضوعیت جایگاه و مقام افراد در اجرای عدالت با روش حق انتقال توسعه کاملاً منطبق هستند. اصول عدم تساوی در حقوق اکتسابی فردی- اجتماعی، رعایت اقتضای زمان در دریافت تعرفه‌ها، دسترسی برابر به خدمات عمومی، عدم اختصاصی‌سازی اموال و منافع عمومی، انتفاع همگانی در امور عمومی، عدم مصونیت حاکمان و مسئولان در برابر عدالت تا حدود زیادی منطبق می‌باشند یا می‌توان در جهت نیل به اهداف مدنظر آن اصل از روش انتقال حق توسعه استفاده کرد.
Urban development with a social justice approach is one of the issues that has been neglected in many urban development plans. The transfer of the development right is considered one of the new ways of monitoring land development. The transfer of the development right is important in terms of its position in reducing inequality and ensuring the individual rights of the owners. The development right transfer approach is actually a plan to reduce physical development in areas that the community or planners want to protect. This research aims to examine and implement the approach of the right to transfer development and explain some of the principles of important rules in the perspective of Islam, and its relevance and influence in urban development, and offers suggestions for the realization of social justice using this approach. The current research is an applied research that uses the descriptive-comparative research method to analyze and examine the data. To describe and analyze the data, the comparative literature review method has been used. Based on this, while gathering the topics of Islamic social justice and the method of transferring the right to development, the relationship between the aforementioned method and the realization of social justice is analyzed through the Delphi technique by receiving 5 rounds of opinions from 30 experts. As a result of this research, the principles of social justice include eight principles; Equality in public rights, the lack of objectivity of the position and position of people in the administration of justice, inequality in individual-social acquired rights, compliance with the requirements of time in receiving tariffs, equal access to public services, non-privatization of property and public interests, the benefit of all in public affairs, The lack of immunity of rulers and officials from justice was explained. And also compared to the basics of the right to transfer development method, it was found that the principles of equality in public law, the lack of objectivity of the position and position of individuals in the implementation of justice are completely consistent with the method of the right to transfer development. The principles of inequality in individual-social acquired rights, compliance with the requirements of time in receiving tariffs, equal access to public services, non-privatization of property and public interests, benefit of all in public affairs, lack of immunity of rulers and officials from justice are largely consistent. Or you can use the method of transfer of development right in order to achieve the intended goals of that principle.
داداش‌پور، هاشم و سینا محسن زاده (1391) امکان سنجی استفاده از الگوی انتقال حقوق توسعه برای حفاظت از اراضی کشاورزی شهر بابلسر، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 12(25)، صص 7-29.
تیموریان، علی (1396) توسعه شهری پایدار با استفاده از رویکرد حق انتقال توسعه نمونه موردی شهر لواسان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده شهرسازی و معماری، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
فارسی فراشبندی، حمیدرضا، سیدرضا آزاده، مجتبی ملکیان بهابادی (1396) امکان سنجی اجرای روش انتقال حق توسعه جهت تامین زمین خدمات شهری در شهر شیراز، مطالعات شهری، 6(22)، صص 3-14.
عزیزی، شهاب، سینا عزیزی، مهدی محمدی (1392) کاربرد انتقال حقوق توسعه (TDR) به عنوان سازوکار تحقق پذیری طرح های توسعه شهری (نمونه موردی: شهر کاشان)، مطالعات شهری، -(4)، 0-0.
وحیدی برجی, گلدیس, فرشاد نوریان, محمد مهدی عزیزی (1396) شناسایی علل عدم تحقق کاربری های پیشنهادی در طرح های توسعه شهری ایران با استفاده از نظریه زمینه‌ای، هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی, 22(1), 5-14.
آل اسحاق، پریسا، و مهدی هداوند (1392) بررسی منابع نوین درآمدی شهرداری ها، تحقیقات حقوقی آزاد، 6(22)، صص 1-28.
صفایی‌پور، مسعود و جعفر سعیدی (1394) بررسی عوامل موثر در ناکارآمدی طرح های توسعه شهری ایران، مطالعات مدیریت شهری، 7(22)، صص 11-30.
عمران‌زاده، بهزاد (1398) مدل استراتژیک عدالت اجتماعی و فضایی در شهر آرمانی اسلامی، مجموعه مقالات چهارمین کنگره علوم انسانی اسلامی.
خوشاب، علی، براتعلی خاکپور، ریحانه علائی (1401) آسیب شناسی طرح های توسعه شهری از فرآیند تهیه تا اجرا با تأکید بر طرح جامع و تفصیلی شهر مشهد، جغرافیا و توسعه فضای شهری، 9(3)، 195-216.
غلامرضا، خاکی (1401) کتاب روش تحقیق (با رویکرد پایان نامه نویسی)، فوژان.
سالاری‌پور، علی اکبر، فرنگیس علیزاده جورکویه و نرگس طالب ولی اله (1401) تحلیل عوامل عدم تحقق‌پذیری طرح‌های جامع در شهرهای کوچک (مطالعۀ موردی: شهرهای سنگر، خشکبیجار و شفت)، باغ نظر، 19(110)، صص 5-20.
علی زنگی‌آبادی، ع، عبداللهی، م، سالک قهفرخی، ر و قاسم‌زاده، ب (1393) ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق‌پذیری طرح‌های جامع شهری در ایران و چالش‌های مربوط به آن، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری.
ثقفی اصل، آرش و اسفندیار زبردست و حمید ماجدی (1395) ارزیابی میزان تحقق پذیری پروژه های طراحی شهری در ایران, نمونه موردی: پروژه های اجراشده در تهران، معماری و شهرسازی آرمان شهر، -(17)، صص 185-197.
رضوی، سید ایلیا (1401) عدالت اجتماعی؛ مهم‌ترین مشخصه شهر اسلامی، روزنامه همشهری.
آیت‌الله زاده شیرازی، آذرنوش عادل و همکاران (1368) مجمع اللغات، فرهنگ مصطلحات به چهار زبان عربی، فارسی، فرانسه و انگلیسی، تهران، فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، ص 618.
الاعلمی الحایری، محمد حسین (1993) دایره المعارف الشیعیه العامه، بیروت، لبنان، الاعلمی للمطبوعات، الجزئ الثانی عشر، ص526.
افلاطون (1360) جمهور، ترجمه فؤاد روحانی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ چهارم، ص281.
بشیریه، حسین (1375) تاریخ اندیشه های سیاسی در قرن بیستم: فلسفه سیاسی جان رالز، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 11(2-1)، صص 36-43.
پرتو، ابوالقاسم (1373) واژه‌یاب، فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه، تهران، اساطیر، جلد2، ص1139.
سیاح، احمد (1366) فرهنگ بزرگ جامع نوین (عربی- فارسی مصور)، بی تا جلد 3 و 4، چاپ نهم، ص961.
شکویی، حسین (1375) اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا، تهران، گیتاشناسی، ص143.
طباطبایی، محمد حسین (1375) تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هفتم، جلد ششم، ص297.
معین، محمد (1360) فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، جلد دوم، ص2279.
هاروی، دیوید (1376) عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان و همکاران، تهران، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری شهرداری تهران.
Johnston, R. A., & Madison, M. E (1997) From Land marks to Landscapes: A Review of Current Practices in the Transfer of Development Rights. Journal of The American Planning Association, 63, 365-378.
Kaplowitz, M., Machemer, P., & Pruetz, R. (2008) “Planners’ experiences in managing growth using transferable development rights (TDR) in the United States”. Land Use Policy 25 , pp: 378–387.
Linkous, E. (2015) “Transfer of development rights in theory and practice: The restructuring of TDR to incentivize development”. Land Use Policy, 51, pp: 162–171.
Maleki, G. (2005) “Designing the Transfer of Property Rights for the Implementation of Urban Development Projects in Iran”. A sample project of the new detailed plan of Isfahan Region 2, Saravand Consulting Engineers.
Somerville, J. (2018) Effective Use of the Delphi Process in Research: Its Characteristics, Strengths and Limitations.
Corbin, J., و Strauss, A. (2015) Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. SAGE Publications.
Konbul, Y, and Mustafa Y. (2022) "A Technical Proposal for the Implementation of Transfer of Development Rights (TDR) on Preserved Historic Buildings in Turkey" Buildings 12, no. 6: 778.
