چیستی، خاستگاه و هدف تربیت سرشت‌گرا
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیهاحمدرضا آذربایجانی 1 , محمدرضا سرمدی 2 , فایزه ناطقی 3 , علیرضا فقیهی 4
1 - دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، اراک، ایران
2 - استاد گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، اراک، ایران
4 - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، اراک، ایران
کلید واژه: تربیـت فطـری, جـان و جهـان, یادگیری سرشت‌گرا, حکمت متعالیه, سفرهای عرفانی,
چکیده مقاله :
ملاصدرا در حکمت متعالیه، «حقیقت» در آرمان‌گرایی را با «حقایق» در واقع‌گرایی، در کنار هم میداند؛ به این معنی که حقایق، همان حقیقتند که در پردۀ مراتب، خود را نمایان ساخته است. سفرهای چهارگانه نزد عرفا، راهی برای تعالی عرفانی است که سالک طی مراتب میکند. این سفر از فطرت آغاز میشود؛ فطرت نیز مراتبی دارد که نازلترین مرتبۀ آن، طبیعت است. پس این سفر، یا بعبارتی این یادگیری، از طبیعت آغاز میشود و با طی سلسله مراتب، کامل میگردد. مراتب یادگیری، مرتبۀ نظر و عمل را توأمان دربرمیگیرد. روش‌شناسی ملاصدرا در فلسفه‌اش، مبتنی بر سخن وحی، برهان عقل و مشاهدۀ قلب است، به این معنی که هر سه منظر، باید راستی، واقعیت و حقیقت یک یافته را ادراک و تأیید کنند. پژوهش پیش‌رو با تکیه بر حکمت متعالیه در ابعاد فلسفی و با روش برهانی، به تعریف، خاستگاه و اهداف پرورش سرشت‌گرایانه پرداخته و در موضوع، هدف و شیوه، از روش فراترکیب بهره میبرد تا مراتب یادگیری سرشت‌گرایی را که مبتنی بر فطرت انسان است، عرضه و معرفی نماید. هدف این پژوهش، معرفی الگوی مفهومی تربیتی و یادگیری است و ابتناء فلسفی آن، لزوماً محدود به یکی از مکاتب و آراء فلسفی نیست.
Mullā Ṣadrā places the “truth” in idealism alongside “truths” in realism in his Transcendent Philosophy. For him, truths are the same truth that reveals itself at different levels. In the view of gnostics, the four-fold spiritual journeys are a way for gnostic transcendence that the wayfarer traverses at different stages. This journey begins from fiṭrah (primordial nature), which has different levels with nature as its lowest level. Therefore, this journey or, in a sense, this process of learning begins with nature and becomes complete through a hierarchy of stages. The level of learning includes the level of theory and practice at the same time. Mullā Ṣadrā’s philosophical methodology is based on revelation, rational demonstration, and intuition in the sense that all elements must perceive and confirm the reality and truth of a finding. Relying on the Transcendent Philosophy, the present study follows a demonstrative method in order to define essentialist education and explain its origin and purposes. In doing so, it benefits from a meta-analytic method to introduce the levels of essentialist learning, which is based on human fiṭrah. The purpose of this study is to present a conceptual model for education and learning whose philosophical foundations are not necessarily limited to one specific philosophical school.
قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند.
تورات، ج1، ترجمۀ ماشاالله رحمان‌پور و موسی زرگری.
نهج‌البلاغه، ویراست صبحى صالح، ترجمه محمد دشتي.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1389) دفتر عقل و آیت عشق، تهران: طرح نو.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1394) من و جز من، تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفه ایران.
ابن‌سینا (1949م) الأضحویة فی امر المعاد، بیروت: دار الفکر العربی.
ابن‌عربی، محیی‌الدین (1393) فصوص الحکم، بهمراه شرح خوارزمی، تحقیق نجیب مایل‌هروی، تهران: مولی.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم (۱۴۱۴ق) لسان العرب، ج ۲، بیروت: دار الصادر.
اعوانی، غلامرضا (1382) «مبادی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی نگاه نمادین به جهان»، فصلنامه خیال، شمارۀ 5، ص52ـ51.
امین خندقی، مقصود (1397) «طبقه‌بندی ميلر از دیدگاههای برنامه درسی»، دانشنامه ایرانی برنامه درسی، شمارۀ 2، ص7ـ1.
باقری، خسرو (1398) گفت‌وگوی معلم و فیلسوف، تهران: علمی و فرهنگی.
بلخاری قهی، حسن (1387) عکس مه‌رویان، خیال عارفان (مفهوم‌شناسی خیال در آرای مولانا)، تهران: فرهنگستان هنر.
حرانی، ابن‌شعبه (1363) تحف العقول عن آل‌الرسول صلی‌اللّه علیهم، قم: غفاری.
خداپناهي، محمدكريم (1388) انگيزش و هيجان، تهران: سمت.
خوانساري، محمد (1386) منطق صوری، ج1، تهران: آگاه.
راغب‌اصفهاني، حسين (1383) مفردات الفاظ قرآن، ج1، ترجمۀ غلامرضا خسروي حسيني، تهران: مرتضوی.
سیف، علی‌اکبر (1393)روانشناسی پرورشی نوین، تهران، دوران.
شایگان، داریوش (1393) ادیان و مکتبهای فلسفی هند، تهران: فرزان روز.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1382) طریق عرفان، قم: اشراق.
عبودیت، عبدالرسول (1391) درآمدی به نظام حکمت صدرایی، تهران: سمت.
عرب، مهین (1388) «نقد و بررسي روش‌شناسي در فلسفه دكارت و آراء پوپر»، حکمت و فلسفه، سال 5، شمارۀ 4، ص74ـ53.
فروم، اریک (۱۳۵۹) روان‌کاوی و دین، ترجمۀ آرسن نظریان، تهران: پویش.
فقیهی، علیرضا؛ آذر، احمدرضا (1394) «لزوم ایمان و تقوا در تربیت فلسفی»، فلسفه و کودک، شمارۀ 12، ص36ـ23.
قیصری، داودبن محمود (1381) رسائل قیصری، تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفه ایران.
كلینى، محمدبن یعقوب (1403ق) اصول كافى، بیروت: دار الاضواء.
گوتک، جرالد ال. (1393) مکاتب فلسفی و آراء تربیتی، ترجمۀ محمدتقی پاک‌سرشت، تهران: سمت.
مجلسى، محمدباقر (1403ق) بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
محسنیان‌راد، مهدی (۱۳۶۹) ارتباط‌شناسی، تهران: سروش.
محقق داماد، سیدمصطفی (1380) «امام علی (ع) و حقوق بشر»، کتاب نقد، شمارۀ 18، ص193ـ150.
ملاصدرا (1381) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج6، تصحیح و تحقیق احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج3، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1397) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (بی‌تا) تعلیقه بر حکمة الاشراق، چاپ سنگی.
ودادهیر ابوعلی (1389) «فراترکیب نتایج واکاویهای کیفی و مطالعات فرهنگی: واقعیت یا توهم»، برگ فرهنگ، شمارۀ 22، ص45ـ24.
