بررسي انتقادي رهيافت عقل‌گرايانه فخر رازي در خداشناسي
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
1 - دانشگاه معارف اسلامي، قم
کلید واژه:
چکیده مقاله :
راه‌هاي نيل به خداشناسي به چهار رهيافت كلي عقل‌گرايي، نقل‌گرايي، تجربه‌گرايي و شهودگرايي قابل تقسيم است. فخر رازي از متفكران اشعري است که به رهيافت عقل‌گرايي در خداشناسي اعتقاد دارد و تنها راه معرفت الله را استدلال و برهان مي‌داند. بر همين اساس وي معتقد است شناختي كه براي ما نسبت به خداوند متعال حاصل مي‌شود معرفتي كلي و نامتعين است. رهیافت عقل گرایانه فخررازی از سه جهت قابل نقد است. مهم‌ترين اشکالی كه بر چنين رهيافتي وارد است حصر روش‌شناختي و ناديده گرفتن علم حضوري و رهيافت شهودي به عنوان با ارزش‌ترين مسير براي نيل به معرفت الله است. امتناع از پذيرش سرشت مشترك انسان‌ها و به تبع آن نفي خداشناسي فطري مشكل ديگر رهيافت عقل‌گرايانه فخر رازي است. پذيرش امكان رؤيت خداوند توسط انسان و ارائه ادله متعدد قرآني براي اثبات آن از سوي فخر رازي كه در واقع موجب معرفتي شخصي مي‌گردد از چالش‌هاي مهم پيش‌روي وي است كه موجب تعارض دروني مواضع خداشناسانه اوست.
The ways to attain theism can be divided into four general approaches: rationalism, narrativeism, empiricism, and intuitionism. Fakhr al-Din al-Razi is one of the Ash'arite thinkers who believes in the rationalist approach in theology and considers reasoning and proof as the only way to know God. Accordingly, he believes that the cognition that is obtained for us about God Almighty is a general and indeterminate knowledge. Fakhr al-Din al-Razi's rationalist approach can be criticized from three perspectives. The most important drawbacks of such an approach are the methodological confinement as well as disregard for the knowledge by presence (consciousness) and intuitive approach as the most valuable way to attain the knowledge of God. Refusal to accept the common innate nature of human beings and consequently the denial of innate theism is another problem of Fakhr al-Din al-Razi's rationalist approach. Acceptance of the possibility of seeing God by man, and the presentation of various Qur'anic evidence to prove it by Fakhr al-Din al-Razi, which in fact leads to personal knowledge, is one of the important challenges for him that causes an internal conflict in his theological stances.
