تناظر میان رویکردهای بیانی قرآن و مکاتب هنری مدرن از حیث مفهوم
محورهای موضوعی : قرآن و هنر
زهرا عبداله
1
(پژوهشگاه فرهنگ، هنر، و ارتباطات)
کلید واژه: شیوه های بیانی در قرآن, مکاتب هنری مدرن, مفهوم به مثابه روش شناسی, مفاهیم سیّار,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر بنا بر تصریح قرآنیِ «هيچ چيز نيست مگر آن كه گنجينه هاى آن نزد ماست و آن را جز به اندازه اى معين فرو نمى فرستيم» (حجر:21) و «خداوند از فضل خویش به هر که بخواهد عطا می کند» (جمعه:4)، آفرینش های هنری غرب را از نظر مفهومی شایان تأمل و تدبری دوباره می داند. آنچه در این مقاله مدنظر است بررسی ایده و مبنای نظری مکاتب هنری مدرن و نسبت آنها با رویکرد بیانی برخی مباحث قرآنی است. به عبارت دیگر پژوهش حاضر به این پرسش می پردازد که میان رویکردهای بیانی قرآن و روش های بازنمایی و بیانگری در مکاتب هنری مدرن چه نسبتی وجود دارد؟ منظور از مکاتب هنری مدرن در این پژوهش، برخی از مهم ترین مکاتب و جنبش هایی هستند که از اواخر قرن 19 تاکنون پدید آمده و بر دیگر جریانات هنری معاصر تأثیر گذاشته اند که عبارتند از: رمانتیسیسم، ناتورالیسم، رآلیسم، امپرسیونیسم، پوانتالیسم، سمبولیسم، اکسپرسیونیسم، کوبیسم، فوتوریسم، دادائیسم، کانستراکتیویسم، سورآلیسم، هایپررآلیسم، هنر مفهومی، هنر مشارکتی/تعاملی، آبستراکتیویسم، مینیمالیسم، و دیکانستراکتیویسم (ساختارشکنی). این پژوهش ضمن آن که از نوع کیفی و اکتشافی است، به روش توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده و از چارچوب نظریة انتقادی متفکرانی چون دلوز و گتاری بهره برده است. بر اساس یافته های این پژوهش، میان شیوة بیانی برخی مباحث در قرآن کریم با رویکرد اتخاذ شده توسط مکاتب و جنبش های هنری مورد تحقیق، از حیث مفهوم، همخوانی و تشابه وجود دارد.
Accounting the Quranic explications “Naught is there but its treasuries are with Us, and We send it not down but in a known measure” (Al-Hejr: 21) and “That is the bounty of God; He gives it to whom He will”(Al-Jom’eh: 4), present paper regards Western art creations in virtue of “concept” worthy of reflection and reconsideration. It unearths the basic ideas and fundamental principles of modern art schools and explores their relation to the Holy Quran’s expressive approaches in reflecting intended issues. Thus, the question here would be “what is the correspondence between Quranic styles of representation and modes of expression in modern art schools?" We restrict ourselves to the influential Euro-American movements of late 19th to early 21st century influencing the contemporary art currents. The methodology of this qualitative and exploratory research is descriptive and analytical, and it benefits from critical theory of Deleuze and Guattari. The investigated schools and their related “concepts” include Romanticism, Naturalism, Realism, Impressionism, Pointillism, Symbolism, Expressionism, Cubism, Futurism, Dadaism, Constructivism, Surrealism, Hyperrealism, Conceptualism, Participative/Interactive art, Abstractionism, Minimalism, and Deconstructivism. According to this research, there is certain congruity and correspondence between Quranic expressive approaches and modern art school’s methods of expression or representation in virtue of “concept”.
قرآن کریم (1375). ترجمه مهدی الهی قمشه ای، تهران: پیام آزادی.
اردلانی، حسین؛ سلیمی، همایون؛ اکبری، مجید؛ گودرزی، حجت (1394). تجسم احساس در اندیشة ژیل دلوز؛ بررسی نقاشی¬های فرانسیس بیکن، نامه هنرهای تجسمی و کاربردی، شماره 16، صص 22-1.
ارياوچ، آلش (1381). پایان هنر، فصلنامه اینترنتی طاووس ، شماره 11، بازیابی از: www.tavoosonline.com/Articles/ArticleDetailFa.aspx?src=94&Page=1
بُکولا، ساندرا (1392). هنر مدرنیسم، ویراستار رویین پاکباز، چاپ چهارم، تهران: فرهنگ معاصر.
پاشازانوس، احمد؛ نظری، علیرضا؛ فولادی، مریم (1394). تحلیل عناصر نقشمند در انسجام¬بخشی به ساختار آوایی متن قرآنی، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره 7، صص 42-25.
دلوز، ژیل (1392). سینما ۱، تصویر-حرکت، ترجمه مازیار اسلامی، تهران: مینوی خرد.
ضیمران، محمد (1383). ژیل دلوز و فلسفه دگرگونی و تباین، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 80 و 81، صص 57-48.
فتحی، علی (1388). مبانی قرآنی تفسیر قرآن به قرآن، معرفت، سال ۱۸، شماره ۱۳۶، صص ۱۹-۳۵.
قهرمانی، محمدباقر؛ پیراوی¬ونک، مرضیه؛ مظاهریان، حامد؛ صیاد، علیرضا (1396). درهم¬تنیدگی فولدهای فضایی و جسمانی در سینمای باروک، نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، شماره 14، صص 86-71.
گاردنر، هلن (1393). هنر در گذر زمان، ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران: نگاه.
مولوی، جلال¬الدین محمد (1384). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: هرمس.
میر، مستنصر و عبدالرئوف، حسین (1390). مطالعۀ قرآن به منزلۀ اثری ادبی: رویکردهای زبانی، ترجمه ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر.
Almenberg, Gustaf (2010). Notes on Participatory Art: Toward a Manifesto Differentiating It from Open Work, Interactive Art and Relational Art, Milton Keynes: AuthorHouse.
Bal, Mieke (2002). Traveling Concepts in the Humanities: A Rough Guide, Toronto: University of Toronto Press.
Bogue, Ronald (2007). The Art of the Possible, Revue Internationale de Philosophie, vol.3, no. 241, pp. 273-286.
Bowlt, John (1976). Russian Art of the Avant-Garde: Theory and Criticism 1902-1934, New York: Viking Press.
Derrida, Jacques (1973). Speech and Phenomena, and Other Essays on Husserl's Theory of Signs, trans. by David B. Allison, Northwestern University Press.
Halliday, Hasan (1976). Cohesion in English, London: Longman.
Madoff, Steven Henry (2009). Art School: (propositions for the 21st Century), MIT Press.
Marinetti, Filippo Tommaso (1983). Manifesto of Futurism: Published in Le Figaro, Yale Library Associates.
Moore, Keith L. (1986). A scientist’s interpretation of references to embryology in the Qur’an, Journal of the Islamic Medical Association of North America, vol.18: 15-17.
Mura, Gianluca (2015). Analyzing Art, Culture, and Design in the Digital Age, Hershey: IGI Global.
Sauvagnargues, Anne (2013). Deleuze and Art, trans. by Samantha Bankston, London: Bloomsbury Pub.
Schröder, Klaus Albrecht (2017). Ways of Pointillism: Seurat, Signac, Van Gogh, Hirmer Publishers.
Slaby Jan; Mühlhoff, Rainer; Wüschner, Philipp (2019). Concepts as Methodology, A Plea for Arrangement Thinking in the Study of Affect, in Analyzing Affective Societies: Methods and Methodologies, ed. Kahl, A., New York: Routledge, pp. 27-42.
www.britannica.com
