نظام آموزشی در دوره تیموریان و ترکمانان
محورهای موضوعی : علوم اجتماعی
1 - دانشگاه دولتی یاسوج
کلید واژه: دوره تیموریان, دوره ترکمانان, آموزش, علم, مدارس ,
چکیده مقاله :
نظام آموزشی در دوره تیموریان و ترکمانان جایگاه ویژه‌ای یافت و سلاطین، شاهزادگان،امرا، خواتین و عالمان هرکدام به سهم خود در رشد این نهاد اهتمام نمودند. باوجود آرامش نسبی، ثبات سیاسی و امنیتی که در پی مرگ تیمور در قلمرو شاهرخ، جانشین وی به وجود آمد وضعیت معیشت مردم نیز بهبود یافت و زمینه‌ای مناسب برای حرکتی علمی و فرهنگی آماده شد. ازاین‌رو هرات، پایتخت شاهرخ مرکز تجمع اهل علم و ادب گردید و مدارس ، کتابخانه‌ها و محافل آموزشی فراوانی به همت سلاطین، دوستداران علم و نهاد دینی وقف در نقاط مختلف احداث گشت. سلاطین تیموری از یک‌سو با فراهم ساختن امکانات آموزشی و تسهیلات لازم در جهت رفاه حال اساتید و طلاب علم و همچنین ارتقاء سطح آموزش گام برمی‌داشتند و از سوی دیگر مشروعیت حکومت را دنبال می‌کردند. از بارزترین خصیصه‌های حکومت تیموریان و ترکمانان علاقه وافر برخی از این سلاطین به رشد علم ، ادب و ساخت مراکز آموزشی است. کثرت احداث این نهادهای آموزشی به حدی بوده که جامی مدعی است در هیچ دوره‌ای از ادوار تاریخ ایران‌زمین به این اندازه مدرسه ساخته نشده است. از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش نقش سلاطین، شاهزادگان و وزرای تیموری در احداث مدارس، کثرت نهادهای آموزشی، نقش و کارکرد کتابخانه‌ها در استنساخ بیشتر کتاب، پیروی نهادهای آموزشی از یک نظام آموزشی مدون، رونق تصوف و تأثیر آن بر نظام آموزشی، نقش نهاد دینی وقف در گسترش نهادهای آموزشی و تأثیر مشایخ نقش بندیه بر سیاست آموزشی سلاطین تیموری است. در پژوهش حاضر نگارنده به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای ، نظام آموزشی در دوره تیموریان و ترکمانان را موردبررسی و تحلیل قرار می‌دهد.
The educational system found a special place in the Timurid and Turkmen periods, and kings, princes, princes, khatins, and scholars each contributed to the institution's growth. Despite the relative calm, political and security stability that followed the death of Timur in the reign of Shah Rukh, his successor, the living conditions of the people also improved and a suitable ground was prepared for a scientific and cultural movement. Therefore, Herat, the capital of Shah Rukh, became the center of gathering of scholars and literature, and many schools, libraries and educational circles were built in various places by the efforts of sultans, lovers of science and religious institutions. The Timurid sultans, on the one hand, provided the necessary educational facilities and facilities for the welfare of professors and students of science, as well as improving the level of education, and on the other hand, pursued the legitimacy of the government. One of the most prominent features of the Timurid and Turkmen rule is the great interest of some of these sultans in the development of science, literature and the construction of educational centers. The construction of these educational institutions has been so numerous that Jami claims that no other school has been built in such a period in the history of Iran. The most important findings of this study are the role of kings, princes and Timurid ministers in the construction of schools, the multiplicity of educational institutions, the role and function of libraries in reproducing more books, the adherence of educational institutions to a codified educational system, the prosperity of Sufism and its impact on the educational system. The endowment is in the expansion of educational institutions and the influence of the elders on the educational policy of the Timurid sultans. In the present study, the author examines and analyzes the educational system in the Timurid and Turkmen periods by descriptive and analytical methods and with reference to library sources.
• اسفزاری، معین‌الدین محمد (۱۳۳۹)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه الهرات، به تصحیح محمد کاظم امام، جلد ۲، تهران: دانشگاه تهران.
• امیرخانی، غلامرضا (۱۳۸۳)، تیموریان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
• بارتولد، واسیلی (۱۳۳۶)، الغ بیگ و زمان وی، ترجمه حسین احمدی پور، تهران: کتابفروشی چهر.
• براون، ادوارد (۱۳۳۹)، از سعدی تا جامی، ترجمه علی‌اصغر حکمت، تهران: ابن‌سینا.
• پازوکی، رضا (۱۳۱۶)، تاریخ ایران از مغول تا افشاریه، بی‌جا: شرکت چاپ خانه و فرهنگ.
• تقوائی، ویدا (۱۳۹۲)، آشنایی با بناهای تاریخی، تهران: نشر کتاب‌های درسی.
• جعفری، جعفر (۱۳۴۸) تاریخ یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
• حسن‌زاده، اسماعیل (۱۳۸۸)، حکومت ترکمانان قراقویونلو و آق قویونلو در ایران، تهران: سمت.
• خواند امیر، غیاث‌الدین بن همام الدین (۱۳۳۳)، حبیب السیر، به تصحیح جلال‌الدین همایی، جلد ۳ و ۴، تهران: اساطیر.
• درانی، کمال (۱۳۹۲)، تاریخ آموزش در اسلام، تهران: سمت.
• راوندی، مرتضی (۱۳۸۷)، تاریخ اجتماعی ایران، جلد ۳، تهران: نگاه.
• روملو، حسن بیگ (۱۳۵۷)، احسن التواریخ، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
• رویمر، هانس روبرت (۱۳۷۹)، تاریخ ایران کبریج دوره تیموریان، ترجمه یعقوب آژند، تهران: جامی.
• سرقندی، عبدالرزاق (۱۳۸۳)، مطلع السعدین و مجمع البحرین، ترجمه عبدالحسین نوایی، جلد ۱ دفتر دوم، تهران: پژوهش‌های علوم انسانی و فرهنگی.
• سمرقندی، عبدالرازق (۱۳۷۲)، مطلع السعدین و مجمع البحرین، ترجمه عبدالحسین نوایی، جلد ۱، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
• فرشاد، مهدی (۱۳۶۵)، تاریخ علم در ایران، جلد ۱، تهران: امیرکبیر.
• فرشاد، مهدی (۱۳۶۶)، تاریخ علم در ایران، جلد ۲، تهران، امیرکبیر.
• قزوینی، یحیی بن عبدالطیف (۱۳۱۴) لب التوارخ، به اهتمام سید جلال‌الدین طهرانی، تهران: موسسه خاور.
• کیانی، محسن (۱۳۶۹)، تاریخ خانقاه در ایران، تهران: کتابخانه طهوری.
• میرجعفری، حسین (۱۳۸۹)، تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگ ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، تهران، سمت.
• میرخواند، محمد بن خاوند شاه (۱۳۸۰)، تاریخ روضه الصفا فی سیر الانبیا و الملوک و الخلفا، به تصحیح جمشید کیان فر، جلد ۶، تهران: اساطیر..
• نجفلو، توفیق (۱۳۹۰)، قاراقویونلوها و آق قویونلوها، ترجمه پرویز زارع، تهران: اختر.
• نصر، حسین (۱۳۸۴)، علم و تمدن در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران: علمی و فرهنگی.
• همایونفرخ، رکن‌الدین (۱۳۴۷)، تاریخچه کتاب‌های ایران از صدر اسلام تا عصر کنونی، جلد ۲، تهران: وزارت فرهنگ وهنر.
• همایونفرخ، رکن‌الدین (۱۳۴۷)، تاریخچه کتاب‌های ایران از صدر اسلام تا عصر کنونی، جلد ۲، تهران: وزارت فرهنگ وهنر.
• هنرفر، لطف‌الله (۱۳۵۰)، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، تهران: کتابفروشی شقفی.
• یزدی، شرف‌الدین علی (۱۳۳۶)، ظفرنامه، به تصحیح عبدالحسین نوایی، جلد ۱ و ۲، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
