سنجش و تحلیل شاخص های شهر آرام در شهرهای ایرانی اسلامی (مطالعه موردی: شهر چابهار)
محورهای موضوعی : علوم جغرافیا (کلیه گرایشها)شه بخش رئیسی 1 , غلامرضا میری 2 , صفورا آبخشت 3 , سیما فیروزی راد 4 , افسانه پوریان 5
1 - دانشگاه آزاد اسلامی ، زاهدان ، ایران،
2 - هیات علمی دانشگاه آزاد واحد زاهدان
3 - دانشگاه آزاد اسلامی ، زاهدان ، ایران،
4 - دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران،
5 - دانشگاه آزاد اسلامی ، زاهدان ، ایران
کلید واژه: شهر آرام, شهر ایرانی اسلامی, چابهار. ,
چکیده مقاله :
شهر ایرانی اسلامی مفهومی براي معرفی شهرهایی متأثر از فرهنگ و آموزه هاي دینی و ارزش هاي اسلامی است. بنابراین، پژوهش حاضر باهدف سنجش و تحلیل شاخص های شهر آرام در شهرهای ایرانی اسلامی (مطالعه موردی: شهر چابهار) تنطیم شده است. روش پژوهش از نوع توصيفي- تحليلي و ازلحاظ هدف، جزو تحقيقات كاربردي است. اطلاعات موردنياز از منابع كتابخانه اي و مطالعات ميداني و پرسشنامه گردآوری‌شده است. جامعه آماری، شهروندان ساکن در شهر چابهار است که در سال 1395 تعداد 106739 نفر در شهر ساکن بوده اند. نمونه های انتخاب‌شده با استفاده از روش کوکران 305 نفر است. شاخص های شهر آرام از شش معيار اصلي (حفاظت از محیط زیست، آگاهی و اطلاع رسانی، مدیریت شهری، حمایت از تولیدات داخلی، کیفیت شهر و مهمان نوازی) تشکیل‌شده است. نتایج آزمون T بیانگر این است که وضعیت شاخص های حفاظت از محیط زیست و مهمان نوازی از سطح میانگین نرمال یا متوسط بالاتر بوده و برای شاخص های مدیریت شهری و آگاهی و اطلاع رسانی در وضعیت نامناسب قرار دارد. وضعیت شاخص حمایت از تولیدات محلی نسبتاً نامناسب و شاخص کیفیت شهر در وضعیت نسبتاً مناسب قرارگرفته است. همچنین، بر اساس نتایج آزمون ضریب همخوانی کندال مشخص شد، شاخص مهمان نوازی با دارا بودن میانگین رتبه 39/4 بیشترین میانگین و بهترین رتبه، سپس حفاظت از محیط‌زیست با میانگین رتبه 92/3 و کیفیت شهر با میانگین رتبه 07/3 رتبه های بعدی را به خود اختصاص دادند. در این زمینه، شاخص آگاهی و اطلاع رسانی با میانگین رتبه 95/2 کمترین رتبه را در بین شاخص های پژوهش درزمینه شهر آرام در شهر چابهار به خود اختصاص داده است. در انتها، بر اساس نتایج تحلیل عاملی، بیشترین بار عاملی به ترتیب رتبه برای شاخص کیفیت شهر با میزان 897/0، حفاظت از محیط‌زیست با میزان 893/0 و حمایت از تولیدات محلی با میزان 873/0 به دست آمد.
Islamic Iranian city is a concept to introduce cities influenced by Islamic culture, religious teachings and values. Therefore, the present study has been prepared with the aim of measuring and analyzing the characteristics of a quiet city in Iranian-Islamic cities (Case study: Chabahar city). The research method is descriptive-analytical and in terms of purpose, it is one of the applied researches. The required information has been collected from library resources and field studies and a questionnaire. The statistical population is the citizens living in the city of Chabahar, which in 2016 had 106739 people living in the city. The sample selected using Cochran's method is 305 people. The characteristics of a quiet city consist of six main criteria (environmental protection, awareness and information, urban management, support for domestic production, city quality and hospitality). The results of T-test indicate that the status of environmental protection and hospitality indicators is higher than the normal or average level and is in an unsuitable condition for urban management and awareness and information indicators. The status of the local production support index is relatively unsatisfactory and the quality index of the city is relatively suitable. Also, based on the results of Kendall concordance test, it was determined that the hospitality index with an average rank of 4.39 has the highest average and the best rank, then environmental protection with an average rank of 3.92 and the quality of the city with an average rank of 3.07 ranks. The next ones were dedicated to themselves. In this regard, the awareness and information index with an average rank of 2.95 has the lowest rank among the research indicators in the field of quiet city in Chabahar. Finally, based on the results of factor analysis, the highest factor load was obtained for the city quality index with a rate of 0.897, environmental protection with a rate of 0.893 and support for local products with a rate of 0.873, respectively.
• اسماعیلی, کاظم, خطیبی, محمدرضا, پورجعفر, محمدرضا. (1398). ارزیابی عوامل مؤثر بر تحقق رویکرد شهر آرام؛ محدوده موردمطالعه: مهرشهر کرج. دانش شهرسازی, 3(3), 45-64.
• بخشی¬زاده, حسن, کلانتری, عبدالحسین. (1399). معیار‌های عدالت اجتماعی در شهر اسلامی. فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان, 10(1), 9-30.
• بیات, بهرام. (1393). رویکرد اسلامی به شهر؛ ویژگی‌های شهر اسلامی. فصلنامه علمی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان, 4(1), 137-167.
• پورمحمدی, مرضیه, بحرینی, سیدحسین, داودپور, زهره. (1398). شهر اسلامی: تخیل یا واقعیت. دانش شهرسازی, 3(2), 33-47.
• حکمت¬نیا، حسن (1390)، شناخت الگـوی تـوسعه‌ی کـالبدی ـ فضـایی شهـرهای منـاطق خشک (مطـالعه مـوردی: شهـر بـافق). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. ۲ (۶)، ۱۰۹-۱۲۴.
• رحیمی، لیلا (1397). تبیین مفهوم دل‌بستگی در محیط شهری بر اساس مفاهیم و متون اسلامی. نشريه علمي مرمت و معماري ايران. ۸ (۱۶)، ۱۰۸-۸۷.
• رهنما، محمدرحیم، عباس‌زاده، غلامرضا (1387)، اصول، مبانی و مدل‌های سنجش فرم کالبدی شهر، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول.
• رهنما، محمدرحیم، عطاء، بهنام (1396)، توسعه شهر ایرانی اسلامی و مدرنیته، نشریه راهبرد توسعه، 13 (50)، 65-50.
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر چابهار (1395).
• صدری¬فر, نبی¬اله, مولوی, محمد. (1399). بازشناسی شاخصه‌های ارزشی و شکلی در شهرسازی اسلامی بر اساس آموزه‌های دینی. فصلنامه علمی نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان, 10(1), 211-233.
• ضیاء، میلاد (1394)، ارتقاء توریسم آرام در جامعه محلی کندوان با رویکرد رام¬شهر. پایان¬نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر محمود قلعه¬نوعی، رشته طراحی شهری، دانشگاه هنر اصفهان.
• طهرانی, فاطمه, شریعت پناهی, مجید ولی, اسدیان, فریده. (1399). بررسی شاخصه های علمی فرهنگی هویتی موثر در برنامه ریزی و شکل¬گیری شهر اسلامی نمونه موردی: تهران دوران معاصر. فصلنامه جغرافیا و برنامه¬ریزی منطقه¬ای, 10(3-2), 641-651.
• عمران¬زاده، بهزاد، زیاری، کرامت¬الله، پوراحمد، احمد، حاتمی نژاد، حسین (1393)، بررسی و تحلیل رویکردهای حاکم بر مطالعات شهر اسلامی، مطالعات شهر ايراني اسلامي، 16، 79-71.
• قادری, پریسا, کریمیان¬بستانی, مریم, حافظ¬رضازاده, معصومه. (1400). تحلیل توزیع فضایی شاخص¬های ترکیبی کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر چابهار). فصلنامه نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی, 13(2), 211-231.
• کریمیان¬بستانی, مریم, میر, مهیار, شهرکی, داود. (1399). نقش چابهار و منطقه ویژه اقتصادی آن در توسعه سکونتگاه های پیراشهری. توسعه فضاهای پیراشهری, 2(2), 129-142.
• کیخایی, حسین, میری, غلامرضا, کریمیان¬بستانی, مریم. (1400). جایگاه اقتصادی مناطق شهری و تاثیر آن بر ابعاد پایداری (مورد مطالعه شهر چابهار). فصلنامه جغرافیا و برنامه¬ریزی منطقه ای, 11(4), 489-504.
• مختاری¬ملک¬آبادی, رضا. (1398). تحلیل شاخص‌های جنبش شهرهای آرام در مناطق پانزده‌گانة شهر اصفهان. برنامه¬ریزی فضایی, 9(2), 103-128.
• مشکینی، ابوالفضل، بهنام مرشدی، حسن، محمدی، محسن (1398). فراتحلیل کیفی مقالات علمی ناظر بر مطالعات شهر ایرانی- اسلامی. مجله پژوهش¬های معماری اسلامی. ۷ (۳) :۱۵۰-۱۲۵.
• موحد, علی, شماعی, علی, زنگانه, ابوالفضل. (1391). بازشناسی هویت کالبدی در شهرهای اسلامی (مطالعه موردی: شهر ری). فصلنامه برنامه¬ریزی منطقه¬ای, 2(شماره 5), 37-51.
• مولائی, اصغر. (1398). بازشناسی شاخص¬های شکل دهنده نظم اجتماعی و فرهنگی در شهر ایرانی _ اسلامی (مقایسه تطبیقی بازار تاریخی تبریز و پاساژهای پیرامون). جامعه‌پژوهی فرهنگی, 10(1), 75-99.
• یزدانی, محمدحسن, علی¬پور, ابراهیم, حسام¬دشتی, امیر. (1397). اولویت¬بندی سطح کارایی شاخص¬های آرام‌سازی در معابر شهری. فصلنامه علمی مطالعات مدیریت ترافیک, 1397(49), 95-114.
• Baldemir, Ercan. Kaya, Funda. KaşmerŞahin, Tezcan (2013). A Management Strategy within Sustainable City Context: Cittaslow. Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 99, 6 November 2013, Pages 75-84.
• Dabbour, Loai M. (2021). Morphology of quarters in traditional Arab Islamic city: A case of the traditional city of Damascus, Frontiers of Architectural Research, Volume 10, Issue 1, March 2021, Pages 50-65.
• Duygan, M. et al (2021). Where do Smart Cities grow? The spatial and socio-economic configurations of smart city development, Sustainable Cities and Society. Available online 26 November 2021, 103578.
• http://www.cittaslowturkiye.org/index.php?option=com_content&view=article&id=100&Itemid=468 (13.03.2013)
• Jamalinezhad, M. Talakesh, S. M.. KhalifehSoltani, S. H. (2012). Islamic Principles and Culture Applied to Improve Life Quality in Islamic Cities. Procedia - Social and Behavioral Sciences. Volume 35, 2012, Pages 330-334.
• Mayer, Heike And. Knox, Paul L. (2006). Slow Cities: Sustainable Places in a Fast World, Journal of Urban Affairs, Volume 28, Number 4, pages 321–334.
• Mezoued, A. (2017). Brussels New Pedestrian Area: The Way Toward a Slow City? (Breakout presentation), Journal of Transport & Health. V 7, p 48.
