مقایسه ساختاری حکایات مشترک حدیقه سنایی و مثنوی مولوی
محورهای موضوعی : تحلیل متون نظم
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا
کلید واژه: حکایات مشترک, حدیقه سنایی, مثنوی مولوی, مقايسه ساختاری.,
چکیده مقاله :
سنایی و مولوی دو تن از شاعران بزرگ ادب فارسی می باشند که آثار عرفانی سترگی در ادبیات فارسی پدید آورده اند. سنایی شاعر و عارف قرن ششم، بزرگ ترین قصیده سرای ادب فارسی می باشد که از پایه گذاران ادبیات منظوم عرفانی است و مولوی شاعر غزل سرای قرن هفتم می باشد که غزل عرفانی را به اوج کمال رساند. در پژوهش حاضر با شیوه کتابخانه ای، از طریق مطالعه کتب، مقالات و پژوهش های مرتبط، با روش تحلیل متن و با رویکرد تطبیقی، به بررسی حکایات مشترک حدیقه سنایی و مثنوی مولوی پرداخته شده است تا حکایات با مضمون مشترک و ساختار متفاوت مورد مقایسه قرار گرفته و تفاوت ها برجسته سازی شود. بنابر مطالعات صورت گرفته، کاربرد شگردهای داستان پردازی در حکایات مولوی به صورت نمایان تری جلوه گر شده است، زیرا میزان استفاده او از عناصر روساختی داستان به ویژه زاویه دید، شخصیت و گفتگو بسیار بیشتر بوده و در مقابل، عنصر زمان و مکان دارای کمترین میزان می باشد، درحالیکه این دو عنصر در حدیقه به بالاترین حد خود رسیده است. از تصرفات اصلی مولوی در مآخذ، پویا کردن شخصیت های ایستا و نیز افزودن انواع گفتگو و اضافه کردن شخصیت های گوناگون می باشد.
Many Persian literary narratives have their origin in the past of Persian literature, the sources of which have been identified in contemporary area. In the present study, the common anecdotes of Sanai's Hadiqat and Rumi's Mathnawi have been investigated through library method by study of books, articles and related researches, text analysis and through comparative approach so that the anecdotes with a common theme and different structure can be compared and the differences highlighted. According to studies, the use of storytelling techniques in Rumi's anecdotes is more visible, because his use of superstructure elements of the story, especially perspective, character and dialogue is much more, and in contrast, the element of time and place has been rarely used; while in Hadiqat, these two elements are highly used. One of the main manipulation of Rumi in references is making dynamic the static characters as well as adding various types of dialogue and different characters.
1- آیت اللهی، سید حبیب الله و همکاران (1386)، «تحلیل عناصر داستانی قصه حضرت یوسف (ع)، در قران کریم»، پژوهش زبان و ادب فارسی، شماره 8.
2- انوشه، حسن و همکاران(1381)، دانشنامه ادب فارسی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
3- بامشکی، سمیرا (1391)، روایت شناسی داستان‌های مثنوی، چاپ اول، تهران: هرمس.
4- پورنامداریان، تقی (1380)، در سایه آفتاب، چاپ اول، تهران: سخن.
5- پیریایی، کرم رضا (1390)، سروستان هو، چاپ سوم، تهران: سایه نیما.
6- حیدری، علی (1386)، «تحول شخصیت در حکایات مشابه مولوی و عطار»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، شماره 16.
7- داد، سیما (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران: مروارید.
8- دقیقیان، شیرین دخت (1371)، منشا شخصیت در ادبیات داستانی، تهران: بی جا.
9- ذوالفقاری، محسن و سید محسن موسوی (1377)، اصول و شیوه‌های نقد ادبی، چاپ اول، اراک: دانشگاه آزاد اسلامی، انتشارات علمی.
10- زرقانی، سید مهدی (1389)، «سابقه برخی مضامین حدیقه سنایی در منابع نزدیک به وی»، مجله علمی و پژوهشی، جسارت‌های ادبی، شماره 168.
11- زرین کوب، عبدالحسین (1374)، سرّ نی، جلد 1، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی.
12- سالم، احمدرضا (1390)، «مقایسه دو حکایت از حدیقه و مثنوی»، نشریه رایانه ای.
13- سنایی غزنوی، (1359)، حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح و تحشیه تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14- طغیانی، اسحاق و زهره نجفی (1387)، «جایگاه سه عنصر گفت و گو، کنش و پیرنگ و ساختار روایت‌های حدیقه»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی، سال ششم، شماره 22.
15- مارتین، والاس (1382)، نظریه‌های روایت، ترجمه محمد شهبا، چاپ اول، تهران: هرمس.
16- مولوی (1380)، مثنوی معنوی، به کوشش کاظم دزفولیان، جلد اول، چاپ دوم، تهران، طلایه.
17- مولوی (1380)، مثنوی معنوی، به کوشش کاظم دزفولیان، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، طلایه.
18- میرصادقی، جمال (1376)، ادبیات داستانی، چاپ سوم، تهران: نشر علمی.
19- میرصادقی، جمال (1385)، عناصر داستان، چاپ پنجم، تهران: سخن.
20- نصرتی، عبدالله و علیرضا روزبهانی (1390)، «مرد تمام، مقایسه شخصیت پیر در حدیقه سنایی و مثنوی مولوی»، فصلنامه زبان و ادب فارسی، شماره 7.
21- یوسف پور، محمدکاظم و نگین بی نظیر (1390)، «قصه‌ها و حکایات مثنوی در خوانش شالوده شکنانه مولوی»، ادب پژوهی، شماره 17.
