• صفحه اصلی
  • تحلیل نگرش های ایدئولوژیک گردشگران مدرن در بازدید از جاذبه های طبیعی (مورد نمونه: گردشگران کلاته های غربی بخش بسطام شهرستان شاهرود)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : 14000823274995 بازدید : 903 صفحه: 127 - 152

10.61186/journalitor.36203.12.26.127

نوع مقاله: پژوهشی

تحلیل نگرش های ایدئولوژیک گردشگران مدرن در بازدید از جاذبه های طبیعی (مورد نمونه: گردشگران کلاته های غربی بخش بسطام شهرستان شاهرود)

محورهای موضوعی : مطالعات اجتماعی و گردشگری، جامعه شناسی گردشگری

طاهره صادقلو 1 , فهیمه جعفری 2 , فهیمه کریمیان 3

1 - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - دانش آموخته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1400/08/23 تاریخ پذیرش : 1402/03/28 تاریخ انتشار : 1403/04/02

کلید واژه: نگرش ایدئولوژیک, گردشگری طبیعت, رفتار گردشگر, حفظ محیط زیست, شهرستان شاهرود,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی پایه¬های ایدئولوژیک و نگرش های نظری گردشگران و همچنین بررسی تأثیر نوع نگرش گردشگران مدرن به محیط زیست و رفتار آنان نسبت به محیط است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش انجام آن توصیفی تحلیلی است. واحد تحلیل در این مطالعه گردشگران دهستانهای خرقان و کلاته های غربی بخش بسطام شهرستان شاهرود می باشند. به دلیل فقدان اطلاعات دقیق از تعداد گردشگران منطقه موردمطالعه؛ لذا جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران برای جوامع نامعلوم بهره گرفته شد که با خطای 085/0، تعداد 140 گردشگر به عنوان حجم نمونه تعیین و مورد پرسشگری قرار گرفتند. تحلیل اطلاعات بدست آمده نشان داد، میان متغیرهای مورد بررسی نگرش زیباشناختی روانی گردشگران به طبیعت با میانگین 78/4 بیشترین تأثیر را در رفتار آنان نسبت به محیط زیست داشته است و اغلب گردشگران به دنبال منافع اقتصادی در بازدید از مناطق گردشگری نیستند و به عبارت دیگر، آن ها نگرش منفعت طلبانه در بازدید طبیعت ندارند. همچنین نتایج نشان داد نگرش گردشگران حرفه ای (فعال در گردشگری) و افراد غیرحرفه ای نسبت به طبیعت متفاوت است. براساس نتایج آزمون تی دو نمونه مستقل، زنان و مردان نگرش ایدئولوژیکی متفاوتی نسبت به طبیعت دارند که سبب می شود رفتار آنان نسبت به محیط طبیعی نیز متفاوت باشد. میان سن و نگرش های ایدئولوژیک گردشگران نسبت به طبیعت رابطه ای مثبت و مستقیم برقرار می باشد و بدین ترتیب با بالارفتن سن نگرش به طبیعت تغییر می کند و در رفتارهای زیست محیطی گردشگران مؤثر است.

چکیده انگلیسی:

This applied study sought to investigate the ideological bases and theoretical attitudes of tourists of modern tourists towards the environment and their behavior in this regard using a descriptive-analytical approach. The unit of analysis is the tourists who visited the Kharghan and Western Kalateh districts in Bastam district, Shahrood County. Due to the lack of accurate information on the number of tourists visiting the study area, the current study used Cochran's formula (applied in cases of unknown communities) to determine the sample size of the study. Accordingly, 140 tourists were selected, to whom a relevant questionnaire was administered. The results of the study indicated that the aesthetic-mental attitude of the tourists towards nature (with an average of 4.78) exerted the greatest influence on their behavior towards the environment, suggesting that most of the tourists do not seek economic benefits in visiting tourist areas. In other words, the tourists do not follow a utilitarian attitude in visiting nature. Moreover, the results revealed that the attitudes of professional tourists (those who are actively engaged in tourism) towards nature differ from those of non-professional tourists. According to the results of the t-test performed on two independent samples, women and men possess different ideological attitudes towards nature, making them behave differently towards the natural environment. Furthermore, a positive direct correlation was found between age and the ideological attitudes of tourists towards nature, indicating that the attitude towards nature changes with an increase in age, which in turn affects the behavior of tourists towards the environment.

منابع و مأخذ:

احسانی، امیر هوشنگ و محمدی نهوجی، مقداد. (1390). «برنامه¬ریزی و اکوتوریسم پایدار مناطق بیابانی (مطالعه موردی: استان اصفهان)»، دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر، دومین همایش ملی جغرافیا و برنامه¬ریزی شهری؛ فضای جغرافیایی، رویکرد آمایشی و مدیریت محیط، صص 97- 106.
عابدی سروستانی، احمد؛ شاه ولی، منصور و محقق داماد، سید مصطفی. (1386). «ماهیت و دیدگاه¬های اخلاق زیست محیطی با تأکید بر دیدگاه اسلامی». اخلاق در علوم و فن آوری، 2 (1): 59- 72.
افراخته، حسن. (1387). مقدمه¬اي بر برنامه¬ريزي سكونتگاه¬هاي روستايي، تهران: گنج هنر.
افراخته، حسن، خدایی، بهرام، علی. (1390). «ساماندهي گردشگري در تفرجگاه¬هاي پيراشهري هماهنگ با ظرفيت تحمل محيطي»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی دانشگاه تربیت معلم، 17 (20): 69-88.
بدری، علی؛ بیات، ناصر؛ فتاحی، احدالله؛ عبدی، ناصر و باقری، فاطمه. (1394). «بخش¬بندی گردشگران روستایی بر اساس انگیزه¬های گردشگری (مطالعه موردی: دهستان سروستان، شهرستان بوانات)»، پژوهش¬های جغرافیای انسانی، 47 (4): 773- 787.
بنسون، جان. (1382). اخلاق محیط¬زیست، مجموعه مقالات و بررسی¬ها؛ ترجمه عبدالحسین وهاب زاده، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول.
تاج زاده نمین، ابوالفضل. (1383). «نگرشی بر جایگاه فرهنگ و ضوابط اخلاقی در گردشگری»، فصلنامه مطالعات جهانگردی، 2 (5): 1- 26.
جمعه پور، محمود و نماینده، علی. (1391). «ارزیابی راهبردی توا¬ن¬های اکوتوریستی و ظرفیت برد گردشگری کویر مرنجاب کاشان»، مجله پژوهش و برنامه¬ریزی روستایی، 1 (1): 45-71.
خوش فر، غلامرضا، الحی، صادق و امام قلی، لقمان. (1389). بررسی رفتار مردم نسبت به محیط زیست (مطالعه موردی: مناطق شهری و روستایی استان کردستان)، چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست، تهران، https://civilica.com/doc/93228.
داوودی، زینب، ذبیحی، حسین. (1394). «بررسی و نقش اکوتوریسم به عنوان رویکردی نوین در توسعه صنعت گردشگری و بهره¬گیری از آن در طراحی مجموعه¬های اقامتی- توریستی (مورد مطالعه: منطقه 22 تهران)»، مطالعات آینده¬پژوهی و سیاست-گذاری، 1 (1): 33-43.
دلیر، الهه. (1397). ببین رابطه اخلاق سبز و رفتار اکولوژیکی مصرف خانوارهای روستایی(مطالعه موردی: شهرستان خواف)، پایان-نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی گروه جغرافیا.
رحیمی، داریوش و رنجبردستنانی، محمود. (1391). «ارزیابی و اولویت¬بندی جاذبه¬های اکوتوریسم، روستاهای هدف گردشگری استان چهارمحال بختیاری»، مجله مطالعات و پژوهش¬های شهری و منطقه¬ای، 4 (14): 131-150.
رضوانی، علی اصغر. (1380). «نقش اکوتوریسم در حفاظت محیط زیست»، فصلنامه محیط شناسی، 29 (122): 31-115.
رمضان نژاد، یاسر و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. (1396)‌. «ارزیابی فرهنگ محیط زیستی جامعه در مقاصد گردشگری ساحلی روستایی استان گیلان»، مجله جغرافیای انسانی نواحی ساحلی، 1 (1): 37-56.
زاهدی، محمد و بهرام رنجبریان. (1391). شناخت گردشگری، نشر چهارباغ، چاپ اول.
قدوسی¬فر، سید هادی؛ حبیب، فرح و مهتیام شهبازی. (1391). «حکمت خالده و جایگاه طبیعت در جهان بینی و معماری معابد ادیان مختلف»، باغ نظر، 9 (20): 50-37.
شاه ولی، منصور و قاسمی، علی اصغر. (1396). «تببین پارادایم توحیدی آموزش صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست»، پژوهش¬های اخلاقی، 7 (4): 1-18.
شبیری، سیدمحمد؛ شمسی پاپکیاده، سیده زهرا و ابراهیمی، هادی. (1392). «اثرات اجرای برنامه¬های آموزش زیست محیطی بر طبیعت¬گردی (مورد مطالعه : دانش¬آموزان مدارس لنگرود)»، مجله برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری، 2 (7): 162-148.
شیرخدایی، میثم؛ علیزاده ثانی، محسن و آملی دیوا، فهیمه. (1395). «بررسی تصویر مقصد بر رضایت و مقاصد رفتاری در گردشگری سلامت (مورد مطالعه: آبگرم معدنی لاویج)»، مجله برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری، 5 (17): 128-145.
قدیری معصوم، مجتبی؛ استعلاجی، علیرضا و پازکی، معصومه. (1394).گردشگری پایدار روستایی و عشایری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
کاظمی نسب، حسن و نیکنامی، مهرداد. (1394). اثرات طبیعت¬گردی بر محیط¬زیست؛ فرصت¬ها و تهدیدها، همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پاک، دانشگاه بوعلی سینا همدان، اردیبهشت 94، صص1-10.
رضوانی، محمدرضا و لباف خانیکی، مجید. (1393). «اخلاق گردشگری مدرن رویکردی انتقادی به ابعاد، اصول و آثار اخلاق گردشگری مدرن»، گردشگری شهری ، 1 (1): 47- 61.
شریفی، مرتضی؛ مخدوم، مجید؛ قوام الدین، زاهدی امیری و سبحانی، هوشنگ. (1385). «ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهره¬وری انسان از پارک¬ها و مناطق حفاظت شده»، محیط شناسی بهار، شماره 39، 118- 101.
مشهدی، علی، فهیمی، عزیز الله. (1388). «ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط زیست (از رویکردهای فلسفی تا راهبردهای حقوقی)»، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه قم، 7 (3): 195-216.
مصطفوي، حکیمه؛ گوشکی شمسی، احسان و عباسی، محمود. (1391). «اخلاق در گردشگری سلامت»، فصلنامه اخلاق زیستی، 2 (4): 161-180.
نبوی، سید عبدالحسین و شهریاری، مرضیه. (1393). «دین، اخلاق و محیط زیست»، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 29، صص 69 -84.
ولی زاده، ناصر و بیژنی، مسعود. (1395). «تحلیل مؤلفه¬هاي مؤثر بر نگرش زیبایی شناسی محیط زیستی از دیدگاه روستاییان شهرستان میاندوآب»، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزي ایران، 2 (3): 719-730.

Althusser, L. (1969). For Marx: New York: Pantheon Books.
Andereck, K. L., & Vogt, C. A. (2000). The relationship between residents’ attitudes toward tourism and tourism development options. Journal of Travel Research, 39(1): 27-36.
Ap, J. (1992). Residents' perceptions on tourism impacts. Annals of Tourism Research, 19(4): 665-690.
Barr, S. (2003). Strategies for sustainability: citizens and responsible environmental behavior, AREA, 35 (3): 227-240
Basri, M. H. (2013). Green Consumption: Searching For Religious Ethics Of Consumption, AL ALBAB - Borneo Journal of Religious Studies (BJRS), 2 (22): 249-256.
Baysan, S. (2001). Perceptions of the environmental impacts of tourism: A comparative study of the attitudes of German, Russian and Turkish tourists in Kemer, Antalya, Tourism Geographies 3(2): 281-235.
Berman, M. G., Kross, E., Krpan, K. M., Askren, M. K., Burson, A., Deldin, P. J., & Jonides, J. (2012). Interacting with nature improves cognition and affects individuals with depression. Journal of Affective Disorders, 140 (3): 300-305.
Borhani, F., Pourezzat, A. A., & Ehsani, A. H. (2024). Spatial Distribution of Particulate Matter in Iran from Internal Factors to the Role of Western Adjacent Countries from Political Governance to Environmental Governance. Earth Systems and Environment, 8(1), 135-164.
Borhani, F., Shafiepour Motlagh, M., Ehsani, A. H., Rashidi, Y., Ghahremanloo, M., Amani, M., & Moghimi, A. (2023). Current status and future forecast of short-lived climate-forced ozone in Tehran, Iran, derived from ground-based and satellite observations. Water, Air, & Soil Pollution, 234(2), 134.
Carrete, L., Castaño, R., Felix, R., Centeno, E., González, Eva. (2012). Green consumer behavior in an emerging economy: confusion, credibility, and compatibility, Journal of Consumer Marketing, 29 (7): 470-481,
Fennell, D., (2006). The Ethics of Excellence in Tourism Research, Journal of Travel Research, 52(4):
Franco, D., Franco, D., Mannino, I., & Zanetto, G. (2003). The impact of agroforestry networks on scenic beauty estimation: the role of a landscape ecological network on a socio-cultural process. Landscape and Urban Planning, 62(3): 119-138.
Gifford, R. (2014). Environmental psychology matters. Psychology, 65(1), 541.
Gunn, C. A. (2002) Tourism planning: basics, concepts, cases: 4th Edition. Taylor and Francis, London, ISBN 0-415-93268-8, ISBN 0-415-93269-6 (pbk).
Holden, A., (2009). THE ENVIRONMENT-TOURISM NEXUS: Influence of Market Ethics, Annals of Tourism Research, 36 (3): 373-389,
Kamitsis, I., & Francis, A. J. (2013). Spirituality mediates the relationship between engagement with nature and psychological well-being. Journal of Environmental Psychology, 36, 136-143.
Monostori, K., and Horich, B. (2008). Studies environmental awareness: Attitude or action?. Journal of Review of Sociology, 14 (2), 5-31.
Parrinllo’G.L. (1998). Motivation and Anticipation in Post-Industrial Tourism, Annals of Tourism Research, 20 (3): 233, 234.
Peattie, F. (2010). Green Consumption Behavior& Norms, Annual Review of Environment and Resources, Vol. 35 (13):195-228
Porteous, J. D. (2013). Environmental aesthetics: ideas, politics, and planning. Routledge.
Servidio, R. Nicoletta, R. (2012). Tourists' opinions and their selection of tourism destination images: An affective and motivational evaluation, Tourism Management Perspectives, 4:19-27.  
Sojasi Qeidari, H, Mahmoodi, H, Jafari, F. (2017). An Analysis of Entrepreneurial Skills of Women in Rural Areas: A Case Study of Villages in Central District of Fariman, Journal of Rural Research 8 (2), 242-263
T O'Riordan, T. (1977). Environmental ideologies, School of Environmental Sciences, The University of East Anglia, Norwich, England, Environment and Planning, 12 (9): 3-14.
Zhang, J. W., Howell, R. T., & Iyer, R. (2014). Engagement with natural beauty moderates the positive relationship between connectedness with nature and psychological well-being. Journal of Environmental Psychology, 38: 55-63.


متن کامل:


فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری،سال دوازدهم،دوره دوازدهم،شماره بیست و ششم،تابستان 1403 (صص152-127)

 

تحلیل نگرش­های ایدئولوژیک گردشگران مدرن در بازدید از جاذبه­های طبیعی

(مورد نمونه: گردشگران کلاته­های غربی بخش بسطام شهرستان شاهرود)

 

طاهره صادقلو1، دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

فهیمه جعفری، دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

فهیمه کریمیان، دانش آموخته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

 

تاریخ دریافت: 23/8/1400                                                                 تاریخ پذیریش:23/8/1402

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی پایه­های ایدئولوژیک و نگرش­های نظری گردشگران و همچنین بررسی تأثیر نوع نگرش گردشگران مدرن به محیط­زیست و رفتار آنان نسبت به محیط است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش انجام آن توصیفی–تحلیلی است. واحد تحلیل در این مطالعه گردشگران دهستانهای خرقان و کلاته­های غربی بخش بسطام شهرستان شاهرود می­باشند. به دلیل فقدان اطلاعات دقیق از تعداد گردشگران منطقه موردمطالعه؛ لذا جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران برای جوامع نامعلوم بهره گرفته شد که با خطای 085/0، تعداد 140 گردشگر به عنوان حجم نمونه تعیین و مورد پرسشگری قرار گرفتند. تحلیل اطلاعات بدست آمده نشان داد، میان متغیرهای مورد بررسی نگرش زیباشناختی-روانی گردشگران به طبیعت با میانگین 78/4 بیشترین تأثیر را در رفتار آنان نسبت به محیط­زیست داشته است و اغلب گردشگران به دنبال منافع اقتصادی در بازدید از مناطق گردشگری نیستند و به­عبارت دیگر، آن­ها نگرش منفعت­طلبانه در بازدید طبیعت ندارند. همچنین نتایج نشان داد نگرش­ گردشگران حرفه­ای (فعال در گردشگری) و افراد غیرحرفه­ای نسبت به طبیعت متفاوت است. براساس نتایج آزمون تی­دو نمونه مستقل، زنان و مردان نگرش ایدئولوژیکی متفاوتی نسبت به طبیعت دارند که سبب می­شود رفتار آنان نسبت به محیط طبیعی نیز متفاوت باشد. میان سن و نگرش­های ایدئولوژیک گردشگران نسبت به طبیعت رابطه­ای مثبت و مستقیم برقرار می­باشد و بدین ترتیب با بالارفتن سن نگرش به طبیعت تغییر می­کند و در رفتارهای زیست محیطی گردشگران مؤثر است.

 

کلیدواژه­ها: نگرش ایدئولوژیک، گردشگری طبیعت، رفتار گردشگر، حفظ محیط زیست، شهرستان شاهرود

مقدمه

امروزه صنعت گردشگری به عنوان نیروی محرکه­ای برای توسعه منطقه­ای مطرح می­شود. گردشگری موفق می­تواند درآمد دولت، اشتغال و دریافتی گردشگر مقصد را افزایش دهد (شیرخدایی و همکاران،  1395: 129). یکی از چالش­های اساسی صنعت گردشگری مدرن در قرن معاصر، تصویر ذهنی منتج از پایه­های نظری و نگرشی گردشگران است که رفتار گردشگران را تحت تأثیر قرار می­دهد (سرویدو و نیکولتا2، 2012: 9). در ساماندهی گردشگری در یک مکان، توجه به برنامه­ریزی گردشگری با شناخت رفتار گردشگران آغاز می­شود (افراخته و خدائی، 1390: 73). شکل­گیری تصویر ذهنی گردشگران و به تبع آن­ها رفتارهای آنان در برخورد با طبیعت را می­توان نشأت گرفته از جهان­بینی و ایدئولوژی گردشگران و انطباق ویژگی­های مقصد با این نگرش دانست. ایدئولوژی هر گردشگر، ریشه در فرهنگ مبدأ و ذهنیت گردشگر از اطلاعات دریافتی از مقصد دارد (قدیری و همکاران، 1389: 95). ایدئولوژی، زیر مجموعه­ایی از فرهنگ است و به عقیده برنز و هولدن (1995) فرهنگ متشکل از الگوهایی از مجموعه­های پیچیده­ایی از دانش، اعتقاد، هنر، قوانین، روحیه، آداب و سنن، عادات و سایر مواردی است که به وسیله انسان به عنوان عنصری از جامعه، فراگرفته شده است و در طول نسل­ها منتقل شده است. در صنعت گردشگری نیز ایدئولوژی افراد در فرهنگ­های مختلف، سبب گردیده گردشگران با نگاه­ها و انتظارات متفاوت مکانی را انتخاب نمایند. نقش اولیه ایدئولوژی در ارتباط با روابط اجتماعی می‌باشد، بر همین اساس، معنای هر ایدئولوژی وابسته به ساختارهای اجتماعی می‌باشد که ایدئولوژی و رابطه آن را به‌جای واقعیت، با دیگر ایدئولوژی‌ها را حفظ می‌کند (آلدوزر3، 1969: 102). در بحث ایدئولوژی گردشگران، شناخت جوامع و فرهنگ­های مختلف جهت تامین خواسته گردشگر از مکان گردشگری، حائز اهمیت است چرا که با کسب این شناخت می­توان باعث موفقیت­های بزرگی در زمینه جذب گردشگری و توسعه در منطقه شد. از آنجا که ایدئولوژی­ها در جوامع متفاوت است، گردشگران با نگرش­های متفاوت، گردشگری با مقاصد متفاوت را منجر شده که با انتخاب مقصد مورد نظر رابطه فرهنگی- اجتماعی میان گردشگر و میزبان شدت یافته، در نتیجه گردشگری می­تواند عاملی برای تغییرات اجتماعی و فرهنگی به شمار آید. در رابطه میان گردشگر و جامعه مقصد، تبادل فرهنگی با زیرساخت­های ایدئولوژیکی ایجاد می­گردد. پس اهمیت دادن به بحث ایدئولوژی در الگوهای فضایی گردشگری، حایز اهمیت است (قدیری و همکاران، 1394: 95). یکی از الگوهای فضایی گردشگری شکل گرفته در عصر مدرن و حتی پسامدرن، گردشگری طبیعت یا طبیعت­گردی می­باشد. این الگوی فضایی در برگیرنده رویکرد گردشگران به محیط طبیعی با انگیزه­های متفاوتی می­باشد (داودی و ذبیحی، 1393: 34). علی رغم تعاریف مشخص و تعیین­کننده­ای که از گردشگری طبیعت وجود دارد، اثرات توسعه گردشگری طبیعت در بسیاری از نقاط دنیا و از جمله ایران، بیانگر این مهم است که این تعاریف تا حد زیادی در عمل توسط گردشگران مد نظر واقع نمی­شود. همان­گونه که در جریان تکامل اجتماعی کشاورزی با نیروی کار بردگان به کنشی غیر اخلاقی بدل شده و مورد سرزنش قرار می­گیرد، گردشگری مدرن نیز با آسیب­های اجتماعی و زیست محیطی آن با همین وضعیت اخلاقی مواجه خواهد شد (رضوانی و لباف خانیکی، 1393: 61). افزایش تخریب و آلودگی­های زیست­محیطی و بسیاری از ناپایداری­های دیگر شاهدی بر این مدعاست که به نوعی می­تواند حاکی از نوع نگرش­های ایدئولوژیکی گردشگران طبیعت در برخی فضاها از جمله نواحی روستایی با پتانسیل­های قابل توجه اکوتوریستی باشد. دهستان کلاته­های غربی و خرقان در بخش بسطام شهرستان شاهرود به دلیل ویژگی‌هایی چون طبیعت زیبا و آب و هوای مناسب، وجود باغات متنوع، وجود شکارگاه­های متعدد، مردمی با فرهنگ­های متنوع، جاذبه تاریخی، داشتن آرامگاه­های عرفای مشهور و آداب و رسوم خاص از ظرفیت بالقوه مناسبی برای توسعه کارآفرینی در سطح محلی و منطقه­ای برخوردار است. با توجه به تأثیر نوع نگرش گردشگران مدرن به محیط زیست در رفتار آن­ها در جهت حفظ یا تخریب محیط، مطالعه حاضر به دنبال ارزیابی و بررسی پایه­های ایدئولوژیک و نگرش­های نظری گردشگران این نواحی، در بازدید از این مناطق می­باشد. 

مبانی نظری

گردشگری در یک نگرش پساساختاری بر بنیادی از کنش­پذیری سیستمی که در فضای پسامدرن به فرآیند مبادله محصول گردشگری و گردشگر منتهی می­شود، پیرامون اجزای کارکردی خود تأثیرات بسیاری را بر جای می­نهد (افراخته و خدائي، 1390: 72). یکی از این ابعاد تأثیرگذاری بی­شک بر محیط زیست به عنوان یکی از پایه­ها و زمینه­های اصلی شکل­گیری گردشگری به ویژه گردشگری مبتنی بر طبیعت می­باشد. در ایران نیز یکی از مهمترین ابعاد پیوند خورده با گردشگری و به ویژه گردشگری روستایی، طبیعت­گردی یا اکوتوریسم است. این شکل از گردشگری فعالیت­های فراغتی انسان را عمدتاً در طبیعت امکان­پذیر می­سازد و مبتنی بر مسافرت­های هدفمند توأم با برداشت­های فرهنگی، معنوی، مطالعه و دیدار از جاذبه­های طبیعی و بهره­گیری و لذت­جویی از پدیده­های متنوع آن است (رضوانی،1380: 116). گردشگری در برگیرنده بخش­های متفاوتی است که در چهارچوب کلیت و سیستمی از اعضاء مختلف عمل می­کند (گان4، 2003: 34). طبیعت­گردی یا گردشگری بر مبنای طبیعت از شاخه­های بسیار گسترده و همچنین به سرعت در حال گسترش گردشگری به شمار می­رود. چنان­که پیش­بینی می­شود رشد اینگونه از گردشگری سالیانه تا 6 درصد خواهد بود. شاخه­های طبیعت­گردی بر اساس تنوع محیط­های طبیعی و انگیزه­های بهره­مندی از آن بسیار گسترده و پراکنده­اند (کاظمی نسب و نیکنامی، 1394: 3). انواع گونه­های گردشگری بر مبنای طبیعت­گردی گردشگری در دریا و محیط­های آبی، ماجراجویی در طبیعت، گردشگری سلامت مثل استفاده از چشمه­های آب گرم با هدف آب درمانی و لجن درمانی، گردشگری بر مبنای جمع­آوری منابع و محصولات طبیعی نظیر تمشک، آلو و میوه­های جنگلی، سنگ­های قیمتی و یا حتی منابع انرژی، بازید گردشگران طبیعت دوست علاقه­مند به محیط­های بسته مثل آکواریوم، باغ وحش، باغ­های گیاه شناسی و باغ پرندگان و مشاهده چشم­اندازهای طبیعی و لذت از دیدن طبیعت مثل دیدن کویر و آسمان کویر، دیدن جنگل و حیاط وحش(زاهدی و رنجبریان،1391: 77) می­شود. تشخیص اولویت­های اکوتوریسم با توجه به محدودیت­های منابع مالی و اقتصادی از بنیادی­ترین اقدامات در این خصوص است (رحیمی و رنجبر دستانی، 1391: 546).

در کنار اثرات توسعه­ای صنعت گردشگری بر اجتماعات میزبان، اثرات زیست­محیطی آن از جایگاه و ضرورت قابل توجهی برخوردار است. امروزه مسائل محیط زیستی عمیقاً دارای مفاهیم اجتماعی­اند و در کل مسائل محیط­زیستی ریشه فرهنگی دارند. بخش عمده­ایی از مشکلات زیست محیطی موجود ریشه در فقدان آگاهی­های لازم و ضعف فرهنگی در زمینه ارتباط انسان و طبیعت دارد و در واقع نوعی مشکل فرهنگی محسوب می­شود (شبیری و همکاران، 1393: 115). اثرات زیست­محیطی گردشگری نیز از این مقوله مستثنی نمی­باشد. شایان توجه است که، نحوه رفتار با محیط زیست تحت تأثیر اصول و پایه­های فکری و ایدئولوژیکی متفاوتی در افراد شکل می­گیرد و خود را به صورت رفتارها و کنش­های مختلفی بر اکوسیستم نمایان می­سازد. بر طبق گفته سازمان جهانگردی، گردشگری به مناطق طبیعی که با احساس مسئولیت همراه باشد، سبب بهبود سطح زندگی مردم بومی و حفظ محیط­زیست می­شود (قدیری و همکاران، 1394: 98). اکوتوریسم در وهلة نخست ناظر بر ملاحظات زیست­محیطی و توسعةپایدار است و در آن طبیعت­گردی در درجة دوم اهمیت قراردارد. به عبارتی دیگر، اکوتوریسم پیوند دهندة دو دیدگاه تعهد شدید به طبیعت و احساس مسئولیت اجتماعی است (جمعه پور و نماینده، 1391: 47).

ایدئولوژی­ها و نگرش گردشگران نه تنها انواع گردشگری را به وجود می­آورند بلکه رفتار و عملکرد گردشگران در مقصد را تحت تأثیر خود قرار می­دهد. هر ایدئولوژی ساختار پیچیده‌ای است که توسط موضوعی خاص و مشخص شکل‌گرفته است و بایستی تنها به‌صورت کلی مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گیرد (توریودان5، 1967: 4). فرهنگ­ها نیز زیر بنای جهان­بینی افراد هستند و نوع نگرش جوامع می­تواند نقشی کلیدی در ابعاد توسعه داشته باشد. ایدئولوژی یا جهان بینی نشأت گرفته از فرهنگ در اجتماعات می­تواند شامل نگرش­ها و باورها، زیبایی­شناسی، دین، فرهنگ مادی­گرایی، تعلیم و تربیت، زبان، سازمان­های اجتماعی، ویژگی­های حقوقی (قانونی) و ساختار سیاسی باشند (تاج زاده نمین،1383: 6). ایدئولوژی، مردم را قادر به درک جهان اجتماعی‌شان می‌سازد و نگاه آن‌ها را در رابطه بانظم و عدالت اجتماعی منعکس می‌کند (توریودان، 1967: 3). تصویر‌‌ذهنی گردشگران از مقصد و الگوهای رفتاری و کنشی آنان در برخورد با مقصد تحت تأثیر عوامل مختلفی می باشد که بر اساس تقسیم­بندی لوس لومسدن6 عوامل داخلی شامل ادراک، باورها و نگرش­ها، یادگیری و انگیزه به عنوان پایه ساز نگرش گردشگران از اهمیت قابل توجهی برخوردار است (اندرک و وت7، 2000: 29).

الف: ایدئولوژی­های گردشگران مدرن به محیط زیست و اهمیت شناخت آن­ها

گردشگران جمعیتی­اند که از زیست بوم اصلی خود خارج و وارد زیست بوم جدیدی می­شوند که با آن کمتر احساس قرابت تاریخی و فرهنگی می­کنند. تلقی اخلاقی آن­ها از سرزمین­های دیگر می­تواند تبعات زیست محیطی درخور توجهی داشته باشد. این تلقی را می­توان ناشی از ایدئولوژی­های مختلف گردشگران از مقصد و یا طبیعت دانست (هولدن8، 2009: 374). ایدئولوژی­های مختلف شکل­دهنده انگیزه­های گردشگر برای گردشگری است (افراخته، 1387: 83). اهمیت انگیزه در گردشگری کاملاً روشن است زیرا چراها و علل سفر و یا دلایل انتخاب­های خاص گردشگران را توضیح می دهد (پارین9، 1998: 75). نخستین دسته از این انگیزه­ها به جستجوی محیط زیست مناسب مربوط می­شود. محیطی دلپذیر و آمیخته به آرامش و سرسبزی و قطعه زمینی مفید و مناسب که بتوان در آن وسایل سرگرمی خود را فراهم آورد (افراخته، 1387: 83).

در کنار نیاز انسان­ها که شکل دهنده انگیزه آن­ها می­باشد، بحث برقراری تعادل بین علائق انسانی در مقابل علائق سایر موجودات، برای حفاظت از جمعیت غیر انسانی در برابر آسیب­های انسانی نگرش­های دیگری نظیر نگرش اخلاقی، (شریفی و همکاران، 1385: 91) مسئولانه و سبز را در ایدئولوژی­های گردشگری مطرح می­سازد. در خصوص طبیعت و محیط زیست، به عنوان پایه اصلی شکل­گیری گردشگری طبیعت، دیدگاه­ها و نگرش­های مختلفی وجود دارد که شیوه بهره­گیری، تعامل و همزیستی بشر با آن را جهت داده است. گاه این رابطه یک سویه و به نفع یکی از طرفین و گاه رابطه­ای چندبعدی با آثار و تبعات مختلف بوده است (نبوی و شهریاری، 1393: 74). در این زمینه دیدگاه­های متعددی در فلسفه تعامل با محیط زیست وجود دارند که عبارتند از:

1: دیدگاه طبیعت محور

 در این رویکرد طبیعت و محیط زیست ارزشی ذاتی دارد به هیچ وجه انسان و مسائل و منافع مادی وی مطرح نمی­شود بلکه طبیعت فی­النفسه و به ذات خود با ارزش است این رویکرد انسان را فارغ از منافع آن وا می­دارد تا حوزه­های محیط زیست و انسانی را محافظت کنند (مشهدی و فهیمی، 1388: 200). این رویکرد راه نجات محیط زیست را ارزش قائل شدن برای طبیعت و این­که در هر شرایطی مصالح آن را سوای ملاحظه نوع بشر مد نظر قرار داده و در هر شرایطی مصالح آن را به پای مصالح انسانی قربانی نکنیم (دلیر، 1397: 75).

2: دیدگاه انسان محور

 این دیدگاه اعتقاد سنتی است به این­که سایر موجودات زنده فقط برای استفاده انسان بوده و هیچ ارزشی به جز ارزش ابزاری برای انسان ندارند و این اعتقاد که انسان هر طور که بخواهد می­تواند با زمین خود رفتار کند (بنسون، 1382: 43). در این رویکرد از حفظ محیط زیست نه برای محیط زیست بلکه برای حفظ منافع انسانی است و شخص انسان و علائق و اهداف انسانی هستند که ارزش دارند و برداشت ابزاری از محیط زیست دارند. به گونه­ایی که حمایت، پاکسازی و بهبود محیط زیست انسانی از اولویت اساسی برخوردار است و محیط زیست را حفظ می­کند تا انسان بتواند در محیط سالم و عاری از آلودگی زندگی کند ( نبوی و شهریاری، 1393: 74).

3: دیدگاه خداباورانه

 خداباوران میان دو الگوی سلطه و سرپرستی برای مسئولیت محیط زیست فرق می­گذارند. بنابر الگوی سلطه انسان­ها شایسته­تر از دیگر حیوانات­اند و حقوقی بیشتر از آن­ها دارند الگوی سلطه، طبیعت را دارای ارزش ابزاری می­داند اما الگوی سرپرستی طبیعت را هم دارای ارزش ذاتی و هم ارزش ابزاری می­داند بر اساس این دیدگاه انسان به نوعی برتر از دیگر موجودات است و در عین حال دیگر موجودات و طبیعت به دلیل ارزش و اهمیت ذاتی خود، اخلاقاً شایسته حفظ و حمایت تلقی می­شوند (نبوی و شهریاری، 1393: 81). منابع طبیعی و محیط زیست در زمره نعمت­های بزرگ الهی است تا آدمی در برابر آن­ها شکرگذار باشد و برای صیانت آن­ها بکوشد ‌صیانت از این منابع به نگرش­ها افکار و رفتار آحاد جامعه بستگی دارد (عابدی سروستانی و همکاران، 1386: 64). تخریب منابع طبیعی و محیط زیست از نگاه و پارادایم انسان مدرن به جهان هستی و از میزان درک، فهم و رابطه­ی او با آن­ها ناشی می­شود (شاه­ولی و همکاران، 1386: 35). به طوری که انسان مدرن به جای این­که به شناخت جهان و تغییر رفتار خود بپردازد، به تخریب این منابع پرداخته است. برنامه­ریزی و توسعه پایدار گردشگری و اکوتوریسم باید به نحوی باشد که فراهم­کننده حداکثر منابع و حداقل تأثیرات منفی بر محیط باشد (احسانی و همکاران، 1390: 102).   

4: دیدگاه مسئولانه

بسیاری از جوامع بومی به طور فطری به خاطر نیازی که به طبیعت دارند، در برابر آن احساس مسئولیت

می­کنند. در این نظریه هم انسان واجد اهمیت است، هم طبیعت اطراف آن. در این نظریه استفاده از طبیعت به کمک ابزار در حد معقول است و نه این­که طبیعت به تخریب کشیده شود، مثلا اسکیموها در حد نیاز غذایی ماهی شکار می­کنند و کاری به شکار بیجای گونه­ها ندارند (بنسون، 1382: 119).

5: دیدگاه اصالت دهنده به حیاط (بایوسنتریک) و بوم (اکوسنتریک)

در دیدگاه اصالت دهنده به حیات (بایو سنتریک) تنوع زیستی، بالاترین ارزش اخلاقی را در محیط زیست دارد. انسان نیز به عنوان یکی از گونه­ای موجود در محیط زیست در این دیدگاه مطرح است. شاید بتوان مسئله حقوق حیوانات را بخشی از این دیدگاه بر شمرد. در دیدگاه اصالت دهنده به بوم (اکوسنتریک) به طورکلی اکولوژی اصالت داده می­شود و تمامی فرآیندهای موجود در اکولوژی مانند تطابق، جهش و سیکل بیوژئوشیمیایی اهمیت دارد و اکوسیستم به طور کلی محترم شمرده می­شود (بنسون، 1382: 119).

6: دیدگاه زیباشناختی 

ادبیات محیط زیست اشاره به بسیاري از مزایاي روانی و اجتماعی زیبایی­شناسی محیط زیست و طبیعت زیبا دارد. بنابراین، گسترش درك بهتري از زیبایی­شناسی زیست محیطی در میان جوامع، نه تنها یک گام به سوي بازسازي نظم جهانی و نظم کره­ي زمین خواهد بود (زنگ و همکاران10، 2014: 58؛ برمن و همکاران11، 2012: 300، پورتیوس12، 2013: 24) بلکه، به مردم هم کمک خواهد کرد تا از استانداردهاي خوب زندگی در محیط­هاي زیستی با کیفیت قابل قبول بهره­مند شوند. یکی از راه­های بهره­گیری از زیبایی­ها طبعیت، طبیعت­گردی می­باشد که می­تواند پایه نگرش و عملکرد گردشگران نیز قرار گیرد. بنابراین، یک نگرش یا بینش مثبت به زیبایی محیط زیست می­تواند زمینه­ساز یک نگرش و رفتار مناسب با محیط زیست به صورت عام گردد (گیفورد13، 2012: 541). عوامل بسیاری می­تواند بر سطح نگرش زیبایی شناختی افراد تأثیرگذار باشد که عبارتند از عوامل فردی و حرفه­ای، آگاهی­های زیباشناختی، عوامل محیطی- فرهنگی و میزان خصایص معنوی و روحی افراد (ولی­زاده و بیژنی، 1395؛ فرانکو و همکاران14، 2003: 128؛ پورتیوس، 2013: 26؛ کمیتسیس و فرانسیس15، 2013: 139).

7 : دیدگاه رفتار اقتصادی (انسان اقتصادی):

یکی از نگرش­های مؤثر در رفتار گردشگران طبیعت در برابر محیط زیست به میزان توجیه منفعت طلبانه آن­ها مرتبط است. به عبارتی در دیدگاه اقتصادی یا منفعت طلبانه، ارزش محیط و بازدید از آن با هدف بهره­گیری مادی و استفاده از مزایای اقتصادی آن صورت می­گیرد (ذوالفقاری، 1391؛ مونستوری و هوریچ16، 2008: 18). که در این نگرش، ممکن است گردشگری طبیعت منجر به آسیب­های جبران­ناپذیر در جهت بهره­گیری از منابع محیطی شود. به عنوان مثال، برداشت چوب، خاک، برداشت گیاهان دارویی و یا اشکال برجسته و عمیق­تر از آن نظیر شکار حیوانات و پرندگان یا کاهش منابع آبی تحت تأثیر مصرف بی­رویه گردشگران (بایسان17، 2001: 229؛ فنل18، 2006: 8). در این نگرش ممکن است پایداری گردشگری طبیعت زیرسوال برود. گردشگری در پارادایم مدرن پدید آمده و بالیده است و درواقع ماهیتی سرمایه داری دارد. بنابراین، با ورود گردشگری مدرن به منطقه، نظام اقتصادی جدیدی برقرار می­شود که اساس آن استفادۀ حداکثر از منابع و تولید حداکثر در زمان حداقل است (رضوانی و لباف خانیکی، 1393: 52).

در هر یک از نگرش­های مطرح شده، شاخص­های اخلاقی خاصی مطرح هست که می­توانند به منزلۀ ابزارهایی تلقی شوند که ما را در ساختن بستری برای مسئولیت مشترک در گردشگری یاری می­دهند. به عبارتی این نگرش­ها تبیین کننده اصطلاح اخلاق محیط زیستی می­باشد که می­تواند در عملکرد گردشگران در قبال مقاصد طبیعی تأثیرگذار باشد. لذا مقاله حاضر به منظور مدیریت اثرات گردشگری، به دنبال ارزیابی نگرش­های غالب یا کدهای اخلاقی قالب در رفتار گردشگران طبیعت از طریق شناسایی ایدئولوژی­های غالب ذهنی آن­ها می­باشد  (شکل 1).


 

 

 

 

 

 

 

شکل1. مدل مفهومی تحقیق؛ تأثیر نگرش­های زیست محیطی بر رفتار گردشگران؛ منبع: یافته­های پژوهش

 

پیشینه تحقیق

در حوزه انگیزه­ها و اثرات گردشگران بر مقاصد گردشگری تا کنون مطالعات زیادی صورت گرفته است که در بسیاری از آن­ها نگرش و پایه­های شناختی گردشگران به عنوان یکی از مهمترین علل انتخاب مقصد و همچنین رفتار گردشگران در محیط گردشگری است. در برخی از این مطالعات رفتار گردشگری در قبال محیط زیست و جایگاه آن از منظر مختلف مورد توجه قرار گرفته است که در جدول زیر به آن اشاره شده است (جدول1). 

جدول 1. پیشینه مطالعات مرتبط با موضوع

محقق و سال

عنوان

یافته

رمضان نژاد و رکن الدین افتخاری (1396)

‌ارزیابی فرهنگ محیط زیستی جامعه در مقاصد گردشگری ساحلی روستایی استان گیلان

محقق در این پژوهش قالب نگرش و رفتار محیط زیستی را مورد توجه قرار داده است و تأثیر منفی نگرش های جامعه را در آلوده کردن محیط زیست بررسی می­کند. با توجه به نتایج پژوهش، گردشگران و روستائیان از سطح فرهنگ زیست‌محیطی پایین برخوردار هستند و میانگین فرهنگ زیست‌محیطی کارشناسان در سطح متوسط می‌باشد. نتایج این پژوهش نیز حاکی از سطح فرهنگ زیست محیطی پایین در جامعه است.

بدری و همکاران (1394)

بخش بندی گردشگران روستایی بر اساس انگیزه­های گردشگری (مطالعه موردی: دهستان سروستان، شهرستان بوانات)

یافته­های این پژوهش نشان داد بازار تقاضای گردشگری روستایی منطقه شامل پنج بخش که عبارت است از: طبیعت گردی و بازدید از آثار تاریخی، گروه منفعل، روستاگرایی و آرامش و استراحت، آرامش و استراحت، طبیعت گردی و تعلق مکانی. نتایج پژوهش اطلاعات ارزشمندی در زمینه ساختار حاکم بر وضعیت تقاضای گردشگری روستایی برای نهادهای دولتی، فعالات کسب و کار گردشگری و جامعه محلی فراهم می­آورد.

ادامه جدول 1. پیشینه مطالعات مرتبط با موضوع

محقق و سال

عنوان

یافته

مصطفوی و همکاران(1394)

اخلاق در گردشگری سلامت

این پژوهش بیان می­دارد که گردشگری بر اساس جنبه­های اخلاقی گردشگران در زمینه سلامت مورد بررسی قرار گرفته است وتأثیر مثبت و منفی ایدئولوژی اخلاقی گردشگران سلامت را در محیط زیست و سلامت ساکنان منطقه بررسی نموده است.

کاظمی نسب و نیکنامی (1394)

اثرات طبیعت­گردی بر محیط زیست، فرصت­ها و تهدیدها

محقق بر اساس اهداف گردشگری مهم­ترین اثر گردشگری منطقه را به لحاظ آثار زیست­محیطی گردشگران مورد بررسی قرار داده است و تأثیر ابعاد گردشگری طبیعی را بر توسعه صنعت گردشگری مورد تحلیل قرار می­دهد.

رضوانی و لباف خانیکی

(1393)

اخلاق گردشگری مدرن رویکردی انتقادی به ابعاد، اصول و آثار اخلاق گردشگری ایران

محقق چالش­های فلسفی و سئوالات اساسی اخلاق در گردشگری را مطرح می­کند و به بررسی هنجارهای اخلاقی در برخی جوامع مقصد گردشگری می­پردازد. اخلاق گردشگری را در دو زمینه ساختار طبیعی و جامعه انسانی و همچنین نقش اخلاق را در جذب و دفع گردشگر بررسی می­کند .

نبوی و شهریاری

(1393)

دین ، اخلاق و محیط زیست

یافته­ها نشان می­دهد که از بین 3 متغیر احساس مسئولیت، اخلاق زیست محیطی و ارزش­های دینی، متغییر احساس مسئولیت با ضریب 396/0 تأثیر بیشتری نسبت به دو متغیر دیگر در حفظ محیط زیست دارد.

خوش فر و همکاران

(1391)

بررسی رفتار مردم نسبت به محیط زیست (مطالعه موردی: مناطق شهری و روستایی استان کردستان)

در این پژوهش که با روش میدانی پرسشنامه در تعدادی از مناطق شهری و روستایی استان کردستان صورت گرفته، رفتارهای زیست محیطی منطقه مورد مطالعه، بررسی شده است و یافته بیانگر این هستند که برای ترویج رفتارهای مسئولانه نسبت به محیط زیست باید نحوه رفتار و روش زندگی انسان­ها در طبیعت تغییر یابد. نتایج نشان داد که رفتارهای مسئولانه نسبت به محیط زیست اغلب شامل صرفه­جویی در مصرف انرژی و سوخت انجام شده و در مجموع رفتار افراد مورد مطالعه در حدود 67/4 درصد مسئولانه و 2/36 درصد غیر مسئولانه بوده است

قدوسی فر و همکاران (1391)

حکمت خالده و جایگاه طبیعت در جهان بینی و معماری معابد ادیان مختلف

در این پژوهش محقق جهان بینی و ایدئولوژی را از آن از جنبه تأثیر بر معماری محیط و نقش آن بر جذب گردشگر مورد توجه قرار داده است و در نهایت به بررسی ایدئولوژی مذهبی و هنری و تأثیر آن بر محیط زیست پرداخته است.

عابدی سروستانی و همکاران (1386)

ماهیت و دیدگاه­های اخلاق زیست محیطی با تاکید بر دیدگاه اسلامی

در این تحقیق تاکید بر این است که برای حفظ محیط­زیست، نحوه رفتار انسان با طبیعت و روش زندگی وی باید تغییر یابد. از این رو، تنظیم مجموعه رفتارهایی به عنوان راهنمای تعامل انسان با طبیعت، ضروری است و در این راستا علم اخلاق که با توجه به نظام ارزش­ها به تببین باید و نبایدها و درستی و نادرستس رفتارهای انسان می­پردازد، در قالب اخلاق زیست محیطی و به منظور ممانعت از آسیب رساندن به طبیعت و حفاظت از آن، حاکم باشند و به نظر نویسنده برای حفاظت از محیط زیست، مباحث دینی و مذهبی در تعامل انسان با طبیعت، اهمیت زیادی دارد.

 

 

ادامه جدول 1. پیشینه مطالعات مرتبط با موضوع

محقق و سال

عنوان

یافته

پتی19 (2010)

مصرف سبز: رفتارها و هنجارها

این پژوهش نشان می­دهد که نوع مصرف که از سبک زندگی مصرف کنندگان صنعتی نشات می­گیرد، عامل اصلی ناپایداری است.

بار20 (2003)

استراتژی­هایی برای پایداری: شهروندان و رفتار زیست محیطی مسئولانه

این پژوهش برای حفظ پایداری محیط زیست به تقویت رفتار زیست محیطی اشاره دارد و رفتار زیست محیطی مسئولانه را به عنوان یک استراتژی برای پایداری قلمداد می­کند و بر به حداقل رساندن ضایعات و رفتار بازیافتی تاکید دارد: اقداماتی چون کاهش بسته­بندی، بازیافت ظروف، استفاده از کیسه هنگام خرید که از جمله رفتارهای مناسب زیست­محیطی است و جزو اخلاق سبز محسوب می­شوند. در اخلاق سبز آگاهی عمومی در مورد چگونگی رفتار با محیط زیست و رفتار مصرف پایدار بسیار مهم می­باشد.

بصیری21 (2013)

مصرف سبز: در جستجوی اخلاق دینی مصرف

در این تحقیق نشان می­دهد که مصرف زیادی با بحران زیست محیطی و تشدید آن ارتباط وجود دارد و نقش مذهب در مقوله مصرف پایدار بسیار مهم می­باشد. هر مذهبی پایگاه اخلاقی و ظرفیت خاصی برای تولید سرمایه اجتماعی جهت رسیدن به پایداری دارد از جمله این سرمایه­های اجتماعی مفهوم اخلاق سبز می­باشد که به عنوان زمینه­های مشترک برای گروه­های مذهبی، حل مشکل مصرف اضافی است.

کارته و همکاران22

(2012)

رفتار سبز مصرف کنندگان در یک اقتصاد نو ظهور: سردرگمی، اعتبار و سازگاری

در این پژوهش مصرف­کنندگان مکزیکی، مستقل از طبقه اجتماعی و منطقه جغرافیایی، رفتاری سازگار یا ناسازگار با محیط زیست دارند. از جمله رفتارهای سازگار با محیط که در بین آن­ها رایج­تر است، کاهش و استفاده مجدد می­باشد و شیوه­های سازگار مربوط به بازیافت و خرید محصولات ارگانیک در بین آن­ها کمتر رایج است و نتایج حاصل از این مطالعه نشان می­دهد که خانواده در بروز رفتارهای سازگار با محیط زیست در تمام طبقات اجتماعی غالب است.

ای پی23 (1992)

دیدگاه شهروندان در مورد تأثیرات گردشگری

این پژوهش به بررسی اهمیت نقش شهروندان در توسعه گردشگری بر حسب منفعت مورد انتظار آن­ها پرداخته است یا این­که به تأثیر دیدگاه شهروندان در حمایت از گردشگری منطقه.

      منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

با توجه به قابلیت­های منطقه مورد مطالعه به لحاظ جاذبه­های اکوتوریستی، در این مطالعه سعی شده است که به نگرش و ایدئولوژی­های مهم و اثرگذار گردشگران طبیعت در بهره­برداری از طبیعت پرداخته شود تا با بررسی همه جانبه راهکارهای مناسبی برای جذب گردشگران طبیعت و همچنین به موازات آن کاهش ناسازگاری­های طبیعی وارتقای پایداری و حفظ محیط زیست پرداخته شود. در این راستا از مطالعات پیشین برای تعیین نگرش­ها و متغیرها و همچنین مقایسه نتایج این مطالعات با یافته­های تحقیق استفاده شده است.

روش­شناسی و منطقه مورد مطالعه

بر مبنای هدف و موضوع، این تحقیق از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی– تحلیلی می­باشد. واحد تحلیل در این مطالعه گردشگران دهستان­های خرقان و کلاته­های غربی بخش بسطام شهرستان شاهرود می­باشند. در تحقیق حاضر متناسب با اهداف، سئوالات، فرضیات و روش­های گردآوری، ترکیبی از روش­های توصیفی– تحلیلی مبتنی بر مطالعات میدانی و کتابخانه­ای است. در عملیات پیمایشی و میدانی با تنظیم پرسشنامه از طریق شاخص­ها، گردشگران طبیعت مورد پرسش قرار گرفتند لازم به ذکر است جهت تعیین حجم نمونه با توجه به این­که آمار دقیقی از گردشگران منطقه مورد مطالعه در دست نبود؛ لذا از فرمول کوکران برای جوامع نامعلوم بهره گرفته شد که با خطای 085/0 صدم، تعداد 140 گردشگر به عنوان حجم نمونه تعیین و مورد پرسشگری قرار گرفتند. نهایتاً اطلاعات گردآوری شده از طریق نرم­افزار اس­پی­اس­اس24و اکسل25 تجزیه و تحلیل شدند. در بخش تحلیل آماری بر حسب نوع متغیرها از آزمون­های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد.

منطقه مورد مطالعه دهستان­های خرقان و کلاته­های غربی بخش بسطام شهرستان شاهرود در استان سمنان می­باشد. شهرستان شاهرود از شمال به استان گلستان و شهرستان میامی، از غرب به شهرستان دامغان و از شرق به استان خراسان رضوی و شهرستان میامی همچنین از جنوب به استان­های خراسان جنوبی محدود می­شود. همچنین این شهرستان در حداقل طول شرقی 54 درجه و 36 دقیقه و حداقل عرض شمالی جغرافیایی 34 درجه و 14 دقیقه قرار داشته و ارتفاع ایستگاه هواشناسی مرکز شهرستان از سطح دریا 1325 متر است (شکل 2).

 

C:\Users\pars novin\Desktop\negaresh.jpg 

شکل2. موقعیت منطقه مورد مطالعه؛ منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

یافته­ها

طبق جدول 2 ویژگی­های فردی پاسخگویان بیانگر آن است که از میان 140 نفر پاسخ­گو در منطقه گردشگری مورد مطالعه، 4/56 درصد مرد بودند. بیشترین پاسخگویان یعنی 7/35 درصد، در رده سنی 31 تا 40 سال قرار داشتند و اکثریت آنان (3/44 درصد) از نظر سطح تحصیلی، دارای تحصیلات لیسانس و بالاتر از آن بودند. بیشتر افراد پاسخ­گو (7/32 درصد) بین 4 تا 7 میلیون تومان درآمد داشتند که اکثریت آنان (4/31 درصد) دارای مشاغل دولتی بودند. اکثریت گردشگران پاسخگو (4/36 درصد) افرادی بودند که برای اولین بار به منطقه مورد مطالعه مراجعه کرده بودند و به مدت چند ساعت در مقصد اقامت داشتند و محل اقامت اکثریت آنان (30 درصد) در اقامتگاه بومگردی بوده است و در نهایت این­که اکثریت گردشگران (3/44 درصد) بصورت خانوادگی به منطقه مورد مطالعه سفر کرده بودند.

جدول 2. ویژگی­های فردی پاسخگویان

مؤلفه

بیشترین

درصد

کمترین

درصد

سن

31-40

7/35

41-50

1/17

تحصیلات

لیسانس و بالاتر

3/44

بی سواد

4/1

ادامه جدول 2. ویژگی­های فردی پاسخگویان

مؤلفه

بیشترین

درصد

کمترین

درصد

جنس

مرد

4/56

زن

6/43

میزان درآمد

بین 4 تا 7 میلیون تومان

7/32

کمتر از 700 هزار تومان

6/3

میزان تردد

اولین بار است دیدن می­کنم

4/36

بیش از یک بار در ماه

9/2

شغل

کارمند

4/31

کشاورز

4/1

متوسط اقامت گردشگر در روستای مقصد

چندساعت

3/39

یک هفته

1/2

محل اقامت گردشگر در روستای مقصد

اقامتگاه بوم­گردی

30

چادر در طبیعت

7/5

نوع سفر به روستای مقصد گردشگری

خانوادگی

3/44

تورهای گردشگری

6/3

                            منبع: یافته­های پژوهش، 1400

 

در پژوهش حاضر جهت سنجش نگرش ایدئولوژیکی گردشگران طبیعت به جاذبه­های طبیعی نواحی روستایی40 مؤلفه/گویه در قالب هفت بعد کمی گردیده است. برای بررسی وضعیت این متغیر در محدوده مورد مطالعه براساس تعداد پاسخگویان که ۱۴۰ نفر می­باشد، از آزمون کای اسکوئر استفاده شده است. با استفاده از آزمون کای اسکوئر، مقدار معناداری برای تمام متغیرها کمتر از 05/0 محاسبه شد (برهانی و دیگران، 2023 و 2024)26. تمامی مؤلفه­ها معنادار بوده و قابلیت تعمیم به کل جامعه را دارد. بررسی تفاوت میانگین نگرش ایدئولوژیکی گردشگران طبیعت به جاذبه­های طبیعی نواحی روستایی در منطقه با اطمینان 95 درصد تصادفی نیست. از میان متغیرهای مورد نظر بیشترین میانگین به ترتیب به نگرش زیباشناختی-روانی با میانگین 78/4 و نگرش اکولوژیکی و حیات­بخشی با میانگین 25/4 اختصاص دارد و کمترین میانگین­ به نگرش اقتصادی و منفعت طلبانه گردشگران به جاذبه­های طبیعی منطقه مورد مطالعه (میانگین 87/1) مربوط است (جدول 3). 

جدول 3. میانگین و کای اسکوئر متغیرهای نگرش ایدئولوژیکی گردشگران طبیعت به جاذبه­های طبیعی 

ابعاد

میانگین

کای اسکوئر

طبیعت محوری

65/3

000/0

انسان محوری

06/3

000/0

مسئولانه

21/4

000/0

خدامحوری

98/3

000/0

اقتصادی و منفعت طلبانه

87/1

000/0

اکولوژیکی و حیات­بخشی

25/4

000/0

زیباشناختی- روانی

78/4

000/0

                                             منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

در جدول 4، میانگین متغیرهای تحقیق به تفکیک روستا آمده است. طبق جدول 4 و شکل 3  میانگین شاخص­های نگرش ایدئولوژیکی گردشگران طبیعت به جاذبه­های طبیعی 68/3 است. بیشترین میانگین نگرش ایدئولوژیکی گردشگران به جاذبه های طبیعی  به روستاهای نگارمن و ابرسیج به ترتیب با میانگین 25/4 و 01/4 و کمترین نگرش ایدئولوژیکی گردشگران به جاذبه­های طبیعی به روستاهای نمدمال و درخانیات به ترتیب با میانگین 24/3 و 37/3 مربوط است. به طور کلی نگرش­های نظری و ایدئولوژیک گردشگران این نواحی در تمامی نگرش­ها در حد متوسط به بالا است.

جدول 4. میانگین متغیرهای تحقیق به تفکیک روستا

روستا

طبیعت محوری

انسان محوری

مسئولانه

خدامحوری

اقتصادی و منفعت طلبانه

اکولوزیکی و حیاتبخشی

زیباشناختی- روانی

نگرش ایدئولوژیکی

مزج

25/4

33/2

71/4

4/4

5/1

5/4

98/4

83/3

علي کاهي

25/4

33/2

86/4

4/4

25/1

5/4

88/4

76/3

ميغان

49/3

05/3

75/3

65/3

45/1

02/4

62/4

43/3

ابرسيج

12/4

63/3

31/4

23/4

68/2

34/4

74/4

01/4

گلستان

75/3

72/2

95/4

67/4

08/2

83/4

93/4

4

نگارمن

29/4

76/3

45/4

54/4

24/2

71/4

84/4

25/4

نمد مال

88/2

17/2

14/4

6/2

5/2

66/4

17/4

24/3

جدول 4. میانگین متغیرهای تحقیق به تفکیک روستا

روستا

طبیعت محوری

انسان محوری

مسئولانه

خدامحوری

اقتصادی و منفعت طلبانه

اکولوزیکی و حیاتبخشی

زیباشناختی- روانی

نگرش ایدئولوژیکی

ده خير

5/3

17/3

29/4

11/4

25/1

5/4

89/4

67/3

جيلان

13/3

94/2

29/4

2/4

5/1

33/4

87/4

62/3

خيج

70/3

92/2

12/4

09/4

66/1

39/4

70/4

63/3

قهيچ

5/3

02/3

12/4

51/4

82/1

18/4

93/4

73/3

تاش

41/3

88/2

61/4

2/4

88/1

5/4

58/4

72/3

اميريه

73/3

68/2

36/4

75/3

60/1

33/4

71/4

58/3

ابر

36/3

2/3

99/3

77/3

92/1

17/4

88/4

61/3

درخانيات

30/3

79/2

98/3

23/3

46/1

04/4

67/4

37/3

قلعه نو خرقان

5/3

87/2

20/4

81/3

47/1

09/4

75/4

53/3

حسين آباد

5/2

33/2

16/4

85/4

04/2

12/4

95/4

56/3

مجموع

57/3

87/2

31/4

06/4

84/1

37/4

77/4

68/3

       منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

img0 

شکل 3. میانگین متغیرهای تحقیق به تفکیک روستا؛ منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

برای بررسی میزان تأثیر هر یک از نگرش­های ایدئولوژیکی گردشگران نسبت به محیط، از آزمون تی­تک نمونه­ای استفاده شد؛ نتایج آزمون در جدول 5 نشان می­دهد، میانگین محاسبه شدۀ ابعاد تحقیق با میانگین فرضی 3 سنجش و ثابت می‌شود که میانگین واقعی نظر پاسخگویان در بعد زیباشناختی-روانی (78/4) بیشتر از میانگین فرضی 3 و در حد زیاد است. بدین ترتیب نگرش زیباشناختی و روانی گردشگران نسبت به محیط زیست بیشترین تأثیر را در رفتار آنان داشته است. اما پایین­ترین میانگین (87/1) به نگرش اقتصادی و منفعت طلبانه اختصاص دارد؛ لذا گردشگران در طبیعت به دنبال منفعت­طلبی و منافع اقتصادی نبودند و این بعد کمترین تأثیر را در نگرش ایدئولوژیکی گردشگران نسبت به محیط، داشته است همچنین میزان معناداری برای تمامی ابعاد (به جز بعد انسان محوری) کمتر از 05/0 و معنادار است، لذا قابلیت تعمیم به جامعه دارد.

جدول 5. رتبه و میانگین رتبه­ای شاخص­های نگرش ایدئولوژیک گردشگران طبیعت

ابعاد تحقیق

میانگین

آماره  t

میزان معناداری

اختلاف میانگین

95% Confidence Interval of the Difference

Lower

Upper

طبیعت محوری

64/3

768/9

000/0

647/0

516/0

778/0

انسان محوری

05/3

648/1

102/0

0976/0

019/0-

241/0

مسئولانه

21/4

02/20

000/0

21/1

087/1

326/1

خدامحوری

98/3

582/12

000/0

979/0

825/0

133/1

اقتصادی و منفعت طلبانه

87/1

017/12-

000/0

130/1-

316/1-

944/0-

اکولوزیکی و حیات­بخشی

25/4

123/25

000/0

252/1

153/1

350/1

زیباشناختی- روانی

78/4

724/50

000/0

775/1

705/1

844/1

            منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

در ادامه جهت سنجش و مقایسه میانگین نگرش ایدئولوژیک گردشگران به جاذبه­های طبیعی با شاخص­هایی که در جدول 6 آورده است از آزمون آماری تی با دو گروه مستقل استفاده شد. جهت انجام آزمون تی دو گروه مستقل، ابتدا بایستی برابری واریانس­ها به کمک آزمون لون بررسی شود. با توجه به جدول 6، سطح معنا­داری آزمون لون در مواردی که  05/0 sig> باشد، آزمون تی با فرض برابری واریانس­ها و در موارد دیگر، آزمون تی با فرض نابرابری واریانس انجام می­شود. طبق جدول 6 میزان معناداری نگرش ایدئولوژیک گردشگران به جاذبه­های طبیعی در دو گروه گردشگرانی که به صورت حرفه­ای در گروه­های گردشگری فعالیت می­کنند و آن­هایی که به صورت حرفه­ای در گروه­های گردشگری فعالیت نمی­کنند  04/0 که کمتر از 05/0 است؛ نشان دهنده تفاوت میان این دو گروه است براین اساس نگرش­های این دو گروه از افراد نسبت به طبیعت متفاوت است. سطح معنی­داری میان دو گروه از گردشگرانی که دوره­های آموزشی خاص در ارتباط با گردشگری گذرانده­اند و آن­هایی که این دوره­ها را نگذرانده­اند با  35/0 که بیشتر از 05/0 است، بیانگر عدم وجود تفاوت بین این دو گروه است بر این اساس می­توان بیان کرد که نگرش­های گردشگرانی که دوره آموزشی خاصی در خصوص گردشگری گذارنده­اند با آن­هایی که اینچنین دوره­هایی را نگذارنده­اند، نسبت به محیط زیست تفاوتی ندارد. همچنین سطح معنی­داری میان دو گروه زنان و مردان با 031/0 که کمتر از 05/0 است، بیانگر وجود تفاوت بین این دو گروه است؛ بنابراین داشتن نگرش­های ایدئولوژیکی به جاذبه­های طبیعی منطقه در بین زنان در رفتار آنان نسبت به محیط تأثیر بیشتری نسبت به مردان دارد.

جدول 6. نتایج مقایسه میانگین نگرش ایدئولوژیکی گردشگران به طبیعت (آزمون تی دو نمونه مستقل)

متغیر

آماره‌های توصیفی

آزمون لون

آزمون تي براي برابري میانگین‌ها

میانگین

انحراف معیار

آماره F

سطح معنی‌دار

آماره  T

درجه آزادی

سطح معنی‌دار

فعالیت به صورت حرفه­ای در گروه­های گردشگری

بله

32/3

806/0

572/2

121/0

برابری واریانس

619/4

134

04/0

خیر

73/2

676/0

گذراندن دوره­های آموزشی خاص در ارتباط با گردشگری

بله

85/3

649/0

295/0

588/0

برابری واریانس

693/0

134

35/0

خیر

67/3

474/0

جنسیت

مرد

55/3

554/0

647/0

423/0

برابری واریانس

02/2-

138

031/0

زن

73/3

519/0

           منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

طبق نتایج یافته­های استنباطی، بررسی رابطه میان متغیرهای فردی (سن، تحصیلات و درآمد) و نگرش ایدئولوژیک گردشگران به جاذبه­های طبیعی براساس جدول 10، نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن (به دلیل ترتیبی بودن متغیرها از آزمون اسپیرمن استفاده شد) نشان می­دهد با توجه به سطح معنی­داری بیشتر از 05/0 میان سطح درآمد، سطح تحصیلات و نگرش ایدئولوژیک گردشگران به جاذبه­های طبیعی رابطه وجود ندارد. اما میان سن و نگرش ایدئولوژیک گردشگران به جاذبه­های طبیعی رابطه­ای مستقیم و مثبت برقرار است به این معنا که با افزایش سن، نگرش گردشگران به طبیعت تغییر می­کند و در رفتارهای زیست محیطی آنان بیشتر تأثیر دارد و همین سبب جلوگیری از تخریب محیط زیست می­شود (جدول 7).

جدول 7- بررسی رابطه بین متغیرهای فردی و نگرش ایدئولوژیک گردشگران به جاذبه­های طبیعی

 

سن

تحصیلات

درآمد

نگرش ایدئولوژیک گردشگران به جاذبه­های طبیعی

ضریب همبستگی

332/0

155/0

12/0-

سطح معنی داری

000/0

187/0

331/0

                     منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

در ادامه جهت بررسی این­که آیا تفاوت معناداری میان نگرش­های ایدئولوژیگی گردشگران نسبت به طبیعت در روستاهای مختلف وجود دارد یا خیر از آزمون F (تحلیل واریانس27) بهره گرفتیم. نتایج حاصل در جدول 8 آمده است.

جدول 8. تحلیل واریانس نگرش ایدئولوژیکی گردشگران به طبیعت بین روستاهای مورد مطالعه

منبع تغییرات

آماره Leven

سطح معنی داری

مجموع مربعات

درجه آزادی

میانگین مربعات

Fآمارۀ

سطح معنی داری

بین گروهی

175/3

000/0

948/9

15

663/0

632/2

002/0

درون گروهی

245/31

124

252/0

 

 

کل

193/41

139

 

 

 

 

        منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

ابتدا جهت بررسی همگنی واریانس بین گروه­ها از آزمون لون28 استفاده شده است که در جدول 8 نتایج برابر بودن واریانس بین گروه­ها نمایش داده شده است که طبق نتایج می­توان گفت بین واریانس گروه­ها اختلاف معنادار وجود دارد و در قسمت مقایسه میانگین29 می­توان از آزمون­های مقایسه میانگین­ها که واریانس بین گروه­ها را مساوی فرض نمی­کنند استفاده نمود، که در اینجا مقایسه آزمون30 به کار گرفته شده است (سجاسی قیداری و دیگران، 2017)31. در ادامه واریانس بین گروه­ها نسبت به واریانس درون گروه­ها سنجیده شده است. همانگونه که مشاهده می­شود میزان معناداری در قسمت بین گروه­ها از 05/0 کوچکتر بوده، بنابراین می­توان گفت که دلیل کافی برای رد فرض صفر وجود دارد. به بیان دیگر نگرش ایدئولوژیکی گردشگران نسبت به جاذبه­های محیطی در روستاهای مورد مطالعه متفاوت است (شکل 4).

img0 

شکل 4. ساختار تفاوت میانگین نگرش­های ایدئولوژیکی گردشگران نسبت به طبیعت در بین روستاهای مورد مطالعه منبع: یافته­های تحقیق، 1400

 

 

نتیجه­گیری و پیشنهادات

با توجه به این که یکی از چالش­های اساسی صنعت گردشگری مدرن در قرن معاصر، تصویر ذهنی حاصل از پایه­های نظری و نگرشی گردشگران است که رفتار آنان را تحت تأثیر قرار می­دهد، لذا هدف پژوهش حاضر ارزیابی و بررسی پایه­های ایدئولوژیک و اثرگذار گردشگران طبیعت در بازدید از مناطق اکوتوریستی می­باشد، نتایج حاصل نشان داد از میان متغیرهای مورد بررسی داشتن نگرش زیباشناختی-روانی گردشگران به طبیعت با میانگین 78/4 بیشترین تأثیر را در رفتار آنان نسبت به محیط­زیست داشته است و گردشگران طبیعت به دنبال منافع اقتصادی در بازدید از مناطق گردشگری نیستند و به عبارت دیگر دارای نگرش منفعت­طلبانه نسبت به طبیعت نمی­باشند. به طور کلی نتایج حاصل از آزمون تی­تک­نمونه­ای نشان داد میزان معناداری در تمامی ابعاد به جز بعد انسان محوری معنادار است و قابلیت تعمیم به جامعه را دارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون تی دو گروه مستقل نشان داد نگرش­های دو گروهی که به صورت حرفه­ای در گروه­های گردشگری فعالیت می­کنند و آن­هایی که به صورت حرفه­ای در گروه­های گردشگری فعالیت نمی­کنند نسبت به طبیعت متفاوت است اما میان گردشگرانی که دوره­های آموزشی خاص در ارتباط با گردشگری گذرانده­اند و آن­هایی که این دوره­ها را نگذرانده­اند تفاوتی نسبت به محیط زیست وجود ندارد. در نهایت طبق نتایج آزمون تی دو نمونه مستقل زنان و مردان نگرش ایدئولوژیکی متفاوتی نسبت به طبیعت داشته که سبب می­شود رفتار آنان نسبت به محیط طبیعی نیز متفاوت باشد. طبق نتایج بدست آمده از آزمون همبستگی پیرسون از میان متغیرهای مورد بررسی که شامل سن، تحصیلات، درآمد فقط متغیر سن دارای رابطه­ای مثبت و مستقیم با نگرش­های ایدئولوژیک گردشگران نسبت به طبیعت می­باشد و بدین ترتیب با بالارفتن سن نگرش به طبیعت تغییر می­کند و در رفتارهای زیست­محیطی گردشگران مؤثر است و در نهایت طبق نتایج حاصل از تحلیل واریانس نشان داد نگرش ایدئولوژیکی گردشگران نسبت به جاذبه­های محیطی در روستاهای مورد مطالعه متفاوت است.

در این راستا طبق نتایج حاصله ضروری است در جهت بالابردن نگرش­های مسئولانه، زیباشناختی- روانی و اکولوژیکی گردشگران اقداماتی توسط مدیران و دست اندرکاران مربوطه صورت گیرد تا بدین ترتیب شاهد حفظ جاذبه­های طبیعی باشیم. لذا در این رابطه پیشنهاداتی ارائه می­گردد:

-       برگزاری دوره­های آموزشی گردشگری مسئولانه به گردشگران طبیعت توسط سازمان­های مربوطه؛

-       افزایش نظارت بر اجرای قوانین زیست­محیطی در مقاصد گردشگری روستایی؛

-       بالابردن سطح فرهنگ و آگاهی مردم (گردشگران و مردم محلی) در ارتباط حفظ محیط­زیست؛

-       تهیه کاتالوگ و بروشورهایی در ارتباط با اصول اخلاقی زیست­محیطی و ارائه آن توسط مدیران روستایی به گردشگران.

منابع

احسانی، امیر هوشنگ و محمدی نهوجی، مقداد. (1390). «برنامه­ریزی و اکوتوریسم پایدار مناطق بیابانی (مطالعه موردی: استان اصفهان)»، دانشگاه آزاد واحد اسلامشهر، دومین همایش ملی جغرافیا و برنامه­ریزی شهری؛ فضای جغرافیایی، رویکرد آمایشی و مدیریت محیط، صص 97- 106.

عابدی سروستانی، احمد؛ شاه ولی، منصور و محقق داماد، سید مصطفی. (1386). «ماهیت و دیدگاه­های اخلاق زیست محیطی با تأکید بر دیدگاه اسلامی». اخلاق در علوم و فن آوری، 2 (1): 59- 72.

افراخته، حسن. (1387). مقدمه­اي بر برنامه­ريزي سكونتگاه­هاي روستايي، تهران: گنج هنر.

افراخته، حسن، خدایی، بهرام، علی. (1390). «ساماندهي گردشگري در تفرجگاه­هاي پيراشهري هماهنگ با ظرفيت تحمل محيطي»، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی دانشگاه تربیت معلم، 17 (20): 69-88.

بدری، علی؛ بیات، ناصر؛ فتاحی، احدالله؛ عبدی، ناصر و باقری، فاطمه. (1394). «بخش­بندی گردشگران روستایی بر اساس انگیزه­های گردشگری (مطالعه موردی: دهستان سروستان، شهرستان بوانات)»، پژوهش­های جغرافیای انسانی، 47 (4): 773- 787.

بنسون، جان. (1382). اخلاق محیط­زیست، مجموعه مقالات و بررسی­ها؛ ترجمه عبدالحسین وهاب زاده، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول.

تاج زاده نمین، ابوالفضل. (1383). «نگرشی بر جایگاه فرهنگ و ضوابط اخلاقی در گردشگری»، فصلنامه مطالعات جهانگردی، 2 (5): 1- 26.

جمعه پور، محمود و نماینده، علی. (1391). «ارزیابی راهبردی توا­ن­های اکوتوریستی و ظرفیت برد گردشگری کویر مرنجاب کاشان»، مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 1 (1): 45-71.

خوش فر، غلامرضا، الحی، صادق و امام قلی، لقمان. (1389). بررسی رفتار مردم نسبت به محیط زیست (مطالعه موردی: مناطق شهری و روستایی استان کردستان)، چهارمین همایش و نمایشگاه تخصصی مهندسی محیط زیست، تهران، https://civilica.com/doc/93228.

داوودی، زینب، ذبیحی، حسین. (1394). «بررسی و نقش اکوتوریسم به عنوان رویکردی نوین در توسعه صنعت گردشگری و بهره­گیری از آن در طراحی مجموعه­های اقامتی- توریستی (مورد مطالعه: منطقه 22 تهران)»، مطالعات آینده­پژوهی و سیاست­گذاری، 1 (1): 33-43.

دلیر، الهه. (1397). ببین رابطه اخلاق سبز و رفتار اکولوژیکی مصرف خانوارهای روستایی(مطالعه موردی: شهرستان خواف)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی گروه جغرافیا.

رحیمی، داریوش و رنجبردستنانی، محمود. (1391). «ارزیابی و اولویت­بندی جاذبه­های اکوتوریسم، روستاهای هدف گردشگری استان چهارمحال بختیاری»، مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، 4 (14): 131-150.

رضوانی، علی اصغر. (1380). «نقش اکوتوریسم در حفاظت محیط زیست»، فصلنامه محیط شناسی، 29 (122): 31-115.

رمضان نژاد، یاسر و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. (1396)‌. «ارزیابی فرهنگ محیط زیستی جامعه در مقاصد گردشگری ساحلی روستایی استان گیلان»، مجله جغرافیای انسانی نواحی ساحلی، 1 (1): 37-56.

زاهدی، محمد و بهرام رنجبریان. (1391). شناخت گردشگری، نشر چهارباغ، چاپ اول.

قدوسی­فر، سید هادی؛ حبیب، فرح و مهتیام شهبازی. (1391). «حکمت خالده و جایگاه طبیعت در جهان بینی و معماری معابد ادیان مختلف»،  باغ نظر، 9 (20): 50-37.

شاه ولی، منصور و قاسمی، علی اصغر. (1396). «تببین پارادایم توحیدی آموزش صیانت از منابع طبیعی و محیط زیست»، پژوهش­های اخلاقی، 7 (4):  1-18.

شبیری، سیدمحمد؛ شمسی پاپکیاده، سیده زهرا و ابراهیمی، هادی. (1392). «اثرات اجرای برنامه­های آموزش زیست محیطی بر طبیعت­گردی (مورد مطالعه : دانش­آموزان مدارس لنگرود)»، مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 2 (7): 162-148.

شیرخدایی، میثم؛ علیزاده ثانی، محسن و آملی دیوا، فهیمه. (1395). «بررسی تصویر مقصد بر رضایت و مقاصد رفتاری در گردشگری سلامت (مورد مطالعه: آبگرم معدنی لاویج)»،  مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 5 (17): 128-145.

قدیری معصوم، مجتبی؛ استعلاجی، علیرضا و پازکی، معصومه. (1394).گردشگری پایدار روستایی و عشایری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.

کاظمی نسب، حسن و نیکنامی، مهرداد. (1394). اثرات طبیعت­گردی بر محیط­زیست؛ فرصت­ها و تهدیدها، همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط زیست پاک، دانشگاه بوعلی سینا همدان، اردیبهشت 94، صص1-10.

رضوانی، محمدرضا و لباف خانیکی، مجید. (1393). «اخلاق گردشگری مدرن رویکردی انتقادی به ابعاد، اصول و آثار اخلاق گردشگری مدرن»، گردشگری شهری ، 1 (1): 47- 61.

شریفی، مرتضی؛ مخدوم، مجید؛ قوام الدین، زاهدی امیری و سبحانی، هوشنگ. (1385). «ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهره­وری انسان از پارک­ها و مناطق حفاظت شده»، محیط شناسی بهار، شماره 39، 118- 101.

مشهدی، علی، فهیمی، عزیز الله. (1388). «ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط زیست (از رویکردهای فلسفی تا راهبردهای حقوقی)»، فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه قم، 7 (3): 195-216.

مصطفوي، حکیمه؛ گوشکی شمسی، احسان و عباسی، محمود. (1391). «اخلاق در گردشگری سلامت»، فصلنامه اخلاق زیستی، 2 (4): 161-180.

نبوی، سید عبدالحسین و شهریاری، مرضیه. (1393). «دین، اخلاق و محیط زیست»، فصلنامه انسان و محیط زیست، شماره 29، صص 69 -84.

ولی زاده، ناصر و بیژنی، مسعود. (1395). «تحلیل مؤلفه­هاي مؤثر بر نگرش زیبایی شناسی محیط زیستی از دیدگاه روستاییان شهرستان میاندوآب»، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزي ایران، 2 (3): 719-730.

 

Althusser, L. (1969). For Marx: New York: Pantheon Books.

Andereck, K. L., & Vogt, C. A. (2000). The relationship between residents’ attitudes toward tourism and tourism development options. Journal of Travel Research, 39(1): 27-36.

Ap, J. (1992). Residents' perceptions on tourism impacts. Annals of Tourism Research, 19(4): 665-690.

Barr, S. (2003). Strategies for sustainability: citizens and responsible environmental behavior, AREA, 35 (3): 227-240

Basri, M. H. (2013). Green Consumption: Searching For Religious Ethics Of Consumption, AL ALBAB - Borneo Journal of Religious Studies (BJRS), 2 (22): 249-256.

Baysan, S. (2001). Perceptions of the environmental impacts of tourism: A comparative study of the attitudes of German, Russian and Turkish tourists in Kemer, Antalya, Tourism Geographies 3(2): 281-235.

Berman, M. G., Kross, E., Krpan, K. M., Askren, M. K., Burson, A., Deldin, P. J., & Jonides, J. (2012). Interacting with nature improves cognition and affects individuals with depression. Journal of Affective Disorders, 140 (3): 300-305.

Borhani, F., Pourezzat, A. A., & Ehsani, A. H. (2024). Spatial Distribution of Particulate Matter in Iran from Internal Factors to the Role of Western Adjacent Countries from Political Governance to Environmental Governance. Earth Systems and Environment, 8(1), 135-164.

Borhani, F., Shafiepour Motlagh, M., Ehsani, A. H., Rashidi, Y., Ghahremanloo, M., Amani, M., & Moghimi, A. (2023). Current status and future forecast of short-lived climate-forced ozone in Tehran, Iran, derived from ground-based and satellite observations. Water, Air, & Soil Pollution, 234(2), 134.

Carrete, L., Castaño, R., Felix, R.,  Centeno, E.,  González, Eva.  (2012). Green consumer behavior in an emerging economy: confusion, credibility, and compatibility, Journal of Consumer Marketing, 29 (7): 470-481,

       Fennell, D., (2006). The Ethics of Excellence in Tourism Research, Journal of Travel Research, 52(4):

Franco, D., Franco, D., Mannino, I., & Zanetto, G. (2003). The impact of agroforestry networks on scenic beauty estimation: the role of a landscape ecological network on a socio-cultural process. Landscape and Urban Planning, 62(3): 119-138.

Gifford, R. (2014). Environmental psychology matters. Psychology, 65(1), 541.

Gunn, C. A. (2002) Tourism planning: basics, concepts, cases: 4th Edition. Taylor and Francis, London, ISBN 0-415-93268-8, ISBN 0-415-93269-6 (pbk).

Holden, A., (2009).  THE ENVIRONMENT-TOURISM NEXUS: Influence of Market Ethics, Annals of Tourism Research, 36 (3): 373-389,

Kamitsis, I., & Francis, A. J. (2013). Spirituality mediates the relationship between engagement with nature and psychological well-being. Journal of Environmental Psychology, 36, 136-143.

Monostori, K., and Horich, B. (2008). Studies environmental awareness: Attitude or action?. Journal of Review of Sociology, 14 (2), 5-31.

Parrinllo’G.L. (1998). Motivation and Anticipation in Post-Industrial Tourism, Annals of Tourism Research, 20 (3): 233, 234.

Peattie, F. (2010). Green Consumption Behavior& Norms, Annual Review of Environment and Resources, Vol. 35 (13):195-228

Porteous, J. D. (2013). Environmental aesthetics: ideas, politics, and planning. Routledge.

Servidio, R. Nicoletta, R. (2012). Tourists' opinions and their selection of tourism destination images: An affective and motivational evaluation, Tourism Management Perspectives, 4:19-27.  

Sojasi Qeidari, H, Mahmoodi, H, Jafari, F. (2017). An Analysis of Entrepreneurial Skills of Women in Rural Areas: A Case Study of Villages in Central District of Fariman, Journal of Rural Research 8 (2), 242-263

T O'Riordan, T. (1977). Environmental ideologies, School of Environmental Sciences, The University of East Anglia, Norwich, England, Environment and Planning, 12 (9): 3-14.

Zhang, J. W., Howell, R. T., & Iyer, R. (2014). Engagement with natural beauty moderates the positive relationship between connectedness with nature and psychological well-being. Journal of Environmental Psychology, 38: 55-63.

 

 

 

 

 

[1] . نویسنده مسئول،                                                                                                                                               Email: tsadeghloo@um.ac.ir

[2] . Servidio & Nicoletta

[3] . Althusser

[4] . Gunn

[5] . TO'Riordan

[6] . los lumsdon

[7] . Andereck& vogt

[8] . Holden

[9] . Parrin

[10] . Zhang et al

[11] . Berman et al

[12] . Porteous

[13] . Gifford

[14] . Franco et al

[15] . Kamitsis and Francis

[16] . Monostori & Horich

[17] . Baysan

[18] . Fennell

[19] . Peattie

[20] . Barr

[21] . Basiri

[22] . Carrete, et al 

[23] . Ap

[24] . SPSS

[25] . Excel 

[26] . Borhani

[27] . ANOVA

[28] . Leven

[29] . Post Hoc

[30] . Games-Howell

[31] . Sojasi Qeidari


رایمگ

سامانه رایمگ تمامی فرآیندهای دریافت، ارزیابی و داوری، ویراستاری، صفحه‌آرایی و انتشار الکترونیکی نشریات علمی را به انجام می‌رساند

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات رایمگ است.
حق نشر © 1403-1396

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره رایمگ| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]