تاثیرات اجتماعی رفتاری باورهای عامیانه در رمانهای محمود دولت آبادی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامی
رجبعلی صلاحی
1
,
علی تسنیمی
2
,
مهیار علوی مقدم
3
,
محمود فیروزی مقدم
4
1 - واحد تربت حیدریه
2 - دانشگاه حکیم سبزواری
3 - دانشگاه حکیم سبزواری
4 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.
کلید واژه: باورها, رمان¬های‌کلیدر, جای‌خالی سلوچ و روزگار سپری شدۀ مردم سالخورده, محمود دولت آبادی.,
چکیده مقاله :
باورهای عامیانه، با فرهنگ هر ملّتی ارتباط مستقیم دارد و یک پدیدۀ روحی-اجتماعی است،معلول زندگی آدمی وعکس العمل اودرمقابله باطبیعت ومحیط اسرارآمیزاوست.آدمی آن گاه که نمی توانست رابطۀ منطقی بین حوادث وپدیده های خارق العاده را بیابد،برای رهایی از آن به ذکراوراد ونجواها می پرداخت تا مصیبت ها را کاهش دهدونتایج دلخواه رااز آن به دست آوردو سبب شد تا به تدریج باورها درذهن اوشکل بگیرد. بیشتر آن ها نیز برخاسته از فقدان دانش کافی مردمان گذشته بوده است.محمود دولت آبادی در رمان های برگزیده از باورهای عامیانۀ فراوانی در لابه لای داستان ها، بجا و به موقع بهره برده است. هدف پژوهش بازتاب باورهای عامیانه دررمان های کلیدر، جای خالی سلوچ و روزگار سپری شدۀ مردم سالخورده است.باورهای عامیانه،جلوه ای از فرهنگ عامّه یا فولکلوراست که درمتن زندگی وفرهنگ ملّت ها جریان داردوبه شکل های گوناگون خود را نمایان می سازد.بررسی باورهای عامیانه به منزلۀ تأییدآن نیست.امّااز توجّه بی شمار عامّه به این عقاید خرافی،چه در حوزۀ ادبیّات وچه درحوزۀ اجتماع در خصوص مسائلی که از قوّۀ درک آن عاجز بوده اند وقادر نبوده اند تفکّری منطقی را برآن حاکم کنند، نمی توان صرف نظر کرد.زیرا بررسی وبازتاب باورها واعتقادات از بسیاری زوایای تاریک زندگی گذشتگان پرده برمی داردوآیندگان رااز پیروی کورکورانه وصحّه گذاشتن براعتقادات بی پایه بر حذر می دارد.در مقالۀ حاضر باورها براساس رمان های برگزیدۀ محمود دولت آبادی استخراج شده است.شواهد، بسیارفراوان بوده که تنها برخی از آن ها به صورت اختصار آمده است.
Folk beliefs are directly related to the culture of every nation because such beliefs are a kind of moral-social phenomenon, which is affected by human life and their reactions to nature and the surrounding mysterious environment. When human could not find any logical relation between extraordinary incidents and phenomenon turned to whispers and prayers to forget calamities and gain desired outcomes. Hence, beliefs were formed in their minds gradually. Most of these beliefs are rooted in a lack of enough knowledge of ancient people. Mahmoud Dowlatabadi used many folk beliefs when required in narratives included in selected novels. This study aimed at reflecting on folk beliefs in his novels named Kelidar, Missing Soluch, and Past Days of Old People. Belief folks manifest the popular culture or folklores existing in the context of life and culture of nations that are represented in various forms. The study of folk beliefs does not mean its approval. However, it is not possible to ignore great attention paid to such superstitions either in literature or community regarding issues that are not understood or perceived based on rational thinking. Examination of and reflection on beliefs clarify many dark sides of ancestors’ lives helping the posterity not to follow such beliefs blindly and not to believe in such superstitions. In this research, the beliefs were collected from selected novels by Mahmoud Dowlatabadi. There are numerous antecedents and evidence, but some of them were chosen and summarized in this paper.
قرآن کریم، (1384)، ترجمۀ مهدی الهی قمشه¬ای، قم: آیین دانش.
اعظمی سنگسری، چراغعلی، (1349)، «باورهای عامیانۀ مردم سنگسر»، هنر و مردم، شمارۀ 92، صص 55-47.
امینی، امیرقلی، (1389)، فرهنگ عوام، چاپ اوّل، تهران: مازیار.
باقی¬زاده، رضا، (1391)، «جن؛ حقیقت و ویژگی¬ها»، کلام اسلامی، سال بیست و یکم، شمارۀ 1، صص 150-125.
برزگر خالقی، محمّدرضا، (1379)، «دیو در شاهنامه»، زبان و ادب، شمارۀ 13، صص 100-76.
بهار، مهرداد، (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، جلد اوّل و دوم، چاپ اوّل، تهران: آگه.
جابز، گوترود، (1370)، سمبل¬ها (کتاب اوّل: جانوران)، ترجمه و تألیف محمّدرضا بقاپور، چاپ اوّل، تهران: مترجم.
جعفری، علی اکبر؛ رضایی، مرجان، (1391)، «بررسی خرافات و زمینه¬های شکل¬گیری آن در ایران تا دورۀ صفویّه»، پژوهش¬های علوم انسانی، سال سوم، شمارۀ 9، صص 44-9.
چهل تن، امیرحسن؛ فریاد، فریدون، (1373)، ما نیز مردمی هستیم، تهران، چشمه و فرهنگ معاصر.
دولت¬آبادی، محمود، (1384)، کلیدر، چاپ هفدهم، تهران، فرهنگ معاصر.
دولت¬آبادی، محمود، (1386)، روزگار سپری شدۀ مردم سالخورده، کتاب اوّل، دوم و سوم، تهران: چشمه.
دولت¬آبادی، محمود، (1391)، جای خالی سلوچ، چاپ هجدهم، تهران: نشر چشمه.
ذوالفقاری، حسن، (1394)، باورهای عامیانۀ مردم ایران، چاپ سوم، تهران، نشر چشمه.
شاله، فلیسین، (1346)، تاریخ مختصر ادیان بزرگ، ترجمۀ منوچهر خدایار محبّی، تهران: طهوری.
شاملو، احمد، (1357)، کتاب کوچه، دفتر اوّل، سوم، چهارم و یازدهم، چاپ اوّل، تهران: مازیار.
شکورزاده، ابراهیم، (1363)، عقاید و رسوم مردم خراسان، چاپ دوم، تهران: سروش.
طوسی، محمّدبن محمود بن احمد، (1345)، عجایب المخلوقات، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
عفیفی، رحیم، (1354)، «در چگونگی تندر و برق و فرو افتادن ستاره»، مجلّۀ جستارهای ادبی، شمارۀ 41، صص 89-83.
قاسمی، حسین، (1389)، «قسمت و سرنوشت»، ادیان و عرفان: معرفت، شمارۀ 158، صص 72-55.
ماسه، هانری، (2535)، معتقدات و آداب ایرانی، ترجمۀ مهدی روشن ضمیر، جلد اوّل، تبریز: مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران.
مکری، آذرخش، (1379)، «تقلید و شناخت در میمون¬ها»، تازه¬های علوم-شناختی، شمارۀ 6 و 7، صص 46-35.
وارینگ، فیلیپ، (1371)، فرهنگ خرافات: عجیب¬ترین خرافات مردم جهان، ترجمۀ احمد حجّاران، چاپ اوّل، تهران: مترجم.
هدایت، صادق، (1356)، نیرنگستان، چاپ اوّل، تهران: جاویدان.
159 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 182- 159
تاثیرات اجتماعی رفتاری باورهای عامیانه
در رمانهای محمود دولت آبادی
رجبعلی صلاحی 1
علی تسنیمی 2
مهیار علوی مقدّم 3
محمود فیروزی مقدّم 4
باورهای عامیانه، با فرهنگ هر ملّتی ارتباط مستقیم دارد و یک پدیدۀ روحی-اجتماعی است،معلول زندگی آدمی وعکس العمل اودرمقابله باطبیعت ومحیط اسرارآمیزاوست.آدمی آن گاه که نمی توانست رابطۀ منطقی بین حوادث وپدیده های خارق العاده را بیابد،برای رهایی از آن به ذکراوراد ونجواها می پرداخت تا مصیبت ها را کاهش دهدونتایج دلخواه رااز آن به دست آوردو سبب شد تا به تدریج باورها درذهن اوشکل بگیرد. بیشتر آنها نیز برخاسته از فقدان دانش کافی مردمان گذشته بوده است.محمود دولتآبادی در رمانهای برگزیده از باورهای عامیانۀ فراوانی در لابهلای داستانها، بجا و به موقع بهره برده است. هدف پژوهش بازتاب باورهای عامیانه دررمان های کلیدر، جای خالی سلوچ و روزگار سپری شدۀ مردم سالخورده است.باورهای عامیانه،جلوه ای از فرهنگ عامّه یا فولکلوراست که درمتن زندگی وفرهنگ ملّت ها جریان داردوبه شکل های گوناگون خود را نمایان می سازد.بررسی باورهای عامیانه به منزلۀ تأییدآن نیست.امّااز توجّه بی شمار عامّه به این عقاید خرافی،چه در حوزۀ ادبیّات وچه درحوزۀ اجتماع در خصوص مسائلی که از قوّۀ درک آن عاجز بوده اند وقادر نبوده اند تفکّری منطقی را برآن حاکم کنند، نمی توان صرف نظر کرد.زیرا بررسی وبازتاب باورها واعتقادات از بسیاری زوایای تاریک زندگی گذشتگان پرده برمی داردوآیندگان رااز پیروی کورکورانه وصحّه گذاشتن براعتقادات بی پایه بر حذر می دارد.در مقالۀ حاضر باورها براساس رمان های برگزیدۀ محمود دولت آبادی استخراج شده است.شواهد، بسیارفراوان بوده که تنها برخی از آن ها به صورت اختصار آمده است.
واژگان کلیدی
باورها، رمانهای‌کلیدر، جای‌خالی سلوچ و روزگار سپری شدۀ مردم سالخورده، محمود دولت آبادی.
[1] . دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.
Email: salahi39407@gmail.com
[2] . عضو مدعو گروه‌زبان‌وادبیات‌فارسی‌واحد تربت‌حیدریه، دانشگاه‌آزاد اسلامی، تربت‌حیدریه، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: a.tasnimi@hsu.ac.ir
[3] . دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
Email: m.alavi.m@hsu.ac.ir
[4] . استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.
Email: firouzimoghaddam@gmail.com
تاریخ دریافت: 18/3/1400 پذیرش نهایی: 2/6/1400
