پژوهشی بر برنامه‌ریزی درسی محیط‌زیست در آموزش‌های مدرسه‌ای و برنامه‌های درسی در ایران
محورهای موضوعی : علوم زیست محیطیعبدالحسین پیشگو 1 , شریفه عزیزی 2 , زیبا بستام 3
1 - آموزش پرورش
2 - دانشگاه پیام نور
3 - دانشکده دکتر معین
کلید واژه: حفظ محیط‌زیست, دوران تحصیلی , نظام آموزش‌وپرورش , ایران ,
چکیده مقاله :
ردپای سابقه آموزش رسمی محیط‌زیست در ایران را می‌توان در نخستین برنامه‌ریزی رسمی یافت. اما در واقع آموزش محیط‌زیست به معنای امروزی خود بیش از سه دهه عمر ندارد. در این مدت تلاش‌هایی برایی وارد كردن موضوعهای محیط‌زیستی در برنامه‌های رسمی كشور انجام شد و موضوعهای محیط‌زیستی در دروس مختلف گنجانیده شد. هدف پژوهش حاضر برنامه‌ریزی درسی محیط‌زیست در آموزش‌های مدرسه‌ای و برنامه‌های درسی در ایران است. پرسش اساسی پژوهش چه راهکارهایی می‌توان برایی بهبود وضعیت موجود حفظ محیط‌زیست در آموزش‌های مدرسه‌ای و برنامه‌های درسی دوران تحصیلی ایران پیشنهاد نمود؟ این پژوهش یک پیمایش کتابخانه‌ای است و اطلاعات موردنیاز برایی پاسخگویی به سال‌ها، از طریق اسناد و مدارک کتابخانه‌ای، گزارش‌های تحقیقی و جستجو در شبکه جهانی اینترنت جمع‌آوری‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که وضعیت موجود حفظ محیط‌زیست در آموزش محیط‌زیست دوره تحصیل ایران علی‌رغم تلاش‌هایی که صورت گرفته چندان خوب نیست و توجهی که سایر کشورهای پیشگام نسبت به حفظ محیط‌زیست در آموزش مدرسه‌ای‌شان دارند، در دوره تحصیلی در ایران مشاهده نمی‌شود. پژوهش حاضر نیز به‌منظور بهبود وضعیت حفظ محیط‌زیست در برنامه‌های درسی در ایران راهکارهایی از قبیل طراحی برنامه درسی آموزش محیط‌زیست، نیازسنجی آموزش زیست‌محیطی، بازنگری اساسی نسبت به محتوای آموزش محیط‌زیست را پیشنهاد می‌نماید.
Traces of the history of formal environmental education in Iran can be found in the first official planning. But in fact, environmental education in its current sense is not more than thirty decades old. During this period, efforts were made to include environmental issues in the official programs of the country, and environmental issues were included in various courses. The aim of the present study is environmental curriculum planning in school education and curricula in Iran. The main question of the research: What solutions can be proposed to improve the current situation of environmental protection in school education and curricula in Iran? This research is a library survey and the information needed to respond to the years has been gathered through library documents, research reports and searches on the World Wide Web. Findings showed that the current situation of environmental protection in environmental education in Iran is not very good despite the efforts made and the attention that other pioneer countries have to environmental protection in their school education is not observed in Iran. The present study also suggests solutions such as environmental education curriculum design, environmental education needs assessment, and a fundamental review of the content of environmental education in order to improve the environmental protection situation in curricula in Iran.
کریمی، بهنام و کیان، مریم،1394،حفظ محیط‌زیست در برنامه‌های درسی دوره ابتدایی ایران،کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی،بابل،https://civilica.com/doc/399287
آرتا، فاطمه، و خوش‌چین، مهرداد. (۱۳۸۳). بررسی و ارزیابی وضعیت آموزش محیط‌زیست ساكنان حوضه آبریز دریاچه ارومیه، خلاصه مقالات برگزیده نخستین همایش ملی- تخصصی آموزش محیط‌زیست ایران. تهران: سازمان حفاظت محیط‌زیست.
احمدی، پروین، سبحانی‌نژاد، مهدی و امیری، مهدی. (۱۳۹۴). سازمان‌دهی میان‌رشته‌ای برنامه درسی با تأکید بر اثربخش‌سازی محتوای دروس، پژوهش‌های آموزش و یادگیری، دوره۲، شماره۶، ص ۹۷-۱۲۲.
پریشانی، ندا، میرشاه جعفری، سیدابراهیم، شریفیان، فریدون و فرهادیان، مهرداد. (۱۳۹۵). بررسی تطبیقی عنصر محتوا در برنامه‌درسی آموزش محیط‌زیست متوسطه دوم ایران و چند کشور منتخب و پیشنهاد رویکرد و محتوای مغفول در برنامه‌درسی آموزش محیط‌زیست ایران، مجله‌ی علوم‌تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره۶، سال۲۳، ص ۱۲۷-۱۵۲.
پریشانی، ندا، میرشاه جعفری، سیدابرای هیم، شریفیان، فریدون و فرهادیان. مهرداد. (۱۳۹۶). بررسی تطبیقی اهداف آموزش محیط‌زیست و فعالیت‌های مرتبط با آن در کشورهای منتخب و ایران در راستای پیشنهاد فعالیت‌هایی برایی ایران، رویکردهای نوین آموزشی، شماره ۱، سال ۱۲، ص ۱-۲۴.
لاهیجانیان، (1393)، سیر تحول و چالش‌های برنامه درسی آموزش محیط‌زیست در ایران
پریشانی، ندا. میرشاه جعفری، سید ابرای هیم. شریفیان، فریدون. فرهادیان، مهرداد. ( ۱۳۹۵) بررسی وضعیت موجود و مطلوب و اهداف کلی برنامه درسی آموزش محیط‌زیست دوره دوم متوسطه ایران بر اساس نظر متخصصان برنامه‌درسی و محیط‌زیست، دوفصلنامه آموزش و یادگیری، دوره ۱۳، شماره ۲، پیایی ۲۴، ص ۴۷-۵۹.
سازمان حفاظت محیط‌زیست (۱۳۸۸). برنامه جامع آموزش همگانی محیط‌زیست (با رویکرد سند چشم‌انداز برنامه توسعه کشور)، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
شبیری، سیدمحمد و حقیقی، فهیمه‌السادات. (۱۳۹۸) برنامه‌ریزی برایی نظام آموزشی و منطبق با نیازهای زیست‌محیطی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام‌نور.
شبیری، سیدمحمد و عبداللهی، سهراب. (۱۳۸۸). نظریه‌ها و کاربردهای آموزش محیط‌زیست. تهران: انتشارات دانشگاه پیام‌نور.
شبیری، سیدمحمد و میبودی، حسین. (۱۳۹۲). ارزیابی آموزش محیط‌زیست در ایران و ارائه پیشنهاداتی برایی بهبود وضعیت موجود، فصلنامه علوم‌محیطی، دوره یازدهم، شماره ۱، ص ۱۱۹-۱۳۰
شبیری، سیدمحمد و رضایی، مهدیه. (۱۳۹۸).بیانیه‌ها و توصیه‌نامه‌های مرتبط با آموزش محیط‌زیست، دانشنامه ایرانی برنامه‌درسی، ص ۱- ۱۳.
شبیری، سیدمحمد و رضایی، مهدیه. (۱۳۹۸). چالش‌های زیست‌محیطی معاصر و نقش برنامه‌ریزی درسی، دانشنامه ایرانی برنامه‌درسی، ص ۱- ۸.
شبیری، سیدمحمد و شمسی، سیده‌زهرا. (۱۳۹۴). تحلیلی بر برنامه‌درسی میان‌رشته‌ای آموزش محیط‌زیست در آموزش عالی، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره هفتم، شماره ۳، ص ۱۲۷-۱۴۵.
فقیهی قزوینی، فاطمه. (۱۳۶۵). آموزش محیط‌زیست در مدارس، مجله تعلیم و تربیت، شماره ۷ و ۸، ص ۱۳۷-۱۶۳.
لاهیجانیان، اکرم‌الملوک. (۱۳۹۰). آموزش محیط‌زیست، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
لوی، اریه. (۱۳۸۲). برنامه‌ریزی‌درسی مدارس. ترجمه فریده مشایخ. تهران: انتشارات مدرسه.
بهنام کریمی ، مریم کیان، مجیدعلی عسکری ، (1396)، طرح آموزش محیط‌زیست برایی دوران تحصیلی ایران
بهمن پورمعصوم،ایراندخت فیاض، سیمین بازرگان،(1395)، شکل گیری سواد زیست محیطی کودکان براساس برنامه درسی راهبردی، برنامه ریزی چندبعدی و بسته یادگیری چندرسانه ای
رهادوست، (1378) شکل گیری سواد زیست محیطی کودکان براساس برنامه درسی راهبردی، برنامه ریزی چندبعدی و بسته یادگیری چندرسانه ای
واریسلی، (2009). شکل گیری سواد زیست محیطی کودکان براساس برنامه درسی راهبردی، برنامه ریزی چندبعدی و بسته یادگیری چندرسانه ای
Chelliah, T. (1985). Approach to Teaching Environmental Education in Schools, Presented at Workshop on Consumers and the Environment for Secondary School Teachers, Kuala Lumpur, Malaysia
Conde, M.C. and Sanchez, J.S. (2010). The school curriculum and environmental education: A school environmental audit experience, International Journal of Environmental & Science Education, Vol. 5, No. 4, 477-494.
Engleson, D.C. (Ed). (1989). A guide to curriculum planning in environmental education. Madison, WI: Wisconsin Department of Public Instruction.
Environmental Educators ’Provincial Specialist Association (E EPSA) and BC Hydro in consultation with the BC Ministry of Education. (2008-2009). The Environmental Learning & Experience Curriculum Maps. Environment & Sustainability Across BC’s K -12 Curricula. Ministry of Education, British Columbia.
Gough, A. and Gough, N. (2013). Environmental education. In Kridel, Craig (Ed.). The SAGE Encyclopedia of Curriculum Studies. New York: Sage Publications.
Hungerford, H.R. and Volk, T.L. (1990). Changing learner behavior through environmental education, Journal of environmental education, 21(3), 8-21.
Maxey Fagan, L. (2015). Elementary School Teachers’ Perception of Art Integration to Improve Student Learning, Doctoral Study Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Education, Walden University.
Monroe, M.C. and Cappaert, D. (1994). Integrating Environmental Education in to the School Curriculum. EE Tool box. AnnArbor, MI: NCEET.
Nag. A. and Vizayakumar. K. (2005). Environmental Education and solid waste Management. Published by New Age International (P) Ltd., Publishers.
North American Association for Environmental Education (NAAEE). (2004). Guidelines for Excellence Environmental Education Materials for students, parents, educators, home schoolers, administrators, policy makers, and the public, Web site: www.naaee.org, www.eelink.net
North American Association for Environmental Education (NAAEE). (2010), Excellence in Environmental Education: Guidelines for learning (K-12) Excellence summary & self-Assessment tool, an easy- to- use outline listing the guidelines and a set of checklists for analyzing educational activities.
Palmer, J.A. (1998). Environmental Education in the 21st Century Theory, Practice, Progress and Promise, London, Routledge.
Schlesinger, W.H. (2004). Environmental education for a sustainable future. Applied Environmental Education & communication, 3(2), 1–3.
Shobeiri. SM. Meiboud, H. and Ahmadi Kamali, F. (2014). The brief history of environmental education and its changes from 1972 to present in Iran, International Research in Geographical and Environmental Education, Vol 23, 1-16.
Stapp, W. (1969). The Concept of Environmental Education. Environmental Education, l (l), 30-31.
Sumner, J. (2003). Environmental adult education and community sustainability. New directions for adult and continuing education, Fall (99), 39-45.Sustainable Future.’’ Biosciences 51, 36–42.
Tomlins, B, and Froud, K. (1994). Environmental education: teaching approaches and students attitude: a briefing paper, Slough: NFER.
