تحلیلی بر کارآمدی اقدامات ملی انجام شده در حوزه همکاری دانشگاه و صنعت؛ شناسایی، اولویت¬بندی و ارائه راهکارها جهت تعالی
محورهای موضوعی : تخصصی
سید مسعود قریشی
1
,
مهدی مجیدپور
2
,
بابک نگاهداری
3
,
مرتضی موسی خانی
4
1 - دانشجوی دکتری، گروه کارآفرینی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2 - دانشیار، گروه مدیریت کسب و کار، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه زیست فناوری پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، تهران، ایران
4 - استاد، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: همکاری دانشگاه و صنعت, علم و فناوری, تجاری سازی, سیاست علم و فناوری, تحقیق و توسعه,
چکیده مقاله :
در اسناد بالادستی کشور، به موضوع پاسخگويي مراکز علمي و پژوهشي به تقاضاي صنایع و سازمان ها، تاکيد فراوان شده است؛ در دهه های اخیر، اقدامات ملی متعددی در راستای ارتباط دانشگاه و صنعت انجام شده که نیاز است این اقدامات مورد ارزیابی قرار گیرند. بر این اساس در مقاله جاری، دو هدف عمده پیگیری می شود؛ یکی کشف میزان تحقق اهداف و کارکردهای پیش بینی شده برای اقداماتی که در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت صورت گرفته است و دیگری ارائه راهکارهایی اجرایی جهت اصلاح مسیر فعلی و در نتیجه حرکت به سمت تعالی در عملکرد ارتباط دانشگاه با صنعت. در این پژوهش، با استفاده از روش هایی چون مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با خبرگان و گروه متمرکز، ابتدا اقدامات صورت گرفته در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت و معیارهای کارآمدی این اقدامات احصاء شده و سپس با نظر سنجی از خبرگان، میزان کارآمدی هر اقدام از نظر هر معیار و نیز میزان تحقق هر معیار از نظر اقدامات انجام شده، احصا و با استفاده از روش میانگین آماری، تحلیل شدند. بر اساس نتایج حاصل شده، به طور کلی می¬توان گفت که هیچ یک از اقداماتی که تا به حال در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه صورت پذیرفته است، کارآمدی مطلوبی نداشته¬اند و همچنین معیارهای کارآمدی نیز در اکثریت اقدامات اجرایی به اندازه قابل قبولی محقق نشده¬اند. در پایان پیشنهاد شد اقداماتی که امتیاز کمتر از 2 را دارند جهت صرفه جویی متوقف شود و اقداماتی جدیدی همچون ایجاد رابطه بلند مدت و پایدار با صنعت و انتخاب شرکای استراتژی از صنعت، خصوصی سازی دفاتر ارتباط با صنعت در دانشگاه، معرفی توانمندی ها و فناوری های ایجاد شده در دانشگاه در قالب پلتفرم های اجتماعی و رسانه، بهره گیری از ظرفیت بروکرها و صندوق های مالی و خطرپذیر پیشنهاد شد
In the upstream documents of the country, the issue of responding to scientific and research centers to the demand of industries and organizations has been emphasized; Therefore, the cooperation between the university and industry has become very important. Numerous national measures have been taken in cooperation with the university and industry, which need to be evaluated. Two main goals are pursued; One is to discover the extent to which the goals and functions of the actions taken in the field of university-industry relations have been achieved, and the other is to provide executive solutions to improve the current path and move towards the excellence of university-industry cooperation. In this research, using methods such as library studies, interviews with experts and the focus group, first the measures taken in the field of cooperation between the university and the statistics industry and then by surveying experts, the effectiveness of each measure in terms of each criterion and The rate of fulfillment of each criterion was calculated in terms of measures taken and analyzed using statistical mean method. It can be said that none of the measures that have been taken so far in the field of industry-university relationship have had the desired efficiency and also the efficiency criteria have not been met to an acceptable level in most of the executive measures. At the end, several proposals were presented, including the establishment of the executive headquarters of university-industry cooperation and the privatization of offices related to industry and university entrepreneurship
1. Dahlander, L. and M.G.J.R.p. Magnusson, Relationships between open source software companies and communities: Observations from Nordic firms. 2005. 34(4): p. 493-481.
2. Mascarenhas, C., et al., University–industry cooperation: A systematic literature review and research agenda. 2018. 45(5): p. 718-708.
3. رومانی، آرش و علی احمدی، حسین؛ استخراج موانع و قوانین طراحی سامانه الکترونیکی ارتباطی صنعت و دانشگاه ها در ایران، اولین کنفرانس ملی مدیریت و مهندسی پیشرفت. 1395.
4. نوروزی چاکلی، عبدالرضا و طاهری، بهجت؛ تحلیل مقایسه ای رابطه دانشگاه و صنعت در ایران و ترکیه: مطالعه علم سنجی، علم سنجي كاسپين، 1394، دوره 2 , شماره 1، از صفحه 39 تا صفحه 49 .
5. Perkmann, M., et al., How should firms evaluate success in university–industry alliances? A performance measurement system. 2011. 41(2): p. 216-202.
6. Ardito, L., et al., The role of universities in the knowledge management of smart city projects. 2019. 142: p. 321-312.
7. مهدی، رضا و شفیعی، مسعود؛ ریشه یابی سست پیوندی دانشگاه ایرانی با صنعت از دیدگاه خبرگان آموزش عالی. دو فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، 1400، دوره 10، صص 39-54
8. Giuliani, E. and V.J.R.p. Arza, What drives the formation of ‘valuable’university–industry linkages?: Insights from the wine industry. 2009. 38(6): p. 906-921.
9. Bettis, R.A. and M.A.J.S.m.j. Hitt, The new competitive landscape. 1995.16 (S1): p. 19-7.
10. جعفرنژاد، احمد؛ مهدوی، عبدالمحمد و خالقی سروش، فریبا؛ بررسی موانع و ارایه راهکارهای توسعه روابط متقابل صنعت ودانشگاه در ایران. فصلنامه دانش مدیریت، 1384.
11. شفیعی، مسعود؛ طرح پژوهشي ارتباط دانشگاه و صنعت؛ چالش ها، ظرفيت ها و راهکارها، مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسالمي،تهران، 1398.
12. صمدی میارکلایی، حمزه و صمدی میارکلایی، حسین؛ نظریه¬ها و الگوهای ارتباط میان دانشگاه ها و صنعت در اقتصاد دانش بنیان. 1392، دوره 9 , شماره 35 ; از صفحه 59 تا صفحه 70 .
13. محمد هاشمی، زهرا؛ ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت با تکیه بر نقش نهادهای میانجی (موردپژوهی:کانونهای هماهنگی دانش، صنعت و بازار)، رهیافت، 1396، دوره 27 , شماره 66 ; از صفحه 75 تا صفحه 88 .
14. محمدعلی, ن., اكوسيستم ارتباط دانشگاه و صنعت؛ رويکردها، الگوها و راهکارها، وزارت علوم و تحقيقات و فناوري. 1397، پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي،: تهران.
15. حسان،رضا؛ شریف زاده، رحمان و کریمی، المیرا؛ ارتباط صنعت و دانشگاه؛ بررسی و تحلیل ابزارهای سیاستی در قوانین و مقررات ایران، فصلنامه سیاستگذاری عمومی. 2021، 7(2): p. 145-166.
16. Narimani, A.R., et al., Identifying External Organizational Barriers and Factors of Commercialization of Humanities Research at Universities %J Journal of Management and Development Process. 2017. 30(1): p. 110-81.
17. Berbegal-Mirabent, J., J.L.S. García, and D.E.J.J.o.B.R. Ribeiro-Soriano, University–industry partnerships for the provision of R&D services. 2015. 68(7): p. 1413-1407.
18. Yalçıntaş, M., et al., University-industry cooperation interfaces in Turkey from academicians’ perspective. . 195: p. 62-71.
19. کرنوکر، مرضیه؛ نیک پی، ایرج؛ معدن دارآرانی، عباس، صحرایی بیرانوند، مهدی؛ شناسایی چالش های موثر بر ارتباط دانشگاه لرستان با بخش صنعت، دومین کنفرانس بین¬المللی نوآوری در مدیریت کسب و کار و اقتصاد، 1398، دانشگاه لرستان.
20. ثقفی، مهدی؛ بنی هاشمی، سید علی؛ محمدزاده، سید علی¬رضا؛ ارزیابی موانع ارتباط دان شگاه با صنعت در راستای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی، فصلنامه صنعت و دانشگاه، 1399، صص 1-13.
21. Namdarian, L., A.J.J.o.S.i.L. Naimi-Sadigh, and I. Science, Strategic Planning for Commercialization of Research Findings in Iran: The Case Study of IranDoc. 2020. 12(4): p. 11-24.
22. سیدنقوی، میرعلی؛ پوربهروزان، علی و سراجی، رضا؛ شناسایی علل ارتباط ضعیف دانشگاه با صنعت و ارائه راهکارهای بهبود آن، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و ششم، پاییز 1398 شماره 99، صص 35-61.
23. طرح تحول در همکاری های دانشگاهها و موسسات پژوهشی و فناوری با جامعه و صنعت، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 1398.
24. شفیعی، مسعود؛ موسوی، سید عبدالرضا؛ تحلیل محتوای موانع، فرصتها و راهکارهای توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه در پانزده کنگرهی سه جانبه، نشریه نوآوری و ارزش آفرینی تابستان 1392 ،شماره 3 (دوره دو).
25. پورعزت، علی اصغر و حیدری، الهام؛ شناسایی و دسته¬بندی چالش¬ها و موانع تجاری سازی دانش با استفاده از روش کیو، پاييز 1390 , دوره 4 , شماره 1 ; از صفحه 49 تا صفحه 62 .
26. راعی دهقی، مرتضی؛ شناسایی و رتبه بندی موانع تجاری¬سازی تحقیقات دانشگاهی (مورد مطالعه: دانشگاه اصفهان)، 1398، دوره 30 , شماره 117 ; از صفحه 69 تا صفحه 86 .
27. حسنقلی پور، حکیمه؛ قلی پور، آرین؛ محمدی قاضی محله، مهدی و روشندل اربطانی، طاهر؛ الزامات، ضرورتها و مکانیزمهای تجاریسازی دانش در دانشکدههای مدیریت، مدیریت بازرگانی، سال دوم، زمستان 1389،شماره 6.
28. صراطی شیرازی، منصوره؛ عصاره، فریده؛ فرج پهلو، عبدالحسین؛ بررسی ارتباط میان هم‌انتشاری دانشگاه صنعت و تجاریسازی دانش دانشگاهی در قالب اسپین‌‌آف در ایران، پژوهش نامه علم سنجی. 2017. 3(6): p. 135-146.
29. فكور، بهمن و حاجي حسيني، حجت اله، کارآفرینی دانشگاهی و تجاری سازی نتایج تحقیقات در دانشگاه های ایران (مطالعه موردی 7 دانشگاه مهم کشور)، 1387، دوره 1 , شماره 2 ; از صفحه 59 تا صفحه 70 .
30. ندیرخانلو، سمیرا؛ پورعزت، علی اصغر و قلی پور، آرین؛ تدوین الگوی انتقال تجاری دانش و الزامات کارآفرینی دانشگاهی - بر اساس مقایسه روش های پنج دانشگاه معتبر جهان، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران. 1387.
31. Bandarian, R.J.J.o.s. and t. policy, Measuring Commercial Potential of Technology with fuzzy Logic. 2008.1(1).
32. صفری، سعید؛ سنجش، ارزیابی و تبیین محرک ها و موانع تجاری سازی علم و فناوری در دانشگاه (مورد مطالعه دانشگاه شاهد)، دوره 5، شماره 10، پاییز و زمستان 1398، صفحه 89-124.
33. باقری¬نژاد، جعفر؛ سیستم ارتباط دانشگاه و صنعت برای توسعه فناوری در ایران، ساز و کارها و پیشنهادها، 1387، دوره 1، شماره 1 ، از صفحه 1 تا صفحه 14.
34. فائض، علی و شهابی، علی؛ ارزیابی و اولویت بندی موانع ارتباط دانشگاه و صنعت (مطالعه موردی شهرستان سمنان، فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی. 2010. 4(2): p. 97-124.
35. Oliver, C.J.A.o.m.r., Determinants of interorganizational relationships: Integration and future directions. 1990. 15(2):P, 265-241.
36. Edgar, G. and O.A.J.J.o.t.K.E. Kharazmi, Systems Evaluation of University-Industry Collaboration Efficiency in Iran: Current Situation and Proposed Policy Framework. 2022:P,31-1.
37. امين بيدختي علي اكبر؛ نعمتي، محمدعلي؛ رضايي، علي¬محمد و محمدي حسيني سيداحمد؛ طراحی مدلی به منظور تحلیل سطح همکاری دانشگاه و صنعت با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری، فصلنامه نوآوری و
ارزش¬آفرینی، بهار و تابستان 1396 , دوره 6 , شماره 11 ; از صفحه 1 تا صفحه 21 .
38. خبرگزاری فارس؛ رتبه ایران در شاخص ارتباط صنعت با دانشگاه چگونه ارزیابی میشود،1400، https://www.farsnews.ir/news/14001203000528/
39. خلیلی کندرود، اصغر، و شفیع زاده، حمید. ،1390 ،
چالشهای نهادینه کردن فرهنگ پژوهش در دانشگاه ها. پژوهشنامه. 85(1 ،)73 –100.
تحلیلی بر کارآمدی اقدامات ملی انجام شده در حوزه .../ مهدی مجیدپور و همکاران 9
|
*سیدمسعود قریشی ** مهدی مجیدپور *** بابک نگاهداری **** مرتضی موسیخانی
* دانشجوی دکتری، گروه کارآفرینی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران smgh@aut.ac.ir
** دانشیار، گروه مدیریت کسب و کار، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تهران، ایران mmajidpour@aut.ac.ir
*** دانشیار، گروه زیست فناوری پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، تهران، ایران b-negahdari@sina.tums.ac.ir
**** استاد، گروه مدیریت دولتی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران mousakhani@srbiau.ac.ir
تاریخ دریافت: 16/12/1400 تاریخ پذیرش: 17/10/1401
صص: 1- 14
چکیده
در اسناد بالادستی کشور، به موضوع پاسخگويي مراکز علمي و پژوهشي به تقاضاي صنایع و سازمانها، تاکيد فراوان شده است؛ در دهههای اخیر، اقدامات ملی متعددی در راستای ارتباط دانشگاه و صنعت انجام شده که نیاز است این اقدامات مورد ارزیابی قرار گیرند. بر این اساس در مقاله جاری، دو هدف عمده پیگیری میشود؛ یکی کشف میزان تحقق اهداف و کارکردهای پیش بینیشده برای اقداماتی که در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت صورت گرفته است و دیگری ارائه راهکارهایی اجرایی جهت اصلاح مسیر فعلی و در نتیجه حرکت به سمت تعالی در عملکرد ارتباط دانشگاه با صنعت. در این پژوهش، با استفاده از
روشهایی چون مطالعات کتابخانهای، مصاحبه با خبرگان و گروه متمرکز، ابتدا اقدامات صورت گرفته در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت و معیارهای کارآمدی این اقدامات احصاء شده و سپس با نظر سنجی از خبرگان، میزان کارآمدی هر اقدام از نظر هر معیار و نیز میزان تحقق هر معیار از نظر اقدامات انجامشده، احصا و با استفاده از روش میانگین آماری، تحلیل شدند. بر اساس نتایج حاصل شده، به طور کلی میتوان گفت که هیچ یک از اقداماتی که تا به حال در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه صورت پذیرفته است، کارآمدی مطلوبی نداشتهاند و همچنین معیارهای کارآمدی نیز در اکثریت اقدامات اجرایی به اندازه قابل قبولی محقق نشدهاند. در پایان پیشنهاد شد اقداماتی که امتیاز کمتر از 2 را دارند جهت صرفه جویی متوقف شود و اقداماتی جدیدی همچون ایجاد رابطه بلند مدت و پایدار با صنعت و انتخاب شرکای استراتژی از صنعت، خصوصیسازی دفاتر ارتباط با صنعت در دانشگاه، معرفی توانمندیها و فناوری های ایجاد شده در دانشگاه در قالب پلتفرمهای اجتماعی و رسانه، بهرهگیری از ظرفیت بروکرها و صندوقهای مالی و خطرپذیر پیشنهاد شد.
واژههای کلیدی: همکاری دانشگاه و صنعت، علم و فناوری، تجاریسازی، سیاست علم و فناوری، تحقیق و توسعه.
نوع مقاله: علمی
1- مقدمه
اساساً به نظر میرسد نقطه شروع تجاريسازي دانش و فنـاوري یا موضوع همکاری بین دانشگاه و صنعت (UIC1)
نویسنده عهدهدار مکاتبات: مهدی مجیدپور Mmajidpour@aut.ac.ir |
اقصاد شکوفا و سطوح نواوری کشورهای پیشرفته (توسعه یافته) نشان میدهد که تولید دانش و کاربست آن در فعالیتهای صنعتی، یکی از مهمترین عوامل کسب مزایای رقابتی در بازارهای جهانی توسط این کشورها بوده است [2]. اگر بخواهیم خلا بین دانشگاهها با صنایع و سازمانها را بر طرف کنیم، چارهای جز برقراری ارتباط نداریم [3, 4].
همکاری بین دانشگاهها و صنعت به طور گسترده‌ای به عنوان یک رویکرد جهت بهبود نوآوری در اقتصاد از طریق تسهیل جریان دانش و تجربه، میان بخشهای مختلف نگریسته میشود [5] و مهمترین موضوع در برنامههای علم و فناوری تعدادی کشورهای توسعهیافته و در حال توسعه به شمار میآید [6]. دانشگاه و صنعت، دو رکن مهم و اساسی توسعه در هر جامعهای محسوب میشوند و از این رو، موضوع ارتباط این دو، مورد توجه صاحبنظران و برنامهریزان کشورهای مختلف به ویژه کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است. در کشور ایران، دانشگاهها به طور سنتی در سامان دادن پژوهش نقش اول را دارا هستند. این بدان علت است که تا کنون مشارکت بخش خصوصی و صنایع در فعالیتهای پژوهشی چندان چشمگیر نبوده و اصولاً بافت صنعت ایران به علت وابستگی گسترده به خارج از کشور در ابعاد مختلف، مانع رشد تحقیقات گردیده است. البته این واقعیت را نمیتوان نادیده گرفت که امکانات بالقوه و بالفعل پژوهشی کشور، به طور سنتی در دانشگاهها ذخیره شده است. حتی اعضای فعال و سطح بالای مراکز تحقیقات دولتی و خصوصی را نیز همین دانشگاهیان تشکیل
میدهند که به اشکال مختلفی چون پاره وقت، مأمور و غیره با مراکز تحقیقاتی همکاری میکنند. صنعت نیز اگر بخواهد خود اتکا باشد، نیازمند به تحقیق و توسعه است. این نیاز و آن توانایی حلقههایی هستند که دو سر زنجیر ارتباط را به هم متصل میکنند. حال اگر این اتصال صورت نگرفته، یا ضعیف بوده است، باید دلایل آن را جستجو کرد و در صدد رفع آن برآمد.
پیوند دانشگاهها با صنعت نهتنها برای ایفای مسئولیت اجتماعی و شهروندی علمی، بلکه برای تحول سازمانی و نهادی، توسعه برنامههای درسی، یادگیری اثربخش دانشجویان، توسعه روزافزون و هدفمند هیئت علمی، تقویت سبکها و تواناییهای مدیریتی و بهسازی منابع انسانی نظام دانشگاهی، الزامی است [7]. ارتباط دانشگاه و صنعت، مصداق همراهی علم و عمل است. دانشگاه و مراکز پژوهشی وابسته به آن، هسته اصلی تولید علم در کشور بوده و صنایع مختلف مصداق اصلی عملگرایی هستند و این بخشهای مختلف صنعتی هستند که عملاً چرخ تولید و توسعه ملی را در زمینههای اقتصادی به حرکت در میآورند. لذا میتوان یکی از مصداقهای بارز و مهم همراهی علم و عمل را، تقویت و هدایت بهتر ارتباط دانشگاه و صنعت دید.
شکل جایگاه دانشگاه در توسعه اقتصادی - ملی را نشان میدهد
شکل 1. نقش دانشگاه در توسعه اقتصادی - ملی
2- پیشینه تحقیق
افزایش همکاریهای صنعت و دانشگاه در سالیان اخیر، به دلیل وجود فشارهایی که بر صنعت و دانشگاه ها وجود دارد، رخ داده است [8]. برای صنعت، این فشارها، شامل تغییرات سریع فناورانه، چرخه‌های عمر کوتاه‌تر محصول و رقابت شدید جهانی است که محیط رقابتی فعلی را برای اکثر شرکت‌ها بهطور بنیادی تغییر داده است. برای دانشگاهها نیز، فشارها شامل رشد دانش جدید و چالش افزایش هزینه‌ها و مشکلات تأمین مالی بوده است که بار منابع زیادی را بر دانشگاهها تحمیل کرده است تا به دنبال روابط با شرکت‌ها باشند تا بتوانند در تمام زمینههای علمی در لبه پیشرو باقی بمانند [9]. شکل 2، نحوه تعامل دانشگاه و صنعت را نشان میدهد.
شکل 1. نحوه تعامل دانشگاه و صنعت [10]
2-1- اقدامات انجامشده در حوزه ارتباط دانشگاه و صنعت در ایران
در يك نگاه كلي، ميتوان پيشينه ارتباط دانشگاه و صنعت را در ايران به چهار دوره تقسيمبندي كرد [11-13]:
1. از بدو تأسيس تا ابتداي دهه 1340: در اين دوره ارتباط دانشگاه و صنعت بيشتر فردي، غيررسمي و مقطعي بود و به دليل ناتوانايي دانشگاهها در پاسخ به نيازهاي جامعه و صنعت، برخي نهادها و سازمانها، خود به ايجاد مراكز آموزشي براي تربيت نيروي انساني مورد نياز اقدام كردند.
2. دهههاي 1340 و 1350: بهرغم گسترش مراكز دانشگاهي و اعزام دانشجويان توسط تعدادي از دانشگاهها به واحدهاي صنعتي براي كارآموزي، برنامه مشخصي
بهمنظور توسعه اين ارتباط وجود نداشت.
3. دهه 1360: از مهمترين تلاشهای اين دوره ميتوان به تشکيل دفتر مركزي ارتباط با صنعت (1362) و شوراي هماهنگي دفاتر ارتباط دانشگاه با صنعت (1365) در وزارت فرهنگ و آموزش عالي بهعنوان نخستين تعاملات
سازمانيافته ميان دانشگاه و صنعت اشاره كرد كه در
سالهاي بعد اين دفتر به سازمان پژوهشهاي علمي و صنعتي ايران انتقال يافت.
4. از دهه 1370 تا 1390: ازجمله برجستهترين ويژگيهاي اين دوره ميتوان به توسعه علم، فناوري، نوآوري و كارآفريني در كشور اشاره كرد و از مهمترين اقدامهاي آن شکلگيري شوراي عالي علوم، تحقيقات و فناوري (عتف) در سال 1383 براساس ماده (3) قانون اهداف، وظايف و تشکیلات وزارت علوم، تحقيقات و فناوري است. اين شورا يکي از مهمترين نهادها در حوزه سياستگذاري علم، فناوري و نوآوري در سطح ملي محسوب ميشود. شکلگيري معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در سال 1386 در راستاي گسترش اقتصاد دانشبنيان و توسعه علمي و فناوري در كشور و حمايت از توسعه شركتهاي دانشبنيان و همچنين پيدايش مراكز حمايتي از شركتهاي فوق و كارآفرينان شاغل در آنان نظير شهركهاي علمي و تحقيقاتي و پاركها و مراكز رشد علم و فناوري و ساير مراكز مشابه از ديگر اقدامات در اين خصوص است. شايان ذكر است كه مراكز مشابه ديگري نظير مراكز خدمات فناوري، مجتمعهاي فناوري، شهرهاي علم و فناوري و شتابدهندهها نيز طي سالهاي اخير در كشور ايجاد و گسترش يافتهاند. ازجمله اقدامات ديگر، توسعه پژوهشگاهها و آزمايشگاههاي تخصصي در دانشگاهها است [14].
با بررسي روند تحولات ارتباط بين صنعت و دانشگاه در ایران و سير تكاملي ترسيم شـده به این نتيجه ميرسيم که در دورههای مختلف در کشور، سياستها، برنامهها و نهادهای واسط مطابق گونههای اول، دوم و سوم مدل مارپيچ سـهگانـه طراحي و اجرا شدهاند. همسویي پنج دوره ذکر شده با گونههای مارپيچ سهگانه و مدلهای نوآوری را ميتوان به جدول 1صورت نشان داد [11].
جدول 1. بررسي دورههاي تحولات ارتباط بين دانشگاه و صنعت در ايران براساس مارپيچ سهگانه [11]
|
|
برای مواجهه با مسئله ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه در چهار دهه اخير راهکارهايی در قالب اسناد قانوني برنامههاي پنجساله، قوانين بودجههاي سنواتي، قانون اهداف، وظايف و تشکیلات وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، تأسيس نهادهاي واسط، واگذاري اختيارات و تصويب اسناد سياستي و ... تدارك ديده شده است. با بررسي عميق سازوكارها و راهکارهاي ارتباط دانشگاه با صنعت و جامعه در ايران، مشخص ميشود كه غالب راهکارها و سازوكارهاي موجود، دستوري و در برخي موارد مبتني بر توصيه بودهاند [11].
حسان و همکاران به شناسایی شناسایی وضعیت ابزارهای سیاستی موثر در ارتقای ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران پرداختهاند. [15, 16].
سازمانOECD2 ابزارهای سیاستی مختلف را برای ایجاد ارتباط صنعت و دانشگاه در سه زیر بخش شامل مالی، مقرراتی و نرم شناسایی کرده است که در آورده شده است.
جدول 2. ابزارهای سیاستی برای ایجاد ارتباط صنعت و دانشگاه
نوع | عنوان | |
مالی | گرنت و یارانه برای تحقیق و توسعه | |
معافیت مالیاتی | ||
حمایت مالی در گسترش صندوق های مالی | ||
توسعه مدل های تامین کننده مالی | ||
مقرراتی | قوانین مربوط به مالکیت معنوی | |
قوانین مربوط به شرکتهای زایشی توسط دانشگاهیان | ||
قوانین ارتقا اساتید و محققان | ||
نرم | شبکهسازی | |
برنامههای آموزشی | ||
دستورالعملهای داوطلبانه، استانداردها و قوانین رفتاری | ||
یکی از اقدامات مثبت وزارت علوم، انتشار سالانه اقدامات، تجارب و الگوهای موفق دانشگاهها و پژوهشــگاههای کشــور در توسعه همکاری با جامعه و صنعت است که این کار از سال 1397 شروع شدهاست. برای مثال میتوان به تجربه راهاندازی دفتر انتقال فناوری (بازاریابی یا
تجاریسازی) در دانشگاه صنعتی امیرکبیر اشاره کرد.
2-2- موانع توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت
پژوهشگران، پژوهشهای متعددی را برای تبیین عوامل مؤثر، ساز و کارها، چالشها و موانع ارتباط صنایع و دانشگاهها در کشورهای خود انجام دادهاند. برای مثال بربگال و همکاران3، به مقایسه نسبی مشارکتها و رابطه میان دانشگاه و صنعت در کشورهای ایتالیا و کنیا پرداختهاند و نشان دادهاند که دانشگاههای ایتالیا محافل و مجامع ارتباطی و اشتراکی بیشتری نسبت به کنیا داشته که همین موضوع میتواند یکی از عوامل تأثیرگذار بر بازده متفاوت همکاریهای این دو کشور باشد [17]. یالچینتاش و همکاران4 نیز به شناسایی روشهای بهینه انتقال دانش از دانشگاه به صنعت و خلاصهسازی جنبههای مثبت و منفی درک شده از رابطهای میان صنعت و دانشگاه و ارائه راهکارهایی برای اجرای مناسب انتقال دانش از دانشگاه به صنعت در صنایع ترکیه پرداختهاند [18].
در ایران، بخشی از پژوهشهای حوزه ارتباط صنعت و دانشگاه، موانع قانونی و سیاستی را برای ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران شناسایی کردهاند [15, 19-21]. این پژوهشها و پژوهشهای مشابه، ضعف در ابزارهای سیاستی و قوانین را بهعنوان مانعی بر سر راه ارتباط دانشگاه و صنعت تبیین کردهاند [20]. پژوهش حسان و همکاران [15] میتواند اولین گام برای طراحی سیاستهای جدید در این حوزه باشد. حسان و همکاران در نهایت پس از بررسی 41 ماده قانونی نتیجه گرفتند که حدود 86 درصد از قوانین تنها به شکل غیرمستقیم و ظرفیتدار به ارتقای ارتباط صنعت و دانشگاه ربط دارند [15, 16].
سید نقوی و همکاران، سه علت اصلی ارتباط ضعیف دانشگاه و صنعت را، دانشکدههای تکبعدی، صنعت سطحینگر و دولت غافل از بسترسازی دانسته و به ارائه راهکارهایی چون: صنعت محور کردن دانش، دانشبنیان کردن صنعت و بسترسازی قانونی دولت اشاره کردهاند [22].
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارش خود به ارائه موانع و راهکارهای بهبود ارتباط دانشگاه و صنعت با تمرکز بر فعالسازی نهادهای واسط پرداخته است و در این گزارش به نقش واسطه گرهای اولیه که منظور دفاتر ارتباط با صنعت، پارکهای علم و فناوری و پژوهشکده ها می باشد اشاره شده و نقش واسطه گرهای ثانویه همچون برکرها و کارگزاران حرفهای جهت تسریع و تسهیل ارتباط صنعت و دانشگاه توجه ویژه شده است. [11].
طرح تحول همکارىهاى دانشگاهها و موسسات پژوهشى و فناورى با جامعه وصنعت در سال 1398 توسط وزارت علوم ارائه شده که در آن مهمترین راهبردهای پیشنهاد شده عبارتند از [23]:
1. بهبود و اصلاح ساختار فرآیندها و آییننامههای اجرایی
2. پیشبینی مشوقها و پشتیبان‌ها
3. هدفمند کردن برنامههای آموزشی و پژوهشی
4. توسعه همکاری‌ها و مشارکت با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی کشور
مطابق پژوهش مسعود شفیعی و سید عبدالرضا موسوی، مهمترین موانع و آسیبهای شناسایی شده در زمینه ی توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه به ترتیب عبارت از:
1) ناکارآمدی ساختارها، قوانین و فرایندهای موجود دانشگاه و صنعت به منظور توسعه تعاملات و همکاری ها، 2)فقدان جو رقابتی میان دانشگاه ها به منظور توسعه تعامل تشان با بخش صنعت و بالعکس، 3)فقدان باور و اعتماد مدیران و خبرگان بخش دولت و صنعت و دانشگاه به یکدیگر در محور تحقیق و توسعه، 4)فاصله گرفتن از اهداف و مأموریتهای تعریف شده در ایجاد و توسعه دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی، پارکهای علم و فناوری و مراکز رشد، 5)عدم انطباق غالب تحقیقات دانشگاهی به ویژه رسالهها و پایاننامههای دانشجویی در راستای نیازهای واقعی صنعت و رغبت اندک به سمت تحقیقات نیاز محور[24].
پور عزت و حیدری نیز به چالشهایی چون نبود حلقههای ارتباطی میان سه بخش دولت، صنعت و دانشگاه، وجود بروکراسی اداری در دانشگاه، وجود بیاعتمادی بین صنعت و دانشگاه، مدیریت غیر قابل اثر بخش دفاتر انتقال فناوری اشاره کردهاند. [25].
راعی دهقی مهمترین موانع تجاریسازی دانش در دانشگاه اصفهان را به سه دسته کلی موانع ساختاری – سازمانی، رفتاری – محتوایی و زمینهای – محیطی تقسیم نموده که هر یک شامل موارد زیر است [26]:
1. ساختاری – سازمانی: ساختار سازمان، نظام آموزشی – پژوهشی، نظام مالی، نظام منابع انسانی، نظام منابع اطلاعاتی
2. رفتاری – محتوایی: ویژگیهای فردی، چشمانداز و رسالت دانشگاه، سبک رهبری و حمایت مدیریت، فرهنگ سازمانی
3. محیطی – زمینهای: موانع سیاستی – قانونی، موانع ارتباطی – شبکهسازی
حسنقلی پور به موانعی چون مخالفت با تفکر بنگاهی در دانشگاه، بی اعتمادی میان دانشگاه و صنعت، بوروکراسی و عدم انعطاف سیستم مدیریتی، ضعف قوانین و آئین نامهها، ارائه آموزشهای غیرکاربردی و پایین بودن سرانه پژوهشی اشاره کردهاست [27].
صراطی شیرازی و همکاران، فرهنگ ارتباطی ذاتاً "ضد تعامل"، استفاده از ابزارهای ارتباطی سنتی انتقال دانش (مانند مقالات مجلات و روزنامه، اينترنت،) حمايت مالي ضعیف صنعت، هنجارهاي متفاوت حاكم بر دانشگاه و صنعت و انگيزهها و اهداف متفـاوتي كـه پژوهـشگران شـاغل در ايـن دو سازمان را از موانع مهم ارتباط بین این دو نهاد ذکر کردهاند [28].
فکور مهمترین موانع تجاریسازی دانش در دانشگاههای ایران را عدم وجود قوانین و مقررات مورد نیاز فعالیتهای تجاریسازی و انتقال فناوری در بخش دانشگاهی، خصوصاً در ارتباط با حقوق مالکیت مالکیت فکری حاصل از بخش دانشگاهی کشور؛ عدم تأمین منابع مالی مورد نیاز جهت فعالیتهای تجاریسازی در بخش دانشگاهی کشور، عدم حمایت از تأسیس و تقویت نهادهای انتقال فناوری در بخش دانشگاهی عنوان میکند [29].
ندیرخانلو به وجود بروکراسی و نبود اطمینان نظام مدیریتی دانشگاه، قوانین ضعیف حمایت از داراییهای فکری در سطح ملی، نبود آزادی عمل استادان در مشارکت در فعالیتهای کسب و کار، وابستگی دانشگاه به بودجههای دولتی، منافع متفاوت فعالان صعت و دانشگاهیان و نبود حمایتهای مالی دانشگاه از پژوهشگران اشاره کردهاست [30].
بندریان به کمبود اطلاعات، توانمندیهای ناکافی نیروهای انسانی، موانع اقتصادی، سیاسی، حقوقی، ساختاری، سازمانی، ارتباطی، درک نکردن نیازهای بازار و مشتریان و نبود استانداردهای زیستمحیطی اشاره کردهاست [31].
صفوی و همکاران عدم آگاهی و شناخت اعضای هیئت علمی دانشگاه از نتایج تجاریسازی تحقیقات و تولید ثروت اشاره کردهاند [32].
باقرینژاد موانع ارتباط بین دانشگاه و صنعت را به دو دسته شامل موانع ساختاری و محیطی (اقتصادی و فرهنگی) و موانع مدیریتی و سازمانی تقسیم میکند [33].
فائض و شهابی به موانع قانونی، فرهنگی، تقاضا محور نبودن پزوژههای پژوهشی دانشگاهی، عدم کارایی دورههای کارآموزی و عدم تناسب رشتههای دانشگاهی با مسائل و نیازهای صنایع اشاره کردهاند [34].
کار اولیور5 (1990) شش مورد احتمالی حیاتی را بهعنوان عوامل تعمیم‌پذیر روابط بین سازمانی مطرح میکند. این موارد احتمالی را میتوان به عنوان زیربنای علاقه سازمان ها برای تعامل با یکدیگر مطرح کرد. اولیور خاطرنشان کرد که اگرچه هر عامل تعیین‌کننده به تنهایی برای ایجاد یک رابطه کافی است؛ ولی آن‌ها ممکن است زمانی برقرار شوند و یا همزمان رخ دهند که سازمان ها تصمیم به ایجاد یک رابطه بین سازمانی میگیرند[35].
ارائه کردهاند [36]. بررسی پیشینه ادبیات حوزه ارتباط صنعت و دانشگاه نشان میدهد که که علیرغم منافع فراوان ارتباط صنعت و دانشگاه، این ارتباط در سطح مطلوبی ایجاد نگشته است و چالشها و موانع بسیاری بر سر راه ارتباط صنعت و دانشگاه موجود است [37].
هدف مقاله جاری، تحلیلی بر اقدامات انجام شده در این حوزه، شناسایی و اولویتبندی اقدامات و همچنین توقف آن دسته از اقدامات اجرایی که اثر بخشی پایینی در خصوص همکاری دانشگاه با صنعت دارند و همچنین ارائه راهکار جهت تعالی همکاری دانشگاه با صنعت.
3- روش تحقیق
از نظر روش، این تحقیق، از نوع آمیخته است. در روش آمیخته، ترکیبی از روشهای کمی و کیفی برای پاسخ به پرسشهای تحقیق استفاده میشود. به عبارت روشنتر، روش تحقیق آمیخته شامل دیدگاههای نظری یا فنی تحقیقهای کمی و کیفی است که در یک مطالعه مورد استفاده قرار میگیرد.
شکل 3 مراحل اجرای تحقیق را نشان میدهد.
|
شکل 2. مراحل اجرای تحقیق
|
3-1- تهیه و توزیع پرسشنامه
برای تهیه پرسشنامه، با استفاده از مطالعات کتابخانهای و برگزاری نشست با خبرگان، دو مورد زیر احصا شد:
1- اقدامات انجام شده در حوزه ارتباط صنعت و دانشگاه: به طور کلی اقدامات این حوزه در چهار دسته شامل نهادسازی، سیاستگذاری، فرهنگسازی و اقدامات اجرایی دستهبندی شدند.
2- معیارهای کارآمدی اقدامات بند الف: با برگزاری نشست با خبرگان و مرور اهداف مطرح در بحث ارتباط دانشگاه و صنعت، معیارهای کارآمدی اقدامات انجام شده در بند الف احصا و به دو دسته کلی معیارهای کارآمدی از منظر دانشگاه و معیارهای کارامدی از منظر صنعت تقسیمبندی شدند.
در نهایت، پس از جمع‌آوری اطلاعات، پرسشنامه اقدامات و معیارها ترسیم و بین 16 نفر توزیع شد 6. این اقدامات و معیارها در جدول ارائه شدهاند.
4- تجزیه و تحلیل یافتهها
در این مرحله، پرسشنامهها، جمع آوری و پاسخها جهت
تحلیل، در نرمافزار اکسل 7پیاده سازی شدند.
گامهای طی شده جهت تحلیل عبارتند از:
1. امتیازدهی هر یک از اقدامات انجام شده با توجه به هر معیار از 1 تا 5
2. محاسبه مجموع امتیازات هر اقدام از ملاکهای ارزیابی کارآمدی
3. محاسبه میانگین امتیازات کسب شده هر اقدام از معیارهای کارآمدی
4. امتیاردهی میزان تحقق هر معیار در تک تک اقدامات (از 1 تا 5)
5. محاسبه مجموع امتیازات هر یک از معیارهای کارآمدی اقدامات اجرایی در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت
6. محاسبه میانگین نمرات هر معیار که توسط اقدامات، کسب شده است
جدول ، تجزیه و تحلیل جدول مربوط به اقدامات ملی انجامشده در حوزه ارتباط دانشگاه و صنعت به همراه معیارهای ارزیابی این اقدامات را نشان میدهد.
[1] .University – Industry Collaborations
[2] The Organisation for Economic Co-operation and Development
[3] Berbegal and etal.
[4] Yalcintas and etal.
[5] . Oliver
[6] . افراد پاسخ دهنده، اعضاء هیأت علمی، مسئولین و فعالان و مدیران دفاتر ارتباط با صنعت دانشگاههای صنعتی امیرکبیر، خواجه نصیرالدین طوسی و امام صادق (ع) و همچنین مدیران عامل چند شرکت فعال صنعتی را شامل می باشند.
[7] . Microsoft Excel
همانطوریکه در جدول نهایی اقدامات - معیارها مشاهده میشود مهمترین اقدامات ملی که در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه انجام شده است، "تأسیس پارکهای علم و فناوری" و "طرح‌های صنایع نوین" می‌باشند. این دو اقدام اجرایی با امتیاز تقریبی 8/2 از 5 توانسته‌اند به طور میانگین حدود 56 درصد از هر معیار را محقق سازند. همچنین از میان اقدامات اجرا شده، "انتشار نشریات و بولتن‌ها" از کمترین کارآمدی برخوردار میباشد. امتیاز این اقدام 58/1 از 5 است و این بدین معناست که تنها توانسته به طور میانگین 6/31 از هر معیار را محقق سازد.
جدول 3. رتبهبندی کارایی اقدامات ملی اجرا شده در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت
جدول 4: رتبهبندی معیارهای کارآمدی از حیث محقق شدن در اقدامات
5- بحث و نتیجهگیری بهرهگیری از نتایج آموزش‌ها و تحقیقات دانشگاهی برای ایجاد رشد و نوآوری در بخش صنعت و استفاده از تجربیات بخش صنعت در به روز کردن برنامههای آموزشی و تحقیقاتی دانشگاهها، نقش اساسی در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی جوامع در معنای خاص و توسعه ملی در مفهوم عام آن دارد. چنین فرایندی از طریق ارتباط و تعامل مناسب دانشگاه و صنعت امکان پذیر است. آنچه که مسلم است برقراری این رابطه نمی‌تواند دستوری باشد، بلکه باید از طریق بکارگیری سازوکارها، الگوها و طرح‌های مناسب و سنجیده شده ایجاد شود. [39] با در نظر گرفتن اطلاعات به دست آمده از جدول نهایی اقدامات و معیارها (جدول ) و تجزیه و تحلیل این داده‌ها میتوان به نتایج زیر رسید: 1- در مجموع هیچ یک از اقداماتی که تا به حال در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه صورت پذیرفته است، کارآمدی مطلوبی نداشتهاند؛ زیرا اولاً میانگین امتیازات کسب شده توسط تمامی اقدامات از معیارهای کارآمدی بسیار پایین است (3/2 از 5 نمره). ثانیاً بالاترین امتیاز که متعلق به " تأسیس پارکهای علم و فناوری " میباشد (78/2 از 5 نمره)، نمره قابل دفاعی نیست. |
رتبه | اقدامات اجرایی | میانگین |
1 | تأسیس پارک های علم و فن آوری | 2.78 |
2 | طرح های صنایع نوین | 2.77 |
3 | تأسیس معاونت علمی ریاست جمهوری | 2.65 |
4 | تأسیس کلینیک صنعت و معدن | 2.64 |
5 | تآسیس دفاتر "ارتباط با صنعت و کارآفرینی" در دانشگاه ها | 2.52 |
6 | تبلیغ و ترویج شعارهایی ذیل شعار "تبدیل علم به ثروت" | 2.52 |
7 | راه اندازی مراکز رشد و شرکت های دانش بنیان | 2.48 |
8 | دوره دکترای پژوهش محور و تقاضا محور | 2.32 |
9 | سپردن طرح های کلان ملی شورای عالی عتف به دانشگاه های صنعتی | 2.30 |
10 | وضع قوانین مشوق از جمله معافیت مالیاتی | 2.16 |
11 | برگزاری کنگره، همایش و کنفرانس هایی با این موضوع | 2.14 |
12 | ایجاد "شورای عالی ارتباط صنعت و دانشگاه" توسط دولت | 2.13 |
13 | راه اندازی "مرکز تجاری سازی و تدوین طرح کسب و کار 1 | 2.06 |
14 | ایجاد آرامش، تمرکز گرایی و پرهیز از طرح مباحث انحرافی در این حوزه | 2.06 |
15 | راه اندازی "دفتر مالکیت فکری" در برخی دانشگاه ها | 1.96 |
16 | فعال سازی واحد کارورزی و کارآموزی | 1.85 |
17 | انتشار نشریات و بولتن هایی در سطح ملی | 1.58 |
مجموع از 85 | 38.9 | |
میانگین از 5 | 2.29 | |
کسب شده توسط تمامی اقدامات از معیارهای کارآمدی بسیار پایین است (3/2 از 5 نمره). ثانیاً بالاترین امتیاز که متعلق به " تأسیس پارکهای علم و فناوری " میباشد (78/2 از 5 نمره)، نمره قابل دفاعی نیست.
2- در مجموع، هیچ یک از معیارهای کارآمدی نبوده است که در اکثریت اقدامات اجرایی به اندازه قابل قبولی محقق شده باشد؛ زیرا همان طوریکه ملاحظه شد بالاترین امتیاز که متعلق به معیار " افزایش انگیزه و رغبت دانشگاهیان به حضور در صنعت " میباشد، 77/2 از 5 است که امتیاز بالایی به حساب نمی‌آید. یعنی این معیار نیز در بیشتر اقدامات در حد قابل قبولی محقق نشده است.
یکی از موانع اصلی در عدم کارآمدی اقدامات اجرایی در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه، به اجماع نظر خبرگان این حوزه در صنعت، دانشگاه و حکومت، دولتی بودن بخش اعظم صنعت و دانشگاههای کشور است (دانشگاههای غیر دولتی هم به جای اتکای به پول دولت که همان پول نفت است به مبالغ دریافتی از دانشجویان تحت عنوان شهریه
وابسته هستند). یکی دیگر از مشکلات و معضلات ریشهای که منجر به عدم کارآمدی اقدامات شده است -به اجماع خبرگان- فاصله و شکاف میان بخش هدف گذاری،
برنامهریزی و تصمیمگیری از یک سو و بخش اجرایی و عملیاتی از سوی دیگر است. به گونهای که اگر تصمیمسازان و برنامهریزان از خروجیها، پیامدها و آثار برنامهها و تصمیمات خود در سطح عملیاتی و اجرایی مطلع گردند (که البته باید با مکانیزم بازخورد مطلع شوند و نباید خود را فقط محدود به ستادهای برنامه ریزی و تصمیم گیری کنند) از نتایج آن متعجب خواهند شد.
با توجه به امتیازات کسب شده، میتوان اقدامات اجرایی و همچنین معیارهای کارآمدی را در 3 سطح دسته بندی نمود. بدین صورت که اگر میانگین امتیازات کسب شده توسط هر اقدام یا معیار ملاک دستهبندی در نظر گرفته شود، موارد مذکور تبیین میشود. جداول جدول 6جدول 7به ترتیب طبقهبندی اقدامات اجرایی و معیارهای کارآمدی را نشان میدهد.
جدول 5. طبقهبندی اقدامات اجرایی
|
|
جدول 6. طبقه بندی معیارهای کارآمدی
|
|
با توجه به تحلیلهای انجامشده، وضعیت ارتباط دانشگاه با صنعت در کشور ایران، چندان مطلوب نیست؛ کما اینکه آمارهای بینالمللی نیز گواه این مدعا است. برای مثال سازمان مالکیت فکری در جدیدترین گزارش خود که در سال ۲۰۲۱ منتشر شده است، کشورهای جهان را بر اساس میزان همکاری دانشگاه و صنعت در حوزه تحقیق و توسعه رتبه بندی کرده است. براساس این گزارش از میان ۱۳۲کشور، جمهوری اسلامی ایران در جایگاه بین المللی ۱۲۰ قرار گرفته است که در مقایسه با ۴ سال اخیر ۳۱ پله افت داشته است. این درحالی است که رتبه کشورهای همسایه در سال‌های اخیر نه تنها نزولی نبوده بلکه روند رو به رشدی داشته‌اند [38].
5-1- تبیین راهکارهای تعالی
همانطور که در بخشهای پیشین تشریح شد، اقداماتی که تاکنون در زمینه ارتباط دانشگاه وصنعت در کشور ایران انجام شده است، از کارایی لازم برخوردار نیستند و لذا با هدف تعالی و نیل به وضعیت مطلوب در زمینه ارتباط دانشگاه و صنعت در کشور، پیشنهادات زیر قابل ارائه است:
1. با توجه به نتایج این پژوهش، اقداماتی که در گروه سوم جدول دستهبندی اقدامات اجرایی (جدول 6) قرار میگیرند، با توجه به اینکه امتیازشان پایین‌تر از 2 است، ناکارآمد می‌باشند؛ یعنی نتوانسته‌اند به اهدافی که برای آن وضع شده بودند، برسند. لذا پیشنهاد میشود در صورتی که هنوز این اقدامات پابرجا هستند، جهت صرفه جویی در زمان و هزینه، متوقف شده و با اقدامات کارآمد (گروه اول جدول) جایگزین شوند.
2. در جهت تحقق معیارهایی که با وجود تمامی اقدامات صورت گرفته هنوز محقق نشدهاند (گروه سوم جدول دسته بندی معیارها که در قسمت نتیجه گیری آمده است) باید اقداماتی جدید تعریف گردد و با تمرکز بر این معیارها سعی در تحقق معیار مورد نظر کرد.
3. تشکیل ستاد اجرایی ارتباط دانشگاه و صنعت؛ در کنار تمامی نهاد سازیها و سیاست گذاریهای انجام شده در این زمینه، جای خالی ستادی که متولی این امر بوده احساس میشود. این ستاد باید موظف باشد به طور عملیاتی به این مهم بپردازد و به همکاری پایدار صنعت و دانشگاه کمک نماید.
4. تشکیل دستگاه نظارتی بر فعالیتهای ستاد اجرایی ارتباط دانشگاه و صنعت و بازخورد گیری مستمر از نتایج کار ستاد.
5. خصوصی سازی دفاتر ارتباط با صنعت و کارآفرینی دانشگاهها؛ به علت وابسته بودن دفاتر ارتباط با صنعت و کارآفرینی به دانشگاه و قرار داشتن در چارچوب‌های تعریف شده برای آن، برخی از کارکردهای متصور از این دفتر محدود به اعضاء هیأت علمی و شرکتهای وابسته آن دانشگاه میشوند. این در حالی است که در صورت مستقل بودن این دفاتر (از لحاظ تشکیلاتی و مالی) حتی برای سودآوری بیشتر دست به ابتکار عمل زده و ظرفیت‌های بیشتری به کار خواهند بست.
6. پرداخت حداقل حقوق به اعضاء هیأت علمی و شناور بودن مابقی حقوق و مزایا منوط به پروژههایی که با صنعت منعقد مینمایند و یا اتصال دانشگاه و صنعت را در پروژهای برقرار میکنند. در این صورت کل اساتید و اعضاء هیأت علمی تبدیل به مراکز ارتباط با صنعت و کارآفرینی میشوند.
7. تعریف واحد کارآفرینی در دروس دانشگاهی: در سال‌های اخیر درسی با این عنوان در سرفصل‌های درسی دانشآموزان تعریف شده است. این امر موجب گردیده که دانشآموزان خود را به عنوان یکی از اعضا اجتماع موظف به تفکر و نیازسنجی در جهت تولید و رشد جامعه بدانند. تداوم این اندیشه در دوران دانشجویی ضروری است تا دانشجو را از فضای مدرک گرایی و گذراندن تعدادی واحد، به دغدغه داشتن نسبت به خود و جامعه و در نهایت کارآفرینی سوق دهد.
8. انتقال موقت دانشگاهیان به صنعت (فرصت‌مطالعاتی): یکی از ساز و کارهای مفید برای آگاهی اساتید و اعضای هیئت علمی از مشکلات موجود در صنعت، حضور آنان در صنعت است. این اقدام سبب میشود که اساتید، پژوهشها و پایاننامههای دانشجویی خود را به سمت رفع مشکلات آنان سوق دهد. صنعت نیز میتواند در این مدت از مشاوره محققان بهره برده و مشکلات و چالشهای پیش روی خود را با روششناسی علمی، کشف و حل و فصل کند. فرصت مطالعاتی به عنوان یک ساز و کار موفق ایجاد ارتباط صنعت و دانشگاه در بسیاری از کشورهای دنیا مورد توجه و حمایت قرار گرفته است.
9. راهاندازی مراکز آمادهسازی دانشجویان برای ورود به صنعت: یکی از چالشهای مهم نظام علم و فناوری، عدم آمادگی دانشجویان برای ورود به دنیای کسب و کار است. برای غلبه بر این چالش، داننشگاهها میتوانند مراکزی (ترجیحاً خصوصی) را با حمایت بخش صنعت تشکیل و در آنجا دورههای مهارتافزایی دانشجویان برای ورود به دنیای کسب و کار را اجرا کنند.
10. راهاندازی مراکز نوآوری صنایع در دانشگاهها: صنایع میتوانند در دانشگاهها، مراکزی تأسیس کنند تا بهطور مستمر، چالشهای صنعتی خود را با دانشگاهها در میان گذاشته و بدین طریق ضمن حل آنان، به هدفمندتر شدن تحقیقات دانشگاهی کمک کرده باشند.
11. در پیچش سه گانه دانشگاه، صنعت و دولت به نقش واسطه گرها و تسهیل گرها توجه کافی نشده است و در میدان واقعیت و عمل نقش بروکرها و واسطه گرها و همچنین صندوق های مالی و خطر پذیر در تحقق دانش به فناوری و تجاری سازی محصولات دانش بینان نقشی بی بدیع دارند.
5- پیشنهاداتی برای پژوهشهای آتی
برای پژوهشگرانی که علاقهمند به پژوهش در حوزه جاری هستند، پیشنهادات ارائه میشود:
منابع
1. Dahlander, L. and M.G.J.R.p. Magnusson, Relationships between open source software companies and communities: Observations from Nordic firms. 2005. 34(4): p. 493-481.
2. Mascarenhas, C., et al., University–industry cooperation: A systematic literature review and research agenda. 2018. 45(5): p. 718-708.
3. رومانی، آرش و علیاحمدی، حسین؛ استخراج موانع و قوانین طراحی سامانه الکترونیکی ارتباطی صنعت و دانشگاهها در ایران، اولین کنفرانس ملی مدیریت و مهندسی پیشرفت. 1395.
4. نوروزی چاکلی، عبدالرضا و طاهری، بهجت؛ تحلیل مقایسهای رابطه دانشگاه و صنعت در ایران و ترکیه: مطالعه علم سنجی، علم سنجي كاسپين، 1394، دوره 2 , شماره 1، از صفحه 39 تا صفحه 49 .
1. برگزاری چند گروه متمرکز(حداقل 10 مورد) با موضوع ارتباط صنعت و دانشگاه در دانشگاهها و مراکز صنعتی جهت گردآوری تمامی تجارب و اطلاعات و ناگفتههای خبرگان و تأثیرگذاران باالقوه این حوزه و همچنین جهت درگیر نمودن طیف بیشتری با موضوع.
2. تحلیل مجزای هر یک از اقدامات اجرایی در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه به همراه مصادیق کارآمدی معیارهای مورد نظر برای تحلیل دقیق موضوع در پایان نامههای مجزا
3. انجام پژوهش جهت کشف علل کارآمدتر بودن اقداماتی که در رتبه‌های بالای کارآمدی قرار دارند. به عنوان مثال: "تحلیل علل کارآمدی نسبی تأسیس پارکهای علم و فناوری"
4. ارائه یک دستورالعمل دقیق برای ارزیابی میزان کارآمدی ارتباط دانشگاه و صنعت در کشور
5. تاثیر ایجاد دفاتر بازاریابی و بازارسازی در دانشگاهها جهت معرفی و ارزش آفرینی از توانمندیهای دانشگاه
6. نقش اتحادیه ها و اصناف و نهادهای مالی و سرمایه گذاران خطر پذیر در توسعه و تعمیق همکاری دانشگاه با صنعت
7. نحوه ایجاد پلتفرم های اجتماعی جهت انعکاس اخبار، رویدادها و توانمندی های دانشگاه
5. Perkmann, M., et al., How should firms evaluate success in university–industry alliances? A performance measurement system. 2011. 41(2): p. 216-202.
6. Ardito, L., et al., The role of universities in the knowledge management of smart city projects. 2019. 142: p. 321-312.
7. مهدی، رضا و شفیعی، مسعود؛ ریشهیابی سست پیوندی دانشگاه ایرانی با صنعت از دیدگاه خبرگان آموزش عالی. دو فصلنامه نوآوری و ارزش آفرینی، 1400، دوره 10، صص 39-54
8. Giuliani, E. and V.J.R.p. Arza, What drives the formation of ‘valuable’university–industry linkages?: Insights from the wine industry. 2009. 38(6): p. 906-921.
9. Bettis, R.A. and M.A.J.S.m.j. Hitt, The new competitive landscape. 1995.16 (S1): p. 19-7.
10. جعفرنژاد، احمد؛ مهدوی، عبدالمحمد و خالقی سروش، فریبا؛ بررسی موانع و ارایه راهکارهای توسعه روابط متقابل صنعت ودانشگاه در ایران. فصلنامه دانش مدیریت، 1384.
11. شفیعی، مسعود؛ طرح پژوهشي ارتباط دانشگاه و صنعت؛ چالشها، ظرفيتها و راهکارها، مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسالمي،تهران، 1398.
12. صمدیمیارکلایی، حمزه و صمدیمیارکلایی، حسین؛ نظریهها و الگوهای ارتباط میان دانشگاه ها و صنعت در اقتصاد دانش بنیان. 1392، دوره 9 , شماره 35 ; از صفحه 59 تا صفحه 70 .
13. محمد هاشمی، زهرا؛ ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت با تکیه بر نقش نهادهای میانجی (موردپژوهی:کانونهای هماهنگی دانش، صنعت و بازار)، رهیافت، 1396، دوره 27 , شماره 66 ; از صفحه 75 تا صفحه 88 .
14. محمدعلی, ن., اكوسيستم ارتباط دانشگاه و صنعت؛ رويکردها، الگوها و راهکارها، وزارت علوم و تحقيقات و فناوري. 1397، پژوهشکده مطالعات فرهنگي و اجتماعي،: تهران.
15. حسان،رضا؛ شریفزاده، رحمان و کریمی، المیرا؛ ارتباط صنعت و دانشگاه؛ بررسی و تحلیل ابزارهای سیاستی در قوانین و مقررات ایران، فصلنامه سیاستگذاری عمومی. 2021، 7(2): p. 145-166.
16. Narimani, A.R., et al., Identifying External Organizational Barriers and Factors of Commercialization of Humanities Research at Universities %J Journal of Management and Development Process. 2017. 30(1): p. 110-81.
17. Berbegal-Mirabent, J., J.L.S. García, and D.E.J.J.o.B.R. Ribeiro-Soriano, University–industry partnerships for the provision of R&D services. 2015. 68(7): p. 1413-1407.
18. Yalçıntaş, M., et al., University-industry cooperation interfaces in Turkey from academicians’ perspective. . 195: p. 62-71.
19. کرنوکر، مرضیه؛ نیکپی، ایرج؛ معدن دارآرانی، عباس، صحرایی بیرانوند، مهدی؛ شناسایی چالش های موثر بر ارتباط دانشگاه لرستان با بخش صنعت، دومین کنفرانس بینالمللی نوآوری در مدیریت کسب و کار و اقتصاد، 1398، دانشگاه لرستان.
20. ثقفی، مهدی؛ بنیهاشمی، سید علی؛ محمدزاده، سید علیرضا؛ ارزیابی موانع ارتباط دان شگاه با صنعت در راستای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی، فصلنامه صنعت و دانشگاه، 1399، صص 1-13.
21. Namdarian, L., A.J.J.o.S.i.L. Naimi-Sadigh, and I. Science, Strategic Planning for Commercialization of Research Findings in Iran: The Case Study of IranDoc. 2020. 12(4): p. 11-24.
22. سیدنقوی، میرعلی؛ پوربهروزان، علی و سراجی، رضا؛ شناسایی علل ارتباط ضعیف دانشگاه با صنعت و ارائه راهکارهای بهبود آن، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و ششم، پاییز 1398 شماره 99، صص 35-61.
23. طرح تحول در همکاری های دانشگاهها و موسسات پژوهشی و فناوری با جامعه و صنعت، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 1398.
24. شفیعی، مسعود؛ موسوی، سید عبدالرضا؛ تحلیل محتوای موانع، فرصتها و راهکارهای توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه در پانزده کنگرهی سه جانبه، نشریه نوآوری و ارزش آفرینی تابستان 1392 ،شماره 3 (دوره دو).
25. پورعزت، علیاصغر و حیدری، الهام؛ شناسایی و دستهبندی چالشها و موانع تجاری سازی دانش با استفاده از روش کیو، پاييز 1390 , دوره 4 , شماره 1 ; از صفحه 49 تا صفحه 62 .
26. راعیدهقی، مرتضی؛ شناسایی و رتبهبندی موانع تجاریسازی تحقیقات دانشگاهی (موردمطالعه: دانشگاه اصفهان)، 1398، دوره 30 , شماره 117 ; از صفحه 69 تا صفحه 86 .
27. حسنقلیپور، حکیمه؛ قلیپور، آرین؛ محمدی قاضیمحله، مهدی و روشندل اربطانی، طاهر؛ الزامات، ضرورتها و مکانیزمهای تجاریسازی دانش در دانشکدههای مدیریت، مدیریت بازرگانی، سال دوم، زمستان 1389،شماره 6.
28. صراطیشیرازی، منصوره؛ عصاره، فریده؛ فرجپهلو، عبدالحسین؛ بررسی ارتباط میان هم‌انتشاری دانشگاه-صنعت و تجاریسازی دانش دانشگاهی در قالب اسپین‌‌آف در ایران، پژوهش نامه علم سنجی. 2017. 3(6): p. 135-146.
29. فكور، بهمن و حاجي حسيني، حجتاله، کارآفرینی دانشگاهی و تجاری سازی نتایج تحقیقات در دانشگاههای ایران (مطالعه موردی 7 دانشگاه مهم کشور)، 1387، دوره 1 , شماره 2 ; از صفحه 59 تا صفحه 70 .
30. ندیرخانلو، سمیرا؛ پورعزت، علیاصغر و قلیپور، آرین؛ تدوین الگوی انتقال تجاری دانش و الزامات کارآفرینی دانشگاهی - بر اساس مقایسه روش های پنج دانشگاه معتبر جهان، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران. 1387.
31. Bandarian, R.J.J.o.s. and t. policy, Measuring Commercial Potential of Technology with fuzzy Logic. 2008.1(1).
32. صفری، سعید؛ سنجش، ارزیابی و تبیین محرک ها و موانع تجاری سازی علم و فناوری در دانشگاه (مورد مطالعه دانشگاه شاهد)، دوره 5، شماره 10، پاییز و زمستان 1398، صفحه 89-124.
33. باقرینژاد، جعفر؛ سیستم ارتباط دانشگاه و صنعت برای توسعه فناوری در ایران، ساز و کارها و پیشنهادها، 1387، دوره 1، شماره 1 ، از صفحه 1 تا صفحه 14.
34. فائض، علی و شهابی، علی؛ ارزیابی و اولویت بندی موانع ارتباط دانشگاه و صنعت (مطالعه موردی شهرستان سمنان،
فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی. 2010. 4(2): p. 97-124.
35. Oliver, C.J.A.o.m.r., Determinants of interorganizational relationships: Integration and future directions. 1990. 15(2):P, 265-241.
36. Edgar, G. and O.A.J.J.o.t.K.E. Kharazmi, Systems Evaluation of University-Industry Collaboration Efficiency in Iran: Current Situation and Proposed Policy Framework. 2022:P,31-1.
37. امين بيدختي علي اكبر؛ نعمتي، محمدعلي؛ رضايي، عليمحمد و محمدي حسيني سيداحمد؛ طراحی مدلی به منظور تحلیل سطح همکاری دانشگاه و صنعت با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری، فصلنامه نوآوری و
ارزشآفرینی، بهار و تابستان 1396 , دوره 6 , شماره 11 ; از صفحه 1 تا صفحه 21 .
38. خبرگزاری فارس؛ رتبه ایران در شاخص ارتباط صنعت با دانشگاه چگونه ارزیابی میشود،1400، https://www.farsnews.ir/news/14001203000528/
39. خلیلی کندرود، اصغر، و شفیع زاده، حمید. ،1390 ،
چالشهای نهادینه کردن فرهنگ پژوهش در دانشگاهها.
پژوهشنامه. 85(1 ،)73 –100.
|
[1] . Business plan
