تحلیل تطبیقی بافت‌های شهری پیرامون ایستگاه‌های مترو بر اساس شاخص‌های توسعه حملونقلمحور (TOD)، مطالعه موردی: ایستگاه‌های میرزای شیرازی و نمازی از خط یک قطار شهری شیراز
محورهای موضوعی : شاخص‌های شهر ایرانی اسلامی
علیرضا صادقی
1
,
سیده طیبه حسینی پور
2
,
مسعود دادگر
3
1 - دانشیار گروه شهرسازی دانشکده هنر و معماری،مدیر گروه شهرسازی دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز، ایران
2 - کارشناسی ارشد برنامه¬ریزی شهری دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز، ایران
3 - مربی گروه پژوهشی معماری و منظر شهری پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، تهران، ایران
کلید واژه: شبکه حملونقل عمومی, توسعه حملونقلمحور, شهر شیراز, خطوط قطار شهری و ایستگاه‌ها,
چکیده مقاله :
مسئله حملونقل همواره به‌عنوان یکی از عمده‌ترین چالش‌های شهري محسوب می‌شده است. رشد شتابان اقتصادي و جمعیتی شهرها، افزایش مالکیت خودروهاي شخصی، محدودیت زیرساخت‌هاي حملونقل شهري، افزایش سفرهاي درون‌شهري و توسعه نامتناسب فضاهاي شهري، باعث افزایش معضلات ترافیکی در شهرها می‌شود. امروزه جهت رهایی از این مشکلات و افزایش مطلوبیت و کیفیت زندگی در شهرها، توسعه فضاهاي شهري بر مبناي سیستم حملونقل عمومی شکل می‌گیرد. فواید TOD به‌طور گسترده‌ای اثبات شده است، از کاهش انتشار کربن گرفته تا دستیابی به طیف وسیعی از دیگر مزایای اقتصادی- اجتماعی ذاتی در شهرهای پایدار و زنده. افزایش مالکیت خودرو در شهر شیراز که جمعیت آن در سال‌های بعد از انقلاب با رشد شدیدی روبرو شده است و هم‌چنین تشدید استفاده از اتومبیل‌های شخصی در این شهر باعث بروز مشکلات زیادی چون ترافیک شدید، بروز انواع آلودگی‌ها از قبیل آلودگی هوا و آلودگی صوتی شد که این امر ضرورت توجه به توسعه حملونقلمحور را در این شهر آشکار ساخت و در پی این امر قطار شهری به‌عنوان شیوه حمل‌ونقلی کارآمد مورد توجه قرار گرفت. هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی و تحلیل بافت‌های شهری پیرامون ایستگاه‌های قطار شهری شیراز بر اساس معیارهای توسعه حملونقلمحور (TOD) است. محدوده مورد مطالعه، دو ایستگاه منتخب از خط یک قطار شهری شیراز، ایستگاه‌های میرزای شیرازی و نمازی است. در این تحقیق، ابتدا به شناسایی اصول توسعه با محوریت حملونقل عمومی پرداخته شده است. پس از آن، مشخصات محدوده مورد مطالعه با معیارهای توسعه حملونقلمحور و استاندارد‌های موسسه سیاست‌های توسعه و حملونقل (ITDP ) ارزیابی گردیده و با استفاده ازSWOT به تجزیه و تحلیل ایستگاه‌ها پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد ایستگاه میرزای شیرازی در وضعیت برنزی قرار دارد اما ایستگاه نمازی حتی در این وضعیت نیز قرار نمی‌گیرد. دسترسی به خدمات محلی، تراکم غیرمسکونی مناسب و گزینه‌های حملونقل در ایستگاه‌های مورد مطالعه از نقاط قوت این رویکرد است. معیار تراکم مسکونی در ایستگاه‌ها پایین بوده و نیاز به افزایش دارد. یافته‌های این تحقیق می‌تواند برای کمک به برنامه‌ریزان در ارزیابی اقدامات انجام شده در توسعه ریلی درون‌شهری به کار گرفته شود.
Transportation issue has always been considered as one of the major urban problems. The rapid economic and demographic growth of cities, the increase of private car ownership, the limitation of urban transportation infrastructure, the increase of intra-city travel and the disproportionate development of urban spaces will increase the traffic problems in cities. Today, to get rid of these problems and increase the quality of life in cities, urban spaces are developed based on the transit system. The benefits of TOD have been widely demonstrated, from reducing carbon emissions to achieving a range of other inherent socio-economic benefits in sustainable cities. The increase in car ownership in Shiraz, whose population has overgrown in the years after the revolution and the intensification of the use of private cars in this city, caused many problems such as heavy traffic, air pollution, and noise pollution. This revealed the necessity of attention to transit in this city, and as a result, the urban train was considered an efficient transit method. The primary purpose of this study is to evaluate and analyze the urban areas around the public transportation stations in Shiraz based on the TOD criteria. The case study is two selected stations from Shiraz metro, Mirzai Shirazi and Namazi stations. In this study, first, the principles of TOD have been identified. After that, the characteristics of the case study have been evaluated with the TOD criteria and the ITDP standards. Then, the stations were analyzed using SWOT. This study shows that Mirzai Shirazi station is in a bronze condition, but the Namazi station is not even in this condition. Access to local services, proper non-residential density, and transit options at the stations are the strengths of this approach. Housing density in stations is low and needs to be increased. The findings of this study can be used to assist planners in evaluating actions taken in intra-city rail development.
احمدی، مهری، محرم‌نژاد، ناصر (1385)، بررسی اطلاعات آماری ترافیک تهران بر اساس شاخص‌های حملونقل پایدار شهری، هفتمین کنفرانس مهندسی حملونقل و ترافیک ایران، تهران.
پورامین، کتایون، حسنی، علیرضا (1392) به کارگیری رهیافت TOD در راستای ارزیابی و کاهش چالش‌های حمل و نقل درون شهری؛ نمونه موردی مرکز شهر بجنورد، همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد.
خسروی، حمیدرضا (1397) ارزیابی بافت کالبدی پیرامون ایستگاه‌های قطار شهری با رویکرد توسعه حملونقل عمومی‌محور، نمونه موردی: ایستگاه منتخب خط یک قطار شهری مشهد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شیراز، دانشکده هنر و معماری.
رفیعیان، مجتبی، پورجعفر، محمدرضا، تقوایی، علی اکبر، صادقی، علیرضا (1392) ارائه فرآیند طراحی شهری اجتماعات محلی با تأکید بر رویکرد «توسعه حملونقل محور»، فصلنامه مطالعات شهری، 2(6)، صص 59-74.
رئیسی، حسین، پاک نهاد، محمدرضا (1393) بررسی چالش‌های توسعه حملونقل همگانی محور (TOD)، مطالعه موردی مناطق 1 و 5 و 7 شهر شیراز، اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران.
زندی اتشبار، امیرحسین، خاکساری، علی (1391) حملونقل پایدار و سیاست‌هایی برای رسیدن به آن با معرفی استراتژی ASI، یازدهمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران، تهران.
سلطانی، علی، فلاح منشادی، افروز (1391) یکپارچه‌سازی سیستم حملونقل راهکاری در جهت دستیابی به حملونقل پایدار، مطالعه موردی کلانشهر شیراز، فصلنامه مطالعات شهری، 2(5)، صص 47-60.
سلطانی، علی (1390) مباحثی در حملونقل شهری با تأکید بر رویکرد پایداری، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
عباس‌زادگان، مصطفی، رضازاده، راضیه، محمدی، مریم (1390) بررسی مفهوم توسعه مبتنی بر حملونقل همگانی و جایگاه مترو شهری تهران در آن، باغ نظر، 8(17)، صص 43-58.
مهندسین مشاور فرنهاد (1393) مطالعات طرح تفصیلی شهر شیراز منطقه یک، شيراز: شهرداري شيراز.
سازمان حمل ونقل ریلی شهرداری شیراز (1395) http://shirazmetro.
ir Ali, L., Nawaz, A., Iqbal, S., Aamir Basheer, M., Hameed, J., Albasher, G., Shah, S.A.R., Bai, Y. (2021) Dynamics of Transit Oriented Development, Role of Greenhouse Gases and Urban Environment: A Study for Management and Policy. Sustainability, 13, 2536https://doi. org/10. 3390/su13052536.
Berawi, M.A., Saroji, G., Iskandar, F.A., Ibrahim, B.E., Miraj, P., Sari, M. (2020) Optimizing Land Use Allocation of Transit-Oriented Development (TOD) to Generate Maximum Ridership. Sustainability, 12, 3798. https://doi.org/10.3390/su12093798.
C40 Cities Climate Leadership Group (2016) Good Practice Guide - Transit Oriented Development.
Duncan, M. (2011) The Impact of Transit-oriented Development on Housing Prices in San Diego, CA. Urban Studies, 48(1), 101–127. doi: https://doi.org/10.1177/0042098009359958.
Hasibuan, H. S., & Permana, C. T. (2022) Socio-cultural characteristics of people and the shape of transit-oriented development (TOD) in Indonesia: A mobility culture perspective. Journal of Transport and Land Use, 15(1), 295-314.
Ibraeva, A. Correia, G. Silva, C. &Antunes, A.(2020) Transit-oriented development: A review of research achievements and challenges, Transportation Research Part A: Policy and Practice, Volume 132, Pages 110-130, ISSN 0965-8564, https://doi.org/10.1016/j.tra.2019.10.018.
ITDP Institute for Transportation and Development Policy (2017) TOD Standard, 3rd ed. New York: ITDP.
https://www.itdp.org/2017/06/23/tod-standard/.
Kim, K. & Lahr, M.L. (2013) The impact of Hudson-Bergen Light Rail on residential property appreciation. Regional Science, 93, 79–97. doi:10.1111/pirs.12038.
Knowles, R.D., Ferbrache, F. & Nikitas, A. (2020) Transport’s Historical, Contemporary and Future Role in Shaping Urban Development: Re-evaluating Transit-oriented Development. Cities, 99, 102607. doi:10.1016/j.cities.2020.102607.
Kumar, P.P., Sekhar, C.R. & Parida, M. (2020) Identification of Neighborhood Typology for Potential Transit-oriented Development. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 78, 102186. doi: 10.1016/j.trd.2019.11.015.
Kumar, P. Phani, Sekhar, C.H. Ravi, Parida, Manoranjan. (2020(. Identification of neighborhood typology for potential transit-oriented development. Transport. Res. D78, 102186.
Li, C.N. & Lai, T.Y. (2006) Sustainable Development and Transit-oriented Development Cities in Taiwan. In The 12th Annual International Sustainable Development Research Conference (p. 6).
Li, J . Huang, H. (2020) Effects of transit-oriented development (TOD) on housing prices: A case study in Wuhan, China, Research in Transportation Economics, Volume 80, 100813, ISSN 0739-8859, https://doi.org/10.1016/j.retrec.2020.100813.
Padeiro, M . Louro, A. & da Costa, N. (2019) Transit-oriented development and gentrification: a systematic review, Transport Reviews, 39:6, 733-754, DOI: 10.1080/01441647.2019.1649316.
Park, K., Ewing, R., Scheer, B. (2018) Travel behavior in TODs vs. non-TODs: using cluster analysis and propensity score matching. Transp. Res. Rec. 2672, 31–39.
Stojanovski, T. (2020) Urban design and public transportation – public spaces, visual proximity and Transit-Oriented Development (TOD), Journal of Urban Design, 25:1, 134-154, DOI: 10.1080/13574809.2019.1592665.
Huang, R., Grigolon, A., Madureira, M., & Brussel, M. (2018) Measuring transit-oriented development (TOD) network complementarity based on TOD node typology. Journal of Transport and Land Use, 11(1), 305–324. https://www.jstor.org/stable/26622405.
Yen, B. T., Mulley, C., Shearer, H., & Burke, M. (2018) Announcement, construction or delivery: When does value uplift occur for residential properties? Evidence from the gold coast light rail system in Australia. Land Use Policy, 73, 412–422.
