تطابق زیستی، چینه نگاری زیستی و تعیین قاعده زمانی آپتین در سازند تیرگان ، غرب حوضه رسوبی کپه داغ، شمال شرق ایران
محورهای موضوعی : شاخه های دیگر علوم زمین در ارتباط با زمین شناسی نفتعاطفه چنارانی 1 , میثم شفیعی اردستانی 2 , محمد وحیدی نیا 3
1 - دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانشگاه فردوسی مشهد
3 - دانشگاه فردوسی مشهد
کلید واژه: حوضه رسوبی کپه داغ, سازند تیرگان, فرامینیفر بنتیک, جلبک سبز, حادثه زیستی دیرینه,
چکیده مقاله :
سازند تیرگان ( کرتاسه زیرین) در حوضه رسوبی کپه داغ عمدا تا از سنگ آهک های االیتی- اربیتولین دار و سنگ آهک دولومیتی تشکیل شده که به طور همشیب بر روی سازند سیلیسی آواری شوریجه و در زیر سازند آهکی مارنی سرچشمه قرار گرفته است. در برش جوزک مرز بالایی سازند تیرگان به صورت گسله بوده و سنگ آهک های گل سفیدی سازند آبدراز بر روی آن قرار گرفته است. به منظور مطالعه بایواستراتیگرافی سازند تیرگان در غرب حوضه رسوبی کپه داغ، دو برش اسطرخی وجوزک اندازه گیری و مطالعه شده اند. مطالعات فسیل شناسی منجر به شناسایی دو مجموعه فسیلی از فرامینیفرهای بنتیک و جلبک های آهکی سبز شده است. 21 جنس و 24 گونه از فرامینیفرهای بنتونیک و 16 جنس و 26 گونه از جلبک سبز از خانواده داسی کلاداسه آ در برش اسطرخی، 21 جنس و 26 گونه از فرامینیفرهای بنتونیک و 10 جنس و 10 گونه از جلبک سبز از خانواده داسی کلاداسه آ در برش روستای جوزک واقع در غرب حوضه شناسایی شده است. بر اساس این مطالعات ، سن سازند تیرگان در غرب حوضه بارمین- آپتین پیشین ( بدولین) تعیین شده که با سن ارایه شده در مرکز و شرق حوضه مطابقت دارد. همچنین بر اساس مطالعه حوادث زیستی دیرینه مشخص شد FA گونه Dictyoconus pachymarginalis و LA گونه Montseciella arabica در شرق حوضه رسوبی کپه داغ و حوادث زیستی FAs گونه Palorbitolina lenticularis , Salpingoporella muehlbergii قاعده زمانی آپتین در مرکز و غرب حوضه مشخص می گردد.
Tirgan Formation (Lower Cretaceous) in the Kopeh-Dagh sedimentary basin consists mainly of Oolitic, Orbitolina, dolomitic limestones that conformably overlies the Shurijeh and Sarcheshmeh formations, respectively. Upper contact of Tirgan Formation at Jozak section with Abderaz Formation is faulty and were placed under white chalky limestone of the Abderaz Formation. Two stratigraphic sections at Estarkhi and Jozak were measured and sampled. Biostratigraphicic studies lead to two benthic foraminifera and calcareous green algae fossil assemblages have been identified. Twenty one genera and 24 species of benthic foraminifera and 16 genera and 26 species of calcareous green alge at Estarkhi section, 21 genera and 26 species of benthic foraminifera and 10 genera and 10 species of calcareous green alge at Jozak section in west of Kopeh-Dagh sedimentary basin have been identified. This study has been suggested the Barremian- Early Aptian( Bedulian) stage for the Tirgan Formation at these localities that is corresponded with age of central and east basin. Also based on paleobio-events study were determined base of the Aptian stage in east of the kopeh-Dagh sedimentary basin base of FA(First Appearance) Dictyoconus pachymarginalis and LA(Last Appearance) Montseciella arabica and in center and west of the basin base of the FAs Palorbitolina lenticularis, Salpingoporella muehlbergii.
11.منابع
[1]افشار حرب، ع.، 1373: زمین شناسی کپه داق، طرح تدوین کتاب سازمان زمین شناسی کشور، 275 صفحه.
[2] توکلی راحله، آقانباتی سید علی 1388. بررسی و مقایسه رسوبات کرتاسه زیرین در دو حوضه رسوبی کپه داغ و ایران مرکزی. فصلنامه علوم زمین. سال نوزدهم. شماره 73، صفحه 115 تا 122.
[3] شامیر مهسا، صادقی عباس، برزی محبوبه، جمالی امیر محمد 1395. رخساره ها و محیط های رسوبی سازند تیرگان در برش چینه شناسی بیگان، کپه داغ غربی. مجله علمی- پژوهشی اکتشاف نفت صفحات 38 تا 43.
[4] ریوندی بتول، نجفی مهدی، موسوی حرمی سید رضا ، محبوبی اسدالله، وحیدی نیا محمد 1389. رخساره های رسوبی و چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان در شرق حوضه کپه داغ ( دره خور، شمال شرق مشهد). مجله رخساره های رسوبی، تابستان 1389. 3 (1) : 23-34.
[5] ریوندی بتول، نجفی مهدی، موسوی حرمی سید رضا، محبوبی اسدالله، وحیدی نیا محمد 1389. چینه نگاری زیستی سازند تیرگان در ناحیه جوزک و چمن بید واقع در غرب حوضه رسوبی کپه داغ. مجله پژوهش های چینه نگاری و رسوب شناسی دانشگاه اصفهان. 4 (2) 33-50.
[6] جوانبخت محمد، موسوی حرمی سید رضا، محبوبی اسدالله 1392. تاریخچه رسوب گذاری و چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان ( بارمین- آپسین) در نواحی غربی و مرکزی کپه داغ، شمال شرق ایران. نشریه علمی پژوهشی رخساره های رسوبی. پاییز و زمستان 1392، 6 (2) : 162- 185.
[7] جمالی محمد، 1390. بایواستراتیگرافی و لیتواستراتیگرافی نهشته های کرتاسه زیرین در شرق کپه داغ، پایان نامه دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، 446 ص.
[8] چنارانی، عاطفه 1390. بایواستراتیگرافی سازند تیرگان در برش روستای سررود، شرق حوضه رسوبی کپه داغ. پایان نامه کارشناسی ارشد. 131 صفحه.
[9] خاکستری معصومه، محمودی قرایی محمد حسین، موسوی حرمی سید رضا 1392. بررسی تنوع فابریک اائید ها سازند تیرگان و ارتباط آنها با تغییرات سطح آب دریا در برش روستای باغک واقع در شرق حوضه کپه داغ. هفدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران ( 7 تا 9 آبان ماه 1392).
[10] مرادیان الهه، آریایی علی اصغر، ترشیزیان حبیب الله 1392. رخساره ها و محیط رسوبی سازند تیرگان در برش امام قلی ( شمال قوچان). سی و دومین گرد همایی و نخستین کنگره بین المللی تخصصی علوم زمین 27 تا 30 بهمن ماه 1392( زمین شناسی بنیادی- مشهد).
[11] مرتضوی مهریزی 1386. چینه نگاری سکانسی سازند های شوریجه و تیرگان ( کرتاسه زیرین) در ناحیه سفید سنگ ( شمال شرق فریمان). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، 180 صفحه.
[12] منصوری حسن، وحیدی نیا محمد، نجفی مهدی 1393. بایو استراتیگرافی و میکروفاسیس بخش بالایی سازند تیرگان و بخش قاعده ای سازند سرچشمه در برش چینه شناسی پیغو غرب حوضه رسوبی کپه داغ. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد. 106 صفحه.
[13] محمدی مریم، خانه باد محمد، محبوبی اسدالله، موسوی حرمی سید رضا 1392. بررسی و طبقه بندی انواع اائید های سازند تیرگان در شرق حوضه کپه داغ ( برش آرتنج و قرقره در ناحیه بزنگان، شمال شرق مشهد. هفدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران( 7- 9 آبان ماه 1392).
[14] موسویان، س. .، صادقی، ع.، آدابی، .ح.، 1393 . چینه نگاری سنگی، زیستی و رخسارههای رسوبی سازند شاه کوه در برش
کوه تنگل بالا، جنوب غرب خور )ایران مرکزی(، پووهشهای چینه نگاری و رسوب شناسی، 54 ( 1 :) 79 - 95
[15] موسوی زاده ع، محبوبی اسدالله، موسوی حرمی سید رضا، نجفی مهدی 1386. تاریخچه رسوب گذاری چینه نگاری سکانسی سازند تیرگان در جنوب غرب روستای جوزک و چمن بید در غرب حوضه رسوبی کپه داغ. مجموعه مقالات یازدهمین انجمن زمین شناسی ایران، صفحه 60.
[16] مهرنوش، م و پرتو آذر، ح 1977. اطلس میکروفسیل های برگزیده ایران، سازمان تحقیقات زمین شناسی و معدنی کشور، گزارش 33-2536، 396 صفحه.
[17] هاشمی کاخکی ن 1385. تحول زمین شناسی و بررسی چینه شناسی و میکروفاسیس اورگونین سازند تیرگان در حوضه کپه داغ. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، 110 صفحه.
[18] قربان پور اول فاطمه، آریایی علی اصغر، عاشوری علیرضا 1392. بررسی میکروفاسیس سازند تیرگان در برش تیوان. سی و دومین گردهمایی و نخستین کنگره بین المللی تخصصی علوم زمین. 27 تا 30 بهمن ماه ( زمین شناسی بنیادی- مشهد).
[19] طاهرپور خلیل آباد، م. 1392 . چینه نگاری سنگی و ریز چینه نگاری زیستی (روزن داران و جلبک های آهکی) سازند تیرگان در حوضه رسوبی کپه داق، شمال شرق ایران. پایان نامه دکتری دانشگاه آزاد اسلامی.
[20] طاهر پور خلیل آباد مرتضی، وزیری سید حمید، آریایی علی اصغر، عاشوری علیرضا، مجتهدین الهام 1392. تعیین مرز زیست چینه ای بارمین پسین-آپتین پیشین در توالی های کرتاسه زیرین برای اولین بار در غرب حوضه رسوبی کپه داغ. سی و دومین گرد همایی و نخستین کنگره بین المللی تخصصی علوم زمین ( 27 تا 30 بهمن ماه 1392). زمین شناسی بنیادی- مشهد.
[21] طاهر پور خلیل آباد مرتضی، وزیری سید حمید، آریایی علی اصغر، عاشوری علیرضا. 1393. کاربرد روزن داران کف زی و جلبک های آهکی در تعیین مرز بارمین-آپتین: مطالعه موردی سازند تیرگان در غرب حوضه رسوبی کپه داغ. نشریه علمی-پژوهشی دیرینه شناسی. پاییز و زمستان 1393. 2: 180-197.
[22] ARNAUD- VANNEU, A 1980. Micropaleontologie , paleoecologie et sedimentologied une platforme carbonate de la marge passive de la Tethys, Geology alpine, V 11 , P. 867-874.
[23] ARNAUD, H., ARNAUD-VANNEAU, A., (1991). Les Calcaires urgoniens des Massifs subalpinsseptentrionaux et du Jura (France): âge et discussion des données stratigraphiques. Géologie Alpine 67, 63-79.
[24] BACHMANN, M, HIRSCH, F 2006. Lower Cretaceous Platform of the eastern Levant ( Galilee and Golan Heights): Stratigraphy and second-order sea level change, Cretaceous Research, V.27, P. 487-512.
[25] BASSOULLET , J P, BERNIER P , CONRAD , M.A, DELOFFRE , R and JAFFREZO M, 1978. Les Algues Dasycladales du Jurassique et du Cretace. Geobios, Mem. Sp, v.2, p.1-33.
[26] BUCUR, I.I., MAJIDIFARD, M.R., and SENOWBARI-DARYAN, B., 2013. Early Cretaceous calcareous benthic microfossils from the eastern Alborz and western Kopet Dagh (northern Iran) and their stratigraphic significance. Acta Palaeontologica Romaniae, 9 (1): 23-37.
[27] CARRAS, N , CONRAD M.A and RADOICIC , R, (2006). Salpingoporella, a common genus of Mesozoic Dasycladales ( Calcareous green algae) Revue de paleobiologie, v.25. ( 2), P.457-517.
[28] CAREVIĆ, I., and ET AL., (2013). Comparisons between the Urgonian platform carbonates from eastern Serbia (Carpatho-Balkanides) and northeast Iran (Kopet-Dagh Basin): Depositional facies, microfacies, biostratigraphy, palaeoenvironments and palaeoecology. Cretaceous Research 40:110-130.
[29] CONRAD M.A., and PEYBERNÈS, B., 1976. Hauterivian-Albian Dasycladaceae from Urgonian limestones in the French and Spanish eastern Pyrenees. Geologica romana, XV: 175–197.
[30] ELLIS, B., and MESSINA, A., 1941- 2009. Catalogue of Foraminifera, Museum Natural History, Special publication.
Javanbakht M , Ghazi S , Moussavi-Harami R, Mahboubi, A. 2013. Depositional history and sequence stratigraphy of Tirgan Formation ( Barremian-Aptian) in Central Kopet Dagh, NE, Iran. Journal of the Geological society of India. V32, I 6, pp 701-711.
[31] GRADSTEIN, F., M., OGG, J., G., SMITH, A., G., 2004. A geologic time scale 2004. Cambridge University Press, 589 p .
[32] GRANIER, B., 2013- Dissocladella hauteriviana MASSE in MASSE et al., 1999 (non MASSE, 1976), another lower Urgonian Dasycladalean algarevisited. Carnets de Geologie, Letter 2013/07 (CG2013-L07): 1-9.
[33] GOVINDAN A 2008. Paleobiogeography of cretaceous and tertiary larger foraminifera and paleo-seas: proceeding of the international symposia on geoscience resources and environments of asia terranes, November 24-26,2008, Bangkok, Thailand.
[34] HENSON, F.R.S., (1948). Larger imperforate Foraminifera of southwestern Asia. Families Lituolidae, Orbitolinidae and Meandropsinidae. British Museum (Nat Hist), London, 126 p.
[35] HUSINEC, A., VELIC, I., FUCEK, L., VLAHOVIĆ, I., MATICEC, D., OSTRIC, N.,AND KORBAR, T., 2000. Mid CretaceousOrbitolininid( Foraminiferida) record from the islands of Cres and Losing (Croalia). Cretaceous Research ,v. 21 , p.155-171 .
[36] HUSINEC, A. and SOKAC, B., 2006- Early Cretaceous benthic associations (foraminifera and calcareous algae) of a shallow troPlcal-water Piatform environment (Mljet Island, southern Croatia), Cretaceous Research, 27:418–441.
[37] KALANTARI, A., (1969). Foraminifera from the Middle Jurassic-Cretaceoussuccessions of the Koppet-Dagh region (N.E. Iran). Nat Iran OilCompany Geol Lab Publ 3:1–298.
[38] LOEBLICH, A. R., and TAPPAN, H., 1988. Foraminiferal Genera and their Classification, Van Nostrand Reinhold Co.,New York .970 p.
[39] MOLAEI M , VAZIRI H , TAHERPOUR KHALIL ABAD M, TAHERI J, 2017. Early cretaceous Neotrocholina Reichel , 1956 from the Tirgan Formation, Kopet Dagh sedimentary basin, NE Iran. Systematic and biometric interpretation. Arabian Journal of Geosciences.
[40] SAINT-MARC, P., 1970. Contribution à la connaissance du Crétacé basal au Liban. Revue de Micropaléontologie, 12 (4): 224-233.
[41] SCHLAGINTWEIT, F., BUCUR, I.I., RASHIDI, K., and SABERZADEH, B., 2013. Praeorbitolina claveli n.sp. (benthic Foraminifera) from the Lower Aptian sensu lato (Bedoulian) of Central Iran. Carnets de Géologie [Notebooks on Geology], Brest, 2013/04 (CG2013-L04): 255-272.
[42] SCHROEDER, R .,1963. Palorbitolina, einneues subgenus der gattung orbitolina (Foram). Neues . Jahrbuch Fur. Geologie und paläontologie. Monatsh.,v.117, p. 346-359.
[43] SCHROEDER, R., CHERCHI, A., GUELLAL, S., and VILA, J.M., 1978. Biozonation par les grands foraminifères du Jurassique supérieur et du Crétacé inférieur et moyen des séries néritiques en Algérie du Nord-Est.- Considérations paléobiogéographiques. Annales des Mines et de la Géologie [Actes du VIe Colloque Africain de Micropaléontologie - Tunis 1974], 28 (2): 243-253.
[44] SCHROEDER, R., VAN BUCHEM, F.S.P,, CHERCHI, A., BAGHBANI, D.,VINCENT, B.,IMMENHAUSER. A., and GRANIER, B.,2010. Revised orbitolinid biostratigraphic zonation for The Barremian- Aptian of the eastern Arabian plate and implications for regional stratigraphic correlations Geoarbia special publications, v. 4 (1),p. 49-96.
[45] SIMMONS, M.D., 1994. Micropalaeontological biozonation of the Kahmah Group (Early Cretaceous), Central Oman Mountains. In: Simmons, M.D., (ed.), Micropalaeontology and Hydrocarbon Exploration in the Middle East. Chapman & Hall, London, 177-219.
[46] TAHERPOUR KHALI ABAD, M., SCHLAGINTWEIT, F., ASHOURI, A.R., and ARYAEI, A.A., 2009. Juraella bifurcata BERNIER, 1984 (Calcareous alga Gymnocodiaceae?) from the Lower Cretaceous (Barremian) Tirgan Formation of the Kopet Dagh basin, north-east Iran, Journal Of Alpine Geology, 51: 79-86.
[47] TAHERPOUR KHALILABAD M, ARYAEI A , ASHOURI A, GHADERI A 2011. Introducting some echinoderms from the Tirgan Formation Kopeh- Dagh basin, Ne of Iran. Jgeope 1 (1), 2011, p 83-94.
[48] TAHERPOUR KHALIL ABAD, M., SCHLAGINTWEIT, F., VAZIRI, S.H., ARYAEI, A.A., and ASHOURI, A.R., 2013. Balkhania balkhanica Mamontova, 1966 (benthic foraminifera) and Kopetdagaria sphaerica Maslov, 1960 (dasycladale alga) from the Lower Cretaceous Tirgan Formation of the Kopet Dagh mountain range (NE-Iran) and their palaeobiogeographic significance. Facies, 59: 267-285.
[49] VELIC, I., 2007. Stratigraphy and Palaeobiogeraphy of Mesozoic Benthic Foraminifera of the Karst Dinarides (SE Europa) Geologia Croatica, v. 60 (1), p. 1-113 .
[50] YAVARMANESH H, VAZIRI1 S.H , ARYAEI A , JAHANI D, POURKERMANI1 M, KHADEMI BOURIABADI E. 2017. Benthic Foraminiferal and Calcareous Algae Assemblages in the Tirgan Formation (Urgonien Facies Type) in South Flank of
Ghorogh Syncline (North of Chenaran), NE Iran. Open Journal of Geology, 2017, 7, 796-805
