تقابل های دوگانه در اشعار دفاع مقدّس
محورهای موضوعی : تحلیل متون نظمزیبا اسماعیلی 1 , معصومه خجسته 2
1 - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
2 - تربیت دبیر شهید رجایی
کلید واژه: ساختارگرایی, تقابل دوگانه, شعر دفاع مقدّس,
چکیده مقاله :
تقابل های دوگانه از جمله عوامل زبانی است که با تأثیرگذاری در سطح نحوی و فکری یک اثر، ساختار آن را هنری تر می سازد و در بررسی های معناشناختی و ساختاری از عناصر بنیادین دستیابی به ساختار و جهان فکر و اندیشۀ آثار ادبی است. در این تحقیق که با روش کتابخانه ای و با هدف شناخت هر چه بهتر دنیای شعری شاعران دفاع مقدّس انجام پذیرفته است، تلاش شده تا اشعار این دوره با رویکرد توصیفی – تحلیلی، براساس تقابل‌های دوگانه بررسی گردد. بدین منظور1340 جفت واژه متقابل، همراه با بسامد آن ها در شعر سه تن از شاعران برجسته این دوره ( قیصرامین‌پور، عبدالجبارکاکایی و علیرضا قزوه) استخراج و بر اساس انواع تقابل‌ها طبقه‌بندی گردید. بررسی و تحلیل داده‌ها نشان داد که انواع تقابل‌ها (مدرّج، مکمّل، دوسویه، جهتی و غیره) در شعر این دوره یافت می شود و تقابل های مکمّل و ضمنی بیشترین بسامد را دارند. نتیجه دیگری که در بررسی این اشعار حاصل شد این است که در سطح محتوایی نیز مفاهیم و اندیشه‌هایی در تقابل با یکدیگر قرارگرفته اند و می توان گفت کاربرد تقابل ها به فرایند معناسازی و برجسته‌سازی مفاهیم مربوط به جنگ، دفاع مقدّس و مسایل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی مدنظر شاعران کمک شایانی کرده و توانسته است دغدغه های ذهنی شاعران را از طریق برجسته سازی منتقل کند. نکته قابل توجه دیگر در کاربرد تقابل ها این است که در ساختار صورخیال اشعار نیز تأثیر بسزایی دارند و پایه بعضی صنایع ادبی مانند تلمیح، تشبیه،جناس، استعاره و غیره قرارگرفته اند.
Dual contrasts are among the linguistic factors that, by influencing the syntactic and intellectual level of a work, make its structure more artistic and in semantic and structural studies are the fundamental elements of achieving the structure, world of thought and thought of literary works. In this research, which has been conducted by library method and with the aim of better understanding the poetic world of holy defense poets, it has been tried to investigate the poems of this period with a descriptive-analytical approach based on double contrasts. were extracted in the poetry of three prominent poets of this period (Qaisarminpour, Abdoljbarkaei and Alireza Quzouh) and classified according to different types of confrontations. Data analysis showed that different types of contrasts (graded, complementary, ambivalent, directional, etc.) are found in the poetry of this period and complementary and implicit confrontations have the highest frequency. Another result in the study of these poems is that at the content level, concepts and thoughts are at odds with each other, and it can be said that the application of confrontations to the process of meaning and highlighting the concepts related to war, sacred defense and political, social, cultural issues considered by poets has helped and has been able to convey the mental concerns of poets through highlighting. Another noteworthy point in the application of contrasts is that they have a great effect on the imaginary structure of poems and are the basis of some literary industries .such as allusion, simile, pun, metaphor, etc
- آسمان، محمد جواد (1391). صبحتان بخیر مردم ( غزل های علیرضا قزوه )، تهران: نشرکتاب، چاپ اول.
- امین پور، قیصر (1398). مجموعه کامل اشعار، تهران: مروارید، چاپ هفدهم.
- برتنس، هانس (1387). مبانی نظریه ادبی، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی، چاپ دوم.
- بیگ زاده، خلیل؛ شاهرخی، فرنگیس (1397). «تحلیل تقابل واژگانی شعر رضوی شاعران دفاع مقدّس»، نشریۀ ادبیات پایداری، دانشگاه شهید باهنرکرمان، سال دهم، شماره 18، صص53-72.
- پارسی نژاد،کامران (1382). «ساختارگرایی و ساخت¬شکنی»، مجلّه ادبیات داستانی، شماره 69، صص35-38.
- پالمر، فرانک رابرت (1366). نگاهی تازه به معنی¬شناسی، ترجمۀ كوروش صفوی، تهران: مرکز، چاپ پنجم.
- چهري، طاهره و همکاران. (1392). «تحليل تقابل¬ها و تضادهاي واژگاني در شعرسنایی»، پژوهش-هاي ادب عرفاني (گوهر گويا)، سال هفتم. شمارة دوم. صص 141- 158 .
حیاتی، ز هرا (1388). «بررسی نشانه¬شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا»، فصلنامۀ نقد ادبی، سال دوم، شماره 6، صص7-24
- روحاني، مسعود ؛ عنايتي قاديکلايي، محمد (1395). «تقابل¬هاي دوگانه در غزليات عطار نيشابوري»، دوفصلنامة زبان و ادبيات فارسي، سال 24، شمارة81، ص201-221
- زارعی، حشمت الله (1392). بررسی انعکاس مسایل اجتماعی در شعر سه تن از شاعران دفاع مقدس(علیرضا قزوه، عبدالجبار کاکایی و قیصر امین پور) ، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهر کرد.
- سنگری، محمدرضا (1380). نقد و بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدّس، تهران: پالیزان، چاپ اول.
- صفوی ،کورش(1369). «نگاهی به تقابل معنایی»، نشریه دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه کرمان، سال اول، شماره 1، صص104-115.
- _________ (1397). درآمدی بر معنی شناسی، تهران: سوره مهر، چاپ ششم.
- قزوه، علیرضا (1393الف). این همه یوسف، تهران: سوره مهر، چاپ چهارم.
- ________ (1393ب). شبلی و آتش، تهران: سوره مهر، چاپ سوم .
- ________(1393 پ). قطار اندیمشک، تهران: سوره مهر، چاپ چهارم.
- ________ (1398). از نخلستان تا خیابان، تهران: سوره مهر، چاپ هفدهم
. - کاکایی، عبدالجبار( 1369). آوازهای واپسین، تهران :نشر همراه، چاپ اول.
- ___________( 1386). حق با صدای توست، تهران: تکا، چاپ اول.
- ___________(1388). فرصت نایاب، تهران: انجمن شاعران ایران، چاپ دوم.
- ___________(1393). باران های بی¬حاصل، تهران: نیماژ
- ___________ (1396). حبس سکوت، تهران: فصل پنجم، چاپ دوم.
