اثبات تغيّر در عوالم فوق طبيعت بر اساس دو مبناي مختلف
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه فلسفه و حکمت اسلامی
سیده زهرا موسوی بایگی
1
,
سید مرتضی حسینی شاهرودی
2
,
عباس جوارشکیان
3
1 - دانشجو دکتري حكمت متعاليه، دانشگاه فردوسي مشهد، مشهد، ايران
2 - استاد گروه فلسفه و حكمت اسلامي، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ايران
3 - استاد گروه فلسفه و حكمت اسلامي، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ايران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در جريان تعامل فلسفه با آموزه‌هاي ديني، مسائل بسياري توليد شده است. ازجمله مباحث جديدي كه در چند دهة اخير مورد توجه بوده، مسئلة تكامل برزخي و اخروي نفوس است. از يكسو، بر اساس مباني و تصريحات جمهور فلاسفه و نيز ظاهر سخنان صدرالمتألهين، استكمال نفوس پس از مفارقت از بدن عنصري محال است. از سوي ديگر، ظاهر آيات و روايات بر استكمال نفوس در عوالم فوق طبيعت دلالت ميكند. اينگونه اختلافات، محققان و انديشمندان را به چاره‌انديشي واداشته است. مقالة حاضر كه به روش تحليلي ـ استدلالي نگاشته شده، ميكوشد بر اساس اصول رايج فلسفي و نيز با التفات به رويكرد عرفاني ملاصدرا، به اين پرسش كه «آيا نفس پس از مفارقت از بدن تغيّر و حركت ميپذيرد؟» از دو راه متفاوت پاسخ دهد. بررسيها در اين پژوهش نشان ميدهد كه بر اساس مباني حكما، تغيّر احوالِ نفوس پس از مرگ، امري مقبول و از باب ترتب صور بر يكديگر و اظهار ملكات و صور كسب شده در عالم طبيعت است. همچنين بر اساس خوانش عرفاني از حكمت متعاليه، تحولات عوالم فوق طبيعت، قطعي و از سنخ همين تحولات اينجهاني است، اما در اين ديدگاه تحول و حركت بمعناي رايج فلسفي نيست بلكه عبارتست از خروج از اجمال و كمون به تفصيل و ظهور. به اين ترتيب، در پژوهش حاضر هم با تحفظ بر اصول فلسفي و هم با ارائه تعريفي جديد از حركت، از ظواهر نقلي دال بر حركت، تبييني معقول ارائه شده است.
Several problems have been produced in the process of philosophy’s interaction with religious theorems. One of the new discussions that has attracted great attention during the last decades pertains to purgatorial and otherworldly perfection of the souls. On the one hand, based on the principles and explicit theories of most philosophers and Mullā Ṣadrā’s words, the perfection of the soul after its separation from the elemental body is impossible. On the other hand, some sentences in Qur’anic verses and Islamic traditions refer to the perfection of the soul in metaphysical worlds. Such differences have persuaded researchers and thinkers to find some solutions. Following an analytic-inferential method, this paper seeks to provide an answer to the question of whether the soul is subject to any change and motion after its separation from the body based on both common philosophical principles and Mullā Ṣadrā’s gnostic approach. The findings of this study indicate that, based on philosophers’ principles, changes in the states of souls after death is an acceptable view of the type of sequence of forms and manifestation of developed habits and forms in the world of nature. Moreover, according to a gnostic reading of the Transcendent Philosophy, changes in metaphysical worlds are certain and of the same type of change in the material world. However, in this approach change and motion are not used in their common philosophical senses and are, rather, used in the sense of departure from undifferentiation to differentiation and manifestation. In this way, the authors provide a rational explanation of change and motion in this paper relying on philosophical principles and through presenting a new definition of motion.
