بررسی موانع و راهکارهای ارتباط صنعت و دانشگاه (مورد کاوی شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ )
محورهای موضوعی : تخصصی
مسعود شفیعی
1
,
محمد رحمانپوری
2
,
مرتضی بهادری
3
1 -
2 -
3 - شرکت توزیع برق تهران
کلید واژه: صنعت و دانشگاه , کانالهای ارتباطی , راهکارها,
چکیده مقاله :
ارتباط صنعت و دانشگاه موضوعی است که طی سال‌های اخیر بارها و بارها ازسوی صاحب‌نظران مورد بررسی قرار گرفته است و ابعاد مختلف آن از زوایای تخصصی ارزیابی و تحلیل شده است. با توجه به تأثیرگذاری عمیقی که این نوع از ارتباط بر توسعه درونزای کشور برجای می‌گذارد و در حوزه‌های استراتژیک نظیر خودکفایی، تولید علم و ... آثار مستقیم و بلاواسطه دارد، راهکارهای متعدد، متنوع و گاه متناقضی نیز از سوی سیاستگزاران پیشنهاد و اجراء شده است. در این مقاله که بر گرفته از پروژه تحقیقاتی با همین مضمون است ضمن بررسی ارتباط دانشگاه و صنعت در کشورهای توسعه یافته و ایران به اجمال به جایگاه تحقیق و توسعه در این دسته از کشورها و ازجمله ایران پرداخته خواهد شد . و پس از بیان روشها و کانالهای ارتباطی فی مابین صنعت و دانشگاه بلاخص صنعت برق به مورد کاوی روشهای ارتباطی و تحلیل عملکردی ارتباط شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها در طی سالیان اخیر پرداخته می شود .در ادامه پس از بررسی وضعیت ارتباط این شرکت و جایگاه آن از نگاه SWOT به اهم نکات و موانع ومشکلات موجود در برقراری این روابط خواهد رسید که در نهایت با تحلیل آن و با در نظر گرفتن عوامل موفقیت در برقراری و توسعه ارتباط به تدوین استراتژیها ، راهبردهای مدیریتی و عملیاتی که بتواند در یک برنامه زمانی پنج ساله بعنوان ابزار اجرایی در توسعه و برقراری ارتباط هرچه بیشتر و نهادینه نمودن ارتباط شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها ایجاد نماید. ارائه شده است .
Relationship industry and universities is an issue that in recent years has repeatedly been investigated in respect of experts and Different aspects of the technical aspects have been analyzed and evaluated , Given the profound impact that this type of Relationship being left on the endogenous development In strategic areas such as self-reliance, knowledge and ... Has a direct and immediate impact Multiple solutions, diverse, and sometimes conflicting, as the policy is proposed and implemented. In this paper, inspired by the theme of this research project is The relationship between universities and industry in developed countries and Iran A synopsis of research and development in these countries, including Iran, The methods and channels of communication between industry and the University of Electric Power Industry. The mining techniques to analyze the functional relationship between the universities of Tehran Electricity Distribution Company paid in recent years After investigating the relationship between the company and its position at the SWOT points to important problems and obstacles in establishing these relationships Finally, the analysis and consideration of critical success factors in establishing and developing communication strategies, Management and operational strategies that can be implemented as a five year implementation schedule And institutional development and greater communication with the university to establish the relevance of Tehran Electricity Distribution Company
بررسی موانع و راهکارهای ارتباط صنعت و دانشگاه
(مورد مطالعه: شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ)
دکتر مسعود شفیعی* محمد رحمانپوری** مرتضی بهادری***
* استاد، دانشکده برق، دانشگاه صنعتی امیر کیبر
** رئیس گروه برنامه‌ریزی تحقیقات شرکت توزیع برق تهران
*** معاونت برنامه‌ریزی شرکت توزیع برق تهران
تاریخ دریافت: 27/3/91 تاریخ پذیرش: 17/6/91
چكيده
ارتباط صنعت و دانشگاه موضوعي است كه طي سال‌هاي اخير بارها و بارها از سوي صاحب‌نظران مورد بررسي قرار گرفته و ابعاد مختلف آن از زواياي تخصصي ارزيابي و تحليل شده است. با توجه به تأثيرگذاري عميقي كه اين نوع از ارتباط بر توسعه درونزاي كشور برجاي مي‌گذارد و در حوزههاي استراتژيك نظير خودكفايي، توليد علم و غيره، آثار مستقيم و بلاواسطه دارد، راهكارهاي متعدد، متنوع و گاه متناقضي نيز از سوي سياستگزاران پيشنهاد و اجرا شده است.
در این مقالهکه برگرفته از پروژه تحقیقاتی با همین مضمون است، ضمن بررسی ارتباط دانشگاه و صنعت در کشورهای توسعه یافته و ایران به اجمال به جایگاه تحقیق و توسعه در این دسته از کشورها و از جمله‌ایران پرداخته شده است. پس از بیان روشها و کانالهای ارتباطی ميان صنعت و دانشگاه به ويژه صنعت برق، به مورد کاوی روشهای ارتباطی و تحلیل عملکردی ارتباط شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها در طی سالیان اخیر پرداخته می‌شود. در ادامه و پس از بررسی وضعیت ارتباط این شرکت و جایگاه آن از نگاه تحليل SWOT، به اهم نکات و موانع و مشکلات موجود در برقراری این روابط خواهد رسید که در نهایت با تحلیل آن و با در نظر گرفتن عوامل موفقیت در برقراری و توسعه ارتباط، به تدوین استراتژی ها، راهبردهای مدیریتی و عملیاتی که بتواند در یک برنامه زمانی پنج ساله به عنوان ابزار اجرایی در توسعه و برقراری ارتباط هرچه بیشتر و نهادینه نمودن ارتباط شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها ایجاد نماید، ارائه شده است.
كليد واژه‍ها: صنعت و دانشگاه، کانالهای ارتباطی و راهکارها، صنعت برق
مقدمه
|
|
در اوایل این دهه، اقتصاد مبتنی بر صنعت به اقتصاد مبتنی بر دانش تغییر جهت داد. در دهه 1990، تدوین و تصویب لوایح از سوی دولتها، با هدف تسهیل در ایجاد ارتباط اثربخش میان دانشگاه، صنعت و دولت، در كشورهای پیشرفته اهمیت بسیاری یافت. لذا در آغاز هزاره سوم، ارتباط دانشگاه و صنعت به منزلة سازكاری برای ابداع فناوریها و تولید محصولات جدید، بازآموزی نیروهای متخصص، ایجاد شغل و رقابت جهانی مورد توجه قرار گرفته است. هم‌اكنون در بسیاری از كشورهای سازمان همكاری و توسعه اقتصادی1OECDاقداماتی اساسی برای حمایت از فعالیتهای علمی صورت پذیرفته است (کمالی، 1386).
ساختارهای ارتباطی صنعت و دانشگاه در ایران در طی سالیان بعد از انقلاب اسلامی و به خصوص در دهه دوم انقلاب شکل کاملتری به خود گرفت به گونه‌ای که از اولین ساختارهای ایجاد شده می‌توان به‌ایجاد دفاتر ارتباط با صنعت در دانشگاهها یاد نمود پس از آن پژوهشکده‌های صنعتی در کنار صنایع بزرگ و مادر ساختار یافته‌ایجاد شدند. در دهه بعد از آن جهادهای دانشگاهی به عنوان سازمانهای پژوهش محور با وابستگی علمی به دانشگاهها ولی بصورت مستقل به عنوان نهادهایی با هدف پیشبرد پژوهشهای کاربردی و صنعتی با حمایت دولت شکل گرفته و ایجاد شدند پس از آن و از سال‌های 1375 به بعد با روند رو به رشد فناوری در صنایع و با ترغیب توسعه فناوری درونزا و وجود پتانسیل علمی و عملی خوب حاصل از دانشگاهها انکوباتورهای علمی با هدف تولید دانش فنی و توسعه فناوری در کشور شکل گرفتند و به موازات آن نیز پارک‌های علمی و فناوری با حمایت‌های دولت و دانشگاهها ایجاد و مکانی جهت استقرار این شرکت‌ها برگزیده شدند. در طی همین سال‌ها دفاتر تحقیق و توسعه در صنایع بیشتر از گذشته تقویت شده و با ساختارهای توسعه یافته نسبت به قبل به فعالیت در صنایع پرداختند (رضایی، 1377).
صنايع مختلف كشور نيز به فراخور خود به اجراي راهكارهاي پيشنهادي اقدام نموده‌اند كه دستاوردهايي نيز نصيب آنان گرديده است و صنعت برق نيز از اين مقوله مستثني نيست. شركت توزيع نیروی برق تهران بزرگ به عنوان یکی از صنایع مهم در بخش برق با توجه به نقش كليدي خود در نگهداري، راهبردي و توسعه شبكه‌هاي توزيع با تأکيدي كه بر تأمين رضايت مشتريان در فرايند فروش انرژي برق دارد، طي سال‌هاي گذشته تلاش‌هايي در جهت تعميق ارتباط با دانشگاهها و بهرهبرداري از ظرفيت‌هاي آنان براي تحقق اهداف خود پيش گرفته است. ليكن ميزان مؤثر بودن اقدامات صورت گرفته در اين راستا تا پیش از انجام این پروژه چندان شفاف نبود. به عبارت ديگر، تا قبل از اجرای این پروژه تحليل دقيق و جامعي از وضعيت موجود ارتباط اين شركت با دانشگاهها صورت نگرفته بود که بواسطه انجام این پروژه تحلیلی‌های جامعی در بحث ارتباط صنعت و دانشگاه و بویژه شرکت توزیع برق تهران بزرگ به انجام رسیده است. با بررسی‌های صورت گرفته و تشریح عوامل موفقیت در ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران و نمود مشکلات و موانع موجود در توسعه‌این روابط به تدوین استراتژی ها، راهبردهای مدیریتی و عملیاتی و در نهایت نحوه اجرای آن در یک نقشه راه پنج ساله نمایان شده است، که در این مقاله به اجمال به شرح مطالعات و نتایج حاصله در این پروژه پرداخته خواهد شد.
مطالعه تطبیقی همکاری صنعت و دانشگاه در چند كشور منتخب
توجه به خصوصیات حاکم بر این کشورها می‌تواند در استفاده از تجارب آنها کمک بسیار زیادی کند. به عنوان مثال، در کشورهای انگلیسی زبان و اسکاندیناوی و همچنین کشورهایی مانند ژاپن و پرتقال، دانشگاهها عمدتا بر فعالیتهای تحقیقاتی پایه‌ایتمرکز دارند و مراکز تحقیقاتی دولتی بر تحقیقات کاربردی و مأموریت‌گرا متمرکزند؛ در حالی که در کشورهای موسوم به اروپای قاره‌ای مانند آلمان، فرانسه و ایتالیا، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی دولتی به صورت هم‌زمان بر روی فعالیتهای تحقیقات پایه و تحقیقات کاربردی و مأموریت‌گرا فعالیت می‌کنند، که البته ممکن است منجر به دوباره‌کاری در انجام و سرمایه‌گذاری تحقیقات شود (شفیعی، 1391).
دسته‌بندي كشورها با توجه به نوع ساختار تحقيقاتي و نوآوري در آنها شايد كمك بيشتري به موضوع بكند. طي تحقيقي كه در ميان كشورهاي عضوOECDانجام شده‌است، مشاهدهشد كه آنها را از نظر سرمايه‌گذاري دولتي در تحقيق و توسعه و عملكرد نوآوري، هم‌چنين بازيگران اصلي غالب در عرصه‌ي تحقيقات دولتي، مي‌توان به چهار دسته‌ي كلي و گروه‌هاي فرعي ذيربط تقسيم نمود:
دسته‌ي اول: كشورهاي داراي سهم سرمايه‌گذاري و عملكرد تحقيق و توسعه‌ا‌ي دولتي بسيار زياد:
· نظام مبتني بر دانشگاه (مانند تركيه)
· نظام گسترده‌ي مبتني بر دانشگاه و مراكز تحقيقاتي دولتي (مانند ايتاليا، نيوزلند، لهستان، پرتقال و مكزيك)
· نظام مبتني بر مراكز تحقيقاتي دولتي (مانند مجارستان و ايسلند)
دسته‌ي دوم: كشورهاي داراي سهم سرمايه‌گذاري و عملكرد تحقيق و توسعه‌ا‌ي دولتي نسبتا زياد:
· نظام مبتني بر دانشگاه (مانند اتريش و اسپانيا)
· نظام گسترده‌ي مبتني بر دانشگاه و مراكز تحقيقاتي دولتي (مانند فرانسه، هلند و نروژ)
دسته‌ي سوم: كشورهاي داراي سهم سرمايه‌گذاري و عملكرد تحقيق و توسعه‌ا‌ي دولتي متوسط:
· نظام مبتني بر دانشگاه (مانند كانادا و انگلستان)
· نظام گسترده‌ي مبتني بر دانشگاه و مراكز تحقيقاتي دولتي (مانند دانمارك، فنلاند و آلمان)
· نظام مبتني بر مراكز تحقيقاتي دولتي (مانند جمهوري چك)
دسته‌ي چهارم: كشورهاي داراي سهم سرمايه‌گذاري و عملكرد تحقيق و توسعه‌ا‌ي كم:
· نظام مبتني بر دانشگاه (مانند بلژيك، ايرلند، ژاپن، سوئد، سوئيس و امريكا)
· نظام مبتني بر مراكز تحقيقاتي دولتي (مانند كره‌ي جنوبي)
برای بررسی ارتباطات بخش علمی و بخش صنعتی باید خصوصیات و مشخصه‌های سه بعد مختلف از این ارتباطات را مورد بررسی قرار داد (شفیعی، 1391).
در بين جهان توسعه‌يافته كه در آن پيوند‌هاي بين دانشگاه و صنعت به طور سنتي قوي است به كشورهاي امريكا، سوئيس، ژاپن، آلمان، چین، کره جنوبی، و مالزی اشاره ميشود (صدیق و اردشیری،1382):
1-تجارب كشور آمريكا
در امريكا آزادي دانشگاهها براي انجام مشورت و رايزني و هم‌چنين اجراي تحقيقات مشترك با صنعت و يا عقد قراردادهاي تحقيقاتي با صنعت، يك ويژگي مثبت بوده و هست و دولت هم به صورت‌هاي مختلف مستقيم و غيرمستقيم اين روند را ترغيب و تشويق مي‌كند.
برنامة همكاري‌هاي تحقيقاتي صنعت و دانشگاه، ابتكاري بود كه در سال 1977 توسط بنياد ملي علوم آغاز شد تا حمايت صنايع از تحقيقات دانشگاهي را سازماندهي كند. اين برنامه از طريق ايجاد مراكزي كه همكاري درازمدت بين دانشگاه و صنعت در زمينه تحقيقات مورد علاقه دو طرف را موجب مي‌گردد، اجرا ميشود. در امريكا ديرزماني است كه آزمايشگاههاي تحقيقاتي دانشگاهها در اختيار جامعه صنعتي قرار گرفته‌اند تا دوباره‌كاري‌ها به حداقل برسند، همكاري‌هاي مفيد رونق يابند و بهرهبرداري از تسهيلات گسترده و ارزشمند و منحصر به فرد به بهترين شكل ممكن حاصل آيد.
2-تجارب كشور سوئيس
در سوئيس، همكاري دانشگاه و صنعت اساس اقتصاد اين كشور را تشكيل مي‌دهد. مجاورت دانشگاهها با شركت‌هاي توليدي (كارخانه‌ها) به‌ويژه در صنايع شيميايي و صنايع ماشيني و وجود شبكه‌هاي غيررسمي دانشمندان (دانشگاهيان) و صنعتگران، نمود بارزي از همكاري‌هاي دانشگاه و صنعت در اين كشور است.
3-تجارب كشور ژاپن
در ژاپن دانشگاهها دروازة ورود دانش پيشرفته از كشورهاي اروپايي بوده اند. دانشگاهها در زمينه تحقيقات مشترك و راهنمايي‌هاي فني با صنعت نقش كاملاً گسترده‌اي دارند. در بسياري از موارد يك دانشگاه انجام تحقيقات بنيادي را تقبل مي‌كند و صنعت نيز توسعه كار را برعهده مي‌گيرد. اغلب شركت‌هاي توليدي براي انجام كارهاي تحليلي به آزمايشگاههاي دانشگاهها مراجعه مي‌كنند. حتي در مراكز عمده بزرگ عموماً صنعت رهبري مشخصي بر دانشگاه‌هاي مجاور دارد و به طور كلي از ديد دانشگاهها ارتباط با صنعت منبع مهم دريافت بودجه‌هاي تحقيقاتي به شمار مي‌آيد.
4-تجارب كشور آلمان
در آلمان نيز ارتباط دانشگاه با صنعت ارتباط ريشه‌داري است و در حال حاضر گسترش سيستم‌هاي توسعه‌بخش كه در آن دانشگاهها داراي نقش مركزي براي ايجاد صنايع جديد (داراي تكنولوژي عالي) در يك منطقه مي‌باشند، آغاز شده است. در آلمان اغلب دانشگاهها در موارد زير مورد مشاوره و مراجعه صنعت قرار مي‌گيرند:
· خدمت مشاوره‌اي براي كاهش آلودگي‌هاي زيست‌محيطي
· انتقال تكنولوژي، آزمايش و به‌كارگيري نمونه‌سازي و ارايه آموزش‌هاي لازم
· بررسي نيازهاي منطقه به تحقيق در زمينه تكنولوژي‌هاي مناسب براي صنايع موجود در آن منطقه
· مطالعه و بررسي بر روي زمينههاي مستعد سرمايه‌گذاري صنعتي براساس درخواست دولت
· مشاوره و راهنمايي متقاضيان احداث واحدهاي جديد توليدي
5-تجارب کشور چين
در چين مؤسسه تحقيقات تكنولوژي صنعتي، نقش رابط دانشگاه با صنعت را عهده‌دار است و وظيفه آن استفاده از تخصص‌هاي هر دو گروه يعني دانشگاه و صنعت، سرمايه‌گذاري مشترك براي نيروي انساني و امكانات و هزينه‌ها جهت تدوين برنامههاي تحقيقاتي مشترك است. براي اين منظور مؤسسه تحقيقات تكنولوژي صنعتي عنوان‌هاي تحقيقاتي مشخصي را انتخاب كرده و اين عنوان‌ها را به طور كارمزدي به دانشگاهها واگذار مي‌كند از طرفي دانشگاه ها، دانشجويان خود را براي كارآموزي (آموزش و كار حرفه‌اي) در رشته‌هاي مربوط به مؤسسه تحقيقات تكنولوژي صنعتي اعزام مي‌نمايند و اين مؤسسه نيز ضمن جذب تعداد زيادي از آنها بقيه را بين صنايعي كه اعلام نياز كرده‌اند، تقسيم مي‌كند و به اين ترتيب براي انجام پژوهشها و آزمايش‌ها استفاده دو جانبه از امكانات و داده‌هاي تحقيقاتي ميسر ميشود از طرفي مديران و كاركنان مراكز صنعتي نيز در صورت نياز مي‌توانند در جلسات سخنراني دانشگاهها حضور يابند. برنامه طوري ترتيب داده ميشود كه چنانچه صنايع به كارآموزاني كه در آن‌جا كارآموزي كرده‌اند، نياز داشته باشند، آنها را به استخدام آن صنعت در مي‌آورند.
6-تجارب کشور كره‌جنوبي
در كره‌جنوبي نيز همكاري‌هاي دانشگاه و صنعت از سوي مؤسسه مستقل و چند رشته‌اي تحقيقات صنعتي كره صورت مي‌گيرد. علاوه بر اين وزارت علوم و تكنولوژي كره چند لايحه بسيار مهم براي توسعه علوم و تكنولوژي تصويب كرده است. در مجموع، در جمهوري كره در سال‌هاي اخير، اقدامات جدي در جهت همكاري‌هاي متقابل دانشگاه و صنعت صورت گرفته است و اين نقش بيشتر بر عهده بنياد ملي علوم و مهندسي كره است كه بودجه تحقيقات مشترك توسط صنايع و دانشگاهها را براي توسعه تكنولوژي‌هاي جديد، تأمين مي‌كند. اين برنامه بنيادي هدف‌دار، استادان دانشگاهها و مديران تحقيق و توسعه صنعتي را دور يكديگر گرد مي‌آورد تا فهرست كاملي از زمينههاي تحقيقات دانشگاهي را كه از نظر صنايع و براي انجام فعاليتهاي آنها در راه توسعه تكنولوژي‌هاي جديد، ضروري است و حياتي است، تهيه و تدارك كند.
بررسی تجارب کشورهای مختلف نشان می‌دهد که‌ایجاد ارتباط میان بخش دانشگاهی و بخش صنعتی در این کشورها از طریق تدوين قوانین، اصلاح ، سازمان‌دهی و ايجاد چارچوب‌های نهادی متفاوتی شکل گرفته است و لذا نمی توان بسادگی از الگوی آنان به عنوان الگویی جامع جهت برقراری و توسعه ارتباط بین صنعت و دانشگاه درایران تقلید نمود بلکه برای انتخاب الگویی مناسب بایستی براساس قوانین و چارچوب‌های نهادی حاکم بر کشور و شناخت شرایط و وضعیت موجود نسبت به تلفیق و بومی سازی الگوها و روشهای کاربردی مؤثر در کوتاه مدت و با برنامه‌ریزی منسجم در دراز مدت الگوی نهادی مناسبی را در کشور پیاده سازی و اجرا نمود.
وضعیت ارتباط صنعت و دانشگاه در ایران
ارتباط دانشگاه با صنعت در ایران برای اولین بار در سال 1361 با تصویب مصوبه‌ای در هيأت دولت آغاز شد. بر اساس این مصوبه دفتری به نام دفتر ارتباط دانشگاه و صنعت در وزارت فرهنگ و آموزش عالی ایجاد شد. افزون بر این، دفاتر مشابهی در وزارتخانه‌های نفت، صنایع، معادن و فلزات، نیرو، راه و ترابری، مسكن و شهرسازی، كار و امور اجتماعی، پست و تلگراف و تلفن و سازمان برنامه و بودجه آغاز به فعالیت كردند. دفاتر ارتباط دانشگاه و صنعت نیز در بسیاری از دانشگاهها ایجاد شدند. در سال 1365، شوراهایی نیز به نام ”شورای هماهنگی دفاتر ارتباط با صنعت“ در همین دفاتر ایجاد، اما در سال 1373 تعطیل شدند. در همین دوران، دفتر مركزی ارتباط دانشگاه با صنعت به سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران انتقال یافت. دولت نیز تصمیم گرفت ”شورای عالی ارتباط دانشگاه وصنعت“ ایجاد كند. در این شورا 10 نفر از رؤسای دانشگاه‌های فنّی، معاونان پژوهشی وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی و صنایع، نمایندگان صنایع ملی ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران و رئیس پژوهشگاه مواد و انرژی عضویت داشتند. اعضای این شورا را 23 نفر تشكیل می‌دادند. فعالیتهای این شورا نیز پس از مدتی متوقف شد (كریمیان اقبال، 1382).
مشكلات و محدودیت‌های بسیاری از سوی مراكز آموزش عالی برای ایجاد ارتباط با صنعت وجود دارد كه از آن میان می‌توان به مواردی چون ”آموزش محوری دانشگاه ها، منظور نكردن فعالیتهای صنعتی در ارتقای اعضای هيأت علمی، منظور كردن حق بالاسری زیاد به فعالیتهای صنعتی اعضای هيأتعلمی، جایگاه سازمانی ضعیف ارتباط دانشگاه و صنعت“، حاكمیت مدیریت دولتی برصنایع بزرگ كشور و متقاضی خدمات دانشگاه نبودن صنایع، نبود محتوای كیفی و مفید دوره‌های كارآموزی، ارتباط ضعیف میان برنامه‌های درسی و نیازهای صنعت، نبودن روحیه كارگروهی و كمبود مراكز تحقیقاتی كاربردی، عدم توجه به بهسازی نیروی انسانی، ضوابط و مقررات دست و پا گیر و گرایش نداشتن صنعت به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و وابستگی روحی و فكری صنایع به خارج از كشور اشاره كرد (شجاعی، 1388).
ارتباط دانشگاهها با صنعت برق درایران
تاريخچه ارتباط صنعت برق و دانشگاه با ساماندهي تحقيقات در صنعت برق از سال 1362 و در پي تاسيس مركز تحقيقات نيرو با هدف انجام تحقيقات پايه و كاربردي تاسيس شد. در سال 1369 سازماندهي شوراي تحقيقات برق با هدف سياستگذاري و برنامه‌ريزي در حوزه تحقيقات صنعت برق با تصويب وزير وقت نيرو انجام گرفت. در اين حوزه تاكنون صدها پروژه تحقيقاتي به انجام رسيده که با 16مبلغی حدود 16 ميليارد تومان منافع اقتصادي و مهمتر از آن استقلال واقعي صنعتي در بخش برق را حاصل كرده است به گونه‌اي كه جمهوري اسلامي ايران با برخورداري از يك درصد جمعيت دنيا، رتبه پانزدهم توليد برق جهان و رتبه نخست را در منطقه در اختيار دارد. شبكه فرامرزي برق كشور ضمن تأمين نياز برق كشورهاي همسايه در مرز خاكي، راهبري و كنترل شبكه‌هاي فرامرزي متصل به شبكه سراسري برق كشور را با محوريت ديسپاچينگ ملي در اختيار دارد. بنابر گفته مسئولان صنعت برق تا پایان سال 1390، 52 درصد كارهاي تحقيقاتي دانشگاه در اين زمينه برپايه ارتباط مستقيم استادان و صنعت، 26 درصد از طريق سازمان‌ها و ارگان‌هاي واسطه، 13 درصد از طريق دفترهاي ارتباط با صنعت و 9 درصد از مسير مركز تحقيقات دانشگاهي شكل گرفته است. در مجموع نیز شرکتهای توزیع برق پس از استقلال از سال 1386 تا کنون با توجه به تفویض اختیارات حاصله از سوی سازمان توانیر به عنوان شرکتهای وابسته به صنعت برق همسو و همگام با برنامه‌های توسعه و با محوریت توسعه خدمات به مشترکین برق در بخش تحقیقات و ارتباط با دانشگاهها گام‌های مؤثری برداشته اند که در تحقیق به عمل آمده روند و مورد کاوی شرکت توزیع برق تهران بزرگ به عنوان بزرگترین شرکت توزیع برق کشور مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است (درویشی، 1390؛ رضوی، 1377).
روش‌هاي ارتباطي موجود در صنعت با دانشگاهها
به طور کلی همانگونه که در شکل (1) نیز مشاهده می‌شود 7 روش ارتباطی به عنوان کانالهای ارتباطی بین صنعت و دانشگاه مطرح می‌گردد که به شرح ذیل است:
با توجه به کانالهای ارتباطی معرفی شده فی مابین صنعت و دانشگاه در ایران در این بخش به تشریح و تحلیل چند مورد از کانالهای ارتباطی مهم که در شرکت توزیع برق تهران بزرگ مورد کاوی شده است پرداخته می‌شود (فهیمی، 1377؛ كارگر، 1377).
الف) کانال ارتباط مکاتبه‌ای:
این کانال ارتباطی که مجموعه‌ای از مکاتبات روزانه ، ماهانه و در کل سالیانه بخش‌های صنعت و دانشگاه است و بعضا در حوزه‌های انجام یک تحقیق خاص صورت می‌گيرد بحثهای مختلفی پیرامون مسئله مورد مکاتبه مطرح می‌سازد و اثر بخشی مکاتبات را به گونه‌ای زیر سؤال خواهد برد؛ به طوریکه در مجموع سؤالات متنوعی از سوی صنعت و دانشگاه مطرح خواهد نمود در یک جمع بندی کلی به‌این سؤال پرداخته خواهد شد که:
آیا پویایی و کیفیت محتوی مکاتبات درتقویت ارتباط اثر بخش بوده است؟
نتیجه این سؤال مطرح شده‌این است که برقراری ارتباط از طریق این کانال ارتباطی به چه میزان اثر بخش بوده و نقاط ضعف در این کانال ارتباطی به چه میزان تأثيرات منفی را بر کیفیت ارتباطات خواهد داشت.
شرکت توزيع برق تهران بزرگ در برقراری ارتباط با دانشگاهها و مراکز پژوهشی در طی پنج سال اخیر (91-86) با توجه به کانالهای ارتباطی بیان شده وضعیتی به شرح جدول (1) دارد:
[1] - Organization for Economic CO-operation andDevelopment (OECD)
شکل 1: نمایش وضعیت کانالهای ارتباطی صنعت و دانشگاه در ایران
جدول 1: وضعیت برقراری ارتباط توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاه در برقراری کانال ارتباط مکاتبه‌ای
درصد اثربخشی | نتایج حاصله | تعداد مکاتبات صادره از سوی شرکت توزیع برق تهران بزرگ | تعداد مکاتبات وارده از سوی دانشگاهها و مراکز پژوهشی | سال |
0 | - | 2 | 3 | 1386 |
10% | مقدمات تنظیم و مبادله موافقتنامه‌های پژوهشی فراهم گردید | 19 | 16 | 1387 |
25% | موافقتنامه‌های همکاری با دانشگاهها مبادله و 3 تحقیقاتی نیز مبادله شد | 30 | 21 | 1388 |
35% | 6 پروژه تحقیقاتی با دانشگاهها قرارداد و مبادله گردید | 36 | 48 | 1389 |
30% | 5 پروژه تحقیقاتی با دانشگاهها قرارداد و مبادله گردید | 21 | 25 | 1390 |
35٪ | 7 پروژه تحقیقاتی با دانشگاهها قرارداد و مبادله گردید | 28 | 29 | 1391 |
جدول 2: وضعیت برقراری ارتباط توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاه در برقراری کانال ارتباط تفاهمی
نتایج موافقتنامه | تاریخ پایان موافقتنامه | تاریخ شروع مبادله | نام دانشگاه طرف مبادله توافقنامه |
برگزاری بیش از7 جلسه هم اندیشی و تعریف 5 پروژه که در نهایت به تصویب نهایی منجر نگردید | آبان 1388 | آبان 1387 | دانشگاه علم وصنعت |
برگزاری 4 جلسه هم اندیشی و تعریف 12 پروژه که در نهایت یک مورد به تصویب نهایی رسید ولی پس از قرارداد پس از یکسال بدلیل عدم پیشرفت فیزیکی فسخ گردید | دی 1388 | دی 1387 | دانشگاه امیر کبیر |
برگزاری 3جلسه هم اندیشی که نتیجه‌ای در بر نداشت | بهمن 1388 | بهمن 1387 | دانشگاه تهران |
برگزاری بیش از 5 جلسه هم اندیشی و تعریف 8 پروژه که در نهایت به تصویب نهایی منجر نگردید | اردیبهشت 1389 | اردیبهشت 1388 | دانشگاه صنعت آب و برق |
جلسه هم اندیشی برگزار نگردید | مرداد1389 | مرداد1388 | دانشگاه تربیت مدرس |
یک جلسه هم اندیشی برگزار گردید و نتیجه‌ای در بر نداشت | اسفند 1388 | اسفند 1387 | جهاد دانشگاهی |
در نتیجه این مکاتبات طبق گزارشات سالیانه شرکت توزیع برق تهران بزرگ تا پایان سال 1391 تعداد 23 عنوان پروژه تحقیقاتی با دانشگاه ها، مراکز پژوهشی و اعضای هیأت علمی دانشگاهها انعقاد قرارداد شده است.
ب) ارتباط از طریق کانال ارتباطی تفاهمی (موافقتنامه‌های پژوهشی)
جدول زیر بیانگر مبادله موافقتنامه‌های پژوهشی فی مابین شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها از سال 1388 تا 1389 است. این کانال ارتباطی برقرار شده همانگونه که در نتایج موافقتنامه‌ها نیز بچشم می‌خورد توفیق چندانی در جهت تحکیم ارتباطات این شرکت با دانشگاهها نداشته است اما در هر صورت برقراری ارتباط و برگزاری جلسات هم اندیشی خود پایه گذار شناخت بیشتر مجموعه‌ها از یکدیگر بوده است (شفیعی، 1391).
به طور کلی این موافقتنامه‌ها ایجاد تفاهمات را در رسیدن و دست یافتن به بخشی از اهداف عملکردی در دانشگاه و صنعت بیان می‌کند همواره حول محور انجام موضوعاتی از قبیل ایجاد فضاهای مشترک علمی و پژوهشی، ساخت و بهره برداری مشترک از آزمایشگاه ها، تعریف و انجام پروژه‌های تحقیقاتی، اغلب این موافقتنامه‌ها توفیق دستیابی به مفاد آن به دلایلی که در ذیل ذکر می‌گردد امکان پذیر نبوده و یا با چالش‌های عمده‌ای در رسیدن به اهداف آن مواجه شده است و به طور کلی آسیب‌های جدی زیر در اجرای این موافقتنامه‌ها به وجود آمده است (شفیعی، 1391).
· عدم التزام و تعهد سازمانی در اجرای مفاد موافقتنامه‌ها
· نبود تعهدات مالی و پرداختی در موافقتنامه‌های پژوهشی
· نبود مدیریت ساختاری و تشکیلات سازمانی متناسب با موافقتنامه‌ها از سوی طرفین
· عدم پیگیری مناسب ازسوی متولیان و مجریان امور موافقتنامه
· انتظار به اعلام نیازهای پژوهشی و آموزشی از سوی صنعت به دانشگاه
· انتظار از ارائه طرحهای فناوری و تحقیقات کاربردی از سوی دانشگاه به صنعت
· عدم وجود دستورالعمل‌های اجرایی در خصوص هریک از مفاد موافقتنامه از سوی طرفین
· عدم اطلاع رسانی کافی و شفاف از سوی طرفین در سطوح سازمانی مختلف
· عدم وجود دستگاه ناظر و امکان ارزیابی و پایش توافقات اجرا شده
· عدم تخصصی بودن مفاد موافقتنامه‌ها
ج) برقراری ارتباط از طریق کانال ارتباط قراردادهای پژوهشی ( قراردادی)
در حال حاضر یکی از مهمترین و شاید قوی ترین کانالهای ارتباطی صنعت و دانشگاه در ایران انعقاد قراردادهای پژوهشی بین این دو نهاد می‌باشد که از این طریق نیازهای پژوهشی صنعت توسط دانشگاهها برآورده می‌گردد. شرکت توزیع برق تهران بزرگ نیز در طی سالیان اخیر با برقراری ارتباط و با اعلان نیازهای پژوهشی خود توانسته از طریق این کانال ارتباطی قراردادهای پژوهشی را با اغلب دانشگاهها و اعضای هيأت علمی دانشگاهها منعقد و به اجرا درآورد. نمودار شکل (2) نشان می‌دهد در طی پنج سال اخیر تعداد 23 عنوان موضوع پژوهشی از طریق قراردادهای. حقیقی (فردی) و یا حقوقی (سازمانی) برای انجام پروژه‌های پژوهشی با دانشگاه ها، مراکز پژوهشی و اعضای هيأت علمی دانشگاهها توسط شرکت توزیع برق تهران بزرگ مبادله شده است که نشاندهنده ارتباط نسبتاً خوبی در این بخش جهت برقراری ارتباط بوده است.
نتایج بررسی شده در اجرای این پروژه‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد که در بخش قراردادها با توجه به نقش شرکت توزیع برق تهران بزرگ در اعلان به موقع اولویت‌های تحقیقاتی خود و برقراری و پیگیری در جهت انجام این پروژه‌ها نقش مؤثری در تحرک بخشیدن به‌این بخش از ارتباط داشته است البته حضور محققین و علاقمندی آنان در اجرای پروژه‌های تحقیقاتی شرکت توزیع برق تهران بزرگ نیز نشان از تأثير یک ارتباط دوسویه میان صنعت و دانشگاه است که به لحاظ جذابیت موضوع و ایجاد انگیزه بیشتر در نزد محققین شکل گرفته است.
البته عمده ترین بخش ارتباطی نیز به لحاظ نمایش اثر بخشی ارتباط صنعت و دانشگاه هم در همین بخش نهفته است چرا که هدف اصلی از ایجاد کانالهای ارتباطی در رویه‌های مختلف نیز اثر بخش نمودن قراردادهای تحقیقاتی است چنانچه در کانالهای مختلف ارتباطی بتوان تعاملات دوسویه مفید و مطلوبی را در بین این دو نهاد ایجاد نمود قطعا در دو بخش اصلی ارتباط که انجام پروژه‌های تحقیقاتی صنعت و برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه مدت خواهد بود اثرات برقراری ارتباط به طور واضح نمایان خواهد شد.
از اینرو برقراری ارتباط شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها در سایر کانالهای ارتباطی چندان توفیقی نداشته و به لحاظ عملکردی در سایر کانالهای ارتباطی تشریح شده در طی سالیان اخیر روند نهادینه شده و مستمری در پی نداشته است که بتوان مطابق سایر کانالهای ارتباطی به بررسی عمیق‌تر و محتوای عملکرد آن پرداخت.
تحلیل SWOT به منظور استخراج استراتژیها و راهبردهای عملیاتی
در پروژه انجام شده با تحلیل صورت گرفته برروی وضعیت موجود ارتباط شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها در طی سالیان اخیر و تحلیلSWOTاین ارتباط مطابق مدل شکل (3) استراتژی‌های اصلی و راهکارهای کلان و خرد مرتبط با موضوع ارتباط صنعت و دانشگاه در حوزه شرکت توزیع برق تهران بزرگ به دست آمده است. از اینرو ابتدا نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت‌های موجودی که در ارتباط شرکت توزیع برق تهران بزرگ با دانشگاهها وجود داشته تشریح شده و سپس و با رجوع به اسناد بالا دستی و دستیابی به عوامل کلیدی موفقیت در برقراری و توسعه‌این ارتباط با دسته بندی موضوعات به استخراج موضوعات استراتژیک
شکل 2: نمودار تفکیک میزان قراردادهای تحقیقاتی
پرداخته شده است و پس از آن با تعیین راهبردهای مدیریتی قابل اتخاذ در هر موضوع به بیان و تشریح هریک از راهکارهای عملیاتی قابل پیاده سازی جهت دست یافتن به هر یک از موضوعات استراتژیک اقدام شده است که در نهایت با تعیین وضعیت و اولویت هریک از اقدامات عملی درخور اجرا و حسب زمان قابل اجرا نقشه راه دستیابی به راهکارهای عملیاتی در یک برنامه بلند مدت پنج ساله ترسیم شده است (شفیعی، 1383).
تبیین نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهديد در ارتباط صنعت برق با دانشگاهها
در اين بخش نقاط قوت، ضعف، فرصت، و تهديد ارتباط صنعت برق با دانشگاهها در مورد کاوی موضوع در شرکت توزیع برق تهران بزرگ در قالب جداول (3) ارائه ميشود. همانطور که پيشتر نيز بيان شد، در استخراج اين موارد در ابتدا مطالعهاي بر روي وضعیت موجود شرکت توزیع برق
تهران بزرگ با دانشگاهها و در ادامه با ارسال پرسشنامه و برگزاري جلسات مصاحبه و هم انديشي با خبرگان آن شرکت، ضمن بازنگري موارد گردآوري شده، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهديد تکميل و نهايي شدهاند. موارد به دست آمده، در قالب جداول (4) ، (5) و (6) ارائه گرديدهاند (کمالی، 1386).
دسته بندي مشکلات جهت تدوین استراتژیها
پس از تبیین نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهديد، به اهم نکات موانع و مشکلات موجود در برقراری ارتباط صنعت و دانشگاه پرداخته می‌شود. اين مشکلات هم ناشي از نقاط ضعف هستند و هم در آتيه مي‌توانند با توجه به چالشها، به مشکلي اساسي در ارتباط صنعت برق و دانشگاه تبديل گردند. لذا با بهره گيري از جدول‌هاي 3 تا 6، مي‌توان اين مشكلات را در چهار گروه اصلي و زير گروه‌هاي مربوطه‌اش طبقه بندي نمودكه در جدول (7) ارائه شده است.
شکل 3: مدل و فرآیند پیاده سازی تحلیلSWOT در تبیین موفقیت ارتباط صنعت برق با دانشگاهها
جدول 3: نقاط قوت ارتباط شركت توزيع نيروي برق با دانشگاهها
رديف | نقاط قوت |
1 | امکان افزايش بودجهها و اعتبارات جهت تأمين نيازمنديهاي پژوهشي بخش توزیع |
2 | هزينه مناسب نيروي انساني پژوهشگر |
3 | در اختيار داشتن تعداد مناسب دانش‌آموختگان رشته‌هاي مرتبط با توزیع برق |
4 | وجود امکانات و پتانسیل نیروهای متخصص دانشگاهی همجوار |
5 | روند روبه رشد پژوهش در زمينه مهندسی توزیع برق |
6 | توجه به ارتقای دانش و تجربه در صنعت توزیع برق به واسطه افزایش توقع مشتریان |
7 | رشد تعداد شرکت‌هاي توليد کننده تجهیزات توزیع برق در ساليان اخير |
جدول 4: نقاط ضعف ارتباط شركت توزيع نيروي برق با دانشگاهها
رديف | نقاط ضعف |
|---|---|
1 | ناکارآمدي حلقه تجاريسازي در زنجيره پژوهش، توسعه، تجاريسازي و توليد تجهیزات صنعت برق |
2 | تمرکز دانشگاهها بر روي دروس تئوريک و کم توجهی به بخش صنعت به ویژه توزیع |
3 | ضعف سازوکارهاي ارايه، انتشار و بهرهبرداري از پژوهشهاي انجام شده (عدم کاربردی نمودن نتایج پروژه ها) |
4 | عدم ساز و کار امکان خريد و فروش نتايج پژوهشها در کشور |
5 | ضعف قوانين و مقررات جهت حمايت از پژوهش و نوآوري در صنعت برق (شركتهای توزيع) |
6 | عدم توسعه متوازن نيروي انساني متخصص در حوزههاي اولويتدار برق (شركتهای توزيع) |
7 | نامتوازن بودن تعداد مؤسسات پژوهشي و زمينههاي لازم براي پژوهش در صنعت برق (شركتهای توزيع) |
8 | ناتواني در جذب و حفظ نيروي انساني خبره در صنعت برق (شركتهای توزيع) |
9 | فقدان نظام کارآمد جهت مديريت و راهبري پژوهش در بخش برق (شركتهای توزيع) |
10 | فقدانمراكزرشد، شهرك‌ها و مراکزعلمي-تحقيقاتي ويژه صنعت برق (شركتهای توزيع) |
11 | ضعف همكاري‌هاي علمي و پژوهشي شرکت‌هاي توزیع با خارج از کشور |
12 | كم بودن ميزان سرمايه‌گذاري بخش خصوصي در پژوهش صنعت برق (به ویژه توزیع) ايران نسبت به جهان |
13 | نبود ساختارهای اطلاعاتی و ارتباطی در صنعت برق و در بخش پژوهش و فناوری (به ویژه شرکتهای توزیع ) |
جدول 5: فرصتهاي ارتباط شركت توزيع نيروي برق با دانشگاهها
رديف | فرصت |
1 | وجود تعداد قابل توجه نخبگان ايراني در خارج از كشور در مهندسي برق |
2 | وجود نيروي انساني بالقوه و علاقه مند براي فراگيري دانش برق |
3 | امکان دسترسي به منابع پژوهشي جهاني از طريق شبکههاي الکترونيکي |
4 | ارزش افزوده بالقوه بالاي تجهیزات برق |
5 | وجود فضاي باز و بكر در صنعت برق جهت انجام پژوهش و نوآوري |
6 | تأکيد برنامههاي راهبردی کشور به انجام پژوهش و توجه به آن |
7 | حمايت دولت از توسعه و رشد شرکت‌هاي بخش خصوصي در حوزه برق |
8 | وجود دانشگاه‌های برتر کشور در همجوار با شرکت توزیع برق |
جدول 6: تهديدهاي ارتباط شركت توزيع نيروي برق با دانشگاهها
رديف | تهديدها |
1 | تمايل به خريد فناوري از خارج از کشور |
2 | مهاجرت فزاينده متخصصين برق به خارج از کشور |
3 | عدم تمايل سرمايهگذاران به فعاليت در حوزه پژوهش و ارتباط با دانشگاه |
4 | ريسک بالاي پژوهش در صنعت برق کشور و هزینه بر بودن آن |
5 | تغييرات سريع تجهيزات برق با توجه به روند توسعه صنعتي در جهان |
6 | اعتماد کم صنعت برق ( بویژه بخش توزیع ) به دستاوردهاي دانشگاه‌هاي داخل |
7 | روند خصوصی شدن صنعت توزیع برق و توجه ویژه به کاهش هزینه‌ها و بالا بردن بهروری |
تبیین عوامل موفقیت در ارتباط صنعت و دانشگاه
به طور کلی عوامل موفقیت ارتباط صنعت و دانشگاه در پیرامون چهار محور عمده ذیل بیان می‌گردد (كریمیان اقبال، 1382):
1- محور سیاستگذاری
2- محور پژوهشی
3- محور آموزشی
4- محور اداری و مکانیزم‌های اجرایی
1- عوامل موفقیت در "محور سیاستگذاری" ارتباط صنعت و دانشگاه
· وجود استراتژي توسعه صنعتي براي هدايت صنعت و دانشگاه به سمت توسعه ملي
· ایفای نقش محوري دولت در پيوند سه جانبه دولت، صنعت و دانشگاه
· ترغيب بخش صنعت در تأسيس مراكز تحقيقاتي با ايجاد تسهيلات از جمله معافيت‌هاي مالياتي
· اصلاح نظام ارزيابي و ارتقاء مرتبه هيأت علمي در جهت ارزش‌دهي بيشتر به فعاليتهاي تحقيقات صنعتي
· ايجاد بستر قانوني مناسب براي حضور فعال دانشگاهيان در صنعت و هم‌چنين صنعتگران در دانشگاه
· ايجاد و يا تعيين نهاد مسئول تكنولوژي در ساختار مديريتي كشور به منظور تحقق توسعه علمي و صنعتي
· حضور و مشاركت مؤثر دانشگاه در فعاليتهاي انتقال تكنولوژي در سطح كشور
· آشنا شدن صنعت و دانشگاه از نيازها و توانايي‌هاي همديگر و استفاده بهينه از امكانات دو طرف
· ايجاد و يا تقويت مراكز و آزمايشگاههاي تخصصي و مرتبط با تكنولوژي و نوآوري مورد نياز صنعت كشور
· ضابطه مند و نهادينه شدن حضور اعضاء هيأت علمي در مراكز صنعتي و يا صنعتگران در دانشگاه
2- عوامل موفقیت در "محور پژوهش" ارتباط صنعت و دانشگاه
· ايجادمراكز تحقيقاتي مشترك باهمكاري صنعت و دانشگاه در جهت اهداف توسعه صنعتي و اقتصادي كشور
· شناسايي و تشكيل كميته‌هاي تحقيقاتي، تخصصي و ميان رشته‌اي مشترك
· ايجاد مراكز تحقيقات ملي در زمينه تخصص‌هاي مورد نياز كشور و سازماندهي محققين در اين مراكز (اعم از صنعت و دانشگاه) براي ارايه خدمات به صنعت
· انجام تحقیقات كاربردي مطابق با نيازهاي صنعت
· ضرورت انجام فرصتهاي تحقيقاتي براي اعضاء هيأت علمي دانشگاهها در صنعتو فرصتهاي مطالعاتي براي متخصصين صنعت دردانشگاه‌ها
· انتخاب موضوع پايان‌نامه‌هاي تحصيلي دانشجويان مقاطع تحصيلي دكترا الزاماً ازمسايل مربوط به صنعت و برخورداری از كمك‌هاي مالي صنعت در این بخش
3- عوامل موفقیت در "محور آموزش" ارتباط صنعت و دانشگاه
· تدوين سرفصل‌ها و محتواي دروس آموزشي با توجه به نيازهاي واقعي صنعت
· ايجاد و گسترش رشته‌هاي علمي- كاربردي متناسب با نيازهاي مراكز صنعتي در دانشگاه
· طراحي و اجراي دوره‌هاي كوتاه مدت تخصصي با همكاري متخصصين صنعت و دانشگاه
· دعوت از متخصصين مجرب صنعت جهت تدريس دروس تخصصي در دانشگاه
· استفاده از اساتيد به صورت مشاور و عضو هيأت مديرهبخش صنعت
· ايجاد دوره‌هاي بازآموزي براي كارشناسان
· تهيه و تدوين محتواي دوره‌هاي كارآموزي با همكاري متخصصين صنعت و دانشگاه
· تلاش در جهت انطباق مباني و محتواي آموزش‌هاي دانشگاهي با پيشرفت‌هاي تكنولوژيكي
· توجه خاص به واحدهاي درسي عملي (آزمايشگاهي-كارگاهي) دانشجويان در رشته‌های فنی و مهندسی
· ترتيب دادن بازديدهاي علمي از مراكز صنعتي
· تأکيد بيشتر بر طراحي و درك مسايل و مشكلات صنعت در برنامههاي آموزشي دانشجويان دوره‌هاي تكميلي
4- عوامل موفقیت در "محور اداری و مکانیزم‌های اجرای" ارتباط صنعت و دانشگاه
· ايجاد نظام اطلاعاتي علمي و صنعتي يك‌پارچه در كشور جهت دسترسي صنعت و دانشگاه به اطلاعات بهنگام
· ايجاد و تجهيزات آزمايشگاههاي ملي و تخصصي در جهت خدمت‌دهي بهينه به دانشگاه و صنعت
· ايجاد مراكز طراحي مهندسي (مشاوره و طراحي) با عضويت اعضاء هيأت علمي دانشگاهها و متخصصين صنعت
جدول 7: بیان محورها و زیر محورهای مشکلات و موانع ارتباط صنعت برق با دانشگاهها
زير محورهاي مشکلات | محورهاي اصلي موانع | رديف |
- عدم برنامه‌ریزی و انطباق سيلابس دروس دانشگاهي با نيازهاي حال و آتي صنعت برق - عدم توجه کافی به دروس كاربردي، آزمايشگاهي و كارگاهي - عدم توجه کافی به توانمندي‌هاي صنعت برق خصوصاً در مقوله آزمايشگاهي - فقدان ارتباط مستمر بين دانشگاهها با صنايع بومي، بي توجهي به آمايشهاي سرزميني - کم توجهي صنعت برق به بهره گيري از دانشگاهها در تأمين نياز جهت برگزاري دوره‌هاي آموزشي كوتاه مدت | نظامهاي نادرست آموزش و تربيت نيروي انساني در دانشگاه‌هاي كشور | 1 |
- عدم توجه ويژه به موضوع فناوري و انتقال فناوري در صنعت برق - تعريف طرحهاي تحقيقاتي دانشگاه بدون توجه به نيازهاي واقعي صنعت - عدم توجه به نوآوري و نياز به آن در صنعت برق جهت رفع وابستگي - عدم شناخت صحيح مشكلات صنعت توسط دانشگاه ها - كمبود امكانات تحقيقاتي در حوزه صنعت برق در دانشگاهها - طولاني بودن روند برونسپاري پروژه‌هاي تحقیقاتی توسط صنعت برق به دانشگاه ها - فقدان چرخه تبديل طرحهاي تحقيقات و نيمه صنعتي به صنعتي - تعريف پايان نامه در دانشگاهها بدون توجه به نيازهاي صنعت برق - ناكارآمد بودن نظام مستند سازي فعاليتهاي پژوهشي در حوزه صنعت برق | رويكردهاي نادرست به مقوله پژوهش و فناوري در صنعت برق | 2 |
- عدم ثبات در سياست گذاري تحقيقاتي در صنعت برق - فقدان چارچوبهاي حمايتي لازم جهت توسعه فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي در دانشگاه ها - عدم وجود راهكار جهت حمايت از پايان نامه‌هاي مرتبط - فقدان نظامهاي تشويقي جهت دانشجويان و محققان حوزه برق - ناهمواربودن مسير ورود دانشگاهيان به صنعت و بالعكس |
ضعف زير ساختهاي قانوني لازم جهت توسعه ارتباط صنعت برق و دانشگاهها
| 3 |
- نبودن يك سازمان مشخص و قوي براي هدايت مستمر تحقيقات - فقدان چارچوب مناسب براي هزينه كردن بودجه‌هاي تحقيقاتي - وجود بوروكراسي‌هاي مالي و اداري جهت تعريف و نظارت بر پروژه‌هاي تحقيقاتي - نبود نظام جامع اطلاعاتی و ارتباطی در تحقیقات صنعت برق | ناكاارآمدي نظامهاي عملياتي و اجرائي | 4 |
· آشنايي اعضاء هيأت علمي با صنعت و روند گسترش آن و نيازهاي واقعي صنعتي و ملحوظ نمودن آن در فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي خود
· فراهم نمودن فضاي مناسب جهت استفاده بهتر دانشجويان از مراكز صنعتي
· محاسبه سابقه كار صنعتي اعضاء هيأت علمي در ارزيابي و ارتقای رتبه
· استفاده از آزمايشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي دانشگاه به منظور تعيين و تأييد استانداردها در بخش توليدات داخلي
· ارايه سمينار و مقالات علمي مشترك به صورت كنفرانس در مجموعه صنعت و دانشگاه
· انجام تمهيدات و ايجاد تسهيلات براي متخصصين صنعت و دانشگاه براي تبادل دانش، معلومات و اطلاعات
· افزايش كمي و كيفي بازديدهاي علمي دانشجويان و اعضاء هيأت علمي از مراكز صنعتي
· انتشار بولتن يا نشريه‌هاي مشترك بين صنعت و دانشگاه به منظور توسعه ارتباط
· انجام بازديدهاي كارشناسان و مديران صنعت از دانشگاه
· ايجاد انجمن‌هايي متشكل از پژوهشگران، صنعتگران و مديران صنعت و دانشگاه
ارائه نتایج با تدوین استراتژي‌ها و راهبردهای مدیریتی و عملیاتی
با توجه به تبیین عوامل موفقیت در ارتباط صنعت و دانشگاه که از راهکارهای عمده در تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه منشا گرفته است لزوم ارائه هرگونه راهبردي در اين بخش به منظور ارتقای سطح همكاري بين صنعت برق و دانشگاه ها، بایستی هم راستا با محورها و عوامل مؤثر در موفقیت ارتباط شکل گرفته باشد و الزاماً بايد در جهت غلبه بر موانع و مشكلات تشریح شده در جدول (7) باشد. به همین منظور در این قسمت سعی شده تا با بررسی دقیق معضلات و موانع پیش روی جهت رفع این چالشها و برون رفت از مشکلات، با هدف قراردادن عوامل موفقیت درتوسعه و تقویت ارتباط صنعت برق با دانشگاهها استراتژی‌های کلان و راهبردهای مدیریتی و عملیاتی استخراج گردد که هم منطبق برسیاستهای کلان وزارت نیرو بوده و نیز هم راستا با استراتژی‌های شرکت توزیع برق تهران بزرگ باشد. بنابراین استراتژی‌های مرتبط با موضوع ارتباط صنعت و دانشگاه كه در استراتژي‌های كلان صنعت برق و براساس اهداف فناورانه صنعت برق کشور در افق 1404 انعكاس يافته است با دقت احصا گردیده اند كه نتيجه کلی آن در جدول (8) و به تفکیک هر یک از انواع استراتژي‌ها در دو بخش استراتژی‌های اصلی و استراتژی‌های پشتیبان ارائه شده است.
در ادامه با تشریح هر یک از استراتژی‌های اصلی و پشتیبان راهبردهای مدیریتی چندگانه‌ای برای هریک از عناوین استراتژي‌ها استخراج گردیده است که در جدول (9) ارائه شده به طوریکه هریک از استراتژی‌های عنوان شده دارای راهبردهای مدیریتی از جنس تصمیم گیری و راهکارهای عملیاتی از جنس برنامه‌ریزی و اقدام، تدوین و تنظیم شده اند و در انتها نیز هریک از راهبردهای مدیریتی شامل یک یا چند راهبرد عملیاتی به دست آمده است که به دلیل خلاصه سازی آن و حفظ نتایج پروژه برای کارفرما در این مقاله از ذکر آن خوداری شده است.
جدول 8: فهرست عناوین استراتژی‌های اصلی و پشتیبان ارتباط صنعت توزیع برق با دانشگاهها
نوع استراتژی | عنوان استراتژی |
اصلی | گسترش و تعمیق تحقیق و توسعه در جهت رفع نیازها و مشکلات صنعت توزیع |
ارائه خدمات کارگاهی و آزمایشگاهی در جهت ارتقای سطح تجهیزات ساخت داخل و توسعه تحقیقات طراحی و ساخت | |
تقویت و ایجاد زیرساختهای آموزشی متناسب با صنعت توزیع و ارتقای سطح آموزشهای تخصصی | |
معرفی و انتقال فناوری و بسط و توسعه آن در فرآیندهای تکنولوژی محور | |
تهیه و بروز درآوردن استانداردهای فنی و استاندارد سازی روشهای فنی و مهندسی | |
مدیریت و استفاده از توان علمی، تجربی و تخصصی نیروی انسانی صنعت توزیع برق در بخش تحقیقات و ارتباط با دانشگاه | |
پشتیبان | ایجاد ساختارها و تشکیلات سازمانی در جهت تقویت تعاملات با مراکز دانشگاهی و دانش بنیان |
هدفمندسازی بودجه‌های تحقیقات با محوریت تقویت ارتباط با دانشگاهها |
جدول 9: تبیین راهبردهای مدیریتی در اتخاذ استراتژی‌های ارتباط صنعت توزیع برق با دانشگاهها
عنوان استراتژی | عنوان راهبرد مدیریتی |
گسترش و تعمیق تحقیق و توسعه در جهت رفع نیازها و مشکلات صنعت توزیع | شناسایی دقیق نیازهای تحقیقاتی و مشکلات صنعت توزیع برق در قالب پروژهای تحقیقاتی توسط صنعت |
اطلاع رسانی و انتشار نیازهای تحقیقاتی صنعت در بین دانشگاه ها | |
همگرایی پروژه‌های تحقیقاتی صنعت با دانشگاه | |
تدوین بانک اطلاعات محققین | |
تسریع در گردش کار بررسی و تصویب پروژه‌های تحقیقاتی تعریف شده با کمک داوران علمی و دانشگاهی | |
ارائه خدمات کارگاهی و آزمایشگاهی در جهت ارتقای سطح تجهیزات ساخت داخل و توسعه تحقیقات طراحی و ساخت | تعیین آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مرتبط با تجهیزات توزیع و تشریح امکانات هریک از سوی دانشگاه ها |
تعیین کلیه تجهیزات توزیع و تعیین سطح کیفی و نحوه بهره برداری تجهیزات از سوی صنعت | |
شناسایی کمبودها و کاستی‌های مورد کاربرد درشبکه توزیع و تجهیزات تعمییراتی به منظور طراحی و ساخت داخل | |
ارتقای کیفیت تجهیزات ساخت داخل با هدف استاندارد سازی تجهیزات توزیع | |
تقویت و ایجاد زیر ساختهای آموزشی متناسب با صنعت توزیع و ارتقاء سطح آموزشهای تخصصی
| بازنگری در سیلابس‌های آموزشی مرتبط با صنعت توزیع و همگرا نمودن این سیلابس‌ها با نیازهای توزیع |
نیاز سنجی آموزشی علمی و عملی جدید مرتبط با فناوری توزیع | |
هم اندیشی صنعت و دانشگاه جهت هماهنگی سازی زیر ساختهای آموزشی و آکادمیک | |
پتانسیل سنجی و امکان سنجی ارائه و ایجاد گرایش‌های خاص دانشگاهی مرتبط با صنعت توزیع | |
بازنگری در شیوه جذب و آموزش دانشجویان کارآموز در صنعت توزیع | |
معرفی و انتقال فن آوری و بسط و توسعه آن در فرآیندهای تکنولوژی محور | ارزیابی سطح تکنولوژی صنعت توزیع برق و مقایسه آن با تکنولوژی‌های روز دنیا در سطح توزیع |
شناسایی فرآیندهای تکنولوژی محور در سطح توزیع و ترسیم نقشه راه توسعه تکنولوژی توزیع | |
ارزیابی اقتصادی و انتقال فناوری به منظور توسعه و کاربردی نمودن فناوری های | |
شناسایی شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان با تعیین پتانسیل تخصصی هریک | |
تهیه و بروزدرآوردن استانداردهای فنی استاندارد سازی روشهای فنی و مهندسی | احصاء و بروز آوری استانداردهای فنی |
شناسایی فرآیندها و روشهای فنی و مهندسی استانداردپذیر در صنعت توزیع در سطح دنیا | |
شناسایی و تدوین استاندارد تجهیزات کم کیفیت و کثیر المصرف در توزیع | |
مدیریت و استفاده از توان علمی، تجربی و تخصصی نیروی انسانی صنعت توزیع برق در بخش تحقیقات و ارتباط با دانشگاه | شناسایی و پتانسیل سنجی نیروی انسانی توانمند در سطح صنعت توزیع برق |
برنامه‌ریزی و ایجاد ساز و کار مدیریتی مناسب جهت به کار گیری نیروهای متخصص شرکت در پروژه‌های تحقیقاتی | |
اشاعه فرهنگ تحقیق و پژوهش و ارائه راهکارهای انگیزشی مناسب جهت مشارکت نیروهای متخصص شرکت در تحقیقات | |
مدیریت و تمرکز بخشیدن بر مطالعات کارشناسی در سطح شرکتهای توزیع و جلوگیری از مطالعات پراکنده | |
تبادل دانش و تجربه میان کارشناسان متخصص صنعت توزیع و دانشگاه از طریق قطب‌ها و دفاتر ارتباط با صنعت دانشگاه ها | |
اطلاع رسانی بروز و پویا از سوی دانشگاه در خصوص پروژه‌های تحقیقاتی و پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی | |
ایجاد ساختارها و تشکیلات سازمانی در جهت تقویت تعاملات با مراکز دانشگاهی و دانش بنیان | ایجاد ساختار سازمانی متناسب با تحقیقات و ارتباط با دانشگاه |
ایجاد تشکیلات سازمانی متناسب با تحقیقات و استراتژی‌های ارتباط صنعت توزیع با دانشگاهها و مراکز پژوهشی | |
تبادل موافقتنامه‌های همکاری صنعت توزیع با دانشگاه ها | |
مدیریت و اطلاع رسانی ویژه ارتباط صنعت و دانشگاه | |
هدفمند سازی بودجه‌های تحقیقات با محوریت تقویت ارتباط با دانشگاه ها | هدفمندسازی اعتبارات تحقیقاتی در پروژه‌ها و فعالیتهای تحقیقاتی |
تخصیص ردیف بودجه به فعالیتهای غیر پروژهای از اعتبارات تحقیقاتی | |
درجه بندی علمی پروژه‌ها در سطوح مختلف | |
احصای روش محاسباتی در برآورد هزینه پروژه‌های تحقیقاتی |
منابع
1. شفیعی، مسعود و حمید‌رضا آراسته (1383)،”همكاری دانشگاه و صنعت“ دایره‌المعارف آموزش عالی؛ تهران، بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی.
2. شفیعی مسعود (1391)، ”موانع و راهکارهای ارتباط شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ با دانشگاهها“ تهران، شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ.
3. شفیعی، مسعود (1382)، ”تاریخچه ارتباط صنعت و دانشگاه و كنگره سه‌جانبه“اصفهان، مجموعه مقالات هفتمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
4. صدیق، محمدجعفر و محسن اردشیری (1382)، ”نقش پارك‌های تحقیقاتی در توسعه فنّاوری“اصفهان، مجموعه مقالات هفتمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
5. كریمیان اقبال، مصطفی (1382)، ”ایجاد پارك‌های فنّاوری در مجاورت دانشگاهها، فرصت‌ها و چالشها“اصفهان، مجموعه مقالات هفتمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
6. شرکت توزیع برق تهران بزرگ (1390)، ”مجموعه آمار و اطلاعات شرکت توزیع برق تهران بزرگ“ دفتر برنامه‌ریزی و بودجه، گروه تحقیقات.
7. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (1390)، ”اولویت‌های شورای علوم تحقیقات و فناوری“ انتشارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
8. پژوهشگاه نیرو (1387)، ”برنامه‌ریزی استراتژیک تحقیقات صنعت برق ایران“پژوهشگاه نیرو، گروه اقتصاد و مدیریت برق.
9. درویشی، اسماعیل (1390)، ”زمینه‌های ارتباط صنعت و دانشگاه و تجارب وزارت نیرو“مجله علمی پژوهشی وزارت نیرو، شماره 48.
10. کمالی، علیرضا (1386)، ”بررسی مدل تريپل هلیکس در ارتباط دانشگاه، صنعت و دولت: مطالعه موردي در ایران“ تهران، مجموعه مقالات یازدهمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
11. تولایی، محمود (1375)، ”نقش صنایع نظامی در ارتقای دانش‌های كشور“ تهران، دومین سمینار ارتباط صنعت و دانشگاه.
12. رشیدی، محمد‌مهدی (1377)، ”برنامه‌ریزی آموزشی، كلید توسعه منابع انسانی در سازمانهای پژوهشی، صنعتی و آموزشی“ تهران، چهارمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
13. رضایی، علی (1377)، ”تجربیات حاصله در زمینه همكاری‌های صنعت و دانشگاه: بررسی مشكلات و تنگناها“ تهران، چهارمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعة ملی.
14. رضوی، احمد (1377) ”مروری بر زمینه‌های برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه و ارائه گزارشی از فعالیتهای انجام شده در وزارت نیرو“ چهارمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعة ملی.
15. روزی طلب، محمد (1374)، ”ارائه روشهای همسو‌سازی فعالیتهای صنعت و دانشگاه“تهران، كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
16. میرعلیخانی، کریم (1384) ”بررسی موانع همکاری ارتباط صنعت و دانشگاه و ارائه یک نمونه موفق“ تهران، مجموعه مقالات نهمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
17. شجاعی، محمدرضا (1388)، ”تعامل دانشگاه و صنعت و نقش آن در توسعه ملی“ تهران، نشریات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
18. فهیمی، مهدی و مداحی، محسن (1377)، ”بررسی سازوكارها و زمینه‌های ارتباط مؤسسات تحقیق و توسعه ملی با دانشگاه“ تهران، چهارمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
19. كارگر، مهدی (1377) ”ارزیابی فعالیت و كارآیی واحدهای R&D در صنایع ایران“ تهران، چهارمین كنگره سراسری همكاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی.
