بن‌مایه‌های فکری اثرگذار در شعر حکیم سنایی غزنوی
محورهای موضوعی : تحلیل متون نظم
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان
کلید واژه: کلیدواژه‌ها: شعر فارسی, عرفان, قلندریه, شطح, سنایی‌غزنوی,
چکیده مقاله :
چکیده سنايي غزنوی، عارف حکیم و شاعری است که ابتکار شعر عارفانه و حکیمانه فارسی را در اختیار دارد و حال و هوایی تازه را در ادبیات فارسی ایجاد کرده‌است و به نوعی دوران ساز است. کسی که توانسته به خوبی قالب‌های شعر فارسی، بالاخص مثنوی و قصیده را در خدمت معانی عرفانی و شعر تعلیمی قرار دهد. اغراق نیست اگر بگوییم شعر عرفانی ایران با جایگاه و مرتبه‌ای که دارد، مدیون نبوغ سنایی است. او شاعری برخوردار از روحی زلال و شفاف است، که نه از رهگذر دینداری جماعت، بلکه از رهگذر دین خود و با برداشت خاص خود با خدا، انسان و اجتماع، روبه‌رو می‌شود. در حالی که شاعران هم‌دورة وی، معمولا در دربارها به مدح و ستايش شاهان و اربابان زور و زر مشغول و ملازمان همیشگی درگاه سلاطين بوده‌اند و زندگي‌شان از راه دريافت صله تأمين مي‌شده‌است؛ سنايي، با اندیشه‌های منحصرش، اوضاع نابسامان روزگار خويش را مورد نقد قرار داده‌است. این پژوهش به بررسی و طبقه‌بندی بن‌مایه‌های فکری اثرگذار در شعر و جهان‌بینی سنایی پرداخته‌است.
Abstract Sanai Ghaznavi is a wise mystic and poet who has the initiative of mystical and wise Persian poetry and has created a new atmosphere in Persian literature and is a kind of epoch maker. Someone who has been able to use the forms of Persian poetry, especially Masnavi and ode in the service of mystical meanings and educational poetry. It is no exaggeration to say that Iranian mystical poetry owes its position and rank to Sanai genius. He is a poet with a clear spirit, who confronts God, man and society not through the religiosity of the congregation, but through his own religion and his own perception. Whereas the poets of his time, usually in the courts, praised the kings and lords of force and gold, and were constant servants of the sultans, and their lives were secured by receiving peace; Sanai, with his unique ideas, has criticized the unhealthy situation of his time. This research has studied and classified the influential intellectual principles in Sanai's poetry and worldview.
فهرست منابع:
ـ قرآن مجید. #
ـ ابن عربی(1389). فصوص‌الحکم. توضیح و تحلیل محمد علی موحد و صمد موحد. تهران: کارنامه.#
ـ ابن عربی، محیی‌الدین(1375). رسائل ابن عربی به تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: مولوی.#
ـ افراسیاب‌پور، علی اکبر(1386). عرفان سنایی. ادیان و عرفان.سال پنجم. شماره 18. زمستان. صص13-47.#
ـ انصاری، عبدالله بن محمد(1377). مجموعه رسائل فارسی خواجه عبدالله انصاری به تصحیح و مقدمه محمد سرور مولایی. تهران: انتشارات توس.#
ـ انصاری(1388). صد میدان؛ بررسی و تصحیح متن، توضیحات و فهرست‌ها از سهیلا موسوی سیرجانی. تهران: زوار.#
ـ بقلی شیرازی، شیخ روزبهان(1374). شرح شطحیات به کوشش هنری کوربن. تهران: طهوری.#
ـ پورنامداریان، تقی(1380). در سایه‌ی آفتاب. تهران: سخن. #
ـ ترینی قندهاری، نظام الدین(1374). قواعد‌العرفا و آداب‌الشعرا. تهران: انتشارات سروش.#
ـ درگاهی، محمود(1373). طلایه‌دار طریقت. چاپ اول. کرمان: موسسه فرهنگی و انتشارات ستارگان.#
ـ دهخدا، علی اکبر(1377). لغت نامه دهخدا. چاپ دوم. تهران: سازمان انتشارات لغت نامه.#
ـ دهخدا، علی اکبر(1363). امثال و حکم. جلد 1. چاپ ششم. تهران: امیرکبیر.#
ـ رجایی بخارایی، احمد علی(1375). فرهنگ اشعار حافظ. تهران: علمی.#
ـ سنایی غزنوی(1362). دیوان سنایی به سعی و اهتمام مدرس رضوی. انتشارات سنایی.#
ـ سنایی غزنوی(1377). حدیقه الحقیقه. به اهتمام مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. #
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا(1378). زبور پارسی. تهران: آگاه.#
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا(1386). قلندریه در تاریخ. تهران: سخن.#
ـ شفیعی کدکنی، محمد رضا( 1373). در اقلیم روشنایی. تهران: انتشارات آگاه. #
ـ طایفی، شیرزاد، شاهسوند، عاطفه(1392). بررسی قلندریات در دیوان عطار نیشابوری. مجله ادیان و عرفان. سال چهل و پنجم. شماره دوم. پاییز و زمستان.#
ـ عزالدین محمود کاشانی(1386). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه؛ به تصحیح جلال الدین همایی. تهران: نشر هما.#
ـ فتوحی، محمود، محمدخانی، علی‌اصغر(1385). شوریده‌ای در غزنه، اندیشه‌ها و آثار حکیم سنایی. تهران: سخن.#
ـ قرائتي، محسن(1392). تفسير نور(دورۀ ده جلدي). جلد ششم. تهران: مركز فرهنگي درسهايي از قرآن.#
ـ محمد بن منور(1376). اسرار‌التوحید فی مقامات شیخ ابی‌سعید. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران:آگاه.#
ـ میرحسینی، سید محمد(1390). بررسی تطبیقی زهدیات ابونواس و سنایی. نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال سوم. شماره 5.#
ـ نجم رازی، عبدالله بن محمد(1373). مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.#
ـ نسفی، ابوحفض عمر(1326). شرح العقاید النسفیه. طابع و ناشری قدیمی یوسف ضیاء اسلامبول.#
ـ وزین‌پور، نادر(1374). مداح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، چاپ اول. تهران: انتشارات معین.#
ـ یثربی، سید یحیی(1384). عرفان نظری. قم: بوستان کتاب.#
