دو تأویل از یک شعر: «کک‌کی»
محورهای موضوعی : پژوهش‌های ادبیات کلاسیک ایران
1 - دانشیار گروه زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ایران
کلید واژه: نیما یوشیج, هرمنوتیک, تأویل و «کک‌کی».,
چکیده مقاله :
تکرار کاربرد گسترده و متنوع نیما یوشیج از نمادها در شعر، به‌ویژه نمادهای جدید و گاه بکر از میان واژگان زادگاهش یوش مازندارن، ویژگی و تازگی خاص به شعرهای آثار دورۀ سوم حیات شاعرانۀ وی (از شعر «خواب زمستانی» (زمان سرایش: 1320 به بعد)) بخشیده است. این نوع شعرها عموماً دارای پیام‌های اجتماعی- سیاسی است که نیما به دلیل فضای سیاسی پراختناق روزگار خود، آنها را به صورت نمادین بیان کرده است. از نظر نویسنده، دستیابی به دلالت‌های موجود در این آثار، یا دست‌کم نزدیک شدن به ذهنیّت شاعر در هنگام سرودن آنها، با استفاده از روش هرمنوتیکی «شلایرماخر» بهتر امکان‌پذیر است. از طرف دیگر این شاعر سمبولیست بر وجود چندمعنایی و ابهام در شعر تأکید بسیار دارد و آن را یکی از معیارهای شعریت اثر می‌داند. از این‌رو نویسنده، کشف معانی چندگانه در شعرهای نمادین نیما را جزء وظایف تأویلگر در قبال این شعرها تلقی می‌کند. از آنجا که واژۀ «کک‌کی» در فرهنگ‌های مختلف با معانی متفاوت آورده شده و تحقیقات محلی از بومیان مازندران نیز بر این امر صحه گذاشته است و نیز برخی واژه‌های موجود در شعر مانند «پری‌وار»، ویژگی «زنانگی» را به ذهن متبادر می‌کند، نویسنده با تأمل بیشتر در واژگان و برخی ویژگی‌ها که فرهنگ قزوانچاهی و بومیان مازندران برای «کک‌کی» برشمردهاند، در کنار برخی تأملات دیگر، به تأویل دومی از «کک‌کی» دست یافت که این مقاله به آن می‌پردازد.
NimaYoushij’s emphasis on employing expansive and multifarious symbols in his poems, especially unique symbols and idiosyncratic ones from his mother tongue grants a special succulence and freshness to the third period of his poetic life which starts with “Khab-e Zemestani” (literally Hibernation) from 1951 on. These types of poems, due to suffocating political conditions, mostly possess social and political messages that Nima has composed them symbolically. To me, it is possible to attain those messages or at least to touch the conceptions at the time of composing these poems through employing Friedrich Schleiermacher’s hermeneutical method. On the other hand, Nima as a symbolist poet insists on composing poems in a misty ambience through giving multifarious meanings to his poems and believes that ambiguity is one of the specifications of any poem; for this very reason, one of an interpreter’s duties is to discern the different meanings of Nima’s symbolic poems. According to different meanings for the word “Kakki” from various glossaries and the viewpoints of natives of Mazandaran, interviewed, as well as some words of this poem like “parivar” (literally fairy like), feminine nature to the poem is induced. In this article, a different interpretation for “Kakki” rather than its first common interpretation is presented.
آریامنش، شاهین (1396) سرو سیمین، یادنامه دکتر سیمین دانشور، تهران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری.
آل احمد، جلال (1340) «پیرمرد، چشم ما بود»، آرش، شماره 2، ویژه نیما یوشیج، صص 65-75.
امیدعلی، حجت‌الله (1396) «تحلیل نمادپردازی در شعر نیمایی (مطالعۀ موردی: اشعار پنج شاعر)»، زیبایی‌شناسی ادبی، سال هفتم، شمارۀ 30، صص 135-158.
انزابي‌نژاد، رضا و ابراهيم رنجبر (1385) «سيمين دانشور از آتش خاموش تا سووشون و اثرپذيري از آل‌احمد»، نشریه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، سال بیست¬وپنجم، شماره 3، صص 45-56.
احمدی، بابک (1370) ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز.
بالو، فرزاد (1399) «هرمنوتیک، از نظریه تا نقد ادبی؟»، نقد و نظریه ادبی، سال پنجم، شمارۀ 2 (پیاپی10)، صص 35-56.
پناهیفرد، سیمین (1390) سیمین دانشور در آینه آثارش، تهران، سمیر.
پورنامداریان، تقی (1377) خانه¬ام ابری است، تهران، سروش (صدا و سیما).
------------- (1391) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
پورنامداریان، تقی و دیگران (1391) «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر»، ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شماره 1 (پیاپی 3)، صص 25-48، قابل دسترسی در: https،//www.
sid.
ir/fa/journal/ViewPaper.
aspx?id=167342.
ترکاشوند، فرشید (1395) «تحلیل هرمنوتیکی نقش عناصر فرهنگی در درک زیبایی‌شناسی شعر عربی قدیم»، پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، سال چهارم، شماره 3، صص 109-134.
ثروتیان، بهروز (1375) اندیشه و هنر در شعر نیما، تهران، نگاه.
جعفری‌جزی، مسعود (1385) نامه‌های سیمین دانشور و جلال آل‌احمد، تهران، نیلوفر.
حریری، ناصر (1397) هنر و ادبیات امروز، گفت و شنودی با سیمین دانشور و پرویز ناتل خانلری، تهران، آویشن.
خامه‌ای، انور (1368) چهار چهره ادب، جلد اول، تهران، کتابسرا.
دانشور، سیمین (1373) «نمي‌خواستم نويسندۀ تك¬اثره باشم، گفت¬وگو با سيمين دانشور»، گردون، شماره 37-38، صص 16-26.
------------ (1386) «دریغاگوی استاد بدیعالزمان فروزانفر»، مجله بخارا، شماره 1، صص 99-102.
راکعی، فاطمه (1387) «شب پره و سيوليشه؛ دو نماد براي يك موقعيت تأويل دو شعر نمادين از نيما يوشيج»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان، شماره 11، صص 163-181.
----------- (1391) «نیمای معترض؛ تأویل هرمنوتیکی کک¬کی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 26، صص 151-168.
------------ (1398) «جلوه‌های نمادگرایی در شعر نیما یوشیج؛ دو تأویل از یک شعر، هست شب»، زبان‌شناخت، پاییز و زمستان، شماره 2، صص 45-65.
رضايي، رؤيا و دیگران (1398) «بررسي سبک زندگي نيما يوشيج در نامه¬هاي او (بر پايه الگوي اريک لاندوفسکي)»، پژوهش ادبيات معاصر جهان (پژوهش زبان¬هاي خارجي)، سال بیست¬وچهارم، شماره 1، صص 119-147.
رضايي، عربعلی (1382) واژگان توصیفی ادبیات، تهران، فرهنگ معاصر.
رضوانی، سعید (1387) «تأملی در نگاهی به شعر نیما یوشیج»، نامه فرهنگستان، سال دهم، شماره 3 (پیاپی 39)، صص 124-128، قابل دسترسی در: https،//www.
sid.
ir/fa/journal/ViewPaper.
aspx?id=102292.
سادات اشکوری، کاظم (1375) قاصد روزان ابری، چاپ سوم، تهران، بزرگمهر.
سرمشقی، فاطمه (1385) رویکرد جامعه‌شناسی و فمنیستی در تحلیل رمان سووشون سیمین دانشور، پایان‌نامه کارشناسی¬ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی، به راهنمایی هلن اولیایی‌نیا، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
شمیسا، سیروس و علی حسین‌پور (1380) «جريان سمبوليسم اجتماعي در شعر معاصر ايران»، مدرس علوم انساني، سال پنجم، شماره 3 (پیایی 20)، صص 27-42.
طاهبار، سیروس (1368) یادمان نیما یوشیج، تهران، مؤسسه فرهنگی گسترش هنر.
------------- (1394) درباره هنر و شعر و شاعری (از مجموعه آثار نیما یوشیج)، تهران، نگاه.
عظیمی، محمد (1386) «گپ و گفت/ گفت¬وگو با سیمین دانشور (ویژه‌نامه نیما یوشیج)»، مجله گوهران، شماره 13 و 14، صص 30-34.
قزوانچاهی، عباس (1379) نیما و شعر امروز، گفت¬وگو با محمد مختاری، تهران، فصل سبز.
کمالی‌زاده، محمد و دیگران (1391) «تأثیر سمبولیسم در شیوه‌های بیانی اندیشه‌های نیما یوشیج»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شماره 27، صص 43-70، قابل دسترسی در: https،//www.
sid.
ir/fa/journal/ViewPaper.
aspx ?id=231160.
گلستان، ابراهیم (1397) نامه به سیمین، تهران، بازتاب‌نگار.
گلشیری، هوشنگ (1376) جدال نقش با نقاش در اثار سیمین دانشور، تهران، نیلوفر.
مجتهد شبستری، محمد (1377) هرمنوتیک، کتاب و سنت، چاپ دوم، تهران، طرح نو.
مدنی، سید جلال‌الدین (1361) تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد اول، تهران، دفتر اسلامی.
مرادي، فرشاد و سید احمد پارسا (1396) «مقايسه سمبوليسم اجتماعي در سروده‌هاي نيما يوشيج و مهدي اخوان‌ثالث پس از کودتاي 28 مرداد 1332»، متن‌پژوهي ادبي (زبان و ادب پارسي)، سال بیست¬ویکم، شماره 71، بهار، صص 79-98.
منزوی، حسین (1389) «سیمین دانشور از نگاه.
.
.
»، مجله بخارا، شماره 75، فروردین و تیر، ۷۵ ص ۲۵۳.
یاحقی، محمدجعفر (1380) جویبار لحظه‌ها (جریانهای ادبیات معاصر نظم و نثر)، تهران، جامی.
یاحقی، محمدجعفر و احمد سنچولی (1390) «نماد و خاستگاه آن در شعر نیما یوشیج»، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال پنجم، شماره 2، صص 43-64.
یوشیج، نیما (1364) حرف‌های همسایه (نامه‌های نیما به شاعر جوان)، تهران، دنیا.
---------- (1375) درباره شعر و شاعری، تدوین سرویس طاهباز، جلد اول، تهران، دفترهای زمانه.
---------- (1396) گزیده اشعار نیما یوشیج، تهران، کتابراه.
