مهندسی همزمان سه بعدی تولید انبوه محصولات حاصل از پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه صنعتی بارویکرد AHP فازی
محورهای موضوعی : مدیریت تحقیق و توسعه
1 - دانشگاه صنعتی مالک اشتر، مجتمع مهندسی صنایع، تهران
کلید واژه: سازمان پروژه محور مهندسی همزمان سه بعدیپروژه تحقیق و توسعه ,
چکیده مقاله :
یکی از موضوعات و مشکلات پیش روی چرخه تحقیقات دفاعی مساله یکپارچه سازی طراحی و تولید میباشد. نهادهای تحقیقات محصولی را طراحی میکنند که بدون همکاری نهاد مهندسی ساخت انجام میشود. نهاد ساخت در تولید محصول طراحی شده زبان مشترک نداشته و لذا تولیدی اتفاق نمی افتد. طراحی بدون در نظر گرفتن ملاحظات تولید و تامین فقط برای طراح زیبا به نظر می‌رسد ولی سازمان تولید کننده در برخی موارد یا توانایی تولید آنرا ندارد یا در تامین برخی قطعات دچار مشکل میشود. این تحقیق به موضوع هماهنگی طراحی، تولید و تامین پرداخته که با بررسی ادبیات موضوع شاخصهای کلیدی آن در سطح پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه صنعتی استخراج شده و در نهایت با مدلهای تصمیم گیری رتبه بندی شدند. این تحقیق برای اولین بار مهندسی همزمان سه بعدی در صنایع دفاعی را بررسی کرده و برای یکپارچگی طراحی، تولید وتامین مدلی ارائه میدهد. شاخصهای این موضوع در 4 معیار ساختار و معماری محصول، مدیریتی، کیفیت و همکاری سازمانی تفکیک شدهاند که معیار ساختار و معماری محصول بیشترین اهمیت را دارد. در این تحقیق از روش AHP فازی استفاده شده است.
One of the issues and problems facing the research cycle is the integration of design and production. Research institutes design products that are made without the cooperation of the construction engineering firm. The manufacturing institution does not have a common language in the production of the designed product and therefore no production takes place. Design without considering production and supply considerations seems beautiful only for the designer, but in some cases, the production organization is either not able to produce it or has problems in supplying some parts. This research deals with the issue of coordination of design, production and supply, which by examining the literature, its key indicators at the level of research projects and industrial development were extracted and finally ranked with decision models. For the first time, this research examines concurrent engineering in the defense industry and provides a model for the integration of design, production and supply. The indicators of this issue are divided into 4 criteria of product structure and architecture, management, quality and organizational cooperation. The criteria of product structure and architecture are the most important.
Balasubramanian, R. (2001), “Concurrent engineering – a powerful enabler of supply chain management”, Quality Progress, Vol. 34 No. 6, pp. 47-53.
Baldwin, C.Y., Clark, K.B. (1997),“Managing in an age of modularity”, Harvard Business Review 75 (5), pp. 84–93.
Baldwin, C.Y., Clark, K.B.(2000), “Design Rules. Volume 1: The Power of Modularity”, MIT Press, Cambridge, MA.
Bastarrica, Marı´a Cecilia, Hitschfeld-Kahler, Nancy (2006), “Designing a product family of meshing tools”, Advances in Engineering Software 37, pp. 1–10.
Bonaccorsi, A. and Lipparini, A. (1994), “Strategic partnerships in new product development: an Italian case study”, Journal of Product Innovation Management, Vol. 11 No. 2, pp. 134-45.
Brun, Alessandro, Zorzini, Marta (2009), “Evaluation of product customization strategies through modularization and postponement”. International Journal of Production Economics 120, pp. 205–220.
Christopher, M., 2005. Logistics and Supply Chain Management: Creating Value- Adding Networks. Prentice-Hall, Harlow, UK.
Christopher, M. and Towill, D. (2001), “An integrated model for the design of agile supply chains”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 31No. 4, pp. 235-46.
Christopher, M. and Towill, D. (2002), “Developing market specific supply chain strategies”, International Journal of Logistics Management, Vol. 11 No. 1, pp. 1-14.
Da Silveira, G., Borenstein, D. and Fogliatto F.S. (2001). “Mass customization: Literature review andresearch directions”, International Journal of Production Economics, Vol 72, pp 1 – 13.
Ellram, Lisa M., Tate, Wendy L., Carter, Craig R. (2007), “Product-process-supply chain: an integrative approach to three-dimensional concurrent engineering”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management Vol. 37 No. 4, pp. pp. 305-330.
Ellram, Lisa M., Tate Wendy, Carter, Craig R. (2008), “Applying 3DCE to environmentally responsible manufacturing practices”, Journal of Cleaner Production 16, pp. 1620–1631.
Ettlie, J. (1995), “Product-process development integration in manufacturing”, Management Science, Vol. 41 No. 7, pp. 1224-37.
Ettlie, J. (1997), “Integrated design and new product success”, Journal of Operations Management, Vol. 15 No. 1, pp. 33-55.
Farrell, Ronald Scott (2007), “A PLATFORM-BASED METHODOLOGY FOR THE REDESIGN OF LOW VOLUME HIGHLY CUSTOMIZED PRODUCTS”, A Thesis in Mechanical Engineering Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, The Pennsylvania State University, p.2.
Fine, C.H., Golany, B. and Naseraldin, H. (2005), “Modeling tradeoffs in three-dimensional concurrent engineering: a goal programming approach”, Journal of Operations Management, Vol. 23, pp. 389-403.
Fisher, Marshall L. (1997), “What is the Right Supply Chain for Your Product?”, Harvard Business Review, March-April 1997.
Fujimoto, H., Ahmed, A., Iida, Y., Hanai, M.(2003), “Assembly Process Design for Managing Manufacturing Complexities Because of Product Varieties”, The International Journal of Flexible Manufacturing Systems 15, pp. 283–307.
Galan, R., Racero, J., Eguia, I., Garcia, J.M. (2007), “A systematic approach for product families formation in Reconfigurable Manufacturing Systems”, Robotics and Computer-Integrated Manufacturing 23, pp. 489–502.
Hayes, R. and Wheelwright, S. (1979a), “Link manufacturing processes and product life cycles”, Harvard Business Review, Vol. 57, pp. 133-40.
Hayes, R. and Wheelwright, S. (1979b), “The dynamics of processes – product life cycles”, Harvard Business Review, Vol. 57, pp. 127-36.
Hsiao, Shih-Wen, Liu, Elim, (2005), “structural component-based approach for designing product family”, Computers in Industry 56, pp. 13–28.
Kim, J., Ritzman, L., Benton, W. and Synder, D. (1992), “Linking product planning and process design decisions”, Decision Sciences, Vol. 23 No. 1, pp. 44-60.
Klein, S., Frazier, L. and Roth, V.T. (1990), “A transaction cost analysis model of channel integration in international markets”, Journal of Marketing Research, Vol. 27 No. 2,pp. 96208.
Koufteros, X., Vonderembse, M. and Doll, W. (2001), “Concurrent engineering and its consequences”, Journal of Operations Management, Vol. 19, pp. 97-115.
Koufteros, X., Vonderembse, M. and Doll, W. (2002), “Integrated product development practices and competitive capabilities: the effects of uncertainty, equivocality, and platform strategy”, Journal of Operations Management, Vol. 20 No. 4, pp. 331-55.
Kristianto, Yohanes, Gunasekaran, Angappa, Helo, Petri, Sandhu, Maqsood (2012), “A decision support system for integrating manufacturing and product design into the reconfiguration of the supply chain networks”, Decision Support Systems 52, pp. 790–801.
Labro, E.(2004). “The cost effect of component commonality: a literature review through a management accounting lens”. Manufacturing & Service Operations Management 6 (4), pp. 336–358.
Lau, Antonio K.W.(2011), “Critical success factors in managing modular production design: Six company case studies in Hong Kong, China, and Singapore”. Journal of Engineering and Technology Management 28, pp. 168–183.
MacCarthy, Bart; Brabazon, Philip G.; Bramham, Johanna (2003), “Fundamental modes of operation for mass customization”. International Journal of Production Economics 85, pp. 289-304.
McCutcheon, D.M., Grant, R.A. and Hartley, J. (1997), “Determinants of new product designers’ satisfaction with suppliers’ contributions”, Journal of Engineering & Technology Management, Vol. 14, pp. 273-90.
Miracle, G.E. (2020), “Product characteristics and marketing strategy”, Journal of Marketing,Vol. 29 No. 1, pp. 18-24.
Morash, E.A., Dro¨ge, C. and Vickery, S. (1996), “Boundary spanning interfaces between logistics, production, marketing and new product development”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 26 No. 8, pp. 43-62.
Muffatto, M.(1999), “Introducing a platform strategy in product development”, International Journal of Production Economics 60–61, pp. 145–153.
Nepal, Bimal, Monplaisir, Leslie, Famuyiwa, Oluwafemi (2012), “Matching product architecture with supply chain design”, European Journal of Operational Research 216, pp. 312–325.
Pine, B.J. (1993).“Mass Customization”, Harvard Business School Press, Boston, MA.
Pine, B.J., Victor, B., Boynton, A.C. (1993), “Making Mass Customization Work”. Harvard Business Review, September–October, pp. 108–119.
Rao, V.R. and McLaughlin, E.W. (1989), “Modeling the decision to add new products by channel intermediaries”, Journal of Marketing, Vol. 53 No. 1, pp. 80-8.
Rudberg, M. and Wikner, J. (2004). “Mass Customization in terms of the Customer Order Decoupling Point”, Production Planning & Control, Vol 15, No 4, pp 445 – 458.
Safizadeh, M.H., Ritzman, L.P., Sharma, D. and Wood, C. (1996), “An empirical analysis of the product-process matrix”, Management Science, Vol. 42 No. 11, pp. 1576-91.
Salhieh, Sa’Ed M. (2007), “A methodology to redesign heterogeneous product portfolios as homogeneous product families”, Computer-Aided Design 39, pp. 1065–1074.
Salvador, F., Rungtusanatham, M., Forza, C., 2004. Supply chain configurations for mass customization. Production Planning and Control 15 (4), 381–397.
Simatupang, T.M. and Sridharan, R. (2005), “The collaboration index: a measure for supply chain collaboration”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 35 No. 1, pp. 44-62.
Swink, M. (1998), “A tutorial on implementing concurrent engineering in new product development programs”, Journal of Operations Management, Vol. 16, pp. 103-16.
Ulkü, Sezer, Schmidt, Glen M. (2011), “Matching Product Architecture and Supply Chain Configuration”, PRODUCTION AND OPERATIONS MANAGEMENT Vol. 20, No. 1, January–February 2011, pp. 16–31.
Ulrich, K.T.(1992), “The role of product architecture in the manufacturing firm”, Working Paper, MIT, Sloan School of Management.
Ulrich, K.T.(1995),“The role of product architecture in the manufacturing firm”. Research Policy 24, pp. 419–440.
Wikner, J. and Rudberg, M. (2005). “Integrating Production and Engineering Perspectives on the Customer Order Decoupling Point”. International Journal of Operations & Production Management, Vol 25, No 7, pp 623 – 641.
MODIRIAT-E-FRDA JOURNAL ISSN 2228-6047 |
Cuncurent Engineering for Mass production of Products from Research and Development Projects with Fuzzy AHP Methodology
Mohammad Forozandeh1
1. Malek ashtar university. Industrial engineering. Tehran.mohforouzandeh@gmail.com
Article Info | ABSTRACT |
Article type: Research Article
Article history: Received: 18 March 2021 Revised: 10 June 2021 Accepted: 16 June 2021
Keywords: project-oriented organization, concurrent engineering, research and development project
| Objective: The purpose of this article is to present a model for the integration of design, production and supply in research industries for the mass production of outcomes from research and industrial development projects. Methodology: This research deals with the issue of coordination of design, production and supply, which by reviewing the literature, its key indicators were extracted at the level of research and industrial development projects and finally ranked with fuzzy AHP decision models. Conclusion: For the first time, this research examines concurrent engineering in research industries and provides a model for the integration of design, production and supply. The indicators of this issue are divided into 4 criteria of product structure and architecture, management, quality and organizational cooperation, and the criterion of product structure and architecture is the most important. Research and development organizations should consider key strategies including cost reduction with product and process design, cost reduction with standardization and common platform, using a suitable and sustainable supply chain, and cost reduction by rationalizing production lines in the research cycle process.
Originality:
|
Cite this article: Forozandeh, Mohammad.(2021). Cuncurent engineering for mass production of products from Research and Development projects with Fuzzy AHP Methodology.Academic Librarianship and Information Research, 54 (4), 1-20. DOI: 0000000000000000000
© The Author(s).
DOI: 00000000000000000000000000 , Vol, , No. , 2020, pp. . | |
مهندسی همزمان سه بعدی تولید انبوه محصولات حاصل از پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه صنعتی بارویکرد AHP فازی
محمد فروزنده*1
چکیده
هدف: هدف این مقاله ارایه مدلی جهت یکپارچه سازی طراحی، تولید و تامین در صنایع تحقیقاتی جهت تولید انبوه دستاوردهای حاصل شده از پروژه های تحقیقاتی و توسعه صنعتی می باشد.
ضرورت: یکی از موضوعات و مشکلات پیش روی چرخه تحقیقات کشور مساله یکپارچه سازی طراحی و تولید میباشد. نهادهای تحقیقات محصولی را طراحی میکنند که بدون همکاری نهاد مهندسی ساخت انجام میشود. نهاد ساخت در تولید محصول طراحی شده زبان مشترک نداشته و لذا تولیدی اتفاق نمی افتد. طراحی بدون در نظر گرفتن ملاحظات تولید و تامین فقط برای طراح زیبا به نظر می‌رسد ولی سازمان تولید کننده در برخی موارد یا توانایی تولید آنرا ندارد یا در تامین برخی قطعات دچار مشکل میشود.
روش شناسی: این تحقیق به موضوع هماهنگی طراحی، تولید و تامین پرداخته که با بررسی ادبیات موضوع شاخصهای کلیدی آن در سطح پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه صنعتی استخراج شده و در نهایت با مدلهای تصمیم گیری AHP فازی رتبه بندی شدند.
یافته‌ها: این تحقیق برای اولین بار مهندسی همزمان سه بعدی در صنایع تحقیقاتی را بررسی کرده و برای یکپارچگی طراحی، تولید وتامین مدلی ارائه میدهد. شاخصهای این موضوع در 4 معیار ساختار و معماری محصول، مدیریتی، کیفیت و همکاری سازمانی تفکیک شدهاند که معیار ساختار و معماری محصول بیشترین اهمیت را دارد.
نتیجه‌گیری: سازمانهای تحقیقاتی و توسعه ای بایست راهبردهای کلیدی شامل کاهش هزینه با طراحی محصول و فرایند، کاهش هزینه با استاندارد سازی و پلتفرم مشترک، بکارگیری زنجیره تامین مناسب و پایدار و کاهش هزینه با منطقی کردن خطوط تولید در فرایند چرخه تحقیقات مد نظر قرار دهند.
کلیدواژه‌ها: سازمان پروژه محور، مهندسی همزمان سه بعدی، پروژه تحقیق و توسعه.
استناد: فروزنده، محمد؛ (1400). مهندسی همزمان سه بعدی تولید انبوه محصولات حاصل از پروژه‌های تحقیقاتی و توسعه صنعتی بارویکرد AHP فازی .
دریافت مقاله: ........10/12/1399 پذیرش مقاله: ........06/08/1400..
مقدمه
در بسیاری از سازمانها شرایط کاری جوری است که مهندسین طراح به صورت مجزا اقدامات طراحی را انجام داده و طراحی ها در واحدهای مهندسی شکل می‌گیرد. محصول حاصل از طراحی به تولید منتقل میشود. مهندسین بدرستی نمیدانند بناست چه محصولی تولید نمایند و تامین کنندگان و واحدهای تامین و خرید هم نمیدانند چه قطعه ای باید تولید کنند چون نقشه ها به تنهایی بیانگر طرح طراحان نمی باشند. از آن سو طراحان نیز از قابلیت واحدهای تولید بی خبرند. نمی دانند که سازمانهای تولیدی آیا تجهیزات لازم برای تولید این طراحی رادارند؟ خیلی وقتها باید یک طراحی سریع به بازار برسد اما در عمل تولید ضعیف و پرهزینه و ناسالم می باشد. خیلی اوقات اصول کیفی نیاز به تجهیرات و ابزار خاصی دارند. برخی موارد به دلیل اینکه محصول از اصول طراحی متوازن به میزان کافی برخوردار نیست نمی تواند مراحل تولید را بدرستی طی کند و نیاز به عملیات دستی اضافی پیدا میکند که این امر موجب ناکارامدی محصول در فرایند تولید می شود. بنابراین بایست به این موضوع توجه نمود که تولید، طراحی و تامین یا همان مهندسی همزمان سه بعدی بدون هماهنگی و یکپارچگی منجر به طراحی محصولی میشود که فقط طراحش از آن لذت می‌برد مانند کودک نازیبایی که تنها در چشم مادرش زیباست. از طرف دیگر امروزه در محیط پروژه های کشور تحولات زیادی نسبت به گذشته مشاهده می شود. فشار فناوریهای پیشرفته و چند منظوره، تغییرات نرم افزاری در حداقل زمان جهت طراحی محصولات متنوع و جدید در محیط پروژه، تمایل به کوتاه شدن چرخه عمر پروژه ها حکایت از پیشرفت نرم افزاری طراحی بدون در نظرگرفتن الزامات تولید دارد. اهمیت و ضرورت این موضوع در پروژه های مختلف همراه با موضوع تنوع سازی و استفاده از پلتفرمهای مشترک متفاوت می باشد. در برخی پروژه ها این ضرورت بیشتر از پروژه های دیگر میباشد.
از سوی دیگر محدودیت منابع، فشار فناوری، شدت رقابت و نیاز به سرعت عمل و انعطاف بالا در محیط پروژه موجب شده که راهبرد یکپارچه سازی عمودی(مالکیت واحد همه عناصر زنجیره تامین) در طراحی، تامین و تولید و نهایتا عرضه محصولات به مانند گذشته کارائی نداشته باشد. در عوض مجموعه ای از موجودیتها شامل کارفرما، مجریان ،پیمانکاران و تامین کنندگان مواد و قطعات مورد نیاز با مالکیتهای مختلف در فرایند توسعه و تولید و عرضه محصولات مشارکت دارند. این مجموعه از موجودیتهای فعال در تولید و رسانیدن محصول به دست مشتری همان زنجیره تامین می باشد. امروزه موفقیت پروژه مستلزم عملکرد صحیح و هماهنگ زنجیره تامین می باشد. ارائه محصولات متنوع و نزدیک به سفارش بهره بردار پیچیدگی ها و دشواری هائی را به زنجیره تامین تحمیل می کند که به طور طبیعی کارائی آنرا کاهش می دهد. جلوگیری از افت شدید کارائی و در عین حال تولید و عرضه محصولات مورد نیاز نیرو، محققان و مدیران پروژه را برآن داشته تا با اتخاذ یک نگاه کلان نگر در سطح زنجیره تامین به دنبال راهکارهائی برای این منظور باشند. این راهکارها از نقطه نظر تصمیمات طراحی محصول، تصمیمات فرایند تولید، تصمیمات زنجیره تامین و یا هماهنگی بین این سه بعد یا همان مهندسی همزمان سه بعدی جستجو می شود.
ضرورت و اهميت اين تحقيق از منظر صنعت مورد مطالعه نيز قابل توجه است. امروزه شركتهاي پروژه محور می کوشند با افزايش انعطاف پذيري سيستمهاي طراحي و توليد، انطباق بيشتري با تقاضاي بازار پيدا كرده و محصولات نوآورانه و طرحهاي جديد را در دامنه هاي زماني كوتاه به بازار عرضه كنند. مرور مطالعات انجام شده در داخل كشور نشان ميدهد كه اين موضوع در سطح مطالعات آكادميك هم چنان كه بايد مورد توجه قرار نگرفته و اين با روند تحقيقات انجام شده در سطح جهان همخواني ندارد. اين در حالي است كه به دليل تنوع بالا و كميت اندك هر يك از اقلام در اين سيستمها، مديريت آنها از دشواريي هاي خاصي برخوردار است كه لزوم كمك به آنها، انجام چنين مطالعاتي را اجتناب ناپذير مينمايد.
هدف این تحقیق طراحی مدل مهندسی همزمان سه بعدی جهت یکپارچگی تصمیمات طراحی، تولید و تامین برای پروژه های تحقیقاتی و توسعه صنعتی میباشد. این موضوع در پروژه های کشور پیش از این چندان مورد مطالعه قرار نگرفته و اغلب تحقیقات انجام شده بر صنایع دیگر متمرکز بوده اند. این تحقیق با اتخاذ یک نگاه مبتنی بر زنجیره تامین، فرایند اجرای تحقیقات در مراحل چرخه حیات پروژه از طراحی، تامین تا مراحل بهره برداری و وارهائی مورد مطالعه قرار داده و در هرمرحله تصمیماتی را که باید به صورت هماهنگ ابعاد محصول، فرایند تولید و تامین اتخاذ شود جستجو می کند. انتظار می رود نتایج این تحقیق بتواند به عنوان مدلی برای یکپارچه سازی طراحی و تولید در فرایند انتقال دستاوردهای تولیدی به صنعت مورد استفاده قرار گیرد.
1. مرورادبیات
تقاضاي بهره بردار جهت دریافت محصولات با فناوری بالا و متنوع که جوابگوی نیاز بهره بردار در محیط عملیات باشد با دو رویکرد در زنجیره تامین روبرو می باشد. اين زنجيره ميتواند اساساً نسبت به اين تنوع گسترده بي تفاوت باشد و محصولات را به شكل كاملا استاندارد شده (يعني يك محصول براي همه در قالب بیانیه عملیاتی تعريف شده) عرضه كند. در اين حالت هرچند ميتوان انتظار توليد محصولاتي ارزان قيمت را داشت، اما اين زنجيره در پاسخگويي به تقاضاي مشتريان توفيقي نخواهد داشت. حالت ديگر آن است كه اين سيستم توليدي اطلاعات تقاضاي مشتريان را دريافت كرده و محصولاتي كاملاً سفارشي شده مطابق فناوری روز براي آنها توليد كند. در اين حالت هر چند خواست مشتري دقيقاً تحقق مييابد، اما او ناچار است براي دريافت محصول مورد تقاضا زمان زيادي را منتظر بماند و البته بهاي بسيار گزافي پرداخت كند. در حالت اول سيستم كاملاً در قالب توليد بر اساس انباشت(فشار فناوری) و در حال دوم در قالب مهندسي بر اساس سفارش(کشش بازار) عمل ميكند. اين دو حالت كه در دو سر يك طيف قرار ميگيرند، هر كدام مشتريان خود را دارند. اما واقعيت آن است كه بخش عمده بازار امروزي در فاصله بين اين دو نقطه قرار می گيرند. امروزه آنچه از يك توليدكننده انتظار ميرود، برقرار كردن موازنه منطقي و مطلوب بين كارايي و پاسخگويي زنجيره تأمين با هدف جلب رضايت مشتريان و با توجه به شرايط تقاضا است. انجام تحقيقات و ارائه راهكارهايي براي تحقق اين انتظار با توجه به شرايط كسب و كار امروزي ضروري به نظر مي‌رسد.
در يك يا دو دهه اخيربا توجه به تحولات و تغييرات اساسي در صنعت، بسياري از توليدكنندگان كه در دهه هاي گذشته با اتخاذ سيستم هايي مانند تولید برای انباشت -يعني توليد در حجم بالا و تنوع كم – شرايط مطلوبي در عرصه رقابت داشتند، امروزه ميكوشند به سمت سیستمهائی مانند مونتاژ بر اساس سفارش2 ، تولید بر اساس سفارش3 و حتی مهندسی بر اساس سفارش4 تغییر مسیر دهند. به عبارت ديگر در عرصه جهاني صنعت، نوعي گذار جدي از الگوي مبتني بر پيش بيني به الگوي مبتني بر سفارش و مشاركت دادن مشتري در طرح و توليد محصول مشاهده ميشود.
از سوي ديگر اين تحول منجر به افزايش هزينه هاي توليد و پيچيدگي كسب و كار ميشود. براي پاسخگويي به تقاضاي متنوع بازار مصرف، بسياري از شركتها دامنه محصولات توليدي خود را گسترش ميدهند كه اين امر از سويي درآمد و از سوي ديگر عدم كارايي عملياتي را افزایش می دهد(برون و پرو، 2012). در نتيجه زنجيره‌هاي تأمين به دنبال توسعه الگوها و روشهايي هستند كه بتوانند در عين عرضه تنوع مناسب، پيچيدگيهاي عملياتي سيستم توليد را نيز مديريت كرده و در مجموع سود خود را حداكثر كنند. هدف نهايي همه اين الگوها توسعه و عرضه محصولاتي است كه متمايز در بيرون از زنجيره5 و مشابه در درون زنجيره6 باشند. اين بدان معني است كه مجموعه محصولاتي كه در يك زنجيره تأمين توليد و عرضه ميشوند از ديدگاه مشتريان برخوردار از سطح تنوع مناسب باشد، اما با اتخاذ روشهاي مديريتي ساختار، اجزاء، شيوه ها و فرايند توليد آنها تا حد امكان مشابه باشد.
زنجيره تأمين عبارت است از شبكه اي از سازمانها كه از طريق پيوندهاي بالادست و پايين دست در فرايندها و فعاليتهاي مختلف توليد ارزش مشاركت ميكنند؛ توليد ارزش در قالب كالاها و خدماتي تعريف ميشود كه به دست مشتري نهايي ميرسند(کریستوفر، 2005). به طور كلي هدف ومعيار اصلي سنجش عملكرد زنجيره تأمين را ميتوان در طيفي قرار داد كه در يك سر آن كارايی7 و در سر ديگر، پاسخگويی8 قرار دارد. اغلب زنجيره هاي تأمين عملاً در موقعيتي بين اين دو سر طيف قرار ميگيرند. پاسخگويي زنجيره تأمين، قابليتهايي مانند پاسخگويي به طيف گسترده اي از كميتهاي مورد تقاضا، دستيابي به زمان انتظار كوتاه، امكان ارائه تنوع بالايي از محصولات، توليد محصولات نوآورانه، دستيابي به سطح بالايي از خدمات و مديريت عدم اطمينان عرضه را شامل ميشود (چوپرا9، 2007). از سوي ديگر، در زنجيره تأمين كارا كه در سر مقابل طيف قرار ميگيرد، تأكيد اساسي بر حفظ و افزايش كارايي هزينه اي است كه اغلب با توليد محصولاتي با تنوع كم يا بدون تنوع در مقياس انبوه به دست مي آيد.
یکی از موضوعاتی که در مباحث تولید و زنجیره تامین مورد توجه قرار گرفته مفهوم نقطه نفوذ سفارش10 (OPP) و استراتژيهاي تعويق 11می باشد. نقطه نفوذ سفارش شروع بخشي از فرايند است كه در آن عمليات توليدي در پاسخ به يك سفارش مشخص و واقعي انجام ميشود. شارمن با تكيه بر موضوع موجودي OPP را به عنوان نقطه اي كه ويژگيهاي محصول در آن ثابت شده و نيز به عنوان آخرين نقطه نگهداري موجودي معرفي ميكند (به نقل از اولهاگر2003). به بيان ديگر مي توان گفت OPP عبارت است از نقطه اي كه در حد فاصل عمليات مبتني بر پيش بيني و عمليات مبتني بر سفارش قرار دارد. نويسندگان مختلف بر اساس موقعيت نقطه نفوذ سفارش (كه نقطه انفصال سفارش مشتري نيز خوانده مي شود) زنجيره هاي تأمين را به چند نوع طبقه بندي كرده اند. شكل 1 دسته بندي ارائه شده توسط اولهاگر 2003 را نشان ميدهد.
شکل(1)- راهبردهای مختلف تحویل محصول در ارتباط با موقعیتهای نقطه نفوذ سفارش مشتری(اولهاگر، 2003)
موقعيت نقطه نفوذ سفارش در زنجيره، و جلو راندن يا عقب كشيدن آن ابزاري مؤثر در هدايت زنجيره تأمين به سمت كارايي يا پاسخگويي است. عموماً نزديكتر شدن اين نقطه به مشتري موجب افزايش عمليات توليد بر اساس پيش بيني و در نتيجه افزايش كارايي، و نزديكتر شدن اين نقطه به تأمين كنندگان موجب افزايش عمليات توليد بر اساس سفارش و در نتيجه افزايش پاسخگويي زنجيره تأمين خواهد شد. در نتيجه تعيين موقعيت نقطه نفوذسفارش يك تصميم راهبردي و كليدي در مديريت زنجيره تأمين است.
جدول(1)- موضوعات راهبردی، دلایل و اثرات منفی پیش راندن یا عقب کشیدن opp (اولهاگر، 2003)
نوع | مزیت رقابتی | دلایل | اثرات منفی |
پیش راندن | سرعت تحویل قابلیت اطمینان تحویل قیمت | کاهش زمان انتظار مشتری بهینه سازی فرایند تولید | تکیه بیشتر بر پیش بینی کاهش سفارشی سازی محصول |
عقب کشیدن | دامنه محصول انعطاف پذیری محصول | افزایش درجه سفارشی سازی کاهش تکیه بر پیش بینی کاهش ریسک اسقاط موجودی | طولانی شدن زمان انتظار کاهش کارایی تولید کاهش قابلیت اطمینان تحویل |
فيكسون(2005) معماري محصول را به عنوان ابزاري براي پيوند بين تصميمات طراحي محصول، فرايند توليد و زنجيره تأمين مطرح كرده و يك چارچوب چند بعدي براي ارزيابي جامع معماري محصول ارائه ميكند. او بر اين باور است كه اگر معماري محصول به درستي تعريف شود ميتواند به عنوان يك مكانيسم هماهنگي بين سه بعد مطرح شده عمل كند. معماري محصول به الگوي تخصيص عناصر كاركردي محصول به عناصر فيزيكي آن اشاره دارد. رابطه بين اجزاي فيزيكي با عناصر عملكردي محصول مي تواند درجات متفاوتي از پيچيدگي داشته باشد. ارنز و ورهالست (1997) اظهار ميكنند كه معماري محصول جنبه هاي ايستاي محصول را از جنبه هاي متغير آن تفكيك ميكند. جنبه هاي ايستا به منظور بهبود نسبت هزينه/ عملكرد يكپارچه ميشوند و جنبه هاي متغير به شيوهاي ماژولار توسعه داده ميشوند تا موازنه بين هزينه و تنوع را بهبود دهند. اولريش1998 نيز با تمايز قائل شدن بين محصولات ماژولار و محصولات يكپارچه ويژگيهاي زير را براي معماري ماژولار مطرح ميكند:
· اجزاء قابل تعويض هستند؛
· ارتباط يا تعاملات استاندارد بين اجزاء مورد استفاده قرار ميگيرد؛
· يك جزء ميتواند بدون ملاحظه اجزاي ديگر يا با ملاحظه اندكي طراحي شده يا ارتقا داده شود؛
· ترجيحات مشتري تركيب بندي محصول را تعيين ميكند.
از سوي ديگر يك محصول يكپارچه از اجزايي تشكيل شده كه كاركردهايشان به شدت به هم وابسته و مرتبط است. محصولات يكپارچه به صورت يك سيستم با اتخاذ رويكرد بالا به پايين طراحي ميشوند. به علاوه محصولات يكپارچه بر اساس عملكرد سيستم و نه عملكرد اجزاء ارزيابي ميشود(سیمچی،2008). تعداد كمي از محصولات به صورت مطلق ماژولار يا يكپارچه هستند (سيمچي،2008). در واقع يكپارچگي يا ماژولاريتي در دو سر يك طيف قرار دارند.
برخي نويسندگان ابزارهايي را براي سنجش الگوي حاكم بر معماري محصول و رابطه بين اجزاي فيزيكي تشكيل دهنده آن ارائه كرده اند. سيورينگ (2009) ماتريس رابطه محصول را به عنوان يك چارچوب مفهومي براي مديريت زنجيره تأمين ارائه كردند. هلم كويست و پرسون (2003) نيز روشهاي موجود براي ماژولار كردن محصولات را شناسايي كرده و آنها را از نظر قابليت سروكار داشتن با درجات متفاوت پيچيدگي محصول تحليل کردند.
2. پیشینۀ پژوهش
بر اساس آنچه در سوابق تحقيق اوليه (اولريش 1998، فيشر 1997، فاين 1995، گريوزو ويلمز 2008، هوانگ و همکاران،2005) مورد اشاره قرار گرفته تصميمات مرتبط با فرايند توليد و تصميمات مرتبط با زنجيره تأمين به ساختار محصول نهايي وابسته هستند (نپال و همكاران2012 ). این در حالي است كه رويكرد سنتي به رابطه بين تصميمات طراحي محصول، طراحي فرايند و طراحي زنجيره تأمين چه در صنعت و چه در مطالعات آكادميك الگوي سري ميباشد؛ به اين معني كه يك محصول توسعه داده ميشود، سپس تصميمات مرتبط با توليد و زنجيره تأمين آن اتخاذ ميشود. بخش گسترده اي از مطالعاتي كه در سالهاي گذشته انجام شده بر مطالعه اين سه بعد به صورت مجزا تمركز كرده و وابستگي هاي متقابل بين اين ابعاد را مورد توجه قرار نداده اند. اين رويكرد سنتي منجر به افزايش افزونگي ، افزايش هزينه ها و بهينه سازي جزئي ميشود. نپال و همكاران(2012) كه خود، انطباق معماري محصول با طراحي زنجيره تأمين را مورد مطالعه قرار داده اند، به دو مشكل رويكرد سنتي توسعه محصول اشاره ميكنند: اول اينكه رويكرد سنتي به دليل از دست دادن فرصتهاي پردازش موازي كند است؛ و دوم اين رويكرد منجر به راه حلهاي بهينه جزئي ميشود، زيرا هر مرحله (اعم از طراحي، توليد و زنجيره تأمين) در بهترين حالت ميتواند راه حلها و گزينه هايي توليد كند كه فقط براي همان مرحله بهينه باشد.در مهندسي همزمان، اين رويكرد خطي و سري جاي خود را به يك الگوي همزمان ميدهد؛ به اين معني كه ملاحظات توليدي و نيز ملاحظات مرتبط با زنجيره تأمين در هنگام توسعه و طراحي محصول جديد در نظر گرفته ميشود.
مهندسي همزمان در دو شكل دو بعدي و سه بعدي در ادبيات تحقيق مطرح شده است. مهندسي همزمان دو بعدي به طور عمده به لزوم هماهنگي و همزماني در اتخاذ تصميمات مربوط به طراحي محصول و فرايند توليد مي پردازد. مهندسي همزمان سه بعدي كه براي اولين بار توسط فاين مطرح شده، تصميمات مرتبط با زنجيره تأمين را نيز در اين هماهنگي و همزماني وارد ميكند. مهندسي همزمان در شكل اوليه آن (يعني مهندسي همزمان دوبعدي) به طور عمده بر درون سازمان متمركز است، اين در حالي است كه امروزه بهبود شاخصهاي عملكردي مانند قيمت، زمان انتظار، كيفيت و ... توسط يك شركت به تنهايي قابل دستيابي نبوده و عملكرد موجوديتهاي مختلف مؤثر در زنجيره تأمين در اين رابطه تعيين كننده هستند(الرام و استنلي). اين مسئله موجب توسعه مهندسي همزمان سه بعدي و افزوده شدن بعد جديدي به طراحي محصول و فرايند با عنوان طراحي براي زنجيره تامین شده است. طراحي براي زنجيره تأمين عبارت است از طراحي محصولات و فرايندها به گونه اي كه عملكرد و هزينه هاي مرتبط با زنجيره تأمين بتواند به طور اثربخشي مديريت شود (المراغي و محمودي ،2008).
تعاريف مختلفي براي مفهوم مهندسي همزمان ارائه شده كه معروفترین آن، مهندسي همزمان يعني در فاز طراحي، همه عوامل مرتبط با چرخه عمر محصول در نظر گرفته شود. اين عوامل شامل توليد، مونتاژ، تست، قابليت اطمينان، هزينه و كيفيت ميشود (اگرادي و همكاران 2019 ). همچنین آن روشي براي توسعه محصول بهبود يافته، با هدف كاهش زمان و هزينه توسعه محصول و دستيابي به كيفيت بالا، از طريق يكپارچه سازي همزمان طيف گستردهاي از مسائل مربوط به چرخه عمر محصول می باشد. (سابرامانيام و لو 2020) .
الرام و همكاران 2007 مطالعه جامعي را بر روي ادبيات موضوع مهندسي همزمان سه بعدي انجام داده و بر عوامل و موانع سازماني در اجراي مهندسي همزمان سه بعدي متمركز شده اند. پشتيباني از چارچوب تئوريك مهندسي همزمان سه بعدي و شناسايي موانع اتخاذ اين رويكرد هدف الرام و همكاران بوده است. آنها به اين نكته اشاره ميكنند كه تعداد » كارهايي كه در حوزه مديريت زنجيره تأمين انجام شده و به صراحت طراحي محصول، فرايند و زنجيره تأمين را به هم پيوند داده باشد اندك است. بيشتر كارهاي ارائه شده دو تا از اين پيوندها را مورد مطالعه قرار داده و بدون برقراري هر گونه يكپارچگي عميق صرفاً به اهميت پيوند سوم اشاره ميكند. چنانكه اشاره شد افزوده شدن تصميمات مرتبط با زنجيره تأمين، منجر به توسعه مفهوم مهندسي همزمان به شكل سه بعدي آن شده است. چالشي كه به طور طبيعي در هماهنگي سه بعدي بين طرح محصول، فرايند توليد و تصميمات مربوط به تأمين مورد توجه قرار ميگيرد، تناقض و تعارض اهداف است. به عنوان مثال انتخاب تأمين كننده اي كه اقلام مورد نياز را با كيفيت مناسب و در زمان انتظار كوتاه فراهم كند با هدف كاهش هزينه تعارض خواهد داشت. اين تعارض و نمونه هاي ديگري از اين دست كه در واقع همان لزوم موازنه بين كارايي و پاسخگويي است، تصميم گيرندگان را به سمت برقراري يك تعادل و موازنه به حد کفایت خوب هدایت می کند. شکل 2 تصويري كلي از مهندسي همزمان دوبعدي و سه بعدي را نشان داده و تفاوتهاي اين دو را برجسته ميكند.
شکل(2)- مهندسی همزمان سه بعدی(الرام، 2008)
فاین و همکاران(2005) با تکیه بر بحث ماژولار بودن یا یکپارچه بودن محصول و زنجیره تامین، یک مدل برنامه ریزی آرمانی برای هماهنگی بین محصول، فرایند و زنجیره تامین در سطوح تصمیم گیری راهبردی و تاکتیکی و نه عملیاتی ارائه کردند. چنانکه بیشتر اشاره شد مطالعه فاین و همکاران (2005) در گروه تحقیقاتی قرار می گیرد که بر این باورند که محصولات ماژولار زنجیره های تامین ماژولار دارند. لو و پاور (2012) نیز با استفاده از چارچوب ارائه شده توسط فيشر يك مطالعه تجربي درباره رابطه بين ماهيت محصول و استراتژي زنجيره تأمين انجام دادند. لاو و یام (2007) تحقيقي را در مورد چگونگي دستيابي سازمانها به عملكرد بهتر از طريق يكپارچه كردن توسعه محصول بر مبناي همكاري با مشتريان، تأمين كنندگان و... و طراحی ماژولار محصول ترتيب دادند. آنها با مرور جامع ادبيات توسعه محصول، مديريت زنجيره تأمين و تئوري سيستمي چهار فرض مطرح كرده و آنها را در نمونه اي متشكل از 251 توليدكننده هنگ كنگي مورد تست تجربي قرار دادند. آنها از تحقيق خود چنين نتيجه ميگيرند كه مديران بايد در مراحل آغازين طراحي محصول به خصوص در تصميمات مرتبط با طراحي ماژولار، تأمين كنندگان، مشتريان و واحدهاي عملكردي داخل شركت را مشاركت دهند. آنها بر اين باورند كه اين روش به صورت مستقيم و غيرمستقيم بر عملكرد محصول تأثير خواهد داشت.
گروهي از نويسندگان نيز بر لحاظ كردن جنبه هاي متفاوتي مانند مسائل حقوقي و قانوني و زيست محيطي در مهندسي همزمان متمركز شده اند. به عنوان مثال دولتشاهي (2001) نقش ايمني محصول و مسئوليت مرتبط با آن را در مراحل اوليه طراحي محصول مورد بررسي قرار داده است. الرام و همكاران( 2007 ) بخشي از مطالعات انجام شده در گذشته را با عنوان ادبيات مكمل مهندسي همزمان سه بعدي دسته بندي کرده اند که در جدول 2 آمده است.
جدول(2)- مرور ادبیات مهندسی همزمان سه بعدی
مفاهیم کلیدی | جریان تحقیق | نقش در ادبیات موضوع | منافع | نویسندگان |
طراحی محصول/طراحی فرایند | محصول وفرایند | رابطه نزدیک بین نوع فرایند تولید، حجم محصول و ماهیت آن وجود دارد. که منجر به بهبود هزینه، کیفیت، زمان و انعطاف پذیری میشود. | بهبود عملکرد عملیاتی و بهبود جریان نقد | Hayes and wheelwright(1979), kim1992, ettlie 1995, safizadehet 1996 |
مهندسی همزمان | فرایند توسعه محصول، فناوری، ساختار ساززمانی و کانالهای ارتباطی با عملکرد توسعه محصول پیوند میدهد. | پشتیبانی از نوآوری محصول، تمرکز بر بهبودکیفیت، کاهش زمان عرضه به بازار، بهبود رضایت مشتری، سود بیشتر و کاهش هزینه | Blackburn 1996, swink 1998, balsubramanian 2001, koufteros 2002, Kelly and flore 2002 | |
طراحی زنجیره تایمن/طراحی فرایند/طراحی محصول | لجستیک، موجودی،تولید و اطلاعات | مورد توجه قرار دادن مبادله اطلاعات بین مشتری و تامین کننده، یکپارچه سازی فرایند و کنترل موجودی در زنجیره های تامین | موجودی کمتیر، کاهش هزینه کل زنجیره، افزایش درآمد، افزایش اطلاعات دقیق، بهبود کانالهای توززیع و روابط مشتری با تامین کننده | Davis 1993, carter and ferrin 1995, cavinato 2005, fine 1998, jain 1991, krajewski 2001, chritopher 2001, lee 2002, moinzadeh 2002, Johnson 2003, sauvage 2003, simatupang and sridharan 2005 |
مشارکت تامین کننده از آغاز | مشارکت مشتری از مراحل آغازین طراحی و توسعه متمرکز، بهبود ساخت پذیری، کاهش زمان عرضه محصول به بازار، کاهش ریسک ارتباط و بهبود موفقیت محصول | کاهش هزینه توسعه، کاهش زمان انتظار، بهبود طراحی برای ساخت پذیری، کاهش ریسک ارتباط، بهبود کلی در موفقیت توسعه محصول جدید | Birou and Fawcett 1994, bonaccorsi and lipparini 1994, Holland 1995, wasti and liker 1997, lucas 1999, choi 2001, wynstra 2001 | |
صدای مشتری | مشتری نظر دهنده کیفیت و عملکرد محصول است. درک نیاز مشتری و در نظرگرفتن آن در فرایند توسعه محصول زمان عرضه به بازار را کاهش داده و کیفیت را بهبود میدهد. منجر به موفقیت کلی پروژه در بازار میشود. | بهبود موفقیت تجاری، کاهش زمان عرضه به بازار | Morash 1996, ettlie 1997, burchill 1997,swink 1998, keller 1999,Christopher 2001, Griffiths 2000, Kelly and flores 2002 | |
ساختار/کانال طراحی | طراحی و ساختاردهی کانال برای موفقیت کلی محصول، سازمانهایی که به عنوان موجودیتهای شبکه یکپارچه رقابت میکنند نتایج عملکردی بهتری نسبت دارند. | سود بیشتر برای اعضای کانال، قیمت کمتر برای مشتریان | Coase 1998, miracle 1980, Anderson 1980, Williamson 1985,john 1980, rao 1990, klein et al 1990 |
كوفتروس و همكاران(2001) ، از جريان كاري همزمان، تيمهاي توسعه محصول، و مشاركت اوليه بخشها و واحدهای مختلف به عنوان سه عنصر اساسي مهندسي همزمان ياد ميكنند. بعضي محققان بر موضوع مشاركت تأمين كننده در توسعه محصول جديد تمركز كرده و هماهنگي محصول، فرايند و زنجيره تأمين را از اين منظر مورد مطالعه قرار داده اند. از آن جمله ميتوان به پيترسن و همكاران(2005) اشاره كرد. آنها در مطالعه خود كوشيده اند فرايندها يا استراتژيهاي مشاركت تأمين كننده در مراحل آغازين توسعه محصول را شناسايي كنند، استراتژيها يا فرايندهايي كه اگر به كار گرفته شوند منجر به بهبود طراحي محصول، توليد و تحويل محصول ميشوند. به اين منظور آنها مدلي توسعه دادند كه موفقيت پروژه توسعه محصول جديد را تابعي از عوامل زير ميداند:
· فرايند اثربخش براي انتخاب تأمين كننده؛
· مشاركت تأمين كننده در تعيين معيارها و اهداف عملكرد تجاري پروژه؛
· مشاركت تأمين كننده در تعيين معيارها و اهداف عملكرد فني پروژه.
بعضي نويسندگان بر توسعه ابزارها، تكنيكها و سازوكارهايي براي هماهنگ كردن محصول، فرايند و زنجيره تأمين متمركز شده اند. سينگال (2002) با استفاده از يك ماتريس انطباق اجزاء و تمركز بر عدم انطباق تكنولوژيك و بازاريابي، پيوندي را بين طراحي محصول و فرايند و زنجيره تأمين برقرار كردند. آنها در بستر كاركرد طراحي محصول، مفاهيم و طبقه بندي انطباق تكنولوژيك و بازاريابي را توسعه دادند. آنها با استفاده از ماتريس انطباق ارائه شده توسط سينگال و نير(1979) در محيط برنامه ريزي پروژه، يك ماتريس انطباق تكنولوژيك و يك ماتريس انطباق بازاريابي توسعه داده و كاربرد روش ماتريس انطباق را براي يك خط توليد 36 ماشين صنعتي كه توسط يكي از واحدهاي كسب و كار يك شركت توليد ميشد، تشريح كردند. منصورنژاد و همكاران(2010) نيز يك متدولوژي سلسله مراتبي براي يكپارچه كردن طراحي سبد محصول/ فرايند، طراحي انعطافپذيري توليد و طراحي شبكه زنجيره تأمين در صنعت خمير و كاغذ پيشنهاد كردند.
المراغي و محمودي(2008) مدل جامع پشتيباني از تصميم براي تعيين همزمان سناريوي ماژولارسازي بهينه محصول و تركيببندي جهاني زنجيره تأمين در سه سطح (تأمين كنندگان، تسهيلات توليد و مراكز توزيع) توسعه دادند. هوانگ و همكاران(2007) در مطالعه خود چالش طراحي اثربخش زنجيره تأمين به منظور يكپارچه كردن تصميمات پلتفرم محصول، تصميمات فرايند توليد و تصميمات منبع يابي را مورد بررسي قرار دادند. آنها از ابزار درخت محصول ژنريكGBOM براي مدلسازي و نمايش تصميمات طراحي پلتفرم محصول و استراتژيهاي پلتفرم سازي (مانند ماژولاريتي و اشتراك) استفاده كردند. آنها همچنين يك مدل رياضي براي بهينه سازي تصميمات منبع يابي، فرايند ساخت و تركيب بندي محصول نهايي ارائه كرده، سپس يك مدل الگوريتم ژنتيك براي حل آن توسعه دادند. نتايج آنها نشان ميدهد كه توسعه اشتراك در پلتفرم محصول اثر قابل توجهي بر عملكرد زنجيره تأمين دارد. همچنين اشتراك اجزاء در پلتفرم محصول، نگهداري موجودي را به سمت بالادست زنجيره هدايت كرده و از اين طريق هزينه كل نگهداري موجودي در زنجيره تأمين را كاهش ميدهد،زيرا هزينه نگهداري مواد اوليه بسيار بالاتر از هزينه نگهداري محصول تمام شده است.
يكي از مطالعات اخير در بحث هماهنگي سه بعدي توسط كريستيانتو و همكاران(2020) انجام شده است. آنها به اين نكته اشاره ميكنند كه ارتباط بين طراحي محصول و فرايند توليد با طراحي فرايند لجستيك بايد موازنه اي بين هزينه بالاي توليد واحد محصول در يك زنجيره تأمين پاسخگوتر، يا هزينه پايينتر توليد واحد محصول با يك زنجيره تأمين كمتر پاسخگو برقرار كند. در تحقيق كريستيانتو و همكاران تركيب بندي بهينه زنجيره تأمين براي محصولات سفارشي شده مورد بررسي قرار گرفته است. آنها در اين تحقيق سفارشات برگشتي و سطح موجودي را به عنوان معيارهاي ارزيابي عملكرد سيستم مورد توجه قرار دادند. آنها دريافتند كه نقاط كمتر براي نگهداري موجودي و دوره هاي كوتاه تر بررسي تقاضا ميتواند عملكرد سيستم را بهبود دهد. در مطالعه ديگري لنگنبرگ و همكاران(2012) هماهنگي بين سبد زنجيره تأمين و سبد محصول را در سطح تصميم گيري تاكتيكي تحليل كردند. مطالعات آنان نشان ميدهد كه سبد بهينه زنجيره تأمين براي سبد محصول ناهمگن نسبت به سبد محصول همگن پراكنده تر است.
لاموث و همكاران(2009) در چارچوب موضوع طراحي براي زنجيره تأمين DFSC مدلي براي طراحي همزمان محصول و زنجيره تأمين در شرايط متغير بودن تقاضاي مشتريان ارائه كردند. تصميمات طراحي زنجيره تأمين در مطالعه لاموث و همكاران شامل انتخاب محل توليد، انتخاب محل مونتاژ و محل انباشت؛ و تصميمات طراحي محصول شامل انتخاب گونه هاي محصول است. داكونا و همكاران(2008) با تمركز بر حوزه طراحي براي هزينه، سفارشي سازي انبوه از طريق ساختار ماژولار در يك محيط مونتاژ براي سفارش را مورد مطالعه قرار دادند. آنها براي اين مسئله يك مدل برنامه ريزي عدد صحيح ارائه كرده و آن را با استفاده از الگوريتمهاي ايتكاري و فراابتكاري (تبريد شبيه سازي شده) حل كردند. نتايج محاسباتي آنها نشان ميدهد كه با بهينه سازي تركيب ماژولها ميتوان به صرفه جوييهاي قابل توجهي دست يافت.
در يك جمع بندي از مطالعات انجام شده با موضوع مهندسي همزمان ميتوان آنها را از لحاظ هدف تحقيق و نيز روش و متدولوژي انجام تحقيق به گروههايي طبقه بندي كرد. با توجه به تازگي اين موضوع، بخش قابل توجهي از مطالعات انجام شده بر ارائه تعاريف، مفاهيم و چارچوب نظري از مهندسي همزمان (دوبعدي) و مهندسي همزمان سه بعدي متمركز شده اند. برخي از اين مطالعات نيز با استفاده از ادبيات موضوع و سوابق تحقيق نسبت به توسعه چارچوب مفهومي اين موضوع و پيشنهاد زمينه هايي براي توسعه آن در آينده اقدام كرده اند. برخي ديگر از مطالعات انجام شده بر ارائه ابزارها، تكنيكها و متدولوژيهايي براي مهندسي همزمان سه بعدي تمركز كرده اند. برخي ديگر به ارزيابي منافع حاصل از مهندسي همزمان سه بعدي پرداخته و با استفاده از شواهد تحقيق، منافع و عوايد آن براي شركتها يا زنجيره هاي تأمين را توضيح داده اند. به علاوه يك روند در حال شكل گيري در ادبيات موضوع، استفاده از مهندسي همزمان سه بعدي به منظور مورد ملاحظه قرار دادن عوامل غير اقتصادي مانند ملاحظات زيست محيطي، اجتماعي و ... در طراحي محصولات جديد است.
از منظر روش تحقيق مانند بسياري از موضوعات ديگر، مطالعاتي كه در اين حوزه انجام شده اند نيز به دو گروه تقسيم ميشوند: گروهي كه از روشهاي كمی و گروهي كه از روشهاي كيفي براي دستيابي به نتايج تحقيق بهره برده اند. در مطالعاتي كه به روشهاي كمي صورت گرفته برخي مدلهاي رياضي كاربرد بيشتري داشته اند كه مهمترين آنها عبارتند از مدلسازي برنامه ريزي آرماني و مدلسازي برنامه ريزي عدد صحيح مختلط. استفاده از برنامه ريزي آرماني براي مدلسازي اينگونه مسائل عمدتاً به دليل ماهيت متناقض بين اهداف است؛ چرا كه برخي از اهداف مانند بهاي تمام شده جنبه هاي كارايي را دنبال ميكنند و برخي اهداف ديگر مانند كوتاه كردن زمان عرضه محصول جديد به بازار به دنبال توسعه پاسخگويي زنجيره تأمين هستند. تحقيقات كمي هر چند نتايج دقيق و قطعي ارائه ميكنند اما دو مشكل اساسي دارند: اول اينكه مقياس مسئله مورد مطالعه آنان بسيار محدود است؛ دوم اينكه بر پيش فرضهاي ساده كننده اي استوارند كه اغلب، در محيط واقعي برقرار نيستند. اين دو محدوديت موجب ميشود كه به كارگيري نتايج حاصل از اين مطالعات در شرايط واقعي دشوار يا غيرممكن باشد. هر چند برخي از اين مطالعات بعد از ارائه يك الگوي كمي مثالي براي كاربرد آن مدل ارائه كرده اند، اما اين مثالها نيز اغلب ماهيت نظري و تئوريك داشته يا به شدت ساده شده اند.
گروه ديگري از تحقيقات انجام شده از روشهاي كيفي استفاده كرده اند. در ميان تحقيقات كيفي انجام شده، مطالعه موردي به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به تازگي نسبي موضوع مهندسي همزمان سه بعدي، بسياري از تحقيقات صورت گرفته ماهيت اكتشافي داشته و به دست آوردن درك عميق نسبت به ابعاد مختلف اين موضوع را هدف خود قرار داده؛ استفاده از مطالعات موردي را به اين هدف نسبت داده اند.همچنين برقرار كردن پيوند نزديكتر بين مطالعات آكادميك و محيط واقعي صنعت و به دست آوردن نتايجي كه امكان بيشتري براي اجرايي شدن داشته باشد انگيزه ديگري براي انجام مطالعات موردي محسوب ميشود.البته در بخش قابل توجهي از تحقيقات انجام شده، روشهاي كمي و كيفي در كنار هم مورد استفاده قرار گرفته است. در اين گونه موارد، از روشهاي كيفي براي توسعه مدل و از روشهاي كمي براي تست و ارزيابي آن استفاده شده است. به عنوان مثال ميتوان به ارائه فرضهاي اوليه از طريق مطالعات موردي، و تست آنها به وسيله پيمايش و تحليلهاي آماري اشاره كرد.
جنبه ديگري كه ميتوان سوابق تحقيق را بر اساس آن مورد بررسي قرار داد، ابعاد تجربي مطالعات انجام شده و ماهيت صنايع يا محصولات مورد مطالعه است. به جز مطالعاتي كه ماهيت كاملاً نظري داشته اند، ساير تحقيقات يا مدلهاي عمومي (غيرمنحصر به يك محصول يا صنعت خاص) ارائه كرده اند و يا به طور مشخص موضوع مهندسي همزمان را با تمركز بر يك صنعت يا محصول خاص مورد تحقيق قرار داده اند. بيشتر تحقيقات پيشين كه توسط نگارنده مرور شده بر صنايعي مانند خودرو و زيرسيستمهاي آن (مانند تهويه خودرو)، ماشينهاي سنگين، ابزارآلات، كامپيوتر و الكترونيك، مبلمان، لوازم خانگي، ماشين آلات صنعتي، دوچرخه و ... متمركز بوده اند. وجه مشترك همه اين محصولات اين است كه معماري آنها متشكل از قطعات و زيرسيستمهاي فيزيكي سخت بوده و درك مفاهيم رايج معماري محصول مانند ماژولار بودن، يكپارچه بودن، اشتراك اجزاء و ... در آنها آسان است. به بيان ديگر ادبيات معماري محصول تا به امروز دقيقاً بر مبناي مطالعه چنين محصولاتي توسعه داده شده است. در حالي كه محصولات مورد مطالعه در اين تحقیق يعني پروژه های تحقیقاتی ماهيتي كاملاً متفاوت دارد لذا معماري محصول مفاهيم و اقتضائات خاص خود را دارد كه پيش از اين چندان مورد توجه و تحقيق قرار نگرفته است. فرايندي كه براي آماده سازي محصولات تحقیقاتی انجام ميشود را ميتوان تلفيقي از توليد و ساخت در نظر گرفت. همچنين محصولات اين صنعت بيش از آنكه قطعه محور باشند ماهيت خصيصه محور دارند. همين تفاوت در انطباق ادبيات معماري محصول با ويژگيهاي صنعت کشور در آينده مورد استفاده قرار خواهد گرفت. جدول 3 برخی سوابق تحقیق درباره موضوع مهندسی همزمان را بطور خلاصه نشان می دهد.
جدول(3)- سوابق تحقیق با موضوع مهندسی همزمان
نویسنده | سال | موضوع/مهمترین نتایج |
|---|---|---|
فیشر | 1997 | دسته بندی محصولات به کارکردی و نوآورانه که ساختار زنجیره تامین کارا برای محصولات کارکردی و ساختار زنجیره تامین پاسخگو برای محصولات نوآوارنه مناسب است. |
کوفتروس و همکاران | 2001 | جریان کاری همزمان، تیمهای توسعه محصول، مشارکت اولیه بخشها و واحدهای مختلف سه عنصر اصلی مهندسی همزمان است. |
سینگال | 2002 | برقرارکردن پیوند بین طراحی محصول و فرایند زنجیره تامین با استفاده از ماتریس انطباق اجزا و تمرکز بر عدم انطباق فناورانه و بازاریابی |
پیترسون و همکاران | 2005 | مشارکت تامین کننده در تعیین اهداف فنی پروژه توسعه محصول، تاثیر مثبت بر اثربخشی تیم پروژه خواهد داشت. |
فاین و همکاران | 2005 | محصولات ماژولار نیاز به زنجیره تامین ماژولار دارند. |
دوران و همکاران | 2007 | ماژولار شدن زنجیره تامین منجر به تغییر در موقغیت مکانی تامین کنندگان، خوشه بندی و ادغام تامین کنندگان شود که در تولید یک ماژول نقش دارند. |
لاو ویام | 2007 | مشارکت مدیران در مراحل آغازین طراحی محصول، در تصمیمات مرتبط با طراحی ماژولار، تامین کنندگان، مشتریان و واحدهای عملکردی داخل شرکت |
الرام و همکاران | 2007 | شکست در یکپارچه سازی عناصر مهندسی همزمان سه بعدی ناشی از عوامل اقتضایی شامل نگرشهای مدیریت ارشد و ترجیحات و الزامات سازمانی باشد. |
هوانگ و همکاران | 2007 | استفاده از تئوری بازیها برای یکپارچه کردن ترکیب بندی محصولات پلتفرم با زنجیره تامین |
الرام و همکاران | 2008 | ارایه مدلی برای یکپارچه کردن توسعه محصول جدید، اقدامات تولیدی مسئولانه نسبت به محیط زیست با استفاده از مهندسی همزمان سه بعدی |
المراغی و محمودی | 2008 | توسعه مدل جامع پشتیبانی تصمیم برای تعیین همزمان سناریو ماژولارسازی بهینه محصول و ترکیب بندی جهانی زنجیره تامین در سه سطح |
الحاج خلاف و همکاران | 2009 | منافع استانداردسازی اجزا را تایید میکند |
منصور نژاد و همکاران | 2010 | توسعه یک متدولوژی سلسله مراتبی برای یکپارچه کردن طراحی سبدمحصول/فرایند طراحی، انعطاف پذیری تولید و طراحی شبه زنجیره در صنعت خمیر و کاغذ |
الکو واشمیت | 2011 | انتخاب گزینه معماری محصول علاوه بر ساختار زنجیره به ویژگیهای شرکت، بازار و محصول بستگی دارد |
بارد لوین و همکاران | 2012 | تصمیم گیری همزمان در مورد استانداردسازی اجزا و ساختار زنجیره تامین منجر به نتایج بهتری نسبت به تصمیم گیری سری /سنتی شود. تغییرات تقاضا منافع استاندارد سازی را بیشتر میکند. |
کاریدی و همکاران | 2012 | هنگام طراحی زنجیره باید هردو عامل نوآوری و ماژولاریتی محصول مورد توجه قرار داد. |
نپال و همکاران | 2012 | هرچه تعداد ماژولهای ارایه شده در شبکه زنجیره تامین بیشتر باشد نرخ همسازی مورد نیاز بین تامین کنندگان بیشتر خواهدبود. |
لو و پاور | 2012 | بین ماهیت محصول و راهبرد زنجیره رابطه معنی داری وجود ندارد. بیشتر پاسخ دهندگان صرفنظر از ماهیت محصول به هردو راهبرد کارایی و پاسخگویی به عنوان راهبردهای حیاتی توجه کنند. |
لنگنبرگ و همکاران | 2012 | سبد بهینه زنجیره برای سبد محصول ناهمگن نسبت به سبد محصول همگن پراکنده تر است. |
با توجه به ادبیات پژوهش و شاخصهای مشخص‌شده جهت شناسایی عوامل تاثیرگذار در هماهنگی تامین و تولید و طراحی در پروژه های تحقیقاتی و توسعه صنعتی و بررسی نظرات خبرگان، پرسشنامه‌ای طراحی شد و ابعاد و این شاخصها ارائه شد.
جدول(4)- عوامل عملیاتی مهندسی همزمان سه بعدی در پروژه ها
ردیف | مفاهیم عملیاتی هماهنگی سه بعدی | ردیف | مفاهیم عملیاتی هماهنگی سه بعدی | ردیف | مفاهیم عملیاتی هماهنگی سه بعدی |
1 | هزینه یابی چرخه عمر بر مبنای فعالیت | 19 | شبکه منعطف از تامین کنندگان متعدد | 37 | استفاده از تکنولوژی گروهی |
2 | هدفگذاری هزینه ای برای پروژه ها و محصولات | 20 | امکان تغیرات و اصلاحات بعد از ساخت | 38 | سیستمها و ساختارهای مدیریتی تشویق کننده نوآوری و تنوع مانند تفویض اختیار و سازماندهی تیمی |
3 | در نظر گرفتن ملاحظات کیفی مورد نظر مشتری در کلیه فازها (طراحی،تامین و....) | 21 | نگهداری پلتفرمهای استاندارد تا زمان رسیدن سفارش برای محصولات مختلف | 39 | کنترل فرانید آماری و ابزارهای هفتگانه کیفیت و گسترش کارکردهای کیفیت |
4 | قابلیت تطبیق محصول با خواسته ها و تغییرات مورد نظر مشتری در طول چرخه حیات و دوره استفاده | 22 | استفاده از سیستمهای خرید بهنگام | 40 | تطابق الزامات با مشخصات |
5 | گسترش داده های دیجیتال پروژه در بیرون سازمان | 23 | مدیریت ارتباط با مشتری | 41 | حداقل تغییرات طراحی در فازهای مختلف محصول |
6 | در دسترس بودن داده های دیجیتال پروژه بین لایه ها | 24 | طراحی و تولید ترکیب متناسب و مکمل از محصولات | 42 | طراحی و مونتاژ تصحیح کننده اشتباه |
7 | ذخیره سازی و در دسترس بودن اطلاعات و داده های دیجیتال پروژه و محصول برای استفاده مجدد به یک شیوه منطقی و پایدار | 25 | همکاری با شرکتهای مشاور | 43 | حذف یا حداقل فعالیتهای بدون ارزش افزوده |
8 | ارتباط الکترونیک داخلی و بیرونی بین لایه ها | 26 | سرمایه گذاری در تحقیقات بازار | 44 | افزایش اشتراک فرانیدی بین محصولات مختلف |
9 | ارتباطات الکترونیک بین فازهای چرخه حیات پروژه | 27 | تدوین استاندارد برای انتخاب تامین کنندگان و خرید اقلام مورد نیاز | 45 | کاهش زمان تصویب پروژه |
10 | ایجاد پایگاههای اطلاعاتی پایدار برای استفاده از دانش انباشته طراحی | 28 | در نظر گرفتن محدودیتها و ممنوعیتهای قانونی در طراحی و تامین | 46 | ساده سازی و کاهش تعداد اجزا تشکیل دهنده محصول در طراحی مقدماتی |
11 | ایجاد زنجیره تامین پایدار، قابل اطمینان و قوی در کلیه مراحل چرخه حیات پروژه | 29 | مشارکت مهندسی قابلیت اطمینان در طراحی | 47 | قراردادهای باز، بلند مدت و منعطف |
12 | طی کردن فرایند تامین پیش از شروع طراحی و تولید پروژه | 30 | امکان تامین از تامین کنندگان مختلف | 48 | طراحی محصول پایدار (کاهش نوسان و تغییرات بین محصولاتی خارج شده از یک خط و کاهش نوسانهای تولید) |
13 | سیستمهای خبره بمنظور تعریف فرانید ساخت محصول | 31 | همکاری تامین کنندگان و سایر لایه ها در طراحی | 49 | حداقل سازی سطح موجودی مواد اولیه و کالای در جریان ساخت |
14 | تدوین استانداردهائی برای تصمیم گیری در مورد خرید یا ساخت | 32 | قرار دادن طراحان در معرض منابع متعدد | 50 | کاهش تنوع اقلام مصرفی |
15 | طراحی ابزارها و فیکسچرها و پلت فرمهای مشترک برای تنوع بیشتر محصولات | 33 | موجودی مدیریت شده توسط تامین کننده | 51 | افرایش قابلیت جایگزینی اقلام مصرفی |
16 | استفاده از تجهیزات هوشمند، خودکار و منعطف | 34 | طراحی برای ساخت، مونتاژ، اتصال،تامین، منبع یابی ،حمل ونقل و نصب و نت و جایگزینی آسان | 52 | حرکت به سمت فرانیدهای تکراری استاندارد شده |
17 | مشارکت تضمین کیفیت از مراحل آغازین پروژه | 35 | طراحی محصولات ماژولار برای تسهیل مونتاژ | 53 | توسعه مدیریت مشارکتی |
18 | افزایش تنوع عملکردی پروژه و محصول | 36 | در نظر گرفتن الزامات ارگونومیکی در فاز طراحی | 54 | آموزشها ی چندگانه و پرسنل چند مهارته |
قطعا در مورد قابليت به كارگيري همه اين شاخصهاي عملياتي در پروژه های تحقیقاتی و توسعه صنعتی اطمينان وجود ندارد. براي پالايش شاخصهاي شناسايي شده و دستيابي به مجموعه اي كه به كارگيري آن در محیط پروژه مورد تأييد باشد پرسشنامه اي تهيه شد. در اين پرسشنامه كه توسط همه موردهاي پژوهشي پاسخ داده شده، همه مفاهيم عملياتي از نظر استفاده يا عدم استفاده توسط خود آنها و نيز قابل استفاده بودن در محیط پروژه ارزيابي شده اند. هدف از اين مرحله دستيابي به مجموعه اي از مفاهيم عملياتي است كه قابل استفاده بودن آنها در پروژه مورد اجماع همه موردهاي پژوهشي باشد. پس از شناسايي عملياتي و در چارچوب رويكرد كلي حاكم بر تحقيق، شاخصهای شناخته شده طبقه بندي شدند. عامل مؤلفه اساسي هماهنگي مبناي طبقه بندي قرار گرفت. در اين طبقه بندي شاخصهاي عملياتي نهايي به دست آمده از مطالعه موردي پالايش و ادغام شده است. جدول 5 حاصل اين دسته بندي را نشان ميدهد. این عوامل(معیارها) بر اساس چهار عامل زیر مقوله بندی و در زیر ارائه گردیده است.
· عوامل ساختار و معماری محصول
· عوامل مدیریتی
· عوامل کیفیتی
· عوامل همکاری سازمانی
در نهایت مدل مفهومی بر اساس شاخصهای مستخرج از ادبیات موضوع و نظرات خبرگان تهیه شده است.
شکل(3)- مدل مفهومی تحقیق
جدول(5)- دسته بندی عوامل
ردیف | شاخص اصلی | شاخص فرعی |
1 | عوامل مدیریتی | سیستمها و ساختارهای مدیریتی تشویق کننده نوآوری و تنوع مانند تفویض اختیار و سازماندهی تیمی |
2 | توسعه مدیریت مشارکتی | |
3 | آموزشها ی چندگانه و پرسنل چند مهارته | |
4 | سرمایه گذاری درمطالعات و تحقیقات | |
5 | تعریف و تصویب نظام مند پروژه | |
6 | عوامل ساختار و معماری محصول | امکان تغیرات و اصلاحات بعد از ساخت |
7 | نگهداری پلتفرمهای استاندارد تا زمان رسیدن سفارش برای محصولات مختلف | |
8 | تطابق الزامات با مشخصات | |
9 | افزایش اشتراک فرانیدی بین محصولات مختلف | |
10 | ساده سازی و کاهش تعداد اجزا تشکیل دهنده محصول در طراحی مقدماتی | |
11 | مشارکت مهندسی قابلیت اطمینان در طراحی | |
12 | طی کردن فرایند تامین پیش از شروع طراحی و تولید پروژه | |
13 | سیستمهای خبره بمنظور تعریف فرانید ساخت محصول | |
14 | حداقل تغییرات طراحی در فازهای مختلف محصول | |
15 | طراحی ابزارها و فیکسچرها و پلت فرمهای مشترک برای تنوع بیشتر محصولات | |
16 | طراحی برای ساخت، مونتاژ، اتصال،تامین، منبع یابی ،حمل ونقل و نصب و نت و جایگزینی آسان | |
17 | طراحی محصولات ماژولار برای تسهیل مونتاژ | |
18 | عوامل کیفیتی | در نظر گرفتن ملاحظات کیفی مورد نظر مشتری در کلیه فازها (طراحی،تامین و....) |
19 | کنترل فرانید آماری و ابزارهای هفتگانه کیفیت و گسترش کارکردهای کیفیت | |
20 | حذف یا حداقل فعالیتهای بدون ارزش افزوده | |
21 | گسترش کارکردهای کیفیتQFD | |
22 | عوامل همکاری سازمانی | شبکه منعطف از تامین کنندگان متعدد |
23 | همکاری با شرکتهای مشاور | |
24 | ایجاد زنجیره تامین پایدار، قابل اطمینان و قوی در کلیه مراحل چرخه حیات پروژه | |
25 | طراحی برای منبع یابی آسان | |
26 | موجودی مدیریت شده | |
27 | امکان تامین از تامین کنندگان مختلف |
3. روش شناسی
از آنجایی که این پژوهش از نوع تئوری و عملی میباشد نیازمند مطالعات کتابخانهای و میدانی بوده است. در این راستا مقالات، کتب و پایاننامههای متعددی مطالعه و بررسی شدهاند. برای جمعآوری اطلاعات به طور حضوری به دانشگاهها و مراجع کتابخانهای زیادی مراجعه شده است. در مرحله انتخاب مدل، مطالعات زیادی صورت گرفته است و دلایل انتخاب آن تشریح شده است و برای بررسی اعتبار مدل، در هر مرحله از مدل نتایج مورد بررسی خبرگان قرار گرفت. در این راستا پرسشنامههایی طراحی و بین آنان توزیع شده است و روایی و پایایی آن بررسی شده است. گاهی اوقات به منظور جمعآوری بهتر دادهها، با خبرگان مصاحبه صورت گرفته است. با این موارد مطرح شده این پژوهش از نوع توصیفی- پژوهشی میباشد و با توجه به پیادهسازی آن در سازمانهای تحقیقاتی پروژه محور از نوع کاربردی است.
در این پژوهش جامعه آماری شامل متخصصان حوزه تحقیقات است. در جهت داشتن جامعه آماری خبره، از کارشناسان و کارکنان نیز استفاده شده است. جامعه آماری شامل مدیران، کارشناسان و کارمندان حوزه تحقیقات سازمان تحقیقاتی پروژه محور است. با توجه به انواع نمونهگیری و مطالب ارائه شده و حجم بالای جامعه آماری و به علت در دسترس نبودن برخی از افراد جامعه آماری، میتوان نوع نمونهگیری در این پژوهش را احتمالی دانست. لذا از هر گروه ذکر شده در جامعه آماری تعدادی به تصادف و بر حسب در دسترس بودن برای پاسخ به پرسشنامهها انتخاب شدهاند. با توجه به جدول مورگان در صورتی که حجم جامعه آماری 143، حجم نمونه باید 106 باشد. در جدول 6 نمونه آماری حوزه تحقیقات نشان داده شده است.
جدول(6)- تعیین نمونه آماری حوزه تحقیقات.
ردیف | جامعه آماری | حجم جامعه | حجم نمونه |
1 | مدیران | 10 | 10 |
3 | کارشناسان ارشد تحقیقات | 34 | 22 |
4 | کارشناسان | 47 | 41 |
| کارکنان | 52 | 33 |
| مجموع | 143 | 106 |
در پژوهش حاضر از مطالعات كتابخانه‌اي بهره زیادی شده است به طوریکه با مراجعه به كتابها، مجلات و نشريات گوناگون فارسي و لاتين و پاياننامه‌هاي موجود در دانشگاههاي مختلف و پژوهشکده مدارک و اسناد علمی ايران و فیش برداری از آنها و استفاده از سايت‌هاي مختلف اينترنتي مرتبط با موضوع و مراجعه به كتابخانه‌هاي دانشگاههای تهران، علم و صنعت، شهید بهشتی، خواجه نصیر و گفتگو و مصاحبه با كارشناسان و مديران در حوزه‌هاي مرتبط از جمله مدیران و کارشناسان تحقیقات ، سعي شده است تا سوابق تحقيقات صورت گرفته در مورد اين موضوع را گردآوري نموده و همچنين با استفاده از این روش و گردآوري آثار مربوط به موضوع تحقيق و با توجه به آخرين آمار و اطلاعات موجود، در غني‌تر ساختن ادبيات پژوهش، تهيه پرسشنامه به نحو مناسب و مطلوبي بهره گرفته شود.
در پرسشنامههای تحقيق حاضر همانطور كه اشاره شد از مقياس پنج گزينه‌اي ليكرت براي جمعآوري نظرات پاسخگويان استفاده شده است. بدین ترتیب اطلاعات کیفی و ناپارامتریک با مقادیر کمی و عددی تعبیر شدند و در محاسبه ملاک عمل قرار گرفت. نحوه امتياز بندي سوالات نيز در جدول زیر ميباشد.
امتیاز | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
عبارت زبانی | خيلي كم | كم | متوسط | زياد | خيلي زياد |
این تحقیق شامل سه سری پرسشنامه می باشد که عبارتند از: سری اول پرسشنامه ها مربوط به بررسی روایی معیارها می باشد که در پرسشنامه (1) به آن اشاره شده است و به صورت محقق ساخته می باشد. یعنی سوالات در قالب پرسشنامه مطرح و توسط خبرگان بررسی شده است. در پرسشنامه (1) نظر خبرگان با جواب های بله و خیر پرسیده شده است. به منظور بررسی پایایی معیارها از پرسشنامه دوم استفاده شده است. در پرسشنامه (2) نظرات با انتخاب یکی از اعداد یک تا پنج (از طیف 5 گزینه ای لیکرت) گرفته می شود. برای تعیین پایایی، معیارها و زیرمعیارها با استفاده از نظر خواهی از نمونه آماری طراحی شده است و دارای دو بخش اصلی می باشد.
· اطلاعات فردی که شامل میزان تحصیلات، سابقه کار و میزان آشنایی با پروژه تحقیقاتی می باشد.
· سوالات مرتبط با معیارها و زیرمعیارها، که پاسخگویی به آنها از طریق یک طیف شامل گزینه های بسیار زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم صورت می گیرد.
پرسشنامه مقایسات زوجی برای به دست آوردن وزن معیارهای تحقیق طراحی گردیده است که دارای دو بخش اصلی می باشد. بخش اول شامل اطلاعات فردی که شامل میزان تحصیلات، سابقه کار و میزان آشنایی با پروژه تحقیقاتی می باشد. و بخش دوم شامل مراحل زیر است که عبارتند از:
v سوالات مربوط به مقایسه زوجی معیارها با یکدیگر نسبت به تابع هدف.
v سوالات مربوط به مقایسه زوجی زیرمعیارها نسبت به معیار اصلی.
در این پژوهش از روایی محتوا استفاده شده است. به اين منظور، پرسشنامه روايي محتوايي پژوهش به گونهاي طراحي گرديد که سوالات آن مبهم و چندپهلو نباشد. سپس پرسشنامه تهيه شده در اختيار اساتيد محترم راهنما و مشاور قرار گرفت و با کسب نظرات و پيشنهادات آنها بازبيني و اصلاح گرديد. پس از نهايي شدن پرسش نامه جهت اعمال نظر و قضاوت در اختيار 13 نفر از متخصصان و خبرگان آشنا به موضوع قرار گرفت. از اين تعداد، 11 عدد از پرسشنامه تکميل شده و در اختيار محقق قرار گرفت. در نهايت پس از جمعآوري پرسشنامهها با ارائه نتايج بررسي پرسشنامهها به اساتيد محترم راهنما ، عواملي که با استفاده از روش لاشه طبق رابطه 1 از مقبوليت زيادي برخوردار نبودند، با نقطه برش 60 درصد آرای مثبت، از پرسشنامه حذف و يا اصلاح شد و یا عوامل ديگري به آن اضافه گرديد.
رابطه 1) |
|
CV: ضریب روایی پرسشنامه (نقطه برش) که در این تحقیق طبق رابطه بالا بیشتر از 60 درصد میباشد.
Ne: تعداد افرادی که جواب مثبت به پرسشنامه دادهاند.
N : تعداد کل افراد خبره که پرسشنامه را پر میکنند.
ضمنا روایی کل مدل نیز از طریق مصاحبه با خبرگان از طریق سوال مورد پرسش قرار گرفت:
جدول(7)- روایی پرسشنامه
معیار محقق | p1 | p2 | p3 | p4 | p5 | p6 | p7 | p8 | p9 | p10 | p11 | مجموع | روایی | |
عوامل مدیریتی | q1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 |
q2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
q3 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 4 | 0.66 | |
q4 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
q5 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
عوامل ساختار و معماری محصول
| q6 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 9 | 0.636 |
q7 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 8 | 0.455 | |
q8 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 7 | 0.273 | |
q9 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
q10 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 10 | 0.818 | |
q11 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
q12 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
q13 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 6 | 0.091 | |
q14 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 10 | 0.818 | |
q15 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 10 | 0.818 | |
q16 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
q17 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 7 | 0.273 | |
عوامل کیفیتی | q18 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 |
q19 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
q20 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 8 | 0.455 | |
q21 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
عوامل همکاری سازمانی | q22 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 10 | 0.818 |
q23 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 8 | 0.455 | |
Q24 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 11 | 1 | |
Q25 | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 5 | 0.56 | |
| Q26 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 10 | 0.818 |
| Q27 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 8 | 0.455 |
پس از جمعآوري پرسشنامهها برای تعیین اعتبار پرسشنامهها و تحليل داده‌های بدست آمده از نرمفزار "SPS" تحت ویندوز استفاده شده است، در حوزه تحقیقات از تعداد 125 پرسشنامه توزیع شده، 106 مورد به صورت درست تکمیل و جمعآوری شد. میزان آلفای کرونباخ برای پرسشنامه مربوط برابر0.878 بدست آمده است. با توجه به اینکه مقدار آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0است پرسشنامه از ضريب پايايي مناسب و بالايي برخوردار ميباشند. برای هریک از ابعاد ضریب پایایی محاسبه گردید و در جدول 8 آورده شده است.
جدول(8)- مقدار آلفای کرونباخ ابعاد مدل
بعد | آلفای کرونباخ |
عوامل مدیریتی | 0.869 |
عوامل ساختاری و معماری محصول | 0.835 |
عوامل کیفیتی | 0.712 |
عوامل همکاری سازمانی | 0.730 |
همانطور که در جدول 8 نشان داده شده است، همه شاخص های ابعاد مدل از پایایی خوبی برخورداراند. بعد از مشخص شدن روایی و پایایی معیارها، و شاخص های نهایی مدل، مرحله بعد تعیین وزن نسبی و نهایی هر معیار نسبت به معیارهای دیگر می باشد. در این تحقیق از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شده است. در این فرآیند عناصر هر سطح نسبت به عنصر مربوط به خود در سطح بالاتر به صورت زوجی مقایسه میشود. کلیه مقایسات در فرایند تحلیل سلسله مراتبی به صورت زوجی انجام می گیرد . در این مقایسات تصمیم گیرندگان از قضاوت های شفاهی استفاده خواهند کرد، به گونه ای که اگر عنصر i با عنصر j مقایسه شود تصمیم گیرنده خواهد گفت که اهمیت i بر j یکی از حالات زیر می باشد، این قضاوت ها توسط چانگ(2007) از مقادیر کیفی بین 1 تا 6 به اعداد فازی مثلثی تبدیل شده اند که در جدول 9 آمده است:
جدول(9)- مقادیر ترجیحات برای مقایسات زوجی فازی
4. یافته های پژوهش و تحلیل یافته ها
در این فصل به ارائه مهمترین یافته ای تحقیق پرداخته شده است. در ابتدا با مطالعات موردی ادبیات تحقیق و نظرات کارشناسان و خبرگان مرتبط با موضوع در حوزه راهبری موسسه به شناسایی ابعاد، مولفه ها و شاخصهای تاثیرگذار در هماهنگی تامین و تولید و طراحی در پروژه های تحقیقاتی و توسعه صنعتی پرداخته شد. سپس با نتایح بدست آمده مدل نهایی و ابعاد موثر تدوین شده و درنهایت تحلیل می شود. با توجه به جامعه آماری و روش نمونهگیری، تعداد 125 پرسشنامه در سازمان تحقیقات موردنظر توزیع شد که درنهایت 106 مورد از آن به‌درستی تکمیل و در اختیار پژوهشگر قرار گرفت. ویژگیهای جمعیتشناختی پاسخدهندگان به‌صورت زیر است. مطابق جدول 10، از 106نفر پاسخدهنده، 10نفر در جایگاه مدیر و 22 نفر در جایگاه کارشناس ارشد تحقیقات و 41 نفر در جایگاه کارشناس تحقیقات ، 33نفر در جایگاه کارکنان می‌باشند.
جدول(10)- توزيع فراواني پاسخدهندگان به پرسشنامه
| ميزان تحصيلات | فراواني | درصد فراواني |
| ميزان تحصيلات | فراواني | درصد فراواني |
جایگاه سازمانی | مدیر | 10 | 9% | سابقه کار | 10 - 1 | 47 | 45 |
کارشناس ارشد تحقیقات | 22 | 21% | 20 - 11 | 42 | 40 | ||
کارشناس تحقیقات | 41 | 38% | بیشتر از 20 | 17 | 15 | ||
کارکنان | 33 | 32% | جمع کل | 106 | 100 | ||
مجموع | 106 | 100% | جایگاه خدمتی | 15 و کمتر | 54 | 52 | |
میزان تحصیلات | کارشناسی | 37 | 35 | 16 | 37 | 35 | |
کارشناسی ارشد | 47 | 45 | 17 | 14 | 12 | ||
دکترا | 22 | 20 | 18و بالاتر | 1 | 1 | ||
مجموع | 106 | 100 | جمع کل | 106 | 100 |
مطابق جدول 10، از 106 نفر پاسخدهنده 22 نفر معادل 20 درصد پاسخدهندگان دارای مدرک دکتري و 47 نفر معادل 45 درصد داراي مدرک کارشناسي ارشد ميباشند. لذا 65 درصد افراد داراي مدرک تحصيلي فوق‌لیسانس به بالاتر ميباشند.
طبق جدول، از 106 نفر مذکور 17 نفر معادل 15 درصد پاسخدهندگان دارای سابقه کاري بیشتر از 22 سال، 40 نفر معادل 40 درصد دارای سابقه کاري بين 11 تا 20 سال و 47 نفر معادل 45 درصد پاسخدهندگان سابقه کاري کمتر از 10 سال دارا ميباشند. لذا 60 درصد دارای سابقه کاری زیر 10سال دارند. همچنین از 106 نفر مذکور 14 نفر معادل 12 درصد پاسخدهندگان جایگاه خدمتی 17 و 37 نفر معادل 35 درصد پاسخدهندگان جایگاه خدمتی 16 دارند و 52 درصد از پاسخدهندگان جایگاه خدمتی 15 و کمتر دارند. با توجه به ویژگیهای شخصیتی پاسخدهندگان به پرسشنامه، میتوان نتیجه گرفت که پاسخهای پرسشنامه از قابلیت اطمینان بالایی برخوردار است.
بعد از نهایی شدن مدل، مرحله بعد تحقیق تعیین اهمیت هر معیار و یا زیر معیارها است. برای تعیین وزن معیارها از پرسشنامه شماره 3(پرسشنامه مقایسات زوجی) و نظرسنجی از خبرگان گروه سوم مورداستفاده قرار گرفت که در ادامه به نتایج آن اشاره میشود. در تکمیل پرسشنامه مقایسات زوجی از نظر خبرگان و مدیران سازمان تحقیقاتی که با شاخصهای موضوع آشنا بودند استفاده‌شده است. جهت کسب نظرات خبرگان در مورد میزان اهمیت معیارها و زیرمعیارها از پرسشنامه مقایسات زوجی استفاده‌شده است و از آنها خواسته شده است که متناظر با اعداد مندرج در پرسشنامه، عددی که بیان‌کننده ارجحیت یک معیار نسبت به معیار خود در یک سطح میباشد نظر خود را علامت گذاری نمایند. معیارهای هر سطح در سطح خود با سایر معیارهای همان سطح مورد ارزیابی قرار گرفت.
برای به دست آوردن ماتریس‌های مقایسات زوجی، نظرات خبرگان در این زمینه در نظر گرفته شد. یک مقیاس مقایسات برای خبرگان برای ارائه نظراتشان در نظر گرفته شد. بر اساس دانش و تجربه‌شان، خبرگان جواب‌هایشان را با یک مقدار کیفی برای تهیه ماتریس مقایسات زوجی ارائه دادند. نمونه سؤالات برای به دست آوردن نظرات خبرگان در پیوست آورده شده است. در پژوهش حاضر، فاصله‌های فازی به‌جای داده‌های قطعی در نظر گرفته شد تا بتواند عدم قطعیت ذاتی در تصمیم‌گیری را در نظر بگیرد. به همین منظور اعداد فازی مثلثی در این پژوهش استفاده شدند. یک عدد فازی مثلثی یک گروه خاصی از اعداد فازی هستند که تابع عضویت آنها به شکل ( l, m, u ) است که در شکل1 نمایش داده شده است. عبارت ریاضی در فرمول 1 آورده شده است. فاصله بعد از مقایسه iامین عنصر با j امین عنصر به دست می‌آید و حاصل این مقایسه با ‘‘ 𝑎𝑖𝑗’̃’. نشان داده میشود. معکوس این عدد بیانگر ارجحیت j امین عنصر بر i امین است( معادله 2)
اعداد مثلثی برای عبارات زبانی در شکل 2 نشان داده‌شده است. این مقیاس توسط قهرمان پیشنهادشده است و در این زمینه بسیار کاربرد دارد. تصمیم‌گیرنده یک عبارت زبانی را بر اساس اهمیت نسبی دو گزینه در نظر گرفته‌شده از لحاظ معیار های سوالات انتخاب میکند.
جدول(11)- اعداد فازی مثلثی معادل با عبارات کلامی -
شکل(4)- مثلث‌های عضویت برای مقیاس‌های کلامی اهمیت
درنهایت ماتریس مقایسه‌ای برای هر معیار به دست می‌آید(معادله 3). ’’aij " درجه اهمیت نسبی i امین عنصر را در مقایسه با j امین عنصر از لحاظ معیار در نظر می‌گیرد.
از آنجا کهAHP فقط می‌تواند اعداد قطعی را قبول کند، اولویت فازی به‌دست‌آمده باید به یک بردار اولویت قطعی تبدیل شود. روش‌های بسیاری ارائه‌شده‌اند اما روش تحلیل ارائه‌شده توسط چانگ بسیار ساده است و پیادهسازی آن نیز آسان است. مراحل این روش به شرح زیر میباشد.
1) اخذ نظرات خبرگان به وسیله پرسشنامه مقایسه های زوجی
2) تركيب وزنها (ميانگين گيري اعداد فازي )
بردارهای ویژه به‌دست‌آمده از مقایسات زوجی به ترتیب قرار می‌گیرند تا یک ماتریس را تشکیل دهند. بردار ستونی نشان‌دهنده تأثیر یک مجموعه از عناصر اجزای داده ، ازلحاظ معیار مربوطه، بر روی یک عنصر همان جزء یا جزء دیگر لیست شده در بالا میباشد. ساختار ماتریس در شکل 5 نشان داده‌شده است.
شکل(5)- ساختار ماتریس مقایسات زوجی
داده‌های مقایسات زوجی جمع‌آوری‌شده جهت تحلیل معیارها و نیز روابط متقابل گزینه‌ها و معیارها بافاصله‌های فازی به‌جای اعداد قطعی جهت نمایش عبارات زبانی خبرگان استفاده شدند. این دادهها از طریق مصاحبه با دوازده خبره آشنا به مسایل تحقیقات جمعآوری شدند. داده‌های مقایسات زوجی از طریق گرفتن میانگین حسابی این دادهها تجمیع شدند.
بعد از اخذ نظر خبرگان در قالب پرسشنامه شماره 3 جهت تبدیل جداول به یک جدول از روش میانگین حسابی استفاده‌شده است. جهت تعیین وزن معیارها روش‌های مختلفی وجود دارد در این تحقیق با توجه به ساختار درختی معیارها از روش AHP استفاده‌شده است. جهت انجام محاسبات ازآنجاکه حل چنین مسئله‌ای با روش‌های دستی مشکل میباشد از نرم‌افزار Expert Choice استفاده‌شده است. با ایجاد ساختار مدل در نرم‌افزار فوق‌الذکر داده‌های به‌دست‌آمده از میانگین حسابی نظر خبرگان پس از غیر فازی نمودن، وارد نرم‌افزار شد و سپس خروجی‌های نرم‌افزار استخراج گردید که در ادامه این خروجی‌ها بررسی میشود.
4- 1- بررسی وزن معیارها در سطوح مختلف
سطح یک - معیارهای اصلی: شامل 4 معیار میباشد که وزن معیارها بعد از نظرسنجی از خبرگان و محاسبه میانگین حسابی و غیرفازی کردن و واردکردن به شرح جدول زیر میباشد. معیار ساختار و معماری محصول با وزن (0.445) ، رتبه اول را به لحاظ میزان اهمیت، دارا میباشد و عوامل مدیریتی با وزن(0.262)، رتبه دوم را دارا میباشد و معیار عوامل کیفیت با وزن (0.180) ، رتبه سوم و معیار عوامل همکاری سازمانی با وزن(0.112) ، رتبه چهارم را کسب نموده‌اند.
§ سطح دو-وزن نسبی زیرمعیارهای بطور جداگانه
v معیار اول: عوامل مدیریتی: شکل 6 ماتریس نهایی اطلاعات خبرگان است و زیر معیارهای عوامل فردی را نمایش میدهد:
شکل(6)- ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای ذیل معیار عوامل مدیریتی
نتایج نشان میدهد که زیر معیار توسعه مدیریت مشارکتی با وزن (0.551)، رتبه اول را به لحاظ میزان اهمیت ، دارا میباشد و زیر معیار تعریف و تصویب نظام‌مند با وزن(0.268)، رتبه دوم را کسب نموده است و زیر معیار ساختارهای مدیریتی با وزن(0.182)، رتبه سوم را به دست آورده است.
v معیار دوم: عوامل ساختار و معماری محصول: شکل 7 ماتریس نهایی اطلاعات خبرگان است و زیر معیارهای عوامل ساختار را نمایش میدهد:
شکل(7)- ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای ذیل معیار عوامل ساختارو معماری محصول
شکل 8، نیز وزن زیر معیارهای ذیل معیار عوامل ساختار و معماری محصول را نمایش میدهد، که زیر معیار برنامه‌ریزی مناسب طراحی و تامین و تعیین جز به جز مراحل اجرای پروژه با وزن (0.159)، رتبه اول را به لحاظ اهمیت، دارا میباشد و زیر معیار آسان سازی طراحی برای تولید با وزن(0.144)، رتبه دوم و زیر معیار استفاده از پلتفرمهای مشترک با وزن (0.136)، رتبه سوم دارا می باشد.
شکل(8)- وزن زیر معیارهای ذیل معیار خصوصیات ساختار
v معیار سوم: عوامل کیفیتی: شکل 9 ماتریس نهایی اطلاعات خبرگان و زیر معیارهای عوامل کیفیتی را نمایش میدهد:
شکل(9)- ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای ذیل معیار عوامل کیفیت
شکل 10، نیز وزن زیر معیارهای ذیل معیار عوامل سازمانی را نمایش میدهد که زیر معیار استفاده از نمودارهای کنترل کیفیت با وزن (0.248)، رتبه اول را به لحاظ اهمیت، دارا میباشد و زیر معیار ملاحظات کیفیتی بهره بردار با وزن(0.215)، رتبه دوم را کسب نموده است و زیر معیار حذف فعالیتهای بدون ارزش افزوده با وزن (0180)، رتبه سوم را دارند.
v معیار چهارم: عوامل همکاری سازمانی: شکل 10 وزن زیر معیارهای ذیل معیار عوامل همکاری سازمانی را نمایش میدهد، که زیر معیار شبکه منعطف با وزن (0.663)، رتبه اول را به لحاظ اهمیت، دارا میباشد و زیر معیار ایجاد زنجیره تامین پایدار با وزن(0.337)، رتبه دوم را کسب نموده است.
شکل(10)- وزن زیر معیارهای ذیل معیار عوامل همکاری سازمانی
نتیجه گیری
پس از بررسی مدلهای مختلف مهندسی همزمان سه بعدی و ارزیابی شاخصهای آنها، 4 بعد به عنوان ابعاد اصلی هماهنگی و یکپارچگی تولید و تامین پروژه در سازمانهای تحقیقاتی شناسایی شد که عبارتند از : عوامل مدیریتی، عوامل ساختار و معماری محصول، عوامل کیفیتی و عوامل همکاری سازمانی. با بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه و مطالعه مقالات و پایان‌نامه‌ها و مصاحبه‌های انجام‌شده با افراد خبره که در این زمینه فعالیت داشته و با اهداف و مأموریت های سازمانهای تحقیقاتی پروژه محور آشنایی لازم را داشتند و برگزاری جلسات متعدد با مسئولین محترم در مراکز تحقیقاتی، مدل تحقیق در 4 بعد و 27 مؤلفه تدوین شد. به منظور تعیین اهمیت ابعاد و مؤلفه های مدل تحقیق از روش ماتریس مقایسات زوجی فازی FAHP با استفاده از نظرات خبرگان استفاده شد.جدول 11 ابعاد و مؤلفه های هماهنگی تولید و تامین با وزن هر بعد و معیار نمایش می دهد.
جدول(11)- ابعاد و مؤلفه های هماهنگی طراحی، تامین و تولید با وزن هر بعد و معیار
ردیف | شاخص اصلی | شاخص فرعی | وزن |
1 | عوامل مدیریتی 0.262 | سیستمها و ساختارهای مدیریتی تشویق کننده نوآوری و تنوع مانند تفویض اختیار و سازماندهی تیمی | 0.182 |
2 | توسعه مدیریت مشارکتی | 0.551 | |
3 | آموزشها ی چندگانه و پرسنل چند مهارته | 0.145 | |
4 | سرمایه گذاری درمطالعات و تحقیقات | 0.12 | |
5 | تعریف و تصویب نظام مند پروژه | 0.268 | |
6 | عوامل ساختار و معماری محصول 0.445 | امکان تغیرات و اصلاحات بعد از ساخت | 0.108 |
7 | نگهداری پلتفرمهای استاندارد تا زمان رسیدن سفارش برای محصولات مختلف | 0.112 | |
8 | تطابق الزامات با مشخصات | 0.085 | |
9 | افزایش اشتراک فرانیدی بین محصولات مختلف | 0.125 | |
10 | برنامه زیری ، ساده سازی و کاهش تعداد اجزا تشکیل دهنده محصول در مراحل طراحی | 0.159 | |
11 | مشارکت مهندسی قابلیت اطمینان در طراحی | 0.11 | |
12 | طی کردن فرایند تامین پیش از شروع طراحی و تولید پروژه | 0.15 | |
13 | سیستمهای خبره بمنظور تعریف فرانید ساخت محصول | 0.105 | |
14 | حداقل تغییرات طراحی در فازهای مختلف محصول | 0.102 | |
15 | طراحی ابزارها و فیکسچرها و پلت فرمهای مشترک برای تنوع بیشتر محصولات | 0.136 | |
16 | طراحی برای ساخت، مونتاژ، اتصال، تولید ،تامین، منبع یابی ،حمل ونقل و نصب و نت و جایگزینی آسان | 0.144 | |
17 | طراحی محصولات ماژولار برای تسهیل مونتاژ | 0.09 | |
18 | عوامل کیفیتی 0.18 | در نظر گرفتن ملاحظات کیفی مورد نظر مشتری در کلیه فازها (طراحی،تامین و....) | 0.215 |
19 | کنترل فرانید آماری و ابزارهای هفتگانه کیفیت و گسترش کارکردهای کیفیت | 0.248 | |
20 | حذف یا حداقل فعالیتهای بدون ارزش افزوده | 0.18 | |
21 | گسترش کارکردهای کیفیتQFD | 0.15 | |
22 | عوامل همکاری سازمانی 0.112 | شبکه منعطف از تامین کنندگان متعدد | 0.663 |
23 | همکاری با شرکتهای مشاور | 0.234 | |
24 | ایجاد زنجیره تامین پایدار، قابل اطمینان و قوی در کلیه مراحل چرخه حیات پروژه | 0.337 | |
25 | طراحی برای منبع یابی آسان | 0.32 | |
26 | موجودی مدیریت شده | 0.112 | |
27 | امکان تامین از تامین کنندگان مختلف | 0.104 |
با توجه به جدول فوق بعد عوامل ساختار و معماری محصول رتبه اول را به لحاظ وزن و اهمیت دارا می باشد که این بیانگر این است که این عوامل و شاخصها در هماهنگی تامین و تولید از اهمیت بالایی برخوردار است. در رتبه دوم بعد عوامل مدیریتی قرار دارد و بعد عوامل کیفیتی در رتبه سوم و بعد عوامل همکاری سازمانی با کمترین وزن در رتبه چهارم قرار گرفته است. با توجه به نتایج، بعد عوامل ساختار و معماری محصول از اهمیت بالایی برخوردار است در همین راستا مدیران پروژه و مدیران سازمان باید توجه ویژه‌ای به این مقوله نمایند. این بعد شامل 12 مؤلفه است که طی کردن فرایند تامین پیش از شروع طراحی و تولید پروژه و برنامه ریزی مناسب و تعیین جز به جز مراحل اجرای پروژه در آن ارزش بیشتری دارد از این‌رو لزوم توانمندسازی مدیران عالی، میانی و کارکنان در برنامه‌ریزی، استفاده از تکنیک‌های نوین برنامه‌ریزی و آشنایی با برنامه‌ها، اهداف و اولویت‌های سازمانی ضروری به نظر می‌رسد. مؤلفه بعدی آسان سازی طراحی برای تولید است بدان معنی که از همان ابتدای طراحی بایست به فکر تامین و تولید باشیم. مولفه با اهمیت بعدی استفاده از پلتفرمهای مشترک و استاندارد می باشد که این امر در مدیریت توآورانه و کارکرد بهتر محصولات تحقیقاتی تاثیر بسزایی دارد.
عامل بعدی عامل مدیریتی می باشد که شامل 5 مؤلفه است که توسعه مدیریت مشارکتی اهمیت بیشتری دارد که مدیران مراکز تحقیقاتی باید در وهله اول بستر تحقیقات را با ایجاد زیرساخت لازم فراهم نمایند. پس از آن تعریف و تصویب نظام مند پروژه مطابق ارکان تحقیقات نیروهای مسلح از ارزش بالایی برخوردار می باشد. ارکان تحقیقات نیروهای مسلح بایست ساختار و مدلی چابک و پویا داشته باشد تا بتواند بخوبی تحقیقات را هدایت نماید. نقش بازیگران کلیدی نظام تحقیقات و سازوکار همکاری با یکدیگر موضوعی است که فقدان آن ملموس می باشد. پس‌ازآن بُعد عوامل کیفیتی قرارگرفته است که 4 مولفه دارد که در آن استفاده از متدهای کیفیتی و ملاحظات کیفیتی بهره بردار بیشترین اهمیت را دارد. حذف فعالیتهای بدون ارزش افزوده به کمک متدهای کیفیت از موضوعاتی است که چرخه تحقیقات باید به آن توجه نماید. هماهنگی تولید و تامین فعالیتهای اضافه و بدون ارزش افزوده زیادی دارد که از اضول مدیریت کیفیت پیگیری نمی نماید. در مرحله طراحی محصول باید کلیه متغیرها پیش بینی شود تا ضمن تولید هیچ هزینه اضافی ایجاد نشود. این عامل از طریق بکارگیری مفهوم ساده سازی، حداقل کردن تلرانسها، خطا ناپذیرسازی، طراحی همزمان محصول و قطعات و فرانیدهای تولید کامل میشود.تعیین کیفیت قطعات به منظور حداقل نمودن اثر انباشتگی متغیرها د یکدیگر منجر به افزایش کیفیت و اطمینان پذیری میشود. درنهایت بُعد عوامل همکاری سازمانی قرار دارد که کمترین اهمیت را از منظر مدیران و خبرگان داشته است و شامل 6 مؤلفه میباشد که ایجاد زنجیره تامین پایدار و منعطف، شبکه همکاران منعطف و طراحی برای منبع یابی آسان در آن از اهمیت بسزایی دارد.
تصمیمات اخذ شده در زمینه طراحی تاثیر بسزایی در کیفیت و هزینه محصولات تحقیقاتی دارد. لذا هماهنگی طراحی و تولید نیازمند فعالیت و مشارکت اعضای تیم توسعه محصول و متخصصان می باشد. این مشارکت در کاستن هزینه های مولفه های محصول و هزینه های پشتیبانی تولید با بکارگیری رویکرد خلاقانه تاثیر بسزایی دارد. قابل تذکر است که شاید بتوان گفت هدف از این هماهنگی مدیریت زمان توسعه محصول، هزینه توسعه محصول، کیفیت محصول، و کاهش هزینه ای تولید می باشد. بسیاری از محصولات تحقیقاتی برای تولید با هزینه پایین طراحی نشده اند و سازمانها سعی دارند که هزینه محصولات را پس از طراحی و در مرحله تولید کاهش دهند. خیلی سازمانها فکر میکنند زنجیره تامین برای کاهش هزینه است و چه بسا با برون سپاری هزینه تولید را افزایش میدهند. بیش از 80 درصد هزینه های تولید در مرحله طراحی و توسعه محصولات مشخص می‌شوند. بنابراین سازمانهای تحقیقاتی و توسعه ای بایست 8 راهبرد کلیدی در فرانید چرخه تحقیقات مد نظر قرار دهند که از نتایج این تحقیق به شمار میرود:
· راهبرد کاهش هزینه با طراحی محصول و فرایند
· راهبرد کاهش هزینه با استاندارد سازی و پلتفرم مشترک
· راهبرد کاهش هزینه های کیفی
· راهبرد بکارگیری زنجیره تامین مناسب و پایدار
· راهبرد کاهش هزینه با منطقی کردن خطوط تولید
تحقیقات آتی
با توجه به تعدد مدلهای تصمیم گیری پیشنهاد می گردد از دیگر روشها همچون تاپسیس فازی، ویکور فازی و ... جهت اولویت بندی شاخصها استفاده شود و نتایج با روش سلسله مراتبی فازی مقایسه گردد. با توجه به اینکه نظر مدیران پروژه با رویکرد تجربی در بحث اجرا با نظر اساتید با رویکرد تئوری، در تعیین شاخصها دارای اختلاف نظرهایی است، پیشنهاد می گردد مطالعه تطبیقی انجام و نظرات آنها را با یکدیگر مقایسه و بررسی نمایند. در این پژوهش مطالعه در سازمانهای تحقیقاتی پروژه محور انجام شده است، پیشنهاد می گردد مطالعه تحقیق در بین سازمانهای دیگر از جمله سازمانهای پروژه محور یا سازمانهای ماموریتی با ساختارهای متفاوت بررسی شود و عوامل اثرگذار خاصه آن سازمان مشخص گردد. تحریم یکی از عوامل کلیدی اثرگذار بیان شده است، پیشنهاد می گردد بررسی و نتایج حاصل از تحریم و محدودیتها در صنایعی که از لحاظ تکنولوژی، کشور ما به آن وابستگی زیادی دارد انجام شود. تعیین ضرایب اهمیت برای هر شاخص، نسبت به عملکرد پروژها در سازمان موردمطالعه اقدام شود .
منابع
Balasubramanian, R. (2001), “Concurrent engineering – a powerful enabler of supply chain management”, Quality Progress, Vol. 34 No. 6, pp. 47-53.
Baldwin, C.Y., Clark, K.B. (1997),“Managing in an age of modularity”, Harvard Business Review 75 (5), pp. 84–93.
Baldwin, C.Y., Clark, K.B.(2000), “Design Rules. Volume 1: The Power of Modularity”, MIT Press, Cambridge, MA.
Bastarrica, Marı´a Cecilia, Hitschfeld-Kahler, Nancy (2006), “Designing a product family of meshing tools”, Advances in Engineering Software 37, pp. 1–10.
Bonaccorsi, A. and Lipparini, A. (1994), “Strategic partnerships in new product development: an Italian case study”, Journal of Product Innovation Management, Vol. 11 No. 2, pp. 134-45.
Brun, Alessandro, Zorzini, Marta (2009), “Evaluation of product customization strategies through modularization and postponement”. International Journal of Production Economics 120, pp. 205–220.
Christopher, M., 2005. Logistics and Supply Chain Management: Creating Value- Adding Networks. Prentice-Hall, Harlow, UK.
Christopher, M. and Towill, D. (2001), “An integrated model for the design of agile supply chains”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 31No. 4, pp. 235-46.
Christopher, M. and Towill, D. (2002), “Developing market specific supply chain strategies”, International Journal of Logistics Management, Vol. 11 No. 1, pp. 1-14.
Da Silveira, G., Borenstein, D. and Fogliatto F.S. (2001). “Mass customization: Literature review andresearch directions”, International Journal of Production Economics, Vol 72, pp 1 – 13.
Ellram, Lisa M., Tate, Wendy L., Carter, Craig R. (2007), “Product-process-supply chain: an integrative approach to three-dimensional concurrent engineering”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management Vol. 37 No. 4, pp. pp. 305-330.
Ellram, Lisa M., Tate Wendy, Carter, Craig R. (2008), “Applying 3DCE to environmentally responsible manufacturing practices”, Journal of Cleaner Production 16, pp. 1620–1631.
Ettlie, J. (1995), “Product-process development integration in manufacturing”, Management Science, Vol. 41 No. 7, pp. 1224-37.
Ettlie, J. (1997), “Integrated design and new product success”, Journal of Operations Management, Vol. 15 No. 1, pp. 33-55.
Farrell, Ronald Scott (2007), “A PLATFORM-BASED METHODOLOGY FOR THE REDESIGN OF LOW VOLUME HIGHLY CUSTOMIZED PRODUCTS”, A Thesis in Mechanical Engineering Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, The Pennsylvania State University, p.2.
Fine, C.H., Golany, B. and Naseraldin, H. (2005), “Modeling tradeoffs in three-dimensional concurrent engineering: a goal programming approach”, Journal of Operations Management, Vol. 23, pp. 389-403.
Fisher, Marshall L. (1997), “What is the Right Supply Chain for Your Product?”, Harvard Business Review, March-April 1997.
Fujimoto, H., Ahmed, A., Iida, Y., Hanai, M.(2003), “Assembly Process Design for Managing Manufacturing Complexities Because of Product Varieties”, The International Journal of Flexible Manufacturing Systems 15, pp. 283–307.
Galan, R., Racero, J., Eguia, I., Garcia, J.M. (2007), “A systematic approach for product families formation in Reconfigurable Manufacturing Systems”, Robotics and Computer-Integrated Manufacturing 23, pp. 489–502.
Hayes, R. and Wheelwright, S. (1979a), “Link manufacturing processes and product life cycles”, Harvard Business Review, Vol. 57, pp. 133-40.
Hayes, R. and Wheelwright, S. (1979b), “The dynamics of processes – product life cycles”, Harvard Business Review, Vol. 57, pp. 127-36.
Hsiao, Shih-Wen, Liu, Elim, (2005), “structural component-based approach for designing product family”, Computers in Industry 56, pp. 13–28.
Kim, J., Ritzman, L., Benton, W. and Synder, D. (1992), “Linking product planning and process design decisions”, Decision Sciences, Vol. 23 No. 1, pp. 44-60.
Klein, S., Frazier, L. and Roth, V.T. (1990), “A transaction cost analysis model of channel integration in international markets”, Journal of Marketing Research, Vol. 27 No. 2,pp. 96208.
Koufteros, X., Vonderembse, M. and Doll, W. (2001), “Concurrent engineering and its consequences”, Journal of Operations Management, Vol. 19, pp. 97-115.
Koufteros, X., Vonderembse, M. and Doll, W. (2002), “Integrated product development practices and competitive capabilities: the effects of uncertainty, equivocality, and platform strategy”, Journal of Operations Management, Vol. 20 No. 4, pp. 331-55.
Kristianto, Yohanes, Gunasekaran, Angappa, Helo, Petri, Sandhu, Maqsood (2012), “A decision support system for integrating manufacturing and product design into the reconfiguration of the supply chain networks”, Decision Support Systems 52, pp. 790–801.
Labro, E.(2004). “The cost effect of component commonality: a literature review through a management accounting lens”. Manufacturing & Service Operations Management 6 (4), pp. 336–358.
Lau, Antonio K.W.(2011), “Critical success factors in managing modular production design: Six company case studies in Hong Kong, China, and Singapore”. Journal of Engineering and Technology Management 28, pp. 168–183.
MacCarthy, Bart; Brabazon, Philip G.; Bramham, Johanna (2003), “Fundamental modes of operation for mass customization”. International Journal of Production Economics 85, pp. 289-304.
McCutcheon, D.M., Grant, R.A. and Hartley, J. (1997), “Determinants of new product designers’ satisfaction with suppliers’ contributions”, Journal of Engineering & Technology Management, Vol. 14, pp. 273-90.
Miracle, G.E. (2020), “Product characteristics and marketing strategy”, Journal of Marketing,Vol. 29 No. 1, pp. 18-24.
Morash, E.A., Dro¨ge, C. and Vickery, S. (1996), “Boundary spanning interfaces between logistics, production, marketing and new product development”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 26 No. 8, pp. 43-62.
Muffatto, M.(1999), “Introducing a platform strategy in product development”, International Journal of Production Economics 60–61, pp. 145–153.
Nepal, Bimal, Monplaisir, Leslie, Famuyiwa, Oluwafemi (2012), “Matching product architecture with supply chain design”, European Journal of Operational Research 216, pp. 312–325.
Pine, B.J. (1993).“Mass Customization”, Harvard Business School Press, Boston, MA.
Pine, B.J., Victor, B., Boynton, A.C. (1993), “Making Mass Customization Work”. Harvard Business Review, September–October, pp. 108–119.
Rao, V.R. and McLaughlin, E.W. (1989), “Modeling the decision to add new products by channel intermediaries”, Journal of Marketing, Vol. 53 No. 1, pp. 80-8.
Rudberg, M. and Wikner, J. (2004). “Mass Customization in terms of the Customer Order Decoupling Point”, Production Planning & Control, Vol 15, No 4, pp 445 – 458.
Safizadeh, M.H., Ritzman, L.P., Sharma, D. and Wood, C. (1996), “An empirical analysis of the product-process matrix”, Management Science, Vol. 42 No. 11, pp. 1576-91.
Salhieh, Sa’Ed M. (2007), “A methodology to redesign heterogeneous product portfolios as homogeneous product families”, Computer-Aided Design 39, pp. 1065–1074.
Salvador, F., Rungtusanatham, M., Forza, C., 2004. Supply chain configurations for mass customization. Production Planning and Control 15 (4), 381–397.
Simatupang, T.M. and Sridharan, R. (2005), “The collaboration index: a measure for supply chain collaboration”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 35 No. 1, pp. 44-62.
Swink, M. (1998), “A tutorial on implementing concurrent engineering in new product development programs”, Journal of Operations Management, Vol. 16, pp. 103-16.
Ulkü, Sezer, Schmidt, Glen M. (2011), “Matching Product Architecture and Supply Chain Configuration”, PRODUCTION AND OPERATIONS MANAGEMENT Vol. 20, No. 1, January–February 2011, pp. 16–31.
Ulrich, K.T.(1992), “The role of product architecture in the manufacturing firm”, Working Paper, MIT, Sloan School of Management.
Ulrich, K.T.(1995),“The role of product architecture in the manufacturing firm”. Research Policy 24, pp. 419–440.
Wikner, J. and Rudberg, M. (2005). “Integrating Production and Engineering Perspectives on the Customer Order Decoupling Point”. International Journal of Operations & Production Management, Vol 25, No 7, pp 623 – 641.
[1] دانشگاه صنعتی مالک اشتر، مجتمع مهندسی صنایع، تهران.mohforouzandeh@gmail.com
[2] Assemble-to- order
[3] Make –to - order
[4] Engineering-to-order
[5] Externally differentiated
[6] Internally differentiated
[7] Efficiency
[8] Responsiveness
[9] Chopra
[10] Order penetration point(OPP)
[11] Postponement
