بررسي تاثير اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي و رقابت پذيري در معدن سنگ آهن چادرملو
محورهای موضوعی : مدیریت صنعتی
سید مرتضی غیور باغبانی
1
,
نیلوفر نجاتی یزدی نژاد
2
,
امیر غفوریان شاگردی
3
1 - دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)
2 - دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
3 - دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
کلید واژه: مديريت زنجيره تامين سبزاقدامات داخليهمکاري¬, هاي خارجي, عملکرد سبزرقابت¬, پذيريعملکرد اجتماعي,
چکیده مقاله :
از آنجايي که اقدامات سبز در محيط‌هاي صنعتي بسيار رواج پيدا کرده و عملکرد را تحت الشعاع قرار داده است، پژوهش حاضر به بررسي تأثير اقدامات مديريت زنجيرهي تأمين سبز بر عملکرد و رقابت پذيري در معدن سنگ آهن چادرملو مي‌پردازد. اين پژوهش از نظر هدف، کاربردي و به لحاظ شيوه‌ي تحليل، توصيفي- پيمايشي است. جامعه ي آماري اين پژوهش عبارتست از مديران و کارشناسان سازماني شرکت سنگ آهن چادرملو (به تعداد 317 نفر)که از اين ميان 180 نفر به روش نمونهگيري تصادفي ساده به عنوان نمونه انتخاب شد ابزار جمع آوري داده ها، پرسشنامه ي بومي‌سازي شده مبتني بر پژوهش يانگ و همکاران (2013) و يونس و همکاران (2016) بود. اعتبار پرسشنامه با معيار روايي تاييدي و پايايي آن با ضريب آلفاي کرونباخ مورد تاييد قرار گرفت. براي تحليل دادهها از روش مدلسازي معادلات ساختاري و نرم افزار PLS بهره گرفته شد. آزمون فرضيه هاي پژوهش با کمک مدل سازي معادلات ساختاري نشان داد که اقدامات داخلي و همکاري هاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد سبز و رقابتپذيري شرکت ارتباط دارد. همچنين، ارتباط هر دو بخش مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد اجتماعي شرکت تائيد شد. از سوي ديگر، ارتباط رقابت پذيري با عملکرد اجتماعي شرکت مثبت و معنادار بود. علاوه بر اين، نقش مياني رقابت پذيري در ارتباط مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد اجتماعي تنها در ابعاد اقدامات داخلي و مشارکت خارجي تائيد شد. در نهايت مي توان گفت، اقدامات داخلي و مشارکت هاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز در شرکت چادرملو سبب تقويت عملکرد اجتماعي شرکت مي گردد.
Because green practices are very common in industrial environments and have affected on performance.The present study investigates the effect of green supply chain management measures on performance and competitiveness in Chadormelo iron ore mine. This research is applied in terms of purpose and descriptive-survey in terms of analytical method. The statistical population of this study is the managers and organizational experts of Chadormelo Iron Ore Company (317 people), of which 180 people were selected as a sample by simple random sampling method.Data collection tools were a localized questionnaire based on the research of Yang et al. (2013) and Younes et al. (2016).The validity of the questionnaire was confirmed by the validity criterion and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha coefficient.Structural equation modeling and PLS software were used to analyze the data.The test of research hypotheses with the help of structural equation modeling showed that internal measures and external collaborations of green supply chain management are related to green performance and competitiveness of the company.Also, the relationship between both green supply chain management departments and the company's social performance was confirmed.On the other hand, the relationship between competitiveness and corporate social performance was positive and significant.In addition, the mediating role of competitiveness in the relationship between green supply chain management and social performance was only confirmed in terms of internal measures and external participation.Finally, it can be said that internal measures and external partnerships of green supply chain management in Chadormelo Company strengthen the company's social performance.
1- لطفي، علي؛ غلامي، محمود؛ لطفي جلال آبادي، مصطفي؛ سعادتيان اصل، اصغر، «شناسايي عوامل موثر بر مديريت زنجيره تامين سبز در سامانه¬هاي آمادي»، فصلنامه مديريت زنجيره تامين، شماره 55، ص 24-18، 1396.
2- Çankaya S.Y., Sezen B. “Effects of green supply chain management practices on sustainability performance”, Journal of Manufacturing Technology Management, 2018. https:// doi.org/10.1108/JMTM-03-2018-0099.
3- انصاري، ايمان؛ صادقي مقدم، محمدرضا، «شناسايي، تعيين روابط و سطح بندي محرک¬هاي مديريت زنجيره تأمين سبز با رويکرد مدل¬سازي تفسيري ساختاري»، فصلنامه علمي- پژوهشي مطالعات مديريت صنعتي، شماره 53، ص 31-25، 1393.
4- Eltayeb T., Zailani S., Ramayah T., “Green supply chain initiatives among certified companies in Malaysia and environmental sustainability: Investigating the outcomes”, Resources Conservation and Recycling, vol. 55, pp. 495-506, 2018.
5- Wang Z., Mathiyazhagan K., Xu L., Diabat A. “A decision making trial and evaluation laboratory approach to analyze the barriers to Green Supply Chain Management adoption in a food packaging company”, Journal of Cleaner Production, vol. 117, pp. 19-28, 2016.
6- Zhu Q.H., Sarkis J., Lai K.H. “Green supply chain management implications for ‘‘closing the loop’’. Transportation Research Part E—Logistics and Transportation Review, vol. 44, pp. 1–18, 2008.
7- Jabbour C.J.C., Lopes A.B., Jabbour S. “Green Human Resource Management and Green Supply Chain Management: linking two emerging agendas”, Journal of Cleaner Production, vol. 112, pp. 1824-1833, 2016.
8- Liu X.B., Yang J., Qu S.X., Wang L.N., Shishime T., Bao C.K. “Sustainable production: practices and determinant factors of green supply chain management of Chinese companies” Business Strategy and the Environment, vol. 21, pp. 1–16, 2012.
9- Laari S., Toyli J., Ojala L. “The effect of a competitve strategy and green supply chain management on the financial and environmental performance of logistics services providers”, Business Strategy Environment, vol. 20, pp. 1-12, 2018.
10- Feng M., Yu W., Wang X., Wong C.Y., Xu M., Xiao Z. “Green supply chain management and financial performance: The mediating roles of operational and environmental performance”, Business Strategy and the Environment, 2018. https://doi.org/10.1002/bse.2033.
11- Zaid A.A., Jaaron A.A.M., Talib Bon A. “The impact of green human resource management and green supply chain management practices on sustainable performance: An empirical study”, Journal of Cleaner Production, 2018. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.09.062.
12- Kumar V., Holt D., Ghobadian A., & Garza-Reyes J.A. “Developing green supply chain management taxonomy-based decision support system”. International Journal of Production Research, vol. 4, pp. 1-18, 2014.
13- Gonzalez P., Sarkis J., Adenso-Diaz B. “Environmental management system certification and its influence on corporate practices evidence from the automotive industry”. International Journal of Operations & Production Management, vol. 28, pp. 1021–1041, 2008.
14- Yang C., Lu C., Haider J.J., Marlow P.B. “The effect of green supply chain management on green performance and firm competitiveness in the context of container shipping in Taiwan”, Transportation Research Part E, vol. 55, pp. 55–73, 2013.
15- Rao P., Holt D. “Do green supply chains lead to competitiveness and economic performance?” International Journal of Operations & Production Management, vol. 25, pp. 898–916, 2005.
16- Wagner M., Schaltegger S. “Managing the Business Case for Sustainability—The Integration of Social, Environmental, and Economic Performance”, Greenleaf Publishing, Sheffield, UK, 2006.
17- Lai K.H., Cheng T.C.E., Tang A.K.Y. “Green retailing: factors for success”, California Management Review, vol. 52, pp. 6–31, 2010.
18- Ameer R., Othman R. “Sustainability practices and corporate financial performance: a study based on the top global corporations”, Journal of Business Ethics, vol. 108, pp. 61–79, 2012.
19- Hollos D., Blome C., Foerstl K. “Does sustainable supplier co-operation affect performance? Examining implications for the triple bottom line”. International Journal of Production Research, vol. 50, pp. 2968–2986, 2012.
20- Kusi-Sarpong S., Sarkis J., Wang X. “Assessing green supply chain practices in the Ghanaian mining industry: A framework and evaluation”, International Journal of Production Economics, 2016. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijpe.2016.04.002
21- گزارش ساليانه¬ي هيات مديره به مجمع عمومي عادي صاحبان سهام، شرکت معدني و صنعتي سنگ آهن چادرملو، اسفند 1395.
22- شول، عباس؛ سياح پور، علي، «تحليلي بر موانع مديريت زنجيره تامين سبز با استفاده از تکنيک¬هاي تاپسيس فازي و ديمتل فازي (مورد مطالعه: صنعت سنگ آهن)»، فصلنامه مديريت زنجيره تامين، شماره 54، ص 29-16، 1395.
23- Teller C., Kotza H., Grant D.B. “Improving the execution of supply chain management in organizations”, International Journal of Production Economic, vol. 140, pp. 713-720, 2012.
24- Uygun O., Dede A. “Performance Evaluation of Green Supply Chain Management Using IntegratedFuzzy MultiCriteria Decision Making Techniques”, Computers & Industrial Engineering, vol. 21, pp. 320-312, 2016.
25- Zhu Q. “Institutional-based antecedents and performance outcomes of internal and external green supply chain management”, Journal of Purchasing and Supply Management, 2012. http://dx.doi.org/10.1016/j.pursup.2012.12.001i
26- Azevedo S.G., Carvalho H., Machado V.C. “The influence of green practices on supply chain performance: A case study approach” Transportation Research Part E, vol. 47, pp. 850–871, 2011. 27- فاضل، رضا، «بررسي تاثير مديريت دانش بر عملکرد سازماني»، پايان نامه کارشناسي ارشد، دانشگاه شهيد چمران اهواز، 1391.
28- رناني، محسن؛ طيبي، سيد کميل؛ اربابيان، شيرين، «اشتغال غيررسمي و رقابت¬پذيري صنايع با فناوري پايين»، مجله دانش و توسعه، سال 17، شماره 34، ص 286-259، 1389.
29- Younis H. “The impact of the dimensions of green supply chain management practices on corporate performance”, University of Wollongong Tesis Collections, 2016.
30- Geng S., Mansouri A., Aktas E. “The relationship between green supply chain management and performance: A metaanalysis of empirical evidences in Asian emerging economies”, International Journal of Production Economics. 2016. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijpe.2016.10.008
31- محمودي ميمند، محمد؛ نوروزي، رضا؛ عزيزي، ايمان، «نقش حاکميت رابطه¬اي مشتري در ارتباط بين مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد محيطي و اقتصادي شرکت (مورد مطالعه: شرکت¬هاي شهرک صنعتي شيراز)»، فصلنامه علوم و تکنولوژي محيط زيست، 1398.
32- کريمي، اوژن؛ سبزي، منيره؛ سبزي، مهناز، «شناسايي و اولويت¬بندي عوامل موثر بر زنجيره تامين سبز در شهرداري¬ها»، دوفصلنامه علمي پژوهشي پژوهش¬هاي محيط زيست، شماره 18، ص 262-251، 1397.
33- محمودخاني، جواد؛ تولايي، مليحه، «تاثير فعاليت هاي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد سازماني در سازمان هاي توليدي ايران با رويکرد مدل سازي معادلات ساختاري»، کنفرانس بين المللي زنجيره تامين سبز، ICGSC01_054، 1396.
34- Kirchoff J.F., Tate W.L., Mollenkopf D.A. “The impact of strategic organizational orientations on green supply chain management and firm performance”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, vol. 46, 2016. http://dx.doi.org/10.1108/IJPDLM-03-2015-0055
35- Govindan K., Kaliyan M., Kannan D., Haq A.N. “Barriers analysis for green supply chain management implementation in Indian industries using analytic hierarchy process”, International Journal of Production Economic, vol. 148, pp. 555-568, 2016.
36- Beskovnik B., Jakomin L. “Challenges of green logistics in Southeast Europe”, PROMET—Traffic & Transportation, vol. 22, pp. 147–155, 2010.
37- راشدي صفت، صادق؛ مهرابي، علي؛ محمدي، جيران، «بررسي تاثير يکپارچه¬سازي داخلي زنجيره تامين بر يکپارچه¬سازي خارجي و عملکرد مالي شرکت¬هاي توليدي استان خوزستان»، نخستين همايش بين المللي جامع مديريت ايران، کد IUMC01_012، 1394.
38- بابايي ميبدي، حميد؛ دلشاد، زهرا، «تحليل تأثير فشارهاي داخلي و خارجي بر عملکردهاي زنجيره تأمين سبز با رويکرد مدلسازي معادلات ساختاري»، پنجمين کنفرانس بين¬المللي در رويکردهاي پژوهشي در علوم انساني و مديريت، 1396.
39- بهرامي، زهرا؛ اخباري آزاد، مينا، «جايگاه مديريت زنجيره تامين سبز در رقابت¬پذيري شرکت¬ها»، سومين کنفرانس بين المللي مديريت و صنايع با تاکيد بر مديريت دانش تعالي و توانمندي رقابتي، 1396.
40- حسيني، ميرزاحسن؛ عزيزي، ايمان، «تأثيرگذاري مديريت زنجيره تأمين سبز بر عملکرد سبز و رقابت شرکت (مطالعه موردي: شرکت صنايع غذايي شام- شام شيراز)»، ماهنامه پژوهش¬هاي مديريت و حسابداري، شماره 41، ص 80-60، 1396.
41- Sarkis J., Helms M., Hervani A. “Reverse Logistics and Social Sustainability”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, vol. 17, pp. 337-354, 2010.
42- Chan R.Y.K., He H., Chan H.K., Wang W.Y.C., “Environmental orientation and corporate performance: The mediation mechanism of green supply chain management and moderating effect of competitive intensity”, Industrial Marketing Management, vol. 41, pp. 621–630, 2015.
43- Flynn B.B., Huo B., Zhao X. “The impact of supply chain integration on performance: a contingency and configuration approach”. Journal of Operations Management, vol. 28, pp. 58–71, 2010.
44- Lai K., Wu S.J., Wong, C.W.Y. “Did reverse logistics practices hit the triple bottom line of Chinese manufacturers?”, International Journal of Production Economics, vol. 146, pp. 106–117, 2013.
45- معزز، هاشم؛ عزيزي، جواد، «توسعه مدل مديريت زنجيره تامين سبز يانگ در شرکت سينره»، مديريت صنعتي، دوره 8، ص 332-309، 1395.
46- نوري، مجتبي؛ علي¬زاده، مهدي، «طراحي شبکه زنجيره تامين سبز و پايدار به منظور افزايش رقابت در شرکتها با لحاظ کردن ريسک¬هاي سرمايه»، کنفرانس بين المللي زنجيره تامين سبز، کد ICGSC01_079، 1396.
47- Zhao X., Huo B., Selen W., Yeung J.H.Y. “The impact of internal integration and relationship commitment on external integration”. Journal of Operations Management, vol. 29, pp. 17–32, 2015.
48- Laosirihongthong T., Adebanjo D., Tan K.C. “Green supply chain management practices and performance”, Industrial Management & Data Systems, vol. 113, pp. 1088–1109, 2013.
49- Ann G.E., Zailani S., Wahid N.A. “A study on the impact of environmental management system (EMS) certification towards firms’ performance in Malaysia”, Management of Environmental Quality: An International Journal, vol. 17, pp. 73–93, 2006.
بررسي تاثير اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي و رقابت پذيري در معدن سنگ آهن چادرملو
سید مرتضی غیور باغبانی(نویسنده مسئول،) استادیار دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) : ghayoor@imamreza.ac.ir
نیلوفر نجاتی یزدی نژاد کارشناس ارشد مدیریت استراتژیک، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
امیر غفوریان شاگردی استادیار دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
تاریخ ارسال:01/08/99 تاریخ پذیرش:30/11/99 |
از آنجايي که اقدامات سبز در محيط‌هاي صنعتي بسيار رواج پيدا کرده و عملکرد را تحت الشعاع قرار داده است، پژوهش حاضر به بررسي تأثير اقدامات مديريت زنجيرهي تأمين سبز بر عملکرد و رقابت پذيري در معدن سنگ آهن چادرملو مي‌پردازد. اين پژوهش از نظر هدف، کاربردي و به لحاظ شيوه‌ي تحليل، توصيفي- پيمايشي است. جامعهي آماري اين پژوهش عبارتست از مديران و کارشناسان سازماني شرکت سنگ آهن چادرملو (به تعداد 317 نفر)که از اين ميان 180 نفر به روش نمونهگيري تصادفي ساده به عنوان نمونه انتخاب شد ابزار جمعآوري دادهها، پرسشنامهي بومي‌سازي شده مبتني بر پژوهش يانگ و همکاران (2013) و يونس و همکاران (2016) بود. اعتبار پرسشنامه با معيار روايي تاييدي و پايايي آن با ضريب آلفاي کرونباخ مورد تاييد قرار گرفت. براي تحليل دادهها از روش مدلسازي معادلات ساختاري و نرم افزار PLS بهره گرفته شد. آزمون فرضيه هاي پژوهش با کمک مدل سازي معادلات ساختاري نشان داد که اقدامات داخلي و همکاري هاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد سبز و رقابتپذيري شرکت ارتباط دارد. همچنين، ارتباط هر دو بخش مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد اجتماعي شرکت تائيد شد. از سوي ديگر، ارتباط رقابت پذيري با عملکرد اجتماعي شرکت مثبت و معنادار بود. علاوه بر اين، نقش مياني رقابت پذيري در ارتباط مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد اجتماعي تنها در ابعاد اقدامات داخلي و مشارکت خارجي تائيد شد. در نهايت مي توان گفت، اقدامات داخلي و مشارکت هاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز در شرکت چادرملو سبب تقويت عملکرد اجتماعي شرکت مي گردد.
کلید واژه:
مديريت زنجيره تامين سبز؛ اقدامات داخلي؛ همکاريهاي خارجي؛ عملکرد سبز؛ رقابتپذيري؛ عملکرد اجتماعي
مقدمه
در خلال چند دههي گذشته، به دليل عدم توجه به مفاهيم توسعهي پايدار و گسترش فعاليتهاي بشر، مشکلات زيستمحيطي متعددي اعم از تخريب سريع منابع طبيعي، گرم شدن جهاني، آلودگي منابع آب و خاك، و کاهش تنوع بيولوژيکي به وجود آمده است که به طور بالقوه ميتواند منجر به بر هم زدن تعادل زيست محيطي و کاهش کيفيت زيست بشر شود [2-1]. افزايش روز افزون آلودگي زيست محيطي و پيامدهاي مخرب آن سبب شده است که دولتها، انجمنها، شرکتها، و افراد در جهت کاهش آلودگي ناشي از گسترش صنايع و ارائهي محصولات زيست سازگار تلاش کنند که از آن به عنوان مديريت زنجيرهي تامين سبز1 (GSCM) ياد ميشود [3]. مديريت زنجيرهي تامين سبز مفهومي چندبعدي است که اساساً از اجراي شيوههاي مديريت سازگار با محيط زيست در بستر زنجيرهي تامين ناشي ميشود [4]. مديريت زنجيرهي تامين سبز يک رويکرد سيستماتيک و يکپارچه است که ميتواند به شرکتها کمک کند تا استراتژيهاي برنده را اتخاذ کنند تا آنها را به سمت کسب سود و سهم بازار و بهرهوري محيطي سوق دهد [5].
از ديدگاه ژو و همکاران2 (2008) اقدامات مديريت زنجيرهي تامين سبز شامل دو بخش است: خريد سبز و همکاري با مشتريان. خريد سبز مربوط به جنبهي همکاري با تامينکنندگان براي دستيابي به استانداردهاي محيطي و ارزيابي تامينکنندگان بر اساس استانداردهاي ISO14001 است [6]. همکاري با مشتريان به نقش آنها در طراحي زيستسازگار، توليد پاکتر، و بستهبندي سبز مرتبط است [7]. پيشينهي پژوهش نشان ميدهد که اقدامات خارجي مديريت زنجيرهي تامين سبز کمتر از اقدامات محيطي داخلي پذيرفته شده هستند [11-8]، همچنين نشان ميدهد که اين اقدامات خارجي در پايدار کردن سازمانها نقش پررنگتري دارند [12-10]. با اين وجود، برخي پژوهشها نشان دادهاند اقدامات داخلي مديريت زنجيرهي تامين سبز موجب تسهيل در توسعهي اقدامات خارجي ميگردد [8،10]. اين نوع رابطه بين اقدامات داخلي موثر بر پذيرش اقدامات خارجي در صنايع اسپانيا نيز تائيد شده است [13]. در مطالعهاي که بر روي مديريت زنجيره تامين سبز انجام شد، يانگ و همکاران3 (2013) نشان دادند که اقدامات سبز داخلي و همکاري سبز خارجي بر عملکرد سبز4 تاثير مثبت دارند [14].
عملکرد سبز معياري از برهمکنش ميان کسب و کار و محيط است [15]. شاخص ارزيابي عملکرد سبز يک واحد توليدي به صورت اقدامات داخلي مديريت زنجيرهي تامين سبز شامل کاهش در استفاده از آب، انرژي، منابع غيربازيافتي، مواد سمي، توليد زبالههاي جامد، نشر آلودگي در هوا، آلودگي صوتي، بو، نابودي منابع طبيعي، و خطر حوادث غيرمترقبه از يک سو و اقدامات خارجي مديريت زنجيرهي تامين سبز شامل درک متقابل ريسک و مسئوليتهاي زيستمحيطي، انجام تصميمگيري مشترک براي حل مسائل زيستمحيطي، به اشتراک گذاردن منابع، مهارتها، و دانش، و کسب اهداف محيطي در ميان تامينکنندگان، شرکا، و مشتريان از سوي ديگر است [14].
رقابتپذيري5 نيز به عنوان بخش ديگري از پيامدهاي اقدامات سبز در سازمانها به معناي يکپارچهسازي ارزشهاي مشتريان، سهامداران و توانايي سازمان براي همگام شدن با تغييرات زيست محيطي تعريف شده است [16]. اولين و مهمترين دستاورد رقابتپذيري دستيابي به عملکرد بالاتر در سازمان است [6]. عملکرد دليل مهمي براي اين است که توليدکنندگان به دنبال اجراي عمليات مديريت محيطي باشند. مطالعات گذشته نشان ميدهد که موفقيت در مشخص کردن مسائل محيطي ميتواند فرصتهاي جديدي براي رقابت و راههاي جديدي براي افزودن ارزش به برنامههاي اصلي کسب و کار ارائه دهد [18-17]. مطالعات نشان دادهاند که عملکرد مديريت محيطي مشترک مانند مديريت زنجيرهي تامين سبز داخلي و خارجي رابطهي مثبت با عملکرد اجتماعي6 سازمان به عنوان بخشي از پيشنهادات «برد- برد» دارد [5]. شيوههاي مديريت پايدار با يک هدف بلند مدت ميتواند رشد قابل توجهي در فروش، بازده دارايي، سود قبل از ماليات و جريان نقدي عمليات را به همراه داشته باشد [19]. همکاري پايدار تامينکنندگان تأثير مثبت قابل توجهي بر عملکرد اجتماعي دارد [20].
همانطور که گفتيم، بدنهي رو به رشد مطالعات گذشته مسائل محيطي در زنجيرهي تامين را مورد توجه قرار دادهاند [8-6، 14-11]، مطالعات اندکي به صورت سيستماتيک سازمانها را در ارتباط با چگونگي اقدامات سبز و همکاري سبز در سنگ آهن ارزيابي کردهاند [1،21]. صنعت سنگ آهن که در کشور ما از اهميت ويژه برخوردار است از جمله صنايع مخربي به حساب ميآيد که نيازمند مديريت صحيح است. استخراج معدن سنگ آهن با اقداماتي همراه است که ميتواند آسيبهاي فراواني را به دنبال داشته باشد. در اين بررسي، مديريت زنجيره تامين سبز به دو بخش اقدامات سبز داخلي و يکپارچگي سبز خارجي براي افزايش عملکرد سبز و بهبود رقابتپذيري و نقش آن در توسعه عملکرد اجتماعي تقسيم بندي ميشود. از آنجا که معدن سنگ آهن چادرملو با توليد سالانه بالغ بر 10 ميليون تن کنسانتره سنگ آهن خشک بيش از 25 درصد از سهم توليد کشوري را به خود اختصاص داده است [22]، توجه به مسائل زيست محيطي از جمله آلودگي و مصرف انرژي در آن از اهميت خاص برخوردار است. از اين رو، پژوهش حاضر به دنبال پاسخگويي به اين سوال است که مديريت زنجيرهي تامين سبز در دو بخش اقدامات داخلي و همکاريهاي خارجي چگونه عملکرد سبز و رقابتپذيري را تحت تاثير قرار داده و در نهايت چه تاثيري بر عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو دارد؟
1. ضرورت و اهميت تحقيق
اکثر مطالعات انجام شده در زمينهي اجراي مديريت زنجيرهي تامين سبز در صنعت معدن، تنها درمورد شيوههاي مديريت زيست محيطي مورد توجه قرار گرفتهاند [23]، و اجراي شيوههاي مديريت زنجيره تامين سبز از منظر جامع به ندرت مورد توجه بوده است [14]. از سوي ديگر، بر اساس اطلاعات ارائه شده از طرف سازمان زمينشناسي آمريکا، توليد سنگ آهن در سال 2016 به مقدار 2230 ميليون تن بوده و کشور جمهوري اسلامي ايران با توليد 36 ميليون تن در رتبۀ دهم بزرگترين توليدکنندگان سنگ آهن جهان قرار گرفته است. توليد سنگ آهن کنسانتره و دانهبندي ايران در سال 1395 در شرکتهاي تحت پوشش ايميدرو به مقدار 40 ميليون تن رسيده است. شرکت سنگ آهن چادرملو با توليد بالغ بر 10 ميليون تن کنسانتره آهن در سال 1395 سهم 30 درصدي از توليد داخلي را به خود اختصاص داده است [22]. با توجه به حجم انبوه توليد، خطرات زيست محيطي ناشي از فعاليتهاي اين شرکت اجتنابناپذير است. همچنين، رقابت در بازار پرتلاطم سنگ آهن و يافتن بازارهاي مناسب براي صادارت و فروش چه در داخل و چه خارج از کشور مستلزم برآوردن استانداردهاي محيطي جهاني است زيرا امروزه محيطزيست و کاهش آسيبهاي وارد بر آن دغدغه مهم بسياري از سازمانها و نهادها است. از اين رو، توجه به حوزهي محيطزيست و نقش آن در بهبود عملکرد اجتماعي بويژه در حوزهي معادن از اهميت خاص برخوردار است.
2.مرور ادبيات
۱.2 . مديريت زنجيره تامين سبز
سريواستاوا7 (2007) مديريت زنجيره تامين سبز را مجموعهاي از طراحي سبز، خريد سبز، توليد سبز، تحويل محصول نهايي به مشتري، و بازاريابي و مديريت محصول پس از مصرف و طي شدن عمر مفيد آن ميداند [1]. واکر و همکاران8 (2008) باور دارند که مفهوم زنجيرهي تامين سبز تمام ابعاد چرخهي عمر محصول را پوشش ميدهد [3]. همچنين، ميتوان زنجيره تامين سبز را يکي از مهمترين اقدامات و فعاليتهاي محيطي با هدف انسجام و يکپارچگي مغيرها و الزامات زيست محيطي با سيستمهاي زنجيره تامين تعريف کرد [24]. آيگون و ديد9 (2016) مديريت زنجيره تامين سبز را به عنوان منسجم کنندهي تفکرات مربوط به محيط زيست و مديريت زنجيره تامين مطرح کردند [25]. بنابراين، مديريت زنجيره تامين سبز فرايندي است که به تاثيرات اقدامات و فعاليتهاي کسب و کار بر روي محيط زيست اشاره ميکند. در نهايت اين که مديريت زنجيره تامين سبز بر کاهش آثار منفي و آسيبهاي زنجيره تامين بر محيط زيست دلالت دارد [23].
۲.۳. اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز
يانگ و همکارانش (2013) اقدامات داخلي را آن دسته از فعاليتها ميدانند که همه روزه توسط شرکت انجام ميگيرند و تصميمات شرکت براي محيط سازگار بودن عملکرد شرکت را نشان ميدهد، در حالي که همکاريهاي سبز خارجي را درگيري مستقيم و يکپارچگي با تامينکنندگان در ردههاي بالا، شرکاي همسطح، و مشتريان در رديف آخر زنجيرهي تامين ميداند که در برنامهها و طرحهاي محيط زيست براي رفع مشکلات محيطي شرکت ميکنند [14]. اقدامات داخلي يکي از مهمترين معيارها در بهبود عملکرد شرکت به شمار ميرود که يکپارچگي فعاليتهاي داخلي در راستاي سازگار شدن با محيط زيست را نشان ميدهد. از سوي ديگر، همکاريهاي خارجي به معناي ايجاد روابط با شرکا، رقبا، و مشتريان به منظور کاهش آسيبهاي محيطي، اشتراک منابع، و افزايش دانش مورد نياز است [26]. بر اين اساس، ريشهيابي اقدامات زنجيره تامين چه در بخش داخلي و چه در همکاريهاي خارجي اهميت و ضرورت مييابد. آزودو و همکاران10 (2011) با توجه به فعاليتهايي که در دههي گذشته بر اساس سبز شدن در شرکتها انجام گرفته و با در نظر گرفتن نرخ سود و زيان آن، همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز را شامل همکاري محيطي با تامينکنندگان، همکاري با طراحان و تامينکنندگان براي کاهش و حذف اثر محيطي محصول، همکاري با مشتريان براي تغيير مشخصات محصول، و همکاري محيطزيست با مشتريان بيان کردهاند. علاوه بر اين، اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز بر اساس اين طبقهبندي عبارت هستند از: اقدام به خريد محيط دوستانه، به حداقل رساندن مواد زائد، گواهي ايزو 14001، بستهبنديهاي سازگار با محيط زيست، کاهش مصرف مواد سمي و خطرناک، و لجستيک معکوس [27].
2 .2. عملکرد سبز
عملکرد سبز عبارت است از مجموعه عمليات شرکت که همگام و سازگار با محيط زيست بوده و اين عملکرد به طور عمده از طريق معيارها و مقياسهاي تعيين شده به وسيلهي نهادها و آژانسهاي مربوطه اعم از کشوري و بينالمللي اندازهگيري ميشود [28]. عملکرد سبز که به ميزان برهمکنش کسب و کار و محيط اطلاق ميشود، بر اساس شاخصهاي کاهش آسيبهاي محيطي از قبيل کاهش استفاده از آب، انرژي، و منابع غير قابل بازگشت، و کاهش توليد ضايعات سمي، آلودگي صوتي، و تخريب محيط زيست برآورد ميشود [14]. از اين رو، روشن است که موفقيت در پيادهسازي مديريت زنجيره تامين سبز احتمال دستيابي به عملکرد سبز را افزايش ميدهد.
2 .3 . رقابتپذيري
تعريف رقابتپذيري ساده نيست زيرا تعاريف متعددي بر مبناي توانمنديها و پيشنهادات يک سازمان در مقايسه با رقبا ارائه شده است. در اقتصادي جهاني شده، رقابتپذير بودن به معناي امکان به دست آوردن موقعيت مناسب و پايدار در بازارهاي بينالمللي است [29]. ديدگاه منبع محور استدلال ميکند که شرکت مجموعهاي از منابع استراتژيک و اجرايي است. شرکتهايي که ميتوانند منابعي جديد و انحصاري ارائه دهند قادر به کسب مزيت رقابتي ميباشند. رقابتپذيري را ميتوان مجموعهاي از داراييها و فرآيندهايي قلمداد نمود که داراييها قابل دستيابي يا قابل ايجاد شدن بوده، فرايندها نيز اين داراييها را به نتايج اقتصادي تبديل کنند [14]. انتخاب استراتژي مناسب که شرکت هم به صورت انحصاري و هم در همکاري با رقبا و تامينکنندگان به منظور کاهش آسيبهاي محيطي انجام ميدهد، اگر به خوبي اجرا شود ميتواند مزاياي رقابتي قابل توجهي را براي شرکت ايجاد کند. به نظر ميرسد همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز نقش قويتري در ارائهي اين مزاياي رقابتي داشته باشند.
2. 4. عملکرد اجتماعي
تحريک کسب و کارها به پذيرش اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز با بررسي پيشرفتهايي که اين اقدامات به دنبال دارند آغاز ميشود که نه تنها در وجه اقتصادي مورد توجه هستند بلکه ساير ابعاد مانند تصوير عملياتي، اجتماعي، و محيطي سازمان را نيز در بر ميگيرند. معرفي مفهوم «خط سهگانه» نشان داد که پايداري چيزي جز تقاطع عملکرد اقتصادي، محيطي و اجتماعي نيست؛ و يونس و همکاران11 (2016) بعد عملياتي را نيز به اين مفهوم اضافه کردند. در نتيجه، و بر اساس اثرات مختلفي که اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز ميتواند بر روي عملکرد داشته باشد، ميتوان ادعا کرد که چهار بعد عملکرد متفاوت قابل تعريف است: عملکرد محيطي (مانند کاهش ضايعات و صرفهجويي در منابع)، عملکرد عملياتي (مانند افزايش بهرهوري و بهبود کيفيت)، عملکرد اقتصادي (مانند افزايش سودآوري و بازده سهام مثبت) و عملکرد اجتماعي (مانند بهبود رضايت شغلي و بهبود سلامت و ايمني) [30]. عملکرد اجتماعي مفهومي براي کيفيسازي پيامدها فعاليتهاي مديريت زنجيره تامين سبز در خصوص افزايش تصوير محصول و شرکت، محافظت از سلامت و امنيت کارکنان، و اطمينان از وفاداري و رضايت مشتري است [31-30].
3. پيشينهي تحقيق
در سالهاي اخير، مديريت زنجيره تامين سبز مورد توجه مطالعات بسياري بوده است. جدول 1 خلاصهاي از نتايج مطالعاتي كه به بررسي ارتباط بـين اقدامات مديريت زنجيرهي تامين سبز و عملکرد پرداختهاند، را ارائه داده است.
جدول (1 )خلاصهاي از نتايج مطالعات بر روي اقدامات مديريت زنجيرهي تامين سبز
رديف | نويسندگان (سال انتشار) | شرح |
1 | محمودي ميمند و همکاران (1398) [32] | مطالعهاي با عنوان «نقش حاکميت رابطه اي مشتري در ارتباط بين مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد محيطي و اقتصادي شرکت» در ميان مديران و کارشناسان شرکتهاي شهرک صنعتي شيراز انجام دادند. دادهها از طريق 205 پرسشنامه جمعآوري شد. تحليل نتايج با استفاده از نرمافزار Smart-PLS نشان داد حاکميت رابطهاي مشتري رابطه بين مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد محيطي و اقتصادي شرکت را تعديل ميکند. همچنين، ميتوان گفت تاثير مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد محيطي و اقتصادي شرکت با توجه به نقش ميانجي حاکميت رابطهاي مشتري مثبت و معنادار است. |
2 | سبزي و کريمي (1397) [33] | اين مطالعه به شناسايي و اولويتبندي عوامل موثر بر زنجيره تامين سبز در شهرداريها پرداخته است. جامعه آماري اين تحقيق، مديران ارشد و کارشناسان در امر مديريت زنجيره تامين در شهرداريها بودند. به منظور سنجش متغيرهاي تحقيق از ابزار پرسشنامه استفاده گرديد. تحليل عاملي و تحليل سلسله مراتبي نشان داد 6 عامل مديريت محيط داخلي، خريد سبز، طراحي سبز، توليد سبز، توزيع، بازفرآوري و آلايندگي بر زنجيره تامين سبز اثرگذار هستند. همچنين نتايج نشان داد که شاخصهاي طراحي سبز بيشترين تاثير را بر زنجيره تامين سبز دارد. |
3 | لطفي و همکاران (1396) [1] | در مطالعهاي با عنوان «شناسايي عوامل موثر بر مديريت زنجيره تامين سبز در سامانههاي آمادي» انجام دادند. نمونهي آماري 96 نفر از کارکنان سازمان بودند که پرسشنامه را تکميل کردند. از روش توصيفي- پيمايشي با مدلسازي معادلات ساختاري براي تجزيه و تحليل دادهها استفاده شد. نشان دادند که مهمترين شاخص در زنجيره تامين سبز، رعايت استانداردهاي لازم در خريد ماشين آلات، تجهيزات و ابزار از نقطه نظر فني و زيست محيطي و پايينترين رتبه مربوط به شاخص عدم وجود آلايندگي آب و خاك و هوا در حمل و نقل ميباشد و در وضعيت ايدهآل بالاترين رتبه مربوط به احساس مسئوليت اجتماعي در رابطه با خريد سبز و پايينترين رتبه مربوط به آگاهي تأمينکنندگان مواد اوليه در حفاظت از محيط زيست است. |
4 | شول و سياحپور (1395) [23] | پژوهشي با عنوان «تحليلي بر موانع مديريت زنجيره تامين سبز با استفاده از تکنيکهاي تاپسيس فازي و ديمتل فازي در صنعت سنگ آهن» انجام دادند. جامعهي آماري شامل 20 نفر از خبرگان صنعت معدن و مديريت سبز بود. تکنيک تاپسيس فازي و ديمتل فازي براي تحليل دادهها استفاده شدند. با توجه به نتايج به دست آمده ميتوان بيان کرد که شاخص عدم حمايت دولت براي اتخاذ مديريت زنجيره تامين سبز از لحاظ اولويتبندي رتبه نخست را به دست آورده است. همچنين، شاخص عدم آگاهي از محيط زيست مهمترين علت و ترس از شکست در اجرا مهمترين معلول تعيين شد. |
5 | محمودخاني و تولايي (1395) [34] | مطالعهاي با عنوان «تاثير فعاليتهاي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد سازماني در سازمانهاي توليدي ايران با رويکرد مدلسازي معادلات ساختاري» انجام دادند. پرسشنامههاي طراحي شده بين 240 نفر از مديران ارشد و مياني سازمانهاي توليدي در 8 صنعت مختلف، توزيع گرديد و با روش معادلات ساختاري مورد تحليل قرار گرفت. يافتههاي تحقيق نشان داد که اتخاذ ديدگاه استراتژيک مديران ارشد و مياني سازمانها در قبال مسايل زيست محيطي و اتخاذ رويکرد استفاده از سيستمهاي اطلاعاتي سبز، سبب بهبود عملکرد زيست محيطي و اقتصادي سازمان شده که در نتيجه به بهبود عملکرد عملياتي سازمان منجر گشته و در نهايت بر عملکرد سازماني تاثير مثبت خواهد داشت. |
6 | فنگ و همکاران12 (2018) [10] | مطالعهاي با عنوان «مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد مالي با تکيه بر نقش ميانجي عملکرد عملياتي و زيست محيطي» انجام دادند. اين مطالعه به بررسي تأثير ميانجيگري عملکرد محيطي و عملياتي بر رابطه بين مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد مالي مي‌پردازد. روابط پيشنهادي با استفاده از دادههاي نظرسنجي از نمونهي 126 توليدکنندهي خودرو در چين تحليل شده است. نتايج نشان ميدهد که مديريت زنجيره تامين سبز به عنوان يک استراتژي زنجيره تامين يکپارچه به طور قابل توجه و مثبت با عملکرد محيطي و عملياتي مرتبط است، که به طور غيرمستقيم منجر به بهبود عملکرد مالي ميشود. نتايج نشان ميدهد که اثرات مکمل ممکن بين شيوههاي مديريت زنجيره تامين سبز داخلي و خارجي متفاوت است. |
7 | چيرچوف و همکاران (2016) [35] | پژوهشي تحت عنوان «تاثير جهتگيريهاي سازماني استراتژيک بر مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد شرکت» انجام دادند. جامعهي پژوهش حدود 300 نفر از مديران شرکتهايي بودند که اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز را طي 10 سال گذشته اجرا کرده بودند. از تحليل عاملي و مدلسازي معادلات ساختاري براي اين منظور استفاده شد. نتايج پژوهش حاکي از تائيد ارتباط مثبت و معنادار مديريت زنجيره تامين سبز و سه پيامد عملکردي (اثربخشي هزينه، اثربخشي مشتري، و متمايزسازي محيطي) داشت. از سوي ديگر، تاثير مثبت و معنادار جهتگيريهاي محيطي و زنجيره تامين بر مديريت زنجيره تامين سبز مشاهده شد. |
8 | گويندان و همکاران (2016) [36] | مطالعهاي با عنوان «بررسي قدرت فاکتورهاي موثر بر پذيرش مديريت زنجيره تامين سبز در صنعت سنگ آهن کشور هندوستان» انجام دادند. دادههاي اين پژوهش به روش توصيفي و با کمک پرسشنامه و مصاحبه جمعآوري گرديد. از روش ديمتل فازي به منظور تجزيه و تحليل دادهها استفاده شد. نتايج اين پژوهش نشان داد با وجودي که مديريت زنجيره تامين سبز در اين صنعت پذيرفته شده است، «تعهد مديريت برتر» و «رقابت پذيري» دو محرک بسيار مهم و موثر در اين حوزه هستند در حالي که «فشار کارکنان» کمترين اهميت را در ميان انگيزهها برخوردار بود. |
9 | يانگ و همکاران (2013) [14] | پژوهشي با عنوان «تاثير مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد سبز و رقابتپذيري شرکت در حوزهي کانتينرهاي حمل و نقل در تايوان» انجام دادند. تحليل دادههاي حاصل از 163 شرکت حمل و نقل با کمک مدلسازي معادلات ساختاري انجام گرفت. نتايج نشان داد که عملکرد سبز شرکت و همکاري سبز خارجي به عنوان متغيرهاي ميانجي ميان عملکرد داخلي سبز و رقابتپذيري شرکت عمل ميکنند، و بر رقابتپذيري تاثير مثبت و معنادار دارند. همچنين، رقابتپذيري و عملکرد سبز بيشتر متاثر از همکاريهاي خارجي هستند و اقدامات داخلي به طور غيرمستقيم تاثيرگذارتر هستند. |
10 | ژو و همکاران (2012) [26] | مطالعهاي با عنوان «راهبردهاي مبتني بر نهادها و پيامدهاي عملکرد داخلي و خارجي مديريت زنجيره تامين» انجام دادند. نمونهي مورد بررسي 396 شرکت چيني بودند که از تحليل مسير براي ارزيابي دادههاي آنها استفاده شد. نتايج نشان داد که عملکرد مديريت زنجيره تامين سبز تاثير مستقيمي بر عملکرد اقتصادي ندارد، اما ميتواند آن را بصورت غيرمستقيم بهبود بخشد. همچنين، سياستهاي ارائه شده ميتواند در فعاليتهاي محيطي نقش داشته باشد. همچنين، اشاره شد که پيامدهاي خارجي تاثير بيشتري بر رشد عملکرد اقتصادي شرکت دارند. |
4. مدل مفهومي پژوهش
در اين تحقيق اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز به عنوان متغير مستقل معرفي شدند که اثر آنها بر روي و همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز، رقابتپذيري، عملکرد سبز، و عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو به عنوان متغيرهاي وابسته مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. در تحقيق يانگ و همکارانش (2013) نشان داده شد که اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز در دو بعد داخلي و خارجي بر روي عملکرد سبز و رقابت پذيري تاثير دارد [14]. همچنين، تحقيق ژو و همکارانش (2012) نشان داد که اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز در دو بعد داخلي و خارجي عملکرد را نيز تاثير تحت تاثير قرار ميدهند [26]. يونس (2016) در مطالعهي خود اثر مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي شرکت را مورد توجه قرار داد [30]. با توجه به مطالعات گذشته، مدل پژوهش حاضر طراحي شد که در شکل 1 ارائه شده است.
شکل( 1 )مدل مفهومي پژوهش (برگرفته از پژوهشهاي [26،30])
بر اين اساس، فرضيههاي پژوهش عبارت هستند از:
فرضيه 1: اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز بر همکاري خارجي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 2 اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد سبز شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 3: همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد سبز شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 4: اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز بر رقابتپذيري شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 5: همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز بر رقابتپذيري شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 6: اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 7: همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 8: رقابتپذيري بر عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 9: اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز از طريق رقابتپذيري بر عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
فرضيه 10: همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز از طريق رقابتپذيري بر عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد.
5 . روش تحقيق
تحقيق حاضر، يک پژوهش از نوع پژوهشهاي توصيفي- پيمايشي ميباشد و در زمره پژوهشهاي كاربردي قرار ميگيرد. جامعهي آماري اين پژوهش مديران و کارشناسان سازماني شرکت سنگ آهن چادرملو ميباشد که تعداد آنها در زمان پژوهش 317 بود. نمونه آماري اين تحقيق شامل 175 نفر از اعضاي جامعه آماري بدست ميآيد. به منظور جمعآوري دادههاي مربوط، پس از هماهنگيهاي لازم، پرسشنامهها بصورت تصادفي ساده با در نظر گرفتن فاصلهي اطمينان 200 پرسشنامه در ميان جامعه توزيع شد که پس از جمعآوري با نرخ 5/83 درصد تعداد 167 پرسشنامه قابل بررسي بود و نمونهگيري به روش تصادفي صورت خواهد گرفت.
اطلاعات مورد نياز با استفاده از پرسشنامه جمعآوري شد. پرسشنامههاي مورد استفاده در پژوهش حاضر عبارت هستند از: پرسشنامه استاندارد پژوهش يانگ و همکاران (2013) شامل 15 گويه براي سنجش اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز؛ پرسشنامه استاندارد پژوهش يانگ و همکاران (2013) شامل 15 گويه براي سنجش همکاريهاي خارجي زنجيره تامين سبز؛ پرسشنامه استاندارد پژوهش يانگ و همکاران (2013) شامل 5 گويه براي سنجش عمکرد سبز؛ پرسشنامه استاندارد پژوهش يانگ و همکاران (2013) شامل 5 گويه براي سنجش رقابتپذيري [26]؛ پرسشنامه استاندارد پژوهش يونس و همکاران (2016) شامل 4 گويه براي سنجش عملکرد اجتماعي [30]. اعتبار پرسشنامه پژوهش حاضر از طريق روايي محتوايي توسط استاد راهنما و برخي از کارشناسان شرکت سنگ آهن چادرملو مورد تائيد قرار گرفت است و پايايي آن با کمک ضرايب آلفاي کرونباخ اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز، همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز، عمکرد سبز، رقابتپذيري، و عملکرد اجتماعي برابر با 815/0، 755/0، 765/0، 720/0، و 760/0 تائيد شد.
در اين تحقيق، براي تجزيه و تحليل دادههاي بدست آمده از نمونه‌ها هم از روشهاي آمار توصيفي و هم از روشهاي آمار استنباطي استفاده شده است. پس از تکميل پرسشنامهها، دادهها از طريق کد نرمافزاري SPSS 20 تجزيه و تحليل شد. دادههاي سوالات عمومي به صورت توصيفي از طريق کد نرمافزاري SPSS 20 بررسي شدند. از سوي ديگر، از مدليابي معادلات ساختاري از طريق نرم افزار Smart-PLS 2 استفاده شده است.
6. يافتههاي پژوهش
۱.6. اطلاعات جمعيتشناختي
از ميان 167 نفر از اعضاي نمونهي پژوهش، 8/7 درصد کمتر از 30 سال، 1/37 درصد 31 تا 40 سال، 3/35 درصد 41 تا 50 سال، و 15 درصد بالاي 50 سال داشتند. از نظر تحصيلات، 4/14 درصد داراي مدرک کارداني و پايينتر، 1/46 درصد داراي مدرک کارشناسي، و 1/34 درصد داراي مدرک کارشناسي ارشد و بالاتر بودند. به لحاظ سابقهي فعاليت، 12 درصد کمتر از 5 سال، 3/38 درصد بين 5 تا 10 سال، و 9/41 درصد بيشتر از 10 سال سابقهي فعاليت داشتند.
۲.6. تحليل دادههاي پژوهش
در اين بخش، به تجزيه و تحليل دادهها از طريق مدليابي معادلات ساختاري و آزمون فرضيههاي پژوهش پرداخته ميشود. جهت ارزيابي مدل معادلات ساختاري، سه مرحله اصلي وجود دارد که عبارت هستند از برازش مدل اندازهگيري، برازش مدل ساختاري، و برازش کلي مدل که در پايان صورت ميگيرد.
در برازش مدل اندازهگيري، روايي و پايايي مدل پژوهش مورد ارزيابي قرار ميگيرد. در بررسي پايايي مدل پژوهش، از سه معيار آلفاي کرونباخ، پايايي ترکيبي (CR) و بارهاي عاملي و به منظور آزمون روايي آن، از روايي واگرا و همگرا (AVE) استفده ميشود.
شکل (2 )بارهاي عاملي براي مدل اصلاح شده پژوهش
بارهاي عاملي از طريق محاسبه همبستگي شاخصهاي يک سازه با آن سازه محاسبه ميشوند. اگر اين مقدار 4/0 يا بيشتر باشد، نشان ميدهد واريانس بين سازه و شاخصهاي آن از واريانس خطا بيشتر بوده و پايايي براي آن قابل قبول است. بارهاي عاملي براي سوالات 7، 10، و 13 از اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز، سوالات 17، 25، و 29 از همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز، و سوال 36 از رقابتپذيري کمتر از 4/0 ارزيابي شد. از اين رو، پس از حذف سوالات فوق برازش مدل مجددا انجام شد که نتايج آن در شکل 2 آمده است. همانطور که ميتوان ديد، براي تمام سوالات اين ضريب بيشتر از 4/0 و نشان دهنده پايداري دروني قابل قبول است. همچنين، نتايج برآورد معيارهاي روايي و پايايي براي مدل پژوهش در جدول 2 آمده است که پايداري دروني و روايي قابل قبول مدل پژوهش را تائيد ميکند.
جدول (2 )روايي و پايايي مدل
رديف | متغير | روايي همگرا | روايي واگرا | آلفاي کرونباخ | پايايي ترکيبي |
1 | اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز | 613/0 | 885/0 | 815/0 | 843/0 |
2 | همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز | 570/0 | 849/0 | 755/0 | 811/0 |
3 | عملکرد سبز | 425/0 | 948/0 | 765/0 | 785/0 |
4 | رقابتپذيري | 464/0 | 928/0 | 720/0 | 774/0 |
5 | عملکرد | 433/0 | 714/0 | 760/0 | 789/0 |
بخش دوم، مربوط به برازش مدل ساختاري است. معيارهاي ارزيابي برازش مدل ساختاري شامل اعداد معناداري t، و معيار R2 است. ابتداييترين معيار براي سنجش رابطه بين سازهها در مدل ساختاري، اعداد معناداري t است. در صورتي که مقدار آنها از 96/1 بيشتر شود، صحت رابطه ميان سازهها مورد تائيد است. به اين معنا که فرضيهها در سطح 95% تائيد ميگردند. البته بايد توجه داشت که اين معيار تنها صحت رابطه بين سازهها را نشان ميدهد و شدت رابطه را توصيف نميکند. نتايج مربوط به ضرايب مسير و مقادير t براي مدل پژوهش حاضر در شکل 3 نشان داده شده است.
معيار R2 براي متغيرهاي درونزاي مدل محاسبه ميشود. هرچه اين معيار بيشتر باشد نشان از برازش بهتر مدل دارد. متغيرهاي عملکرد، رقابتپذيري، عملکرد سبز، و همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز درونزا هستند زيرا اثر حداقل يک متغير بر آنها ارزيابي ميشود. نتايج مربوط به آماره R2 براي اين متغيرها نشان داد مقدار اين آماره براي عملکرد اجتماعي برابر با 881/0، رقابتپذيري 642/0، عملکرد سبز 611/0، و همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز 758/0 است که با توجه به نظر چين در بازه برازش متوسط و قوي قرار ميگيرد.
شکل (3 )اعداد معناداري t و ضرايب مسير براي مدل پژوهش
حال که برازش مدل در دو بعد اندازهگيري و ساختاري تائيد شد، برازش کلي مدل ارزيابي ميشود. ارزيابي اين برازش با کمک آماره GoF انجام ميگيرد که طبق تعريف تننهاوس13 و همکاران (2004) عبارت است از:
(1) 
سه مقدار 01/0، 25/0، و 36/0 را بعنوان مقادير ضعيف، متوسط، و قوي معرفي شده است که با توجه به مقدار 537/0 براي مدل حاضر، مدل از برازش کلي بسيار خوب و قوي برخوردار است.
نتيجهگيري
با توجه به اهميت روز افزون اقدامات مديريت زنجيرهي تامين سبز و اثربخشي آن در عملکرد شرکتها در طول دههي گذشته، اين پژوهش به بررسي تاثير اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي و رقابتپذيري در معدن سنگ آهن چادرملو به عنوان يک صنعت آلاينده پرداخت. يافتههاي اين پژوهش براي مديران شرکتها در تمام بخشها براي مديريت برنامهها و تصميمگيري مفيد خواهد بود. نتايج پژوهش را ميتوان به اين صورت خلاصه کرد:
نتيجهي فرضيهي اول نشان داد اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز بر همکاريهاي خارجي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد. يکي از مهمترين اصول مديريت زنجيره تامين، هماهنگي بين سازمانهاي مختلف مشارکتکننده و همچنين اقدامات داخلي و خارجي است. به طوري که سازمانهاي فعال در کشورهاي پيشرفته مانند ژاپن با اقدامات داخلي مديريت زنجيره تامين سبز آغاز کردهاند و اين تمرينات داخلي را تا همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز گسترش دادهاند [37]. همچنين، اين نوع رابطه بين اقدامات داخلي و پذيرش همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز در صنعت خودروسازي اسپانيا [13]، کشتيراني [14]، و توليدکنندگان چيني [6] مشاهده شده است. بنابراين ميتوان گفت نتيجهي اين فرضيه با يافتههاي مطالعات گذشته در تطابق است [14، 26، 42-38]. در حقيقت، ميتوان گفت هنگامي که يک شرکت داراي سطح بالايي از قابليتهاي ارتباطي و هماهنگي دروني است، احتمال دستيابي به سطح بالاي هماهنگي با بخش خارجي و ارزيابي دانش جديد تامينکنندگان خارجي، شرکا و مشتريان و درک کسب و کار آنها افزايش مييابد [14]. کارآيي تيمي داخلي ميتواند توانايي شرکت را براي ارتباط و حل مشکلات با شرکاي خارجي افزايش دهد [26]. از اين رو، نتيجه ميگيريم تقويت اقدامات سبز داخلي شرکت سنگ آهن چادرملو ميتواند مشوق همکاريهاي سبز خارجي وي باشد. از اين رو به مديران سازمان توصيه ميشود همراستا با همکاري شرکاي زنجيره تامين به بهبود استراتژيک مديريت فرآيندهاي داخلي به منظور دستيابي به جريان موثر و کارآمد محصولات، خدمات، اطلاعات، پول، و تصميمات، با هدف ارائهي حداکثر ارزش براي مشتريان اصلي خود بپردازد.
نتايج فرضيههاي دوم و سوم نشان داد که اقدامات داخلي و همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد سبز شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد. از آنجا که اقدامات داخلي شرکت توسط مديران و با برنامهريزي و وضع قوانين متناسب با استانداردهاي جهاني صورت ميگيرد، تاثير قابل توجهتري بر عملکرد سبز دارد [41]. همانطور که اين ارتباط در بسياري از مطالعات گذشته مورد تائيد قرار گرفته است [14، 26، 31، 41، 43]. با اين وجود، در بخش همکاريهاي خارجي نتايج ما ارتباط ضعيفتري با عملکرد سبز نشان داد. همکاريهاي خارجي به معناي ايجاد روابط با شرکا، رقبا، و مشتريان به منظور کاهش آسيبهاي محيطي، اشتراک منابع، و افزايش دانش مورد نياز است [26]. همکاريهاي خارجي سبز شامل درک متقابل، ريسک و مسئوليتهاي زيست محيطي، تصميمگيري مشترک براي حل مشکلات زيست محيطي، به اشتراکگذاري منابع، مهارتها و دانش، و دستيابي به اهداف مشترک محيطي در ميان تامينکنندگان، شرکا و مشتريان در زنجيره تامين است [14]. نتيجهي مطالعهي ما با پژوهشهاي گذشته همراستا است. به طوري که فلاين و همکاران14 (2010) همکاريهاي خارجي را نشان دهندهي سطح بالاي مديريت زنجيره تامين سبز معرفي کردهاند [44]. همچنين، همکاري سبز به طور خاص در تعاملات بين سازماني بين اعضاي زنجيره تامين متمرکز شده است تا جنبههايي از جمله هدف مشترک زيست محيطي، برنامهريزي مشترک زيست محيطي، و همکاري براي کاهش آلودگي و ديگر اثرات زيست محيطي را پوشش دهد [45]. اين در حالي است که همکاريهاي خارجي و استفاده از دانش مشترک سبب شده است که دفع زبالههاي زيست محيطي و کاهش اثرات آلودگي با موفقيت انجام گيرد [14]. از اين رو، مديريت زنجيره تامين سبز باعث افزايش بهرهوري و همافزايي ميان شرکاي تجاري ميشود و در نهايت به افزايش عملکرد سبز کمک ميکند. در اين خصوص، تقويت همکاري سبز شرکت با شرکاي خارجي به عنوان تامينکنندهي اصلي، شرکاي زنجيرهي تامين به عنوان مثال اپراتورهاي فروش محصولات، و مشتريان اصلي مانند شرکتهاي توليدي که از محصولات شرت بهره ميگيرند، در جهت کاهش اثرات زيست محيطي، تصميمگيريهاي مشترک، تسهيم دانش براي آگاهي از مشکلات زيست محيطي، و برنامهريزي براي حل مشکلات توصيه ميشود.
نتايج فرضيههاي چهارم و پنجم نشان داد که اقدامات داخلي و همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز بر رقابتپذيري شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد. يکپارچگي داخلي نشان ميدهد که بخشهاي مختلف و عملياتي در يک شرکت بايد به عنوان بخشي از يک فرايند يکپارچه عمل کنند که با عملکرد ارتباط مستقيم دارد [44]. نتيجهي پژوهش ما اين امر را تائيد کرد که در تطابق با مطالعات پيشين است [14، 41، 47-46]. به منظور افزايش رقابت در بازار جهاني، بيشتر شرکتها تمايل دارند با شرکاي زنجيره تامين همکاري کنند (به عنوان مثال، همکاري سبز) تا زمينه را براي رعايت مقررات زيست محيطي، کاهش اثرات زيست محيطي، و دستيابي به اهداف زيست محيطي فراهم کنند. همکاري سبز با شرکاي زنجيره تامين نشان دهندهي قابليت ادغام موثر دانش، مهارت و فناوري داخلي و خارجي است. به همين ترتيب، اين قابليت منابع قابل بازيافت ايجاد ميکند و منجر به يک مزيت رقابتي ميشود. اين نتيجه با مطالعات پيشين در تطابق است [14، 41، 44، 47-46]. از اين ميتوان گفت مديريت سبز خارجي ميتواند نه تنها به عنوان راهي براي کاهش تاثيرات زيست محيطي، بلکه همچنين به عنوان يک منبع در حال ظهور براي کسب مزيت رقابتي به کار رود. از اين رو، پيشنهاد ميشود شرکت سياستهاي سبز خود را توسعه دهد و بر اساس آن توليد و بازاريابي سبز خود را تقويت کرده و از اين طريق نقش موفقتري در بازار پررقابت داخلي و خارجي ايفا کند. بنابراين، پيشنهاد ميشود شرکت با کمک تامينکنندگان، شرکا، و مشتريان از منابع، مهارتها، و دانش سبز به اشتراک گذاشته شده براي فعاليت در عرصهي رقابت بازار استفاده کند. هر چه، سطح آگاهي و شناخت شرکت از نيازهاي مشتريان، نيازهاي بازار، فعاليت و سياستهاي رقبا، و تجربيات پيشين خود و شرکا بيشتر باشد، تمايل بيشتري براي ورود به بازارهاي رقابتي نشان ميدهد و در رقابت موفقتر عمل خواهد کرد.
نتايج فرضيههاي ششم و هفتم نشان داد که اقدامات داخلي و همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد. تشويق کسب و کارها به پذيرش اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز با بررسي پيشرفتهايي که اين اقدامات به دنبال دارند آغاز ميشود که نه تنها در وجهي اقتصادي مورد توجه هستند بلکه ساير ابعاد مانند تصوير عملياتي، اجتماعي، و محيطي سازمان را نيز در بر ميگيرند. عملکرد اجتماعي ابعادي از جمله رضايت شغلي، تعهد اجتماعي، تصوير شرکت از نگاه کارکنان، و سلامت و ايمني آنها است [30]. از اين رو، هر گونه طرح پايدار زيست محيطي ميتواند به بهبود عملکرد اقتصادي منجر شود که در نهايت بهبود عملکرد اجتماعي را نيز به دنبال خواهد داشت [48] زيرا مشخص شده است که بين عملکرد اجتماعي سازماني و عملکرد اقتصادي ارتباط مثبتي وجود دارد [14]. تحقيقات اندکي در حوزهي ارتباط مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد اجتماعي شرکت صورت گرفته و نتايج متفاوتي ارائه شده است. به عنوان نمونه، يونس و همکاران (2016) در مطالعهي خود نشان داد که طراحي زيست محيطي، خريد سبز، و مشارکتهاي سبز ارتباطي با عملکرد اجتماعي ندارند اما ارتباط منطق معکوس با عملکرد اجتماعي شرکت تائيد شد [30]. چين و همکاران (2015) در پژوهش خود ارتباط مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد اجتماعي را تائيد کردند [43]. جنگ و همکاران (2016) در مطالعهي ارتباط ابعاد مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد اجتماعي دريافتند تنها اقدامات داخلي بر عملکرد اجتماعي تاثير معنادار دارند [31]. لاي و همکاران15 (2013) دريافتند ارتباط نزديک با سهامداران براي شناسايي اقدامات منطق معکوس ميتواند عملکرد اجتماعي را بهبود بخشد [45]. با اين وجود، نتايج ما تاثير اقدامات داخلي و مشارکتهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز بر بهبود عملکرد اجتماعي را حدودا به يک اندازه موثر دانست. در حقيقت، اقدامات داخلي و خارجي ميتواند به طور بالقوه عملکرد اجتماعي را بهبود بخشد. در بخش داخلي، ادراک کارکنان از تصميمگيريها، روشهاي توليد پاک، خريد سبز، و تلاش براي حفظ محيط زيست و در نهايت تحويل محصولات سبز سبب افزايش تعهد و رضايت، و احساس امنيت و سلامت شود. از سوي ديگر، مشارکت شرکت با بخشهاي خارجي ميتواند منجر به بهبود عملکرد اجتماعي شود، زيرا مشتريان و تامينکنندگان براي ارضاي نيازهاي عملياتي يکديگر و بهبود همکاري به تسهيم دانش و آگاهيهاي موجود خود ميپردازند که سبب ميشود مواردي مانند تصوير شرکت و نقش آن در بازتوليد موارد به خوبي توسط کارکنان ادراک شده و عملکرد اجتماعي را بهبود بخشد. از اين رو، پيشنهاد ميشود شرکت در کنار فعاليتهاي توليدي و دستيابي به موفقيت اقتصادي بر حفظ محيط زيست با استفاده از مواد خام مناسب، اجراي برنامههاي سبز، و اتخاذ سياستهاي سبز تمرکز کند. زماني که کارکنان تصوير سبز شرکت را به خوبي ادراک کنند، رضايت شغلي آنها بهبود مييابد، تعهدات اجتماعي خود نسبت به فعاليتهاي فردي را افزايش داده و در نهايت عملکرد اجتماعي شرکت ارتقا مييابد. در نهايت، توسعهي همکاريهاي خارجي شرکت در چارچوب سبز شدن به منظور افزايش آگاهي زيست محيطي و در راستاي هماهنگ کردن سيستمهاي توليد، بازاريابي، و فروش شرکت با جامعهي بينالمللي توصيه ميشود.
در فرضيهي هشتم، ارتباط رقابتپذيري با عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو تائيد شد. از آنجا که عملکرد اجتماعي متوجه کارکنان شرکت است، توجيه تاثيرات رقابتپذيري بر اين بخش از اهميت برخوردار است. ديدگاه منبع محور استدلال ميکند که هر شرکت ميتوانند منابعي جديد و انحصاري ارائه دهند قادر به کسب مزيت رقابتي ميباشند [14]. انتخاب استراتژي مناسب که شرکت هم به صورت انحصاري و هم در همکاري با رقبا و تامينکنندگان به منظور کاهش آسيبهاي محيطي انجام ميدهد، اگر به خوبي اجرا شود ميتواند مزاياي رقابتي قابل توجهي را براي شرکت ايجاد کند [49]. رقابتپذيري را ميتوان با عواملي مانند بهبود تصوير محصول، افزايش فروش، سهم بازار، مديريت و افزايش رضايت کارکنان، سود، صرفهجويي در هزينه، افزايش بهرهوري و غيره ارزيابي کرد. زماني که يک شرکت در بازار سبز رقابتپذير باشد، به اين معنا است که از طراحي سبز، خريد سبز، بازاريابي سبز، و مشارکت سبز با مشتريان و رقبا به منظور کسب مزيت رقابتي استفاده ميکند و در نهايت محصولي به بازار ارائه ميدهد که در عين سبز بودن از کيفيت بالاتر نسبت به رقبا برخوردار باشد. به راحتي ميتوان استدلال کرد که ارائهي چنين محصولي ادراک کارکنان از تصوير شرکت را ارتقا ميدهد و رضايت حاصل از اين ادراک اين انگيزه را به کارکنان ميدهد که در وظايف خود تعهد بالاتري داشته باشند. از اين رو، افزايش رقابتپذيري شرکت نتايج مستقيم در بهبود عملکرد اجتماعي آن دارد. پيشنهاد ميشود، شرکت تلاش خود را براي افزايش رضايت مشتري و بهبود تصوير شرکت در نگاه مشتريان افزايش دهد. براي اين منظور ميتوان از نظرسنجيهاي منظم و بررسي نرخ خريد مجدد بهره گرفت. هنگامي که شرکت به اين عوامل دسترسي يابد، تلاش براي سودآوري و بهرهوري هدفمند و پربازده خواهد بود. در نتيجه، ميتوان عملکرد اجتماعي شرکت را با تکيه بر بهبود کيفيت خدمات، تصوير شرکت، و افزايش رضايت مشتري توسعه داد.
نتايج فرضيههاي نهم و دهم نشان داد که اقدامات داخلي و همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز از طريق رقابتپذيري بر عملکرد اجتماعي شرکت سنگ آهن چادرملو تاثير دارد. نقش مياني رقابتپذيري در ارتباط ميان اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد اجتماعي تاکنون مورد مطالعه قرار نگرفته است. آنچه بررسي ما نشان داد حاکي از نقش مثبت و نه چندان قدرتمند رقابتپذيري ميان اقدامات داخلي و خارجي مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد اجتماعي است. آنن و همکاران16 (2006) دريافتند که اقدامات سبز داخلي مانند پذيرش استانداردهاي ISO، و استفاده از راهبردهاي کاهش توليد زباله ميتواند به تشکيل موقعيت رقابتي در بازارهاي مالزي کمک کند [50]. در توجيه اين نتيجه ميتوان گفت، زماني کارکنان ادراک بهتري از اقدامات سبز شرکت پيدا ميکنند که شرکت در محيط رقابتي شديدتر بر رقبا غلبه کند و عملکرد بهتري نشان دهد. از اين رو، هر چه شرکت توانايي بيشتري براي فعاليت در محيط پررقابت داشته باشد ادراک کارکنان از تصوير شرکت بهتر خواهد بود. از سوي ديگر، ما دريافتيم که رقابتپذيري در ارتباط ميان همکاريهاي خارجي مديريت زنجيره تامين سبز با عملکرد اجتماعي نقش موثر و نه چندان قدرتمند ايفا ميکند. برخي پژوهشهاي گذشته نشان داده است که مشارکت مشتري با رضايت و تعهد کارکنان به بهتر شدن شرايط شرکت در بازار رقابتي کمک ميکند [44] اما جنگ و همکاران (2016) اين امر را رد کردهاند [31]. نقش واسطهي نه چندان قدرتمند رقابتپذيري در ارتباط اقدامات داخلي و همکاريهاي خارجي شرکت و تاثير آن بر عملکرد اجتماعي در پژوهش حاضر را ميتوان به اين دليل دانست که ورود شرکت به بازارهاي ناپايدار سبب ميشود نرخ مشارکت با مشتريان و ساير تامينکنندگان کاهش يابد و شرکت اين بخش از اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز را به عنوان يک مزيت رقابتي از دست بدهد. با اين حال، احتمال دارد کمبود اطلاعات مديران و کارشناسان چادرملو در خصوص بازارهاي فروش شرکت و نرخ رقابت اعتبار اين نتيجه را زير سوال ببرد. از اين رو پيشنهاد ميشود، شرکت در راستاي ساختن تصوير سبز براي شرکت با تکيه بر محصولات سبز و بازاريابي سبز، و معرفي اقدامات سبز که در شرکت صورت ميگيرد تمهيداتي بيانديشد. همچنين، اندازهگيري رقابت شامل تمامي ابعاد عملکرد کسب و کار باشد و در ارتباط با مشارکتهاي خارجي به کارکنان آگاهي کافي داده شود.
از آنجا که بازار امروز سنگ آهن بسيار پررقابت است و شرکت چادرملو به عنوان عضوي موثر در سنگ آهن ايران بسيار مورد توجه است، همکاري با تامينکنندگان، شرکا، و مشتريان به منظور کاهش چالشهاي مختلف از قبيل دستيابي قيمت کم، کيفيت بالا، تحويل به موقع، انعطافپذيري، خدمات مشتري، و پاسخ سريع به مشکلات محيطي ضروري است. از آنجا که تاثير اقدامات سبز داخلي بر عملکرد سبز و رقابتپذيري قويتر از تاثير مشارکتهاي سبز خارجي ارزيابي شد، نتيجه ميگيريم که شرکت سنگ آهن چادرملو در وهلهي اول نياز به اصلاح و تقويت اقدامات سبز داخلي دارد تا از طريق آن همکاريهاي خارجي را بهبود بخشد. همچنين، از ارتباط مثبت ميان اقدامات سبز داخلي و خارجي با عملکرد اجتماعي مشخص ميشود که ادراک کارکنان از مشارکتهاي خارجي تاثير بيشتري بر عملکرد اجتماعي دارد. از اين رو، شرکت چادرملو ميتواند با ايجاد همکاريهاي سبز خارجي تصوير بهتري از شرکت به کارکنان خود ارائه دهد و از اين طريق عملکرد اجتماعي آنها را بهبود بخشد. ورود به بازارهاي پرتکاپو و رقابتي، عملکرد شرکت را بيش از پيش نمايان کرده و به صورت مستقيم و غيرمستقيم بر عملکرد اجتماعي تاثيرگذار است. از سوي ديگر، انتظار داشتيم اقدامات مديريت زنجيره تامين سبز بويژه در بخش همکاريهاي خارجي در حضور رقابتپذيري تاثير بيشتري بر عملکرد اجتماعي شرکت داشته باشد زيرا ريسکپذيري و انعطافپذيري شرکت سبب کسب مزيت رقابتي و موفقيت در بازار کسب و کار ميگردد. عليرغم تائيد اثر مياني رقابتي شدن در تقويت رابطهي اقدامات سبز داخلي بر عملکرد اجتماعي، ميتوان گفت به دليل تجربهي کوتاه مدت شرکت چادرملو در حوزهي سبز شدن عدم آگاهي کافي مديران و کارشناسان سازماني از شدت رقابت، بازاريابي سبز، خريد سبز، و نيازهاي سبز بازار، مشتريان، و تامينکنندگان را ميتوان دليل کمتر ريسکپذير بودن و عدم ارزيابي مثبت از رقابتپذيري در اين حوزه دانست.
منابع
1- لطفي، علي؛ غلامي، محمود؛ لطفي جلال آبادي، مصطفي؛ سعادتيان اصل، اصغر، «شناسايي عوامل موثر بر مديريت زنجيره تامين سبز در سامانههاي آمادي»، فصلنامه مديريت زنجيره تامين، شماره 55، ص 24-18، 1396.
2- Çankaya S.Y., Sezen B. “Effects of green supply chain management practices
on sustainability performance”, Journal of Manufacturing Technology Management, 2018. https://
doi.org/10.1108/JMTM-03-2018-0099.
3- انصاري، ايمان؛ صادقي مقدم، محمدرضا، «شناسايي، تعيين روابط و سطح بندي محرکهاي مديريت زنجيره تأمين سبز با رويکرد مدلسازي تفسيري ساختاري»، فصلنامه علمي- پژوهشي مطالعات مديريت صنعتي، شماره 53، ص 31-25، 1393.
4- Eltayeb T., Zailani S., Ramayah T., “Green supply chain initiatives among certified
companies in Malaysia and environmental sustainability: Investigating the outcomes”, Resources Conservation and Recycling, vol. 55, pp. 495-506, 2018.
5- Wang Z., Mathiyazhagan K., Xu L., Diabat A. “A decision making trial and evaluation laboratory approach to analyze the barriers to Green Supply Chain Management adoption in a food packaging company”, Journal of Cleaner Production, vol. 117, pp. 19-28, 2016.
6- Zhu Q.H., Sarkis J., Lai K.H. “Green supply chain management implications for ‘‘closing the loop’’. Transportation Research Part E—Logistics and Transportation Review, vol. 44, pp. 1–18, 2008.
7- Jabbour C.J.C., Lopes A.B., Jabbour S. “Green Human Resource Management and Green Supply Chain Management: linking two emerging agendas”, Journal of Cleaner Production, vol. 112, pp. 1824-1833, 2016.
8- Liu X.B., Yang J., Qu S.X., Wang L.N., Shishime T., Bao C.K. “Sustainable production: practices and determinant factors of green supply chain management of Chinese companies” Business Strategy and the Environment, vol. 21, pp. 1–16, 2012.
9- Laari S., Toyli J., Ojala L. “The effect of a competitve strategy and green supply chain management on the financial and environmental performance of logistics services providers”, Business Strategy Environment, vol. 20, pp. 1-12, 2018.
10- Feng M., Yu W., Wang X., Wong C.Y., Xu M., Xiao Z. “Green supply chain management and financial performance: The mediating roles of operational and environmental performance”, Business Strategy and the Environment, 2018. https://doi.org/10.1002/bse.2033.
11- Zaid A.A., Jaaron A.A.M., Talib Bon A. “The impact of green human resource
management and green supply chain management practices on sustainable performance: An empirical study”, Journal of Cleaner Production, 2018. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.09.062.
12- Kumar V., Holt D., Ghobadian A., & Garza-Reyes J.A. “Developing green supply chain management taxonomy-based decision support system”. International Journal of Production Research, vol. 4, pp. 1-18, 2014.
13- Gonzalez P., Sarkis J., Adenso-Diaz B. “Environmental management system certification and its influence on corporate practices evidence from the automotive industry”. International Journal of Operations & Production Management, vol. 28, pp. 1021–1041, 2008.
14- Yang C., Lu C., Haider J.J., Marlow P.B. “The effect of green supply chain management on green performance and firm competitiveness in the context of container shipping in Taiwan”, Transportation Research Part E, vol. 55, pp. 55–73, 2013.
15- Rao P., Holt D. “Do green supply chains lead to competitiveness and economic performance?” International Journal of Operations & Production Management, vol. 25, pp. 898–916, 2005.
16- Wagner M., Schaltegger S. “Managing the Business Case for Sustainability—The Integration of Social, Environmental, and Economic Performance”, Greenleaf Publishing, Sheffield, UK, 2006.
17- Lai K.H., Cheng T.C.E., Tang A.K.Y. “Green retailing: factors for success”, California Management Review, vol. 52, pp. 6–31, 2010.
18- Ameer R., Othman R. “Sustainability practices and corporate financial performance: a study based on the top global corporations”, Journal of Business Ethics, vol. 108, pp. 61–79, 2012.
19- Hollos D., Blome C., Foerstl K. “Does sustainable supplier co-operation affect performance? Examining implications for the triple bottom line”. International Journal of Production Research, vol. 50, pp. 2968–2986, 2012.
20- Kusi-Sarpong S., Sarkis J., Wang X. “Assessing green supply chain practices in the Ghanaian mining industry: A framework and evaluation”, International Journal of Production Economics, 2016. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijpe.2016.04.002
21- گزارش ساليانهي هيات مديره به مجمع عمومي عادي صاحبان سهام، شرکت معدني و صنعتي سنگ آهن چادرملو، اسفند 1395.
22- شول، عباس؛ سياح پور، علي، «تحليلي بر موانع مديريت زنجيره تامين سبز با استفاده از تکنيکهاي تاپسيس فازي و ديمتل فازي (مورد مطالعه: صنعت سنگ آهن)»، فصلنامه مديريت زنجيره تامين، شماره 54، ص 29-16، 1395.
23- Teller C., Kotza H., Grant D.B. “Improving the execution of supply chain management in organizations”, International Journal of Production Economic, vol. 140, pp. 713-720, 2012.
24- Uygun O., Dede A. “Performance Evaluation of Green Supply Chain Management Using IntegratedFuzzy MultiCriteria Decision Making Techniques”, Computers & Industrial Engineering, vol. 21, pp. 320-312, 2016.
25- Zhu Q. “Institutional-based antecedents and performance outcomes of internal and external green supply chain management”, Journal of Purchasing and Supply Management, 2012. http://dx.doi.org/10.1016/j.pursup.2012.12.001i
26- Azevedo S.G., Carvalho H., Machado V.C. “The influence of green practices on supply chain performance: A case study approach” Transportation Research Part E, vol. 47, pp. 850–871, 2011.
27- فاضل، رضا، «بررسي تاثير مديريت دانش بر عملکرد سازماني»، پايان نامه کارشناسي ارشد، دانشگاه شهيد چمران اهواز، 1391.
28- رناني، محسن؛ طيبي، سيد کميل؛ اربابيان، شيرين، «اشتغال غيررسمي و رقابتپذيري صنايع با فناوري پايين»، مجله دانش و توسعه، سال 17، شماره 34، ص 286-259، 1389.
29- Younis H. “The impact of the dimensions of green supply chain management practices on corporate performance”, University of Wollongong Tesis Collections, 2016.
30- Geng S., Mansouri A., Aktas E. “The relationship between green supply chain management and performance: A metaanalysis of empirical evidences in Asian emerging economies”, International Journal of Production Economics. 2016. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijpe.2016.10.008
31- محمودي ميمند، محمد؛ نوروزي، رضا؛ عزيزي، ايمان، «نقش حاکميت رابطهاي مشتري در ارتباط بين مديريت زنجيره تامين سبز و عملکرد محيطي و اقتصادي شرکت (مورد مطالعه: شرکتهاي شهرک صنعتي شيراز)»، فصلنامه علوم و تکنولوژي محيط زيست، 1398.
32- کريمي، اوژن؛ سبزي، منيره؛ سبزي، مهناز، «شناسايي و اولويتبندي عوامل موثر بر زنجيره تامين سبز در شهرداريها»، دوفصلنامه علمي پژوهشي پژوهشهاي محيط زيست، شماره 18، ص 262-251، 1397.
33- محمودخاني، جواد؛ تولايي، مليحه، «تاثير فعاليت هاي مديريت زنجيره تامين سبز بر عملکرد سازماني در سازمان هاي توليدي ايران با رويکرد مدل سازي معادلات ساختاري»، کنفرانس بين المللي زنجيره تامين سبز، ICGSC01_054، 1396.
34- Kirchoff J.F., Tate W.L., Mollenkopf D.A. “The impact of strategic organizational orientations on green supply chain management and firm performance”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, vol. 46, 2016. http://dx.doi.org/10.1108/IJPDLM-03-2015-0055
35- Govindan K., Kaliyan M., Kannan D., Haq A.N. “Barriers analysis for green supply
chain management implementation in Indian industries using analytic hierarchy process”, International Journal of Production Economic, vol. 148, pp. 555-568, 2016.
36- Beskovnik B., Jakomin L. “Challenges of green logistics in Southeast Europe”, PROMET—Traffic & Transportation, vol. 22, pp. 147–155, 2010.
37- راشدي صفت، صادق؛ مهرابي، علي؛ محمدي، جيران، «بررسي تاثير يکپارچهسازي داخلي زنجيره تامين بر يکپارچهسازي خارجي و عملکرد مالي شرکتهاي توليدي استان خوزستان»، نخستين همايش بين المللي جامع مديريت ايران، کد IUMC01_012، 1394.
38- بابايي ميبدي، حميد؛ دلشاد، زهرا، «تحليل تأثير فشارهاي داخلي و خارجي بر عملکردهاي زنجيره تأمين سبز با رويکرد مدلسازي معادلات ساختاري»، پنجمين کنفرانس بينالمللي در رويکردهاي پژوهشي در علوم انساني و مديريت، 1396.
39- بهرامي، زهرا؛ اخباري آزاد، مينا، «جايگاه مديريت زنجيره تامين سبز در رقابتپذيري شرکتها»، سومين کنفرانس بين المللي مديريت و صنايع با تاکيد بر مديريت دانش تعالي و توانمندي رقابتي، 1396.
40- حسيني، ميرزاحسن؛ عزيزي، ايمان، «تأثيرگذاري مديريت زنجيره تأمين سبز بر عملکرد سبز و رقابت شرکت (مطالعه موردي: شرکت صنايع غذايي شام- شام شيراز)»، ماهنامه پژوهشهاي مديريت و حسابداري، شماره 41، ص 80-60، 1396.
41- Sarkis J., Helms M., Hervani A. “Reverse Logistics and Social Sustainability”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, vol. 17, pp. 337-354, 2010.
42- Chan R.Y.K., He H., Chan H.K., Wang W.Y.C., “Environmental orientation
and corporate performance: The mediation mechanism of green supply chain management and moderating effect of competitive intensity”, Industrial Marketing Management, vol. 41, pp. 621–630, 2015.
43- Flynn B.B., Huo B., Zhao X. “The impact of supply chain integration on performance: a contingency and configuration approach”. Journal of Operations Management, vol. 28, pp. 58–71, 2010.
44- Lai K., Wu S.J., Wong, C.W.Y. “Did reverse logistics practices hit the triple bottom line of Chinese manufacturers?”, International Journal of Production Economics, vol. 146, pp. 106–117, 2013.
45- معزز، هاشم؛ عزيزي، جواد، «توسعه مدل مديريت زنجيره تامين سبز يانگ در شرکت سينره»، مديريت صنعتي، دوره 8، ص 332-309، 1395.
46- نوري، مجتبي؛ عليزاده، مهدي، «طراحي شبکه زنجيره تامين سبز و پايدار به منظور افزايش رقابت در شرکتها با لحاظ کردن ريسکهاي سرمايه»، کنفرانس بين المللي زنجيره تامين سبز، کد ICGSC01_079، 1396.
47- Zhao X., Huo B., Selen W., Yeung J.H.Y. “The impact of internal integration and relationship commitment on external integration”. Journal of Operations Management, vol. 29, pp. 17–32, 2015.
48- Laosirihongthong T., Adebanjo D., Tan K.C. “Green supply chain management
practices and performance”, Industrial Management & Data Systems, vol. 113, pp. 1088–1109, 2013.
49- Ann G.E., Zailani S., Wahid N.A. “A study on the impact of environmental management system (EMS) certification towards firms’ performance in Malaysia”, Management of Environmental Quality: An International Journal, vol. 17, pp. 73–93, 2006.
پی نوشت:
[1] Green Supply Chain Management
[2] Zhu et al.
[3] Yang et al.
[4] Green performance
[5] Competitiveness
[6] Social Performance
[7] Srivastava
[8] Walker et al.
[9] Uygun & Dede
[10] Azevedo et al.
[11] Younis et al.
[12] Feng et al.
[13] Tenenhaus
[14] Flynn et al.
[15] Lai et al.
[16] Ann et al.
