اثر بخشی مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی بر احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری
محورهای موضوعی : سایر موضوعات مرتبطمحسن نظری فر 1 , ندا قانعی فر 2
1 - استادیار گروه روان¬شناسی و مشاوره، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، اراک، ایران
2 - کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران
کلید واژه: معنادرمانی, احساس تنهایی, افسردگی, اختلال یادگیری,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی بر کاهش احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری بود. پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی بود. جامعه آماری کلیه ی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری مراجعه کننده به مرکز اختلالات یادگیری ولایت در شهر اهواز بود که از بین آنها 20 نفر به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه های احساس تنهایی(UCLA) و افسردگی بک (BDI) بود. جلسات گروه آزمایش به صورت مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی در طول ده جلسه 90 دقیقه اي برگزار شد. جهت تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (تحلیل کواریانس چندمتغیری و تک متغیری) استفاده شد. نتایج نشان داد که مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی باعث کاهش افسردگی و احساس تنهایی مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال یادگیری شده است. براساس یافته های پژوهش حاضر می توان چنین نتیجه گرفت که مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی می تواند به عنوان یک روش موثر جهت کمک به کاهش احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری مورد استفاده قرار گیرد.
This study aimed to evaluate the effectiveness of group counseling based on logotherapy on reducing loneliness and depression in mothers with children with learning disabilities. The present study was semi-experimental. The statistical population was all mothers having children with learning disabilities, referred to the Velayat Learning Disabilities Center in Ahvaz. Among whom, 20people were selected by the available sampling method and were divided randomly into experimental and control groups. Data collection in this study was conducted by the Behavior of Loneliness Questionnaire (UCLA) and the Beck Depression Inventory (BDI). Experimental group sessions were held with a logotherapy approach during ten 90-minute sessions. Descriptive statistics mean and standard deviation, and inferential statistics, multivariate and univariate analysis of covariance, were used. The results showed that group therapy based on logotherapy reduces loneliness and depression of mothers with children with learning disabilities (P˂0.01). Therefore, this therapeutic approach possibly is employed as an effective method to help reduce loneliness and depression in mothers of children with learning disabilities.
1- اصغری، ن.، علی¬اکبری، م.، و دادخواه، ا. (1391). معنادرمانی گروهی به عنوان روش توانبخشی کاهش افسردگی زنان سالمند. مجله مطالعات ناتوانی، 1(2)، 31-38.
2- انصاری اردلی، س.، علیمردانی بیرگانی، ه.، زارع دستنایی، ب.، و انصاری اردلی، ا. (1399). بررسی شیوع و علل اختلالات یادگیری در دانش آموزان دوره ابتدایی شهر شهرکرد. ششمین همایش ملی پژوهش¬های نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران، تهران.
3- ثقتی، ط.، شفیع¬آبادی، ع.، سودانی، م.، و غلام¬زاده جفره؛ م (1399). مقایسه اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه معنادرمانی با شناختی- رفتاری گروهی بر احساس تنهایی و امید به زندگی دانشجویان مبتلا به اختلال افسردگی. دانش و پژوهش در روان¬شناسی کاربردی (آماده انتشار). doi: 10.30486/jsrp.2020.1883423.2169
4- خالدیان، محمدم.، سهرابی اسمرود، ف.، اصغری گنجی، ع.، و کرمی باغطیقونی، ز. (1396). مقایسه اثربخشی دو درمان گروهی شناختی- رفتاری و معنا درمانی گروهی بر کاهش افسردگی و افزایش امید به زندگی در سندرم آشیانه خالی. فصلنامه¬ی فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 8(29)، 164-135.
5- سودانی، م.، شجاعیان، م.، و نیسی، ع. (1391). اثر بخشی معنا درمانی گروهی بر احساس تنهایی مردان بازنشسته. مجله پژوهش¬های علوم شناختی و رفتاری، 2(1)، 54-43.
6- شیخ¬الاسلامی، ع.، و سیداسماعیلی قمی، ن. (1398). اثربخشی آموزش فنون مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر پریشانی روان¬شناختی مادران دارای فرزند با ناتوانی یادگیری خاص. روانشناسی افراد استثنایی، 9(34)، 196-183.
7- صدری دمیرچی، ا.، انصاری، م.، اسماعیلی قاضی ولوئی؛ ف.، و قمی، م. (1395). مقایسه¬ی طرح¬واره¬های ناسازگاری اولیه و رضایت زناشویی در مادران کودکان دارای اختلال یادگیری خاص و مادران کودکان عادی. مجله ناتوانی یادگیری، 6(1)، 99-80.
8- صفاری¬نیا، م.، و درتاج، ا. (1396). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر امید به زندگی و بهزیستی روانی و اجتماعی سالمندان زن ساکن آسایشگاه‌های شهر دبی. مجله سالمندی ایران، 12(4)، 482-493.
9- طاهری، س.، هاشمی رزینی، ه.، و وکیلی، س. (1399). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر افسردگی و کیفیت زندگی زنان دارای همسر معتاد. فصلنامه علمی اعتيادپژوهي، 14(55) ، 213-228.
10- فرانكل، و. (1946). انسان در جستجوي معنا. ترجمه گنجي،م. (1390). تهران: نشر ساوالان.
11- کامکاری، ک.، و شکرزاده، ش. (1396). ارزیابی ناتوانی یادگیری. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
12- یزدان¬بخش، ن.، یونسی، ج.، عظیمیان، ث.، و فروغان، م. (1395). اثربخشی مشاوره گروهی با رویکرد معنادرمانی برکاهش احساس تنهایی مردان سالمند. مجله سالمند، 11(3)، 399-392.
13- Andrew, N., & Meeks, S. (2018). Fulfilled preferences, perceived control, life satisfaction, and loneliness in elderly long-term care residents. Aging & mental health, 22(2), 183–189.
14- Beck, A. T., Steer, R. A., & Carbin, M. G. (1988). Psychometric properties of the Beck Depression Inventory: Twenty-five years of evaluation. Clinical psychology review, 8(1), 77-100.
15- Boheirayi, H., Delavar, A., & Ahadi, H. (2006). Standardization of UCLA Loneliness Scale (version 3) on students attending universities in Tehran. Thought and Behavior in Clinical Psychology, 1(1), 6-18.
16- Bonifacci, P., Storti, M., Tobia, V., & Suardi, A. (2016). Specific Learning Disorders: A Look Inside Children's and Parents' Psychological Well-Being and Relationships. Journal of learning disabilities, 49(5), 532–545.
17- Bjørseth, Å., & Wichstrøm, L. (2016). Effectiveness of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) in the Treatment of Young Children's Behavior Problems. A Randomized Controlled Study. PloS one, 11(9), e0159845.
18- Chandravanshi, G., Sharma, K. K., Jilowa, C. S., Meena, P. S., Jain, M., & Prakash, O. (2017). Prevalence of Depression in Mothers of Intellectually Disabled Children: A Cross-Sectional Study. Med J DY Patil Univ, 10:156- 61.
19- Cronis, A, M., Chacko, A., Fabiano, G, A., Wymbs, B, T., & Pelham, W, E. (2004). Enhancements to the Behavioral Parent Training Paradigm for Families of Children with ADHD: Review and Future Directions. Clinical Child and Family Psychology Review, 7, 1-27.
20- Delavari, H., Nasirian, M., & Baezegar Bafrooei, K. (2014). Logo Therapy Effect on Anxiety and Depression in Mothers of Children with Cancer. Iranian journal of pediatric hematology and oncology, 4(2), 42–48.
21- Fahim, M., Khan, F. A., & Nizami, A. T (2017). Frequency of Depression in Mothers of Disabled learning Children. JIMDC, 6(2), 113-116.
22- Faramarzi, S & Bavali, F. (2017). The effectiveness of group logotherapy to improve psychological well-being of mothers with intellectually disabled children. International Journal of Developmental Disabilities, 63(1), 45-51.
23- Gallegos, M. L., & Segrin, C. (2019). Exploring the mediating role of loneliness in the relationship between spirituality and health: Implications for the Latino health paradox. Psychology of Religion and Spirituality, 11(3), 308.
24- Ghodrati, S., Tabrizi, M., & Esmaeily, M. (2010). The Effect of group therapy on the basis of frankl theory on general health improvement in patients with multiple sclerosis. Counseling Research & Development, 9(34), 7-24.
25- Hedayati, M. M., & Khazaei, M. M. (2014). An investigation of the relationship between depression, meaning in life and adult hope. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 114, 598-601.
26- Henrich, L., & Gullone, E. (2014). The clinical significance of Loneliness: A literature review. Clin Psychol Rev, 26, 695-718.
27- James, L. (2012). The effect of logotherapy on meaning and quality of life of the elderly in old age homes. Karnataka, India: Christ University..
28- Kamaruddinm, K., Abdullah, C. A., & Idris, M. N. (2017). Integrating ICT in teaching and learning: A preliminary study on Malaysian Private Preschool. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 7(11), 1236-1248.
29- Kang, K. A., Im, J. I., Kim, H. S., Kim, S. J. Song, M. K & Sim, S. (2009). The effect of logo therapy on the suffering, finding meaning, and spiritual well-being of adolescents with terminal cancer. Child Health Nursing Research, 15(2), 136-144.
30- Kleftaras, G., & Psarra, E. (2012). Meaning in life, psychological well-being and depressive symptomatology: A comparative study. Psychology, 3(04), 337.
31- Mihandoust, S., Radfar, M., & Soleymani, M. (2020). Effectiveness of Group Logotherapy on Meaning in Life in Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder: A Randomized Clinical Trial. J Adv Med Biomed Res, 29 (132), 54-62.
32- Mohammadi, F., Dokanei Fard, F., & Heidari, H. (2014). Effectiveness of logo therapy in hope of life in the women depression. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 159, 643-646.
33- Moideen, N., & Mathai, S. M. (2018). Parental stress of mothers of children with learning disabilities. Journal of Arts, Science & Commerce, 2(4), 1-4.
34- Moll, K., Kunze, S., Neuhoff, N., Bruder, J., & Schulte-Körne, G. (2014). Specific learning disorder: Prevalence and gender differences. PLoS one, 9(7): 8-14.
35- Nader, M., Ghanbari, N., Tajabadi Pour, S., Gholipour, S., & Esmaeilzadeh, N. (2019). Effectiveness of Short-term Group Logo-therapy on Life Expectancy and Resilience of Women With Breast Cancer. Archives of Breast Cancer, 30, 168–173.
36- Ryder, E. (2016). From togetherness to loneliness: supporting people with dementia. British journal of community nursing, 21(9), 464-468.
37- Sahu, A., Bhargava, R., Sagar, R., & Mehta, M. (2018). Perception of families of children with specific learning disorder: An exploratory study. Indian journal of psychological medicine, 40(5), 406.
38- Scanlon, D. (2013). Specific learning disability and its newest definition: Which is comprehensive? And which is insufficient?. Journal of Learning Disabilities, 46, 26–33.
39- Schulenberg, S. E., Schentzer, L. W., Winters, M. R., & Hutzell, R. R. (2010). Meaning Centered Couples Therapy: Logotherapy and Intimate Relationship. Journal of Contemporary Psychotherapy, 40(2), 95-102.
40- Wong, P. T. P. (2010). Meaning therapy: An integrative and positive existential psychotherapy. Journal of Contemporary psychotherapy, 40(2) 85-93.
41- Taderera, C., & Hall, H. (2017). Challenges faced by parents of children with learning disabilities in Opuwo, Namibia. African Journal of Disability, 6, 283.
42- Woodman, A. C., Mawdsley, H. P., & HauserCram, P. (2015). Parenting stress and child behavior problems within families of children with developmental disabilities: Transactional relations across 15 years. Research in Developmental Disabilities, 36, 264-276.
مجله علمی پژوهشهای میانرشتهای زنان دوره دوم، شماره 3، پاییز 1399 صفحات 31-9 |
Woman Interdisciplinary Researches Journal Vol. 2, No. 3, Autumn 2020 Pages 9-31 |
اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی بر احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری
محسن نظریفر*1، ندا قانعیفر2
1- استادیار گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، اراک، ایران (نویسنده مسئول)
2- کارشناسی ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران
تاريخ دريافت: [24/3/1400] تاريخ پذيرش: [12/6/1400]
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی بر کاهش احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری بود. پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی بود. جامعه آماری کلیهی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری مراجعهکننده به مرکز اختلالات یادگیری ولایت در شهر اهواز بود که از بین آنها 20 نفر به شیوهی نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامههای احساس تنهایی(UCLA) و افسردگی بک (BDI) بود. جلسات گروه آزمایش به صورت مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی در طول ده جلسه 90 دقیقهاي برگزار شد. جهت تحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (تحلیل کواریانس چندمتغیری و تکمتغیری) استفاده شد. نتایج نشان داد که مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی باعث کاهش افسردگی و احساس تنهایی مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال یادگیری شده است. براساس یافتههای پژوهش حاضر میتوان چنین نتیجه گرفت که مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی میتواند به عنوان یک روش موثر جهت کمک به کاهش احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری مورد استفاده قرار گیرد.
واژگان کلیدی: معنادرمانی، احساس تنهایی، افسردگی، اختلال یادگیری
1- مقدمه
اختلال یادگیری1، زمانی، در زمره کمتوانی ذهنی قرار داشت، اما پژوهشگران دریافتند برخی از کودکان با وجود هوشبهر عادی یا حتی بیشتر از عادی و با وجود کوشش زیادی که از خود نشان میدهند در یادگیری برخی از دروس آموزشگاهی ناتوان هستند. این افراد را کودکان با ناتوانیهای یادگیری نامیدند (Moll, Kunze, Neuhoff, Bruder, & Schulte-Körne, 2014). ناتوانی یادگیری2 به عقب افتادگی، اختلال یا رشد به تأخیر افتاده، در یک یا چند فرایند از تکلم، زبان، خواندن، نوشتن، محاسبات و یا دیگر موضوعات آموزشگاهی اطلاق میشود که هرگز نمیتوان آن را بهعنوان عارضهای از عقبماندگی ذهنی، محرومیت حسی و عوامل آموزشی و فرهنگی محسوب نمود (کامکاری و شکر زاده، 1395). شیوع اختلالات یادگیری حدود 10 تا 15 درصد در بین كودكان مدرسه است (Scanlon, 2013). این آمار در بین دانشآموزان ایرانی در مقطع ابتدایی 10.77 درصد برآورد شده است (انصاری اردلی، علیمردانی بیرگانی، زارع دستنایی و انصاری اردلی، 1399).
غالب کودکان دارای اختلال یادگیری متعلق به خانوادههایی هستند که در دوران رشد خود پیوندهای عاطفی لازم با والدین خود نداشتهاند. به عبارت دیگر این کودکان از نظر ارتباطات عاطفی-روانی با والدینشان، خاطرات و تجارب خویشاوندی ندارند. آنها در بسیاری موارد از سوی والدین مورد سرزنش، تحقیر، تهدید و احیانا تنبیه بدنی واقع شدهاند (Taderera & Hall, 2017). در آن سوی ماجرا، تولد کودکی با ناتوانی یادگیری نیز میتواند رویدادی نامطلوب و چالشزا برای خانواده باشد. این امر باعث ایجاد برخی ذهنیتها و باورهای نامناسب میشود (صدری دمیرچی، انصاری، اسماعیلی قاضی ولویی و قمی 1395). وجود کودک با ناتوانی یادگیری یعنی کودکانی که در امر یادگیری دچار مشکل هستند، موجب افزایش استرس، آسیب روانی و بروز مشکلاتی در زندگی خانوادگی میشود. رابطه اختلال یادگیری و خانواده آن قدر قوی هست که حتی برخی پژوهشگران علاوه بر ریشههای عصب شناختی، محیط خانواده را نیز در شکلگیری آن مؤثر میدانند و گزارش میکنند که والدین این فرزندان، استرس والدینی بیشتر و سبک والدینی نامناسبتری دارند (Bonifacci, Storti, Tobia, & Suardi, 2016).
مطالعات نشان ميدهند كه ميزان تنشهای روانی در بين والدين كودكان با ناتواني يادگيري به مراتب بالاتر از والدين كودكان عادي است (Kamaruddinm, Abdullah & Idris, 2017). هنگامی که کودک ناتوان یادگیری تشخیص داده شود، والدین معمولاً نگرش منفی نسبت به این مسئله نشان میدهند، واکنشهایی مانند انکار، طرد و یا سرزنش خود. آنها ناامید میشوند و خصومت یا محافظت بیش از حد نسبت به مشکل کودک نشان میدهند. تجربه شکست مکرر در کار با کودک، عملکرد ضعیف با وجود تلاش و تمرین مداوم، نگرانی از آیندهی کودک و نداشتن مهارتهای لازم در برخورد با وی، میتواند والدین را تحت تأثیر قرار دهد و آنها را مستعد ابتلا به فشارهای روانی، ناامیدی و نارضایتی کند (Sahu, Bhargava, Sagar, & Mehta, 2018).
پژوهشها بهروشني نشان میدهند كه مادران در مقايسه با پدران، تنيدگي بيشتري را تجربه ميكنند، چراكه آنها زمان بيشتري را با كودكان سپري ميكنند، اولين و اصليترين مراقبان كودك هستند، نسبت به آيندة كودكان نگراني بيشتري دارند و خود را مسئول ميدانند، مناسبترين فرد براي هدايت كودكان تا بزرگسالي هستند و بار اصلي مراقبتها و انسجام خانوادگي بر دوش آنهاست (Moideen, & Mathai, 2018). براساس نتايج مطالعات تجربي، برچسبهای اجتماعي، نگراني درباره آينده كودك، نگراني دربارة مشكلات تحصيلي او، نبود منابع و خدمات حمايتي براي كمك به يادگيري كودكان، استفاده از راهبردهاي مقابلهاي ناكارآمد، و مشكلات رفتاري كودكان، ازجمله منابع استرس، احساس غم و تنهایی در بين والدين كودكان با ناتواني يادگيري است (Bjorseth & Wichstrom, 2016).
احساس تنهایی3 یکی از موضوعاتی که در زمینهی روابط بین فردی در دهههای گذشته مورد توجه بسیاری از روانشناسان قرارگرفته است (Gallegos & Segrin, 2019). بین تنهایی و احساس تنهایی تفاوت وجود دارد. تنهایی، احساس ناخوشایندی است که در نتیجهی کاستی در روابط اجتماعی فرد به صورت کمی و کیفی و دسترسی نداشتن به روابط نزدیک و مطلوب با دیگران به وجود می آید (Andrew & Meeks, 2018؛ Ryder, 2016 )، در صورتی که احساس تنهایی حالتی است ناراحتکننده، و زمانی بوجود میآید که بین روابط میانفردی که فرد تمایل دارد آنرا داشته باشد و روابطی که وی در حال حاضر دارد، فاصله وجود داشته باشد (پپلو4 2007 به نقل از یزدانبخش، یونسی، عظیمیان، و فروغان، 1395). بسیاری از والدین كودكان با ناتوانی یادگیری احساس خستگی میكنند، در فعالیتهای اجتماعی مشاركت كمتری دارند، از دوستان و خویشاوندان كنارهگیری میكنند و اغلب احساس تنهایی میكنند (Woodman, Mawdsley, & HauserCram, 2015).
همچنین داشتن یک فرزند دارای ناتوانی یادگیری میتواند به همراه خود مشکلات جدید و مضاعفی را برای والدین و به خصوص مادران این کودکان به دنبال داشته باشد، در چنین خانوادههایی درخواستهای جدیدی برای مادران به واسطهی نیازهای مراقبتی، آموزشی و توانبخشی کودک ایجاد میشود. انجام تلاشهای زیاد ولی کم نتیجه، و بروز احساساتی مثل گناه، تقصیر، ناکامی و محرومیت ناشی از عادی نبودن کودک، میتواند سبب کاهش احساس خودکارآمدی مادر، گوشهگیری و انزوا، عدم علاقه به برقراری رابطه با محیط، احساس خودکم بینی، غم و اندوه و احساس افسردگی5 شود که به نوبهی خود میتواند فرآیند سازگاری و بهزیستی مادر را تحت تأثیر قرار دهد و پیامدهایی همچون استرس و افسردگی را به دنبال داشته باشد (شیخالاسلامی و سیداسماعیلی قمی 1398). فهیم، خان و نظامی6 (2017) در بررسی فراوانی افسردگی در مادران دارای کودکان ناتوان یادگیری نشان دادند که فراوانی شدت افسردگی در مادران دارای کودک ناتوان بیشتر و روبه افزایش میباشد. چاندراوانشی، شارما، جیلوا، میینا، جین و پراکاش7 (2017) در پژوهشی با عنوان افسردگی در مادران دارای کودک ناتوان یادگیری نشان دادند که شیوع افسردگی در این مادران بیشتر از مادران دارای کودکان عادی میباشد.
برای کاهش اثرات منفی تعاملات والدین و کودک ناتوان یادگیری، مداخلههای درمانی موثر مورد نیاز است. در این بین نقش اصلی جلوگیری از چنین شرایطی، افزایش بهزیستی روانشناختی مادران این کودکان است که بهعنوان پایه اصلی خانواده در نظر گرفته میشوند (Cronis, Chacko, Fabiano, Wymbs, & Pelham, 2004). اما این سوال مطرح است که آیا این رنجها و سختیها هستند که موجب اختلالات و آسیبهای روانی می شوند؟ اگر چنین است، چگونه انسانهایی هستند که حتی در شرایط خیلی سخت و رنج آور خشنود به نظر میرسند؟ فرانکل در جواب این سوال میگوید: یکی از زمینههای عمده بیماریها و مشکلات روانی و عوارض جسمانی، احساس پوچی، بیهودگی و تزلزل روانی است که از فقدان بعد معنوی افراد سرچشمه میگیرد. به همین دلیل، وقتی سلامت معنوی به طور جدی به خطر بیفتد، فرد دچار اختلال در عملکرد روانی مثل احساس تنهایی، افسردگی و از دست دادن معنا در زندگی میشود. آنچه انسان ها را از پای درمیآورد، رنجها و سرنوشت نامطلوبشان نیست، بلکه بی معنا شدن است که مصیبت بار است. انسان اگر رنج را شجاعانه بپذیرد، زندگیش معنا خواهد داشت و معنای زندگی میتواند حتی معنی بالقوه درد و رنج را نیز در برگیرد. بین داشتن معنا در زندگی و امید رابطهی مثبت معناداری وجود دارد. داشتن معنا در زندگی باعث کم شدن افسردگی میشود (هدایتی و خزائی، 2014). يكي از رويكردهاي تاثیرگذار دراینباره، رويكرد معنادرماني8 است. معنادرماني يك رویکرد مجزا در مكتب روان درماني وجودي است که توسط فرانکل9 پايهگذاري شده است (فرانكل، 1946). اين رويكرد كه مبتني بر روانشناسي مثبت است بر ارزشهاي زندگي علي رغم وجود رنجها و محدوديتها تأكيد میکند و معنا را به عنوان عامل اصلي درمان بهكار میبرد (Wong, 2010). هدف معنادرماني فرانكل، توانا ساختن بيماران براي كشف معناي منحصربه فرد خودشان است. اين رويكرد درماني، نظریهي قدرتمندي است كه تصميمات سازگارانه و مؤثر را تشويق كرده و افراد را تشویق میکندكه انتخابهاي خود را در ارتباط با ارزشهايشان بیازمایند و بر ارزشهاي رفتاري تمركز نمایند (Schulenberg, Schentzer, Winters & Hutzell, 2010).
2- مرور مبانی نظری و پیشینه
مطالعـات چنـدی بـه بررسـی اثربخشـی معنادرمانی گروهی بــر کارکردهــای روانــی گروههای مختلف پرداختــهاند. نتایج این پژوهشها نشان میدهد معنادرمانــی گروهی در کاهــش احســاس تنهایـی (ثقتی، شفیع آبادی، سودانی وغلامزاده جفره، 1399؛ یزدانبخش و همکاران، 1395؛ سودانی، شجاعیان و نیسی، 1391)، اضطـراب و افسـردگی (کلفتراس و سارا10 ، 2012؛ دلاوری، نصیریان و بازگاربفرویی 2014؛ اصغری، علیاکبری، و دادخواه ،1391)، افزایـش امیــد بــه زندگــی و بهزیســتی روانــی (خالدیان، سهرابی اسمرود، اصغری گنجی و کرمی باغطیقونی 1396؛ صفارینیا و درتاج 1396)، کیفیــت زندگــی و تــابآوری (نادر، قنبری، تاجآبادی، قلیپور و اسماعیلیزاده، 2019؛ جیمز11 2012) در افراد دارای مشــکلات روانــی و جسمانی اثــرات ســودمندی دارد. همچنین پژوهشهایی چند تأثیر این رویکرد بر والدین کودکان دارای اختلال را بررسی نمودند. پژوهش میهندوست، رادفر و سلیمانی (2020) از تأثیر معنادرمانی گروهی بر معنای زندگی مادران دارای کودکان اوتیسم حکایت دارد. فرامرزی و باولی (2017) در پژوهش خود نشان دادند که آموزش گروهی با رویکرد معنادرمانی بر سلامت روانی مادران کودکان دارای معلولیت ذهنی تأثیرگذار است و میتوان از این رویکرد برای بهبود سلامت روانی والدین استفاده کرد.
اگرچه پژوهشهايي در رابطه با اثربخشی معنادرمانی بر روی گروههای مختلف و به ویژه والدین کودکان دارای اختلال صورت گرفته است، ولي بر اساس بررسيهاي انجامشده، پژوهشي در زمينه اثربخشی معنادرمانی بر مادران کودکان دارای اختلال يادگيري ملاحظه نشد. به همین منظور پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ این پرسش است که آیا مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی بر احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری تأثیر دارد؟
3- روششناسی
در این پژوهش از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون و گروه گواه استفاده شد. جامعهی آماری کلیه مادران دارای فرزند اختلال یادگیری شهر اهواز بود. نمونهی پژوهش حاضر 20 نفر از مادران دارای فرزند اختلال یادگیری بودند که به صورت در دسترس از میان کلیهی مراجعهکنندگان به مرکز اختلالات یادگیری گلهای ولایت شهر اهواز انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو گروه 10 نفره آزمایش و گواه تقسیم شدند. این افراد قبل از اجرای آموزش و پس از خاتمهی جلسات مشاوره گروهی براساس آزمون احساس تنهایی (UCLA) و آزمون افسردگی بک (BDI) مورد ارزیابی قرار گرفتند. ملاکهای ورودی پژوهش عبارت بودند از:
1) رضایت آگاهانه 2) نداشتن اختلالات روانشناختی 3) نداشتن بیماریهای مزمن 4) داشتن حداقل تحصیلات ابتدایی و بالاتر 5) عدم بهرهمندی همزمان از یک نوع درمان دیگر.
3-1- ابزار
پرسشنامه احساس تنهایی کالیفرنیا (UCLA): این آزمون بهعنوان اولین آزمون احساس تنهایی در سال 1978، توسط راسل، پیلا و فرگوسن ساخته شد. این مقياس، بار دیگر در سال 1993، توسط راسل مورد تجدیدنظر قرار گرفت. راسل برای این نسخه ضریب آلفای برابر 94/0 گزارش نمود. این آزمون از 20 ماده تشکیل شده که دارای یازده عبارت مثبت و نه عبارت منفی است و آزمودنی میزان انطباق هر یک از مواد آزمون را با حالات خود در یک مقیاس چهار گزینهای از نوع لیکرت مشخص میکند. در این مقیاس شمارههای، 1، 5، 6، 9، 10، 15، 16، 19، 20 بهطور معکوس نمره گذاری میشوند (بحیرایی، دلاور و احدی، 2006). در پژوهش حاضر براي بررسی روایی مقياس بازنگري شده احساس تنهایی از روش روایی سازه استفاده شد. ضریب همبستگی ميان این مقياس و تعریف ارائه شده از احساس تنهایی 65/0 به دست آمد که در سطح 001/0>P معنادار است.
پرسشنامه افسردگی بک (BDI): این پرسشنامه شامل 21 سوال است و بهمنظور سنجش بازخوردها و نشانه‌های بیماران افسرده ساخته شده است. محتوای این پرسشنامه، به طور جامع نشانه‌شناسی افسردگی است، اما بیشتر بر محتوای شناختی تأکید دارد. پرسشنامه افسردگی بک از نوع آزمون‌های خودسنجی است و در پنج تا ده دقیقه تکمیل میشود. ماده‌های آزمون در مجموع از 21 ماده مرتبط با نشانه‌های مختلف تشکیل میشود که آزمودنیها باید روی یک مقیاس چهار درجه‌ای از صفر تا سه به آن پاسخ دهند. این ماده‌ها در زمینه‌هایی مثل غمگینی، بدبینی، احساس ناتوانی و شکست، احساس گناه، آشفتگی خواب، از دست دادن اشتها، از خود بیزاری و ... هستند. به این ترتیب که 2 ماده از آن به عاطفه، 11 ماده به شناخت، 2 ماده به رفتارهای آشکار، 5 ماده به نشانه‌های جسمانی و 1 ماده به نشانه‌شناسی میانفردی اختصاص یافته است. این مقیاس، درجات مختلف افسردگی را از خفیف تا بسیار شدید تعیین میکند و دامنه نمرات آن از حداقل صفر تا حداکثر 63 است (Beck, Esther & Carbine, 1988). آنان با بررسی پژوهشهایی که از این ابزار استفاده کرده بودند دریافتند که ضریب اعتبار آن با استفاده از شیوه بازآزمایی، برحسب فاصله بین دفعات اجرا و نیز نوع جمعیت مورد آزمون از 48/0 تا 86/0 متغیر بوده است.
3-2- روش اجرا
جهت اجرای استاندارد پرسشنامهها و نیز اجرای دقیق مداخله درمانی، اتاقی مجزا و آرام در مرکز اختلالات یادگیری انتخاب شد و شرایط مکانی کاملاً یکسان برای هر دو گروه آزمایش و گواه انتخاب گردید. ساختار جلسات مشاوره گروه در چارچوب طرح درمانی هوتزل (2002) و کاملاً مطابق با اهداف پژوهش بوده و شامل مرور تکالیف، درمان، ارایه خلاصه و تکلیف برای جلسه بعد بود. جلسات به مدت 10 جلسه 90 دقیقهای برای گروه آزمایش و بهصورت هفتهای یک جلسه برگزار شد. لازم به یادآوری است که طی یک جلسه با کل آزمودنیها، در مورد اهداف پژوهش صحبت شد و از محرمانه ماندن اطلاعات، لزوم رضایت آگاهانه و امکان انصراف در هر زمان سخن به میان آمد. همچنین در این جلسه همه آزمودنیها اقدام به تکمیل پرسشنامههای احساس تنهایی و افسردگی بهعنوان پیشآزمون در این پژوهش نمودند. بعد از اجرای مداخله، یکبار دیگر با پرسشنامههای مذکور سنجیده شدند (پسآزمون). لازم به یادآوری است که در این مدت گروه گواه هیچگونه مداخلهای دریافت نکرد ولی پس از اتمام مطالعه، یک دوره مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانى برای گروه گواه اجرا شد.
3-4- پروتکل معنادرمانی
پروتکل معنادرمانی بر اساس چارچوب طرح درمانی هوتزل (2002) تنظیم و اجرا گردید.
جدول 1. خلاصهی ساختار و محتوای جلسات
جلسه | شرح جلسه |
جلسه اول | آشنایی شرکتکنندگان با یکدیگر - اهداف تشکیل گروه - ارائه اطلاعات اولیه در مورد معنادرمانی و معرفی معنادرمانی - انجام تمرین گروهی آنچه میخواهم باشم - راهنمایی جهت انجام تکالیف و پاسخ به سوالات. اجرای پیشآزمون |
جلسه دوم | خودآگاهی/ معرفی رویکرد معنادرمانی و آموزش اصطلاحات مهم معنادرمانی. تشخیص اهداف از طریق رشد آگاهی درباره خود واقعی - تمرین فن آگاهی از ارزشها - تکلیف خانه |
جلسه سوم | مسئولیتپذیری / پیگیری تکلیف جلسه قبل شیوههای معنادرمانی و افزایش گفت و گو اعضا با یکدیگر و شناخت و پذیرش احساسات. آگاهی اعضا نسبت به آزادی و مسئولیت انتخاب. |
جلسه چهارم | معناخواهی / معناخواهی و جست و جوی معنا و شیوههای آن با هدف افزایش و تعمیق خودآگاهی درونی و استفاده از فنون افزایش آگاهی وجودی در غلبه بر افسردگی و ناامیدی مورد بررسی قرار گرفت. حمایت مشاور از اعضا در برابر ترس و نگرانی از حرکت به سوی خود تازه. |
جلسه پنجم | معنا و هدف درد و رنج / پیگیری تمرین جلسه قبل. به چالش کشیدن اعضا. شیوه های معنی خواهی در کار، عمق و رنج به بحث گذاشته شد. |
جلسه ششم | بازسازی خود، تحلیل وجودی مفاهیم آزادی و انتخاب / معنایابی در ابعاد گوناگون زندگی، بازسازی خود. تحلیل وجودی مفاهیم آزادی و انتخاب، تبیین رابطه آزادی و انتخاب در زندگی اعضا با بروز رفتارهای پرخاشگرانه و ناامید کننده با استفاده از فنون افزایش آگاهی وجودی در مهار افکار و احساسات منفی آنها انجام گرفت. |
جلسه هفتم | جستجوی معنا / آموزش برای افزایش مسئولیتپذیری برای معنا، کمک به مراجع برای گوش دادن به ندای وجدان، سوال از مراجعان درباره معنا و افزایش مسئولیتپذیری نسبت به خود و دیگران انجام گرفت. آشنایی با انواع ارزشها، انتخاب ارزش و پذیرش، مسئولیت آن، معنایابی. |
جلسه هشتم | درک تنهایی / افزایش افق دید درباره منشأ معنا، درک و پذیرش تنهایی بهعنوان واقعیت غیرقابل اجتناب و درک نقش صمیمیت در تحمل احساس تنهایی و کاهش رفتارهای ناامیدکننده آموزش داده شد. |
جلسه نهم | مرگ و زندگی / تحلیل وجودی مساله مرگ بهعنوان مکمل زندگی و هدایتکننده آن با استفاده از فن پیشنهاد معنا، اصلاح نگرشها و گسترش افقهای فکری در حوزه معنا آموزش داده شد. |
جلسه دهم | امید / مبحث درک معنا و هدف از زندگی و نقش بیهدفی در بروز ناامیدی و احساس تنهایی و متعهد شدن به هدف خاصی در زندگی آینده از طریق تحلیل وجودی هدفمندی و معناجویی در زندگی آموزش داده شد. اجرای پسآزمون. |
4- یافتهها
به منظور محاسبه میانگین و انحراف معیار از آمار توصیفی و برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار استنباطی شامل تحلیل کواریانس چندمتغیری و تک متغیری استفاده شده است. جدول 2 میانگین وانحراف استاندارد گروه گواه و آزمایش را در پیشآزمون و پسآزمون نشان میدهد.
جدول 2: یافتههای توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش
گروه گواه | گروه آزمایش | متغیرهای پژوهش
| ||||||
پسآزمون | پیش آزمون | پسآزمون | پیش آزمون | |||||
SD | M | SD | M | SD | M
| SD | M | |
47/7 | 58/39 | 68/7 | 61/40 | 68/7 | 22/34 | 71/7 | 50/42 | احساس تنهایی |
37/3 | 33/34 | 92/2 | 40/35 | 91/2 | 07/23 | 99/2 | 07/34 | افسردگی |
نتایج نشاندهنده ایجاد تغییر در پسآزمون گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه است. قبل از آزمون تحلیل کواریانس، جهت رعایت پیشفرضها، آزمون لون و آزمون کولموگروف اسمیرنف استفاده شد. بر اساس نتایج آزمون لون چون سطح معناداری متغیرهای مورد بررسی بزرگتر از 05/0 است لذا پیشفرض تساوی واریانسها برقرار است. همچنین چون سطح معنیداری آزمون کلموگروف اسمیرنف در متغیرها از 05/0 بالاتر است، پس فرض نرمال بودن توزیع دادهها نیز تأیید میشود. برای بررسی فرضیههای پژوهش از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغیری استفاده شد که نتایج آن در جدول 3 آمده است.
جدول 3. نتایج آزمون معناداری تحلیل کواریانس چندمتغیری در گروه آزمایش و گواه
نام آزمون | مقدار | DF فرضیه | DF خطا | F | P |
اثر پیلایی | 678/0 | 4 | 25 | 17/7 | 001/0 |
لامبدای ویلکز | 313/0 | 4 | 25 | 17/7 | 001/0 |
اثر هتلینگ | 19/2 | 4 | 25 | 17/7 | 001/0 |
بزرگترین ریشه روی | 19/2 | 4 | 25 | 17/7 | 001/0 |
در این جدول سطوح معنیداری همه آزمونها نشان میدهد که بین دو گروه آزمایش و گواه حداقل از لحاظ یکی از متغیرهای (احساس تنهایی و افسردگی) تفاوت معنیداری وجود دارد. برای پی بردن به این مساله که از نظر کدام متغیر بین دوگروه تفاوت وجود دارد، تحلیل کواریانس تک متغیری انجام گرفت که نتایج به دست آمده در جدول 4 درج شده است.
جدول 4: نتایج تحلیل کواریانس تک متغیری برروی نمرات متغیرهای احساس تنهایی و افسردگی
متغیر | منبع تغییرات | SS | D | MS | F | P | Eta | توان |
احساس تنهایی | پیش آزمون | 153/7 | 1 | 153/7 | 36/0 | 55/0 | 01/0 | 960/0 |
گروه | 28/231 | 1 | 28/231 | 84/11 | 002/0 | 30/0 | 910/0 | |
خطا | 380/527 | 27 | 53/19 |
| ||||
افسردگی | پیش آزمون | 62/8 | 1 | 62/8 | 42/0 | 51/0 | 01/0 | 00/1 |
گروه | 06/116 | 1 | 06/116 | 77/5 | 023/0 | 17/0 | 927/0 | |
خطا | 49/542 | 27 | 10/20 |
| ||||
همان طوری که در جـدول4 مشاهده میشود با کنترل پیشآزمون بین گروههای آزمایش و گروه گواه از لحاظ احساس تنهایی تفاوت معنیداری مشاهده میشود (002/0> p و 84/11=F)، بنابراین فرضیه اول پژوهش تأیید میگردد. به عبارت دیگر، مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی باتوجه به میانگین احساس تنهایی در گروه آزمایش در پسآزمون نسبت به میانگین گروه گواه، موجب کاهش احساس تنهایی شده است همچنین با کنترل پیشآزمون بین گروههای آزمایش و گروه گواه از لحاظ افسردگی تفاوت معنیداری وجود دارد (023/0 p<و 77/5 =F)، درنتیجه فرضیه دوم پژوهش نیز تأیید میگردد. به عبارت دیگر، مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی با توجه به میانگین افسردگی گروه آزمایش نسبت به میانگین گروه گواه در پسآزمون، موجب کاهش افسردگی گروه آزمایش شده است.
5- بحث و نتیجه گیری
نتایج حاصل از یافتهها نشان داد که بین احساس تنهایی و افسردگی آزمودنیها در پیشآزمون و پسآزمون تفاوت معنیداری وجود دارد. براین اساس میتوان گفت که مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی باعث کاهش احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری در گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه شده است. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهشهای قبلی مبنی بر اثربخشی معنادرمانی گروهی بر احساس تنهایی و افسردگی در یک راستا است. یافتههای این پژوهش در زمینه احساس تنهایی با یافتههای پژوهشی کانگ، ایم، کیم، کیم، سانگ و سیم12(2009)؛ ثقتی و همکاران (1399)؛ صفارینیا و درتاج (1396) و سودانی و همکاران(1391) و در زمینه افسردگی با یافتههای پژوهشی دلاوری، نصیریان و بازگاربفرویی (2014)؛ کلفتراس و سارا (2012)؛ طاهری، هاشمی رزینی و وکیلی (1399)؛ خالدیان، سهرابی اسمرود، اصغری گنجی و کرمی باغطیقونی (1396) همسو میباشد. مطالعه یزدانبخش و همکاران (1395) نشان میدهد که معنادرمانی گروهی، احساس تنهایی را به طور معناداری کاهش میدهد. همچنین محمدی، دکانی فرد و حیدری (2014) نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که معنادرمانی گروهی باعث کاهش افسردگی و بالا بردن امید به زندگی در زنان افسرده میشود.
در تبیین این یافته میتوان گفت به اعتقاد هنریش و گالن13 (2014) هسته اصلی بیشتر مشکلات عاطفی، احساس انزوا و تنهایی است. این مساله به ویژه در بین افراد درگیر در مشکلات خاص مثل والدین کودکان دارای اختلالات یادگیری، جلوه بیشتری پیدا میکند. معنادرمانی گروهی مادران این کودکان فرصتی برای کسب درک متقابل، تشریک مساعی و تجارب همسان، جستجوی راهحلهای دیگران در مواجهه با این شرایط، و کمک به همدیگر برای مقابله با نگرانیها و استرس و منابع کاهشدهنده انرژی در زندگی است. فرانکل باور داشت آنچه انسانها را از پای در میآورد، رنج و سختی زندگی نیست بلکه از بین رفتن معنای زندگی است. معنی تنها در لذت و شادمانی نیست بلکه در رنج و مرگ نیز هست. از این دیدگاه زندگی جاده پر پیچ و خمی است که پشت هر پیچ داستانی قرار دارد؛ داستانی نیمه نوشته که اگرچه برخی از قسمتهای آن بر ما تحمیل میشود اما در نهایت این ما هستیم که با زاویه دید خود به این قسمتها شکل میدهیم و دیگر قسمتهای آن را میسازیم. همه ی ما در زندگی گرفتار شرایطی میشویم که خود به وجودآورنده آن نبودیم، مانند بیماری، مرگ عزیزان و مواردی مشابه اینها. درست است که در بوجود آمدن آنها آزاد نبودیم اما در تعیین روشی که در مقابل آن اتخاذ میکنیم آزادیم. یعنی قادریم در مقابل بیماری، خود تصمیم بگیریم که تسلیم شویم یا در مقابل آن قد علم کنیم. فرد با قبول مسئولیتهای جدید در زندگی به دلیل تغییر در نگرشهای ناکارآمد گذشته، میتواند در راستای توانمندسازی خود قدم بردارد. درواقع این رویکرد درمانی با بهبود و توسعه هوش معنوی، در بهبود روابط درونفردی، دستیابی به هدف و معنای زندگی، انگیزه، تعهد، مسئولیتپذیری، خودآگاهی و مدیریت استرس مؤثر است (James, 2012). وجود فرزند ناتوان یادگیری، تجربه شکستهای پیدرپی در کار با کودک، بازده اندک با وجود تلاش زیاد و نگرانی از آیندهی کودک باعث ایجاد احساس طرد، ناامیدی و سرزنش خود و محدودیت در ارتباطات فرد میگردد که حس تنهایی را در فرد تقویت میکند. با انتخاب هدفی ارزشمند و برنامهریزی برای دستیابی به آن جهت برانگیختن حس شهامت، خیرخواهی، اعتمادبه نفس، پذیرش خود، افزایش ارتباطات اجتماعی و کسب سازگاری میتوان تصویر ذهنی جدید و موفقیتآمیزی را بهوجود آورد که این امر در فرایند معنادرمانی شروع، ایجاد و ارزیابی میشود و به کاهش احساس تنهایی مادران کمک میکند (قدرتی، اسماعیلی و تبریزی، 2010).
همچنین مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی باعث کاهش افسردگی مادران دارای فرزند اختلال یادگیری میشود. در معنادرمانی، فرض بر این است که چنانچه انسان در زندگی هدف و معنایی داشته باشد، میتواند بر اضطراب، افسردگی، ناامیدی و به عبارتی بر اختلالات روانی چیره گردد و با تکیه بر آزادی در گزینش زندگی، مسئول زندگی خودش باشد، زیرا از این مسیر است که میتوان فرد را از جنبه مسئول بودنش تعریف کرد. همچنین میتوان گفت که شرکت در جلسات معنادرمانی گروهی خود میتواند به مثابه یک فعالیت اجتماعی در کاهش افسردگی نیز تأثیر داشته باشد (اصغری و همکاران، 1391). در واقع در معنادرماني بين انواع ارزشهاي تجربي، خلاق و نگرشي، تمايز در نظر گرفته میشود؛ در حالي كه ارزشهاي تجربي از محيط گرفته میشوند، ارزشهاي خلاق به محيط داده میشود و ارزشهاي نگرشي حتي در موقعيتهاي غيرقابل تغيير و همچنين در موقعيتهايي كه نياز به ايمني فراواني دارد، پديدار میگردد. در چنين فرصتهايي حتي اگر موقعيت فرد تغيير نكند، فرد میتواند نحوه پاسخ به نگرش خود را انتخاب نمايد (شولنبرگ و همکاران، 2010) و رفتار متفاوتی را در برخورد با موقعیت تنشزا بروز دهد. معنادرماني افراد را از اين موضوع آگاه میکند که گاهی زندگي با شرايط نامطلوبی همراه است که قابلیت تغییر کمی دارند، اما در همين شرايط سخت و طاقتفرسا، افراد آزادند كه نوع نگرش به زندگي را خود انتخاب كنند. معنادرماني با ايجاد احساسي قوي از معنا و هدف در زندگي مادران داراي کودک ناتوان یادگیری، به کسب سازگاري روانشناختي آنها کمک كرده و تأثير افكار آزاردهنده بر وضعيت سلامت روان آنها را كاهش میدهد. به اين خاطر كه در اين مداخله، تكنيكها، منابع، راههاي دريافت معنا و نيز استخراج علاقهمندیها، اهداف و اولويتها در زندگي آموزش داده میشود، نگرش متفاوتي نسبت به حوادث پراسترس ايجاد میشود. بر اين اساس فرد تلاش میكند مشكلات و واقعیات منفي را به صورت احتمالات مثبت، مجدداً چارچوببندي كند، نگاه جدیدی به زندگی پیدا کرده و زمینههای ناامیدی و افسردگی را کاهش میدهد. براین اساس میتوان چنین نتیجه گرفت که مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی میتواند به عنوان یک روش موثر جهت کمک به کاهش احساس تنهایی و افسردگی مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال یادگیری مورد استفاده قرار گیرد. پیشنهاد میشود که باتوجه به اثربخشی این برنامه ، زمینه اجرای جلسات مشاوره گروهی مبتنی بر معنادرمانی برای این مادران در مراکز درمان اختلالات یادگیری فراهم گردد. همچنین به منظور بررسی تأثیر بلندمدت برنامه درمانی، پیشنهاد میشود در پژوهشهای آتی برنامه پیگیری هم در نظر گرفته شود.
6- تقدیر و تشکر
از تمامی مادرانی که ما را در انجام این پژوهش یاری نمودند و نیز همکاران مرکز اختلالات یادگیری، نهایت تشکر و قدردانی را داریم.
تعارض در منافع: یادآور میشود این پژوهش برای نویسندگان هیچگونه تضاد منافعی به دنبال نداشته است.
7- منابع
1- اصغری، ن.، علیاکبری، م.، و دادخواه، ا. (1391). معنادرمانی گروهی به عنوان روش توانبخشی کاهش افسردگی زنان سالمند. مجله مطالعات ناتوانی، 1(2)، 31-38.
2- انصاری اردلی، س.، علیمردانی بیرگانی، ه.، زارع دستنایی، ب.، و انصاری اردلی، ا. (1399). بررسی شیوع و علل اختلالات یادگیری در دانش آموزان دوره ابتدایی شهر شهرکرد. ششمین همایش ملی پژوهشهای نوین در حوزه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی ایران، تهران.
3- ثقتی، ط.، شفیعآبادی، ع.، سودانی، م.، و غلامزاده جفره؛ م (1399). مقایسه اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه معنادرمانی با شناختی- رفتاری گروهی بر احساس تنهایی و امید به زندگی دانشجویان مبتلا به اختلال افسردگی. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی (آماده انتشار). doi: 10.30486/jsrp.2020.1883423.2169
4- خالدیان، محمدم.، سهرابی اسمرود، ف.، اصغری گنجی، ع.، و کرمی باغطیقونی، ز. (1396). مقایسه اثربخشی دو درمان گروهی شناختی- رفتاری و معنا درمانی گروهی بر کاهش افسردگی و افزایش امید به زندگی در سندرم آشیانه خالی. فصلنامهی فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 8(29)، 164-135.
5- سودانی، م.، شجاعیان، م.، و نیسی، ع. (1391). اثر بخشی معنا درمانی گروهی بر احساس تنهایی مردان بازنشسته. مجله پژوهشهای علوم شناختی و رفتاری، 2(1)، 54-43.
6- شیخالاسلامی، ع.، و سیداسماعیلی قمی، ن. (1398). اثربخشی آموزش فنون مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر پریشانی روانشناختی مادران دارای فرزند با ناتوانی یادگیری خاص. روانشناسی افراد استثنایی، 9(34)، 196-183.
7- صدری دمیرچی، ا.، انصاری، م.، اسماعیلی قاضی ولوئی؛ ف.، و قمی، م. (1395). مقایسهی طرحوارههای ناسازگاری اولیه و رضایت زناشویی در مادران کودکان دارای اختلال یادگیری خاص و مادران کودکان عادی. مجله ناتوانی یادگیری، 6(1)، 99-80.
8- صفارینیا، م.، و درتاج، ا. (1396). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر امید به زندگی و بهزیستی روانی و اجتماعی سالمندان زن ساکن آسایشگاه‌های شهر دبی. مجله سالمندی ایران، 12(4)، 482-493.
9- طاهری، س.، هاشمی رزینی، ه.، و وکیلی، س. (1399). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر افسردگی و کیفیت زندگی زنان دارای همسر معتاد. فصلنامه علمی اعتيادپژوهي، 14(55) ، 213-228.
10- فرانكل، و. (1946). انسان در جستجوي معنا. ترجمه گنجي،م. (1390). تهران: نشر ساوالان.
11- کامکاری، ک.، و شکرزاده، ش. (1396). ارزیابی ناتوانی یادگیری. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
12- یزدانبخش، ن.، یونسی، ج.، عظیمیان، ث.، و فروغان، م. (1395). اثربخشی مشاوره گروهی با رویکرد معنادرمانی برکاهش احساس تنهایی مردان سالمند. مجله سالمند، 11(3)، 399-392.
13- Andrew, N., & Meeks, S. (2018). Fulfilled preferences, perceived control, life satisfaction, and loneliness in elderly long-term care residents. Aging & mental health, 22(2), 183–189.
14- Beck, A. T., Steer, R. A., & Carbin, M. G. (1988). Psychometric properties of the Beck Depression Inventory: Twenty-five years of evaluation. Clinical psychology review, 8(1), 77-100.
15- Boheirayi, H., Delavar, A., & Ahadi, H. (2006). Standardization of UCLA Loneliness Scale (version 3) on students attending universities in Tehran. Thought and Behavior in Clinical Psychology, 1(1), 6-18.
16- Bonifacci, P., Storti, M., Tobia, V., & Suardi, A. (2016). Specific Learning Disorders: A Look Inside Children's and Parents' Psychological Well-Being and Relationships. Journal of learning disabilities, 49(5), 532–545.
17- Bjørseth, Å., & Wichstrøm, L. (2016). Effectiveness of Parent-Child Interaction Therapy (PCIT) in the Treatment of Young Children's Behavior Problems. A Randomized Controlled Study. PloS one, 11(9), e0159845.
18- Chandravanshi, G., Sharma, K. K., Jilowa, C. S., Meena, P. S., Jain, M., & Prakash, O. (2017). Prevalence of Depression in Mothers of Intellectually Disabled Children: A Cross-Sectional Study. Med J DY Patil Univ, 10:156- 61.
19- Cronis, A, M., Chacko, A., Fabiano, G, A., Wymbs, B, T., & Pelham, W, E. (2004). Enhancements to the Behavioral Parent Training Paradigm for Families of Children with ADHD: Review and Future Directions. Clinical Child and Family Psychology Review, 7, 1-27.
20- Delavari, H., Nasirian, M., & Baezegar Bafrooei, K. (2014). Logo Therapy Effect on Anxiety and Depression in Mothers of Children with Cancer. Iranian journal of pediatric hematology and oncology, 4(2), 42–48.
21- Fahim, M., Khan, F. A., & Nizami, A. T (2017). Frequency of Depression in Mothers of Disabled learning Children. JIMDC, 6(2), 113-116.
22- Faramarzi, S & Bavali, F. (2017). The effectiveness of group logotherapy to improve psychological well-being of mothers with intellectually disabled children. International Journal of Developmental Disabilities, 63(1), 45-51.
23- Gallegos, M. L., & Segrin, C. (2019). Exploring the mediating role of loneliness in the relationship between spirituality and health: Implications for the Latino health paradox. Psychology of Religion and Spirituality, 11(3), 308.
24- Ghodrati, S., Tabrizi, M., & Esmaeily, M. (2010). The Effect of group therapy on the basis of frankl theory on general health improvement in patients with multiple sclerosis. Counseling Research & Development, 9(34), 7-24.
25- Hedayati, M. M., & Khazaei, M. M. (2014). An investigation of the relationship between depression, meaning in life and adult hope. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 114, 598-601.
26- Henrich, L., & Gullone, E. (2014). The clinical significance of Loneliness: A literature review. Clin Psychol Rev, 26, 695-718.
27- James, L. (2012). The effect of logotherapy on meaning and quality of life of the elderly in old age homes. Karnataka, India: Christ University..
28- Kamaruddinm, K., Abdullah, C. A., & Idris, M. N. (2017). Integrating ICT in teaching and learning: A preliminary study on Malaysian Private Preschool. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 7(11), 1236-1248.
29- Kang, K. A., Im, J. I., Kim, H. S., Kim, S. J. Song, M. K & Sim, S. (2009). The effect of logo therapy on the suffering, finding meaning, and spiritual well-being of adolescents with terminal cancer. Child Health Nursing Research, 15(2), 136-144.
30- Kleftaras, G., & Psarra, E. (2012). Meaning in life, psychological well-being and depressive symptomatology: A comparative study. Psychology, 3(04), 337.
31- Mihandoust, S., Radfar, M., & Soleymani, M. (2020). Effectiveness of Group Logotherapy on Meaning in Life in Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder: A Randomized Clinical Trial. J Adv Med Biomed Res, 29 (132), 54-62.
32- Mohammadi, F., Dokanei Fard, F., & Heidari, H. (2014). Effectiveness of logo therapy in hope of life in the women depression. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 159, 643-646.
33- Moideen, N., & Mathai, S. M. (2018). Parental stress of mothers of children with learning disabilities. Journal of Arts, Science & Commerce, 2(4), 1-4.
34- Moll, K., Kunze, S., Neuhoff, N., Bruder, J., & Schulte-Körne, G. (2014). Specific learning disorder: Prevalence and gender differences. PLoS one, 9(7): 8-14.
35- Nader, M., Ghanbari, N., Tajabadi Pour, S., Gholipour, S., & Esmaeilzadeh, N. (2019). Effectiveness of Short-term Group Logo-therapy on Life Expectancy and Resilience of Women With Breast Cancer. Archives of Breast Cancer, 30, 168–173.
36- Ryder, E. (2016). From togetherness to loneliness: supporting people with dementia. British journal of community nursing, 21(9), 464-468.
37- Sahu, A., Bhargava, R., Sagar, R., & Mehta, M. (2018). Perception of families of children with specific learning disorder: An exploratory study. Indian journal of psychological medicine, 40(5), 406.
38- Scanlon, D. (2013). Specific learning disability and its newest definition: Which is comprehensive? And which is insufficient?. Journal of Learning Disabilities, 46, 26–33.
39- Schulenberg, S. E., Schentzer, L. W., Winters, M. R., & Hutzell, R. R. (2010). Meaning Centered Couples Therapy: Logotherapy and Intimate Relationship. Journal of Contemporary Psychotherapy, 40(2), 95-102.
40- Wong, P. T. P. (2010). Meaning therapy: An integrative and positive existential psychotherapy. Journal of Contemporary psychotherapy, 40(2) 85-93.
41- Taderera, C., & Hall, H. (2017). Challenges faced by parents of children with learning disabilities in Opuwo, Namibia. African Journal of Disability, 6, 283.
42- Woodman, A. C., Mawdsley, H. P., & HauserCram, P. (2015). Parenting stress and child behavior problems within families of children with developmental disabilities: Transactional relations across 15 years. Research in Developmental Disabilities, 36, 264-276.
The effectiveness of group counseling based on logotherapy on loneliness and depression of mothers with children with learning disabilities
Mohsen Nazarifar*1, Neda Ghaneefar2
1- Assistant Professor, Department of Psychology and Educational Sciences, faculty of Humanities, Arak University, Arak, Iran (Corresponding Author)
m-nazarifar@araku.ac.ir
2- Master of Family Counseling, Islamic Azad University, Ahvaz Branch, Ahvaz, Iran
nedagh5856@gmail.com
Abstract
This study aimed to evaluate the effectiveness of group counseling based on logotherapy on reducing loneliness and depression in mothers with children with learning disabilities. The present study was semi-experimental. The statistical population was all mothers having children with learning disabilities, referred to the Velayat Learning Disabilities Center in Ahvaz. Among whom, 20people were selected by the available sampling method and were divided randomly into experimental and control groups. Data collection in this study was conducted by the Behavior of Loneliness Questionnaire (UCLA) and the Beck Depression Inventory (BDI). Experimental group sessions were held with a logotherapy approach during ten 90-minute sessions. Descriptive statistics mean and standard deviation, and inferential statistics, multivariate and univariate analysis of covariance, were used. The results showed that group therapy based on logotherapy reduces loneliness and depression of mothers with children with learning disabilities (P˂0.01). Therefore, this therapeutic approach possibly is employed as an effective method to help reduce loneliness and depression in mothers of children with learning disabilities.
Keywords: Logotherapy, Loneliness, Depression, Learning Disabilities
[1] . learning disorder
[2] . learning disabilities
[3] . feeling of loneliness
[4] . Peplo
[5] . depression
[6] Fahim, Khan, & Nizami
[7] . Chandravanshi, Sharma, Jilowa, Meena, Jain, & Prakash
[8] . logotherapy
[9] . Frankel
[10] . Kleftaras & Psarra
[11] . James
[12] . Kang, K. A., Im, J. I., Kim, H. S., Kim, S. J. Song, M. K & Sim
[13] . Henrich & Gullone
