ذاتگرايي در حكمت متعاليه؛ مباني و لوازم
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیهمحمد نجاتی 1 , مصطفی مومنی 2 , فاروق طولي 3
1 - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران
2 - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی نیشابور، نیشابور، ایران
3 - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
«ذاتگرايي» بمعناي استقلال اشياء خارجي از علايق و ادراك انسانهاست. در سنت فلسفة اسلامي، عموماً با نگرشي ايجابي، اشياء مجموعه‌يي از صفات ذاتي و عرضي دانسته شده كه از انديشة انسانها مستقل هستند. اين مسئله در تفكر ملاصدرا نيز دو وجه عمده مي‌يابد. او در رويكرد عام خويش، بنابر مشرب قوم و بويژه ابن‌سينا، اشياء خارجي را مستقل از ادراك بشري و متشكل از مجموعه صفات ذاتي و عرضي ميداند. صدرالمتألهين در رويكردي خاص، ضمن تأكيد بر استقلال وجودي اشياء خارجي، بر اساس مباني وجودي و معرفتي تفكر خود، ذات اشياء خارجي را در حقيقتِ واحد و فارد وجود منحصر كرده و با نفي هرگونه تأصلِ خارجيِ اجزاءِ ذاتي و عرضي و همچنين كليه لواحق ماهوي، تركيب احتمالي موجودات از دوگانه‌هاي ماده و صورت يا جنس و فصل را مربوط به عالم ذهن و ذيل قدرت خلاقيت نفس قلمداد ميكند.
Essentialism indicates the independence of external objects from human interests and perceptions. In Islamic philosophy, based on an affirmative approach, objects are generally considered to be a collection of essential and accidental attributes which are independent from human thought. This problem has two major dimensions in Mullā Ṣadrā’s philosophy. In his own general approach, based on the common tradition of philosophers, particularly Ibn Sīnā, Mullā Ṣadrā also maintains that external objects are independent from human perception and consist of a series of essential and accidental attributes. Following a specific approach, Mullā Ṣadrā limits the essence of external objects to the single and unique truth of existence while emphasizing the ontological independence of external objects and based on the ontological and epistemological principles of his own philosophy. Moreover, through negating any kind of external origin for essential and accidental components as well as all quiddative consequents, he believes that existents’ possible synthesis of matter and form or genus and differentia is related to the world of the mind and subcategorized under the soul’s power of creativity.
