ملاك‌شناسي مقربان در آثار تفسيري و فلسفي صدرالمتألهين
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
1 - دانشگاه تهران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
قرآن كريم براي گروهي از اهل ايمان، بنام مقربان، جايگاه بسيار ويژه‌يي قائل شده و جنات و پاداشهاي اخروي آنها با نعمتهايي كه به گروه مؤمنان صالح و متوسط اختصاص دارد، متفاوت است. پژوهش دربارة اينكه مقربان چه ويژگيهايي دارند كه آنان را از ساير اهل ايمان و ديگر سعادتمندان ـ بويژه اصحاب ميمنت و ابرار‌ـ متمايز ميسازد، لازم و ضروري است. خصايلي چون معرفت و كمالات علمي، اعمال صالح و عبادات، تقوا و ارزشهاي اخلاقي، خدمات اجتماعي و خيرخواهانه در شخصيت مقربان قابل مشاهده است. مطابق مباني صدرايي، انسان با ادراك حقايق و عدالت اخلاقي، از حيث قواي نظري و عملي به كمال ميرسد و در نتيجة اين كمال، به لذات حقيقي و انساني دست مي‌يابد. ملاصدرا براي شناسايي مقربان از ساير مؤمنان، به ملاكهاي مختلفي اشاره كرده است؛ از جمله: كمال از حيث علمي و نزاهت اخلاقي، شهود ملكوت و عظمت خدا، استغراق در محبت الهي و برخورداري از عرفان و زهد حقيقي. در عين حال، ديدگاه صدرالمتألهين دربارة برخي پرسشها و مباحث مربوط به مقربان، گاهي مبهم است و گاهي دربارة آن سكوت اختيار كرده است. نوشتار حاضر با رويكردي انتقادي به تحليل ديدگاههاي ملاصدرا در اينباره پرداخته است.
The Holy Qur’an has granted a very special station to a group of believers called muqarrabūn (Those who are close to God). Moreover, it has considered specific places in Paradise and some Otherworldly rewards for them which are different from those promised to ordinary pious believers. Therefore, it is necessary to investigate those attributes of this particular group which distinguish them from other pious, faithful, and righteous people. Some features such as knowledge, good deeds, worship, piety, high moral values, and devotion to social and benevolent services are easily detectable in muqarrabūn. Based on Sadrian principles, Man attains theoretical and practical perfection through the perception of truths and moral justice and, hence, finds access to true human pleasures. He also refers to a number of different criteria for identifying muqarrabūn including perfection in terms of knowledge and moral piety, intuition of the kingdom and God’s glory, drowning in divine kindness, and enjoying gnosis and true righteousness. However, Mullā Ṣadrā’s views regarding certain questions and issues in relation to muqarrabūn are sometimes ambiguous and sometimes non-revealing. Following a critical approach, the present paper analyzes the mentioned views.
