جايگاه وجودي ولي و امام در حكمت متعاليه (ديدگاه حكيم زنوزي)
محورهای موضوعی : پژوهش درباره فیلسوفان صدرایی و شارحان و منتقدان ملاصدرا
1 - دانشگاه پيام نور
کلید واژه:
چکیده مقاله :
مقالة حاضر درصدد است با بررسي مفهوم ولي و امام در ديدگاه حكيم زنوزي، نشان دهد كه ميتوان بنا بر قواعد فلسفة نظري حكمت متعاليه ـ همچون قاعدة الواحد، امكان اخس و بويژه امكان اشرف‌ـ شأن ضروري وجود عقل را اثبات نمود. از آنجا كه «ولي» در برترين مرتبة عقل بالفعل و قوة تحريك قرار دارد، بر مرتبة عقل اول بعنوان حق ثاني، اتم و اقرب جواهر نشئة ملكوت به حق تعالي منطبق ميشود، از اينرو اين مرتبه بر «ولي» صادق است. همچنين اين عقل كه درحكمت اشراقية متعاليه «عقل متكافئه» و «رب النوع» و در اين مقاله نمونة برتر «موجود مستكفي» شناخته ميشود، به اين سبب كه داراي جنبه‌يي از ربوبيت حق تعالي است، بر خلاف عقول مفارق، به تربيت و تدبير مادون خويش التفات دارد. نمونة اين عقل را ميتوان در انوار مدبرة انسانيه و نفوس عاليه، از جمله اوليا وحكماي متأله، مشاهده كرد. نويسنده با بررسي اين ويژگيها و مصاديق اينگونه از عقل، نتيجه ميگيرد كه بر اساس تحليل حكمي محتواي بعضي از روايات ميتوان زمينه را براي تطبيق اين ويژگيها بر اولياء آماده ساخت و بتعبير زنوزي، ركن ابيض عرش الهي وعقل كل را نمايندة اين مرتبه معرفي نمود. سرانجام، بنا بر اين باور كه عقل، اشرف و اقرب و محبوبترين جواهر ملكوتي است، ميتوان آن را روح دانست. به اين سبب، ولي، روح و عقل ناطقه‌يي است كه در معرض فرامين و ثواب و عقاب حق تعالي قرار ميگيرد.
Through a study of the concept of the Guardian and Imam in the view of Hakim Zunuzi, the present paper is intended to demonstrate that it is possible to prove the necessity mode of the existence of the intellect based on some of the principles of the theoretical school of Transcendent Philosophy, including the principles of the One, inferior possibility and, particularly, nobler possibility. Since the “guardian” enjoys the highest level of actual intellect and the faculty of stimulation, he can be matched with the level of the First Intellect as the second truth and the most perfect and closest of the substances of the realm of dominion to Almighty Truth. This level is, thus, true for the “guardian”. Moreover, unlike separate intellects, the kind of intellect which is known as “correspondent intellect” and “archetype” in the transcendent Illuminationist philosophy and as a supreme example of mustakfi existent attends to the training and administration of its inferiors because it enjoys an aspect of the divinity of Almighty Truth. An example of this kind of intellect can be observed in the human administrative lights and supreme souls, such as favorites of God and theologian philosophers. Through a study of the features and examples of this kind of intellect, the author concludes that, based on the philosophical analysis of some traditions, one can prepare the context for the matching of such features to favorites of God and, in Zunuzi’s words, introduce the white pillar of the divine Celestial Throne and universal intellect as the representative of this level. Finally, given the belief that the intellect is the noblest and the most favorite of all divine substances and the closest of them to God, it can be considered to be the spirit. Therefore, the guardian is the spirit and the rational soul who is open to the orders, rewards, and punishments of Almighty Truth.
