ارزيابي انتقادي خوانش هگل از بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس
محورهای موضوعی : ریشه‌شناسی مکاتب و آراء فلسفی در ادوار قدیم و جدید
1 - دانشگاه علامه طباطبايي
کلید واژه: هگل هراكليتوس جنبش وحدت اضداد هستي نيستي لوگوس آتش ,
چکیده مقاله :
فلسفه آلماني در آغاز دوران نو، نگاه خود را بيش از تمام ديگر سنتهاي فلسفي، بسمت يونانيان گرداند و نخستين بنيادها و جانمايه‌هاي خود را از فلسفه يوناني به وام گرفت؛ اين سنت يوناني‌گرايي در فلسفه آلماني، از سويي ژرفاي تازه‌‌يي به اين آموزه‌ها بخشيد و از سوي ديگر، به پاره‌يي بدفهميها دربارة فلسفه يونان انجاميد. نوشتار حاضر، ميكوشد يكي از پرآوازه‌ترين اينگونه بدفهميها را صورتبندي نمايد. اين بدفهمي، به بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس بازميگردد؛ فيلسوفان کهني همچون افلاطون و ارسطو كه كتاب هراكليتوس را در دست داشتند، آموزه جنبش را بنياد آموزه‌هاي هراكليتوس ميدانستند. اين در حالي بود كه هگل، در اوج فلسفه نوين آلماني، كوشيد فلسفه خود را با آموزه‌هاي هراكليتوس هماهنگ سازد، اما از آنجا كه اين کار شدني نبود، آموزه‌هاي هراكليتوس را با مباني فلسفه خويش همساز نمود. براي نمونه، وي بنياد فلسفه هراكليتوس را، نه آموزه «جنبش»، بلكه آموزه «يگانگي هميستاران [= اضداد]» پنداشت. اين خوانش هگل، بزودي از سوي برخي پژوهشگران فلسفه يونان پذيرفته شد و نوشتار حاضر ميكوشد نشان دهد كه بازگشتن به خوانش کهن از بنياد فلسفه هراكليتوس، بسيار شايسته‌تر از پذيرفتن خوانش هگلي از چيستي اين بنياد است.
At the beginning of the modern period, German philosophy turned its eyes, more than to any other philosophical traditions, to Greek philosophy and borrowed its most fundamental principles from this school. This Hellenistic tradition in German philosophy, on the one hand, granted a new depth to these teachings and, on the other hand, resulted in some misunderstandings about Greek philosophy. This paper is intended to formulate one of the most well-known of such misunderstandings. This misunderstanding is rooted in the bases of Heraclitus’ teachings. Some ancient philosophers, such as Plato and Aristotle, who studied Heraclitus’ book, believed that the doctrine of motion was the basis of all his other doctrines. This was the case while Hegel, at a time when German modern philosophy was at its height of development, tried to bring his philosophy into harmony with Heraclitus’ doctrines. However, since it was impossible, he brought Heraclitus’ doctrines into harmony with the fundamental principles of his own philosophy. For example, he considered the basis of this early philosopher’s philosophy to be, not the doctrine of motion, but the identity of opposites. This reading of Hegel was soon accepted by some of researchers of Greek philosophy. In this paper, the writer has tried to demonstrate that a return to an ancient reading of the basis of Heraclitus’ philosophy is much more justified than accepting a Hegelian reading of the nature of its fundamental principles.
ارسطو، متافيزيك (مابعدالطبيعه)، ترجمه شرف‌الدين خراساني، تهران، انتشارات حكمت، چ5، 1389. #
استيس، والتر ترنس، فلسفه هگل، ترجمه حميد عنايت، تهران، شركت علمي و فرهنگي، چ1، 1381. #
پوپر، كارل ريموند، خردمندان در خدمت خودكامگان: جامعه آزاد و دشمنانش، ترجمه علي‌اصغر مهاجر، نيويورك، انتشارات ملي، چ1، 1363. #
پوپر، كارل ريموند، جامعه باز و دشمنان آن، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران، انتشارات خوارزمي، چ1، 1364. #
خراساني، شرف‌الدين، نخستين فيلسوفان يونان، تهران، شركت سهامي كتاب‌هاي جيبي، چ2، 1357. #
درويشي، داريوش، «فيلسوفان يونان يا حيات فيلسوفان بزرگ؟»، كتاب ماه فلسفه، س4، ش37، مهر 1389 #
كامشاد، حسن، نقد و بررسي كتاب خردمندان در خدمت خودكامگان، مجله ايران‌نامه، س2، ش4، تابستان 1363. #
كهنداني، مهدي، جهان‌شناسي هراكليتوس افسسي: همراه با متن و ترجمه پاره‌نوشته‌هاي برجامانده از او، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، چ1، 1389. #
لائرتيوس، ديوگنس، «زندگي ارسطو»، ترجمه اسماعيل سعادت، مجله معارف، ش5، مرداد تا آبان 1364. #
لائرتيوس، ديوگنس، فيلسوفان يونان، ترجمه بهراد رحماني، تهران، نشر مركز، چ1، 1387. #
لائرتيوس، ديوگنس، حيات فيلسوفان نامدار: سقراط ـ افلاطون، ترجمه حسين كلباسي اشتري، تهران، مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر، چ1، 1382. #
ويل‌رايت، فيليپ، هراكليتس، ترجمه فريدالدين رادمهر، تهران، نشر چشمه، چ1، 1390. #
هگل، گئورگ ويلهلم فريدريش، تاريخ فلسفه: ترجمه متن آلماني، ترجمه زيبا [سودي] جبلي، تهران، انتشارات شفيعي، چ1، 1387. #
Alexander, S., “Hegel’s Conception of Nature”, Mind, vol. 11, No. 44, 1886. #
Aristotle, Aristotelis Metaphysica, recognovit Wilhelm von Christ, Lipsiae, Aedibus B. G. Teubnery, 1906. #
Aristotle, On the Heavens, with an English translation by W. K. C. Guthrie, Cambridge, Mass., Harvard University Press, London, W. Heinemann Ltd, 1939. #
Aristotle, Ars Rhetorica, edited by W.D. Ross, Oxford, Clarendon Press, 1959. #
Burnet, J., Greek Philosophy: Thales to Plato, London, McMillan, 1928. #
Burnet, J., Early Greek Philosophy, NewYork, Maridin Books, 1930. #
Cohen, M., “Hegel’s Rationalism”, The Philosophical Review, vol. 41, No. 3, pp. 283-301, 1932. #
Diels, H., Die Fragmente der Vorsokratiker, 5th edition by W. Kranz, Berlin, Weidmannschie Buchhandlung, 1936. #
Diop, C. A., Civilization or Barbarism: An Authentic Anthropology Chicago, Lawrence Hill, 1991. #
Fairbanks, A., The First Philosophers of Greece, New York,Charles Scribners Sons, 1898. #
Gigon, O., Untersuchungen zu Heraklit, Leipzig, Dieterich, 1935. #
Gigon, O., Der Ursprung der griechischen Philosophie von Hesiod bis Parmenides, Basel, Schwabe, 1945. #
Godfrey, F. La T., “Hegel’s Dialectic in Historical Philosophy”, Philosophy, vol. 16, No. 63, pp. 306-310, 1941. #
Guthrie, W.K.C., A History of Greek Philosophy, vol. I; The Earlier Presocratics and the Pythagoreans, Cambridge, Cambridge University Press, 1962. #
Hegel, G. W. F., Vorlesungen über Geschichte der Philosophie, Herausgegeben von Q. J. Bolland, Leiden, Adriani, 1908. #
Homeros, The Odyssey, edited by A.T. Murray, Cambridge, Harvard University Press, 1919. #
Homeros, The Iliad, edited by D. B. Monro and T. W. Allen, Oxford. Clarendon Press, 1920. #
Kahn, C. H., The Art and Thought of Heraclitus, Cambridge, Cambridge University Press, 1979. #
Kirk, G. S., Heraclitus: The Cosmic Fragments, Cambridge, Cambridge University Press, 1954. #
Laertius, Diogenes, Lives of Eminent Philosophers, with a translation by R. D. Hicks, Cambridge University Press, 1925. #
Lassalle, F., Die Philosophie Herakleitos des Dunklen von Ephesos, Berlin, 1858. #
Lucretius Carus, Titus, De Rerum Natura, edited by William Ellery Leonard, E. P. Dutton, 1916. #
McTaggart, J. E., “Hegel’s Treatment of the Categories of Quality”, Mind, New Series, vol. 11, No. 44, pp. 503-526, 1902. #
Plato, Theaetetus and Sophist, with an English translation by H. N. Fowler, Cambridge, Mass, London, the Loeb Classical Library, 1921. #
Plato, Lysis, Symposium, Gorgias, with an English translation by W. R. M. Lamb, Cambridge, Mass, London, The Loeb Classical Library, 1933. #
Plato, Cratylus, with an English translation by H. N. Fowler, Cambridge, Mass, London, The Loeb Classical Library, 1953. #
Plutarchus, Moralia, edited by Gregorius N. Bernardakis, Leipzig, Teubner, 1891. #
Popper, K., Open Society and its Enemies, London, Routledge, 1962. #
Popper, K., The World of Parmenides, London, Routledge, 1998. #
Nietzsche, F., “Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen”, in Friedrich Nietzsche, Werke in drei Bänden, München, Band 3, 1954. #
Rankin, D., “Heraclitus: Fragment B 1 D.-K. Revisited”, Hermes, vol. 123, No. 3, pp. 369-373, 1995. #
Rohatyn, D. A., “Heraclitus: Some Remarks on the Political Fragments”, The Classical Journal, vol. 68, No. 3, pp. 271-273, 1973. #
Russell, B., A History of Western Philosophy, New York, Simon and Schuster, Inc, 1945. #
Schleiermacher, F., “Herakleitos der dunkle, von Ephesos, dargestellt aus den Trümmern seines Werkes und den Zeugnissen den Alten”, in Friedrich Schliermachers Sämmtliche Werke, Berlin, 1838. #
Shearmur, J., The Political Thought of Karl Popper, New York, Routledge, 1996. #
Vitruvius Pollio, Marcus, On Architecture, edited by F. Krohn, Lipsiae, B.G. Teubner, 1912. #
Williams, H., Hegel, Heraclitus and Marx’s Dialectic, New York, Harvester Wheatsheaf, 1989. #
Wisdom, J. O., “Hegel’s Dialectic in Historical Philosophy”, Philosophy, vol. 15, No. 59, pp. 243-268, 1940. #
