ابهام در چگونگی انتقال قدرت از گشتاسب به بهمن
محورهای موضوعی : تحلیل متون نظم
1 - دانشکده علوم
کلید واژه: کودتا شاهان کیانی ادب حماسی شاهنامهبهمن گشتاسب,
چکیده مقاله :
«گشتاسب» پادشاه کیانی شرط واگذاری قدرت به فرزندش «اسفندیار» را دستگیری «رستم» اعلام میکند. رستم در نبردی اسفندیار را میکشد. اسفندیار پیش از مردن سرپرستی پسرش «بهمن» را به رستم میسپارد تا به او آداب شاهی و رزم و بزم بیاموزد. مدتی بعد، بهمن نزد نیایش باز میگردد و گشتاسب در چنین زمانی، وزیرش «جاماسب» را فرا میخواند و به او میگوید که قصد دارد از شاهی کنارهگیری کند و آنگاه میمیرد. هدف از نوشته حاضر بررسی چگونگی انتقال قدرت از گشتاسب به بهمن میباشد. در این مقاله با بررسی اتفاقاتی که پس از کشته شدن اسفندیار رخ میدهد و در منابع مختلف به ثبت رسیده، نشان داده شده که گشتاسب در یک خیزش عمومی که از درون خاندان شاهی و به رهبری بهمن شروع شده بوده از شاهی برکنار شده است. برای شاهان ساسانی که نسب خود را به بهمن کیانی میرساندند و حکومتشان به طور گسترده از دین زرتشت حمایت میکرده و همچنین پیشوایان دینی نیز از آنان حمایت میکردند، خوشایند نبوده است که مردم سرگذشت کودتای علیه گشتاسب را بخوانند. به همین خاطر به طور آگاهانهای سعی کردهاند که انتقال قدرت را مسالمتآمیز نشان دهند.
“Gushtasb” the Kiani's king announces that his condition for giving power to his son “Esfandiar” is arresting of “Rostam”. Rustam kills Esfandiar in a battle. Before dying, Esfandiiar ask Rustam to teach his son, Bahman, the royal and martial arts. Later, Bahman returns to his grandfather and at this time, Gushtasb calls “Jamasb” and tells him that he intends to step down from his monarchy and then died. The purpose of the present study is to investigate how power is transferred from "Gushtasb" to "Bahman". This article examines the events that took place after Esfandiar's death which were recorded in various sources. The events is show that "Gushtasb" was ousted in a public uprising by the royal family and under Bahman's supervisor. For the Sassanid kings who extended their ancestry to the Kiani's Bahman and their government widely supported Zoroastrianism, as well as their religious leaders, it was not pleasant that the others read the story of a coup against Gushtasb. Therefore, they have deliberately sought to demonstrate that it was a peaceful power transition.
ابناثیر، عزالدین (1374). تاریخ کامل. ترجمه محمد حسین روحانی، چاپ دوم، تهران، انتشارات اساطیر.
ابنبلخی، ابوزید احمد بن سهل بلخی (1374). فارسنامه. تصحیح لسترنج و نیکلسن، توضیحات منصور رستگار فسایی، شیراز, بنیاد فارس شناسی.
اسلامیندوشن، محمدعلی (1363). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه. چاپ چهارم، تهران، انتشارات یزدان.
آموزگار، ژاله (1390). فره، این نیروی جادویی و آسمانی. از مجموعه: زبان، فرهنگ، اسطوره. صص 35-61، چاپ سوم، تهران، انتشارات معین.
آیدنلو، سجاد (1391). طومار نقالی شاهنامه. چاپ اول، تهران، بهنگار.
ایرانشاه بن ابیالخیر (1370). بهمن نامه. تصحیح رحیم عفیفی، چاپ اول، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
ثعالبی مرغنی، حسین بن محمد (1372). شاهنامه کهن، پارسی تاریخ غررالسیر. ترجمه سید محمد روحانی، چاپ اول، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
زجاجی (1383). همایون نامه. نیمهی دوم تاریخ منظوم حکیم زجاجی. تصحیح علی پیرنیا، چاپ اول، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
زرینکوب، عبدالحسین (1390). روزگاران: تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی. چاپ یازدهم، تهران، انتشارات سخن.
صفا، ذبيح اله (1363). حماسه سرايي در ايران. چاپ چهارم، تهران، انتشارات امير كبير. طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری). ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ پنجم، تهران، انتشارات اساطیر.
فردوسي، حكيم ابوالقاسم (1363). شاهنامه. تصحيح ژول مول، چاپ سوم، تهران، انتشارات امير كبير.
فردوسي، حكيم ابوالقاسم (1829). شاهنامه. تصحيح ترنر مکان، چاپ اول، کلکته. فرنبغ دادگی (1390) بندهش. تصحیح و ترجمه مهرداد بهار، چاپ چهارم، تهران، انتشارات توس.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1392-ب). مشروعیت و جانشینی در تاریخ ایران. از مجموعه: ایران، جامعه کوتاه مدت و سه مقاله دیگر. ترجمه عبدالله کوثری، صص 41-74، چاپ پنجم، تهران، نشر نی.
کاتوزیان، همایون (1392-الف). ایرانیان (دوران باستان تا دورهی معاصر). ترجمه حسین شهیدی، چاپ دوم، تهران، نشر مرکز.
کریستنسن، آرتور آمانوئل (1393). کیانیان. ترجمه ذبیح الله صفا، چاپ هشتم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
گردیزی، عبدالحی بن ضحاک (1384). زینالاخبار. تصحیح رحیم رضازاده ملک، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مجمل التواریخ و القصص (1383). تصحیح محمد تقی بهار، چاپ اول، تهران، دنیای کتاب.
مستوفی، حمدالله (1381). تاریخ گزیده. تصحیح عبدالحسین نوائی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
مسکویه، احمد بن محمد (1389). تجارب الامم. ترجمه ابوالقاسم امامی، چاپ دوم، تهران، انتشارات سروش.
میرخوند، محمد بن خاوندشاه بلخی (1375). روضه الصفا. تصحیح عباس زریاب، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی.
یادگار زریران (1392). ترجمه ژاله آموزگار، چاپ اول، تهران، انتشارات معین، تهران.
یسنا (جلدهای 1و 2) (1356). تفسیر ابراهیم پورداود، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
یشتها (جلدهای 1و 2) (1377). تفسیر ابراهیم پورداود، چاپ اول، تهران، انتشارات اساطیر.
