بررسی تطبیقی ترجمه‌های کارنامه اردشیر بابکان
محورهای موضوعی : نقد متون
مریم غفاری جاهد
1
(دانشگاه حکیم سبزواری)
کلید واژه: کارنامۀ اردشیر بابکان ترجمه متن پهلوی امانت‌داری دخل و تصرف,
چکیده مقاله :
کارنامۀ اردشیر بابکان از متون پهلوی متأخر و شامل زندگی و چگونگی به شاهی رسیدن اردشیر بابکان است. از این کتاب دو نسخه پهلوی موجود است که از روی آن‌ها برگردان‌هایی به فارسی انجام گرفته است. نخستین ترجمۀ فارسی که در حال حاضر موجود است، توسط احمد کسروی انجام گرفته که در مجلۀ ارغوان سال 1306 به چاپ رسیده و پس از آن ترجمه‌های دیگری را بهرام فره‌وشی، صادق هدایت، محمد جواد مشکور، قاسم هاشمی‌نژاد و مهری باقری انجام داده‌اند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارد. در این مقاله، شش ترجمۀ مذکور ضمن مقابله با اصل متن پهلوی مورد نقد قرارگرفته و برخی تفاوت‌های آن‌ها با متن اصلی و با یکدیگر بررسی شده‌است. نتیجۀ بررسی این است که به علت شباهت حروف پهلوی به یکدیگر در مواردی، واژه‌ها قابل تشخیص نبوده و مترجم بنا به برداشت خود، یکی از دو صورت را برگزیده است. در مواردی نیز مترجم با کاهش و افزایش واژه یا جملاتی، در متن دخل و تصرف نموده است که موجب اختلاف با متن پهلوی و با ترجمه‌های دیگر است. از سویی ترجمه‌های اولیۀ این متن، به ویژه ترجمۀ فره‌وشی، به علت وفاداری بیش از حد به متن پهلوی، قابل استفاده نیست و از ترجمه‌های متأخر، مهری باقری و هاشمی نژاد با کاربرد واژه‌های فارسی امروزی و حذف شماره‌گذاری‌های داخل متن اصلی، کار روان‌تر و قابل پذیرشی ارائه کرده‌اند.
The book of Ardeshir Babakan is from the late Pahlavi texts and includes the life and how to reach domination. From this book, there are two versions of Pahlavi which have been translated into Persian. The first Persian translation currently available is done by Ahmad Kasravi, published in Arghavan magazin in the year 1306, followed by Bahram Ferahvashi, Sadeq Hedayat, Mohammad Javad Maskour, Qasem Hasheminejad and Mehri Bagheri. These are own special features. In this article, the six translations are criticized in contrast to the original text of the text, and some of the differences are discussed with the original text. The result of the survey is that due to the similarity of the letters to each other in some cases, the words are not recognizable and the interpreter chooses one of two faces on his own. In some cases, the translator has been interfering in the text by decreasing and increasing the word or sentences, which leads to a difference with the Pahlavi text and with other translations. On the one hand, the initial translations of this text, especially the Persian translation, are not feasible due to excessive loyalty to the Pahlavi text, and from the late translations of Mehri Bagheri and Hasheminejad with the use of modern Persian words and the removal of digits within the original text, the more fluent and Acceptable.
امینی، محمد رضا(1390). «مقایسۀ کارنامۀ اردشیر بابکان و افسانه‌های کتاب منتسب به بارسوما بر اساس گزارش موسی خورنی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش21، صص31-54.
باقری، مهری(1378). کارنامۀ اردشیر بابکان، تهران، قطره.
ثعالبی مرغنی، حسین بن محمد(1372). شاهنامۀ کهن پارسی تاریخ غررالسیر، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: سخن.
ذکاء، یحیی(1341). «یکی دیگر از رازهای تخت جمشید»، هنر و مردم، ش2، صص12-21.
راشد محصل، محمد تقی، موسوی، فاطمه(1389). «بررسی عناصر داستانی در متن پهلوی کارنامۀ اردشیر بابکان»، نشریه کهن نامه ادب پارسی، سال اول، ش1، صص1-24.
زرشناس، زهره(1380). «دگرگونی مفهوم «فر» در نوشته‌های سغدی»، نشریه فرهنگ، ش38 صص388-403.
سودآور، ابوالعلاء(1383). فرّه ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: میرک.
طبری، ابوجعفر محمدبن جریر(1351). تاریخ الرسال والملوک، ترجمۀ صادق نشأت، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
فردوسی، ابوالقاسم(1386). شاهنامه، تصحیح خالقی مطلق، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
فره وشی، بهرام، (1354). کارنامۀ اردشیر بابکان به انضمام چند تاریخ دیگر، چاپ دوم تهران، دانشگاه تهران.
قاضی، محمد(1372). ویژگی‌های ترجمۀ خوب، فصلنامه مترجم، سال سوم، ش9، بهار صص31-32.
کامبیز زاده، محمد(1388). مقالاتی چند در مورد ترجمۀ شفاهی و دوزبانگی، تهران: رهنما.
کسروی، احمد، (1306). «کارنامۀ اردشیر بابکان»، مجله ارمغان، شماره 61-70.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (بی تا). کارنامۀ اردشیر بابکان، به اهتمام وحید دستگردی، تهران، بی نا.
لطفی پور ساعدی، کاظم(1385). اصول و روش ترجمه، چ2، تهران: پیام نور.
مشکور، محمد جواد(1369). کارنامۀ اردشیر بابکان، تهران، دنیای کتاب.
معروف، یحیی(1381). فن ترجمه اصول نظری و عملی ترجمه از عربی به فارسی و از فارسی به عربی، چ6، تهران: سمت.
هاشمی نژاد، قاسم، (1385). کارنامة اردشیر بابکان ( ترجمه از متن پهلوی). تهران: نشر مرکز.
هدایت، صادق(1391). کارنامۀ اردشیر بابکان، تهران: آتنا.
