تحلیل بافت، ساخت و محیط تشکیل تبخیری‌های سازند کُند در برش ساران، البرز مرکزی، براساس داده‌های صحرایی، پتروگرافی و پراش پرتو ایکس
محورهای موضوعی :زینب علیزاده عرب 1 , محبوبه حسینی برزی 2
1 - دانشگاه شهید بهشتی
2 - دانشگاه شهید بهشتی
کلید واژه: ائوسن پسین# پراش پرتو ایکس# سازند کُند# سالینا# نهشته‌های تبخیری#,
چکیده مقاله :
سازند کُند به سن ائوسن پسین در برش ساران واقع در البرز مرکزی، دارای لیتولوژی کربناته، مارنی، آذرآواری و تبخیری است و مرز زیرین و بالایی آن به ترتیب با سازندهای کرج و سرخ پایینی ناپیوسته است. این برش در بخش قابل‌توجهی از ضخامت خود دارای نهشته‌های تبخیری است. براساس مطالعات صحرایی، پتروگرافی و داده‌های پراش پرتو ایکس، نهشته‌های تبخیری سازند کُند بیشتر شامل کانیهای ژیپس، انیدریت، دولومیت، آهک و کوارتز هستند. مطالعات صحرایی و پتروگرافی نمونه‌های مورد مطالعه، حاکی از آن است که کانیهای ژیپس و انیدریت به سه شکل اولیه (نوع اول)، ثانویه (نوع دوم) و ترشیاری (نوع سوم) تشکیل شده و دولومیت‌ها مرتبط با دیاژنز اولیه هستند. تبخیری‌های اولیه شامل لامینه‌ها و لایه‌هایی از ژیپس می‌باشند و در محیط زیرآبی کم‌عمق (سالینا) بر اثر تبخیر تشکیل شده‌اند. تبخیری‌های ثانویه با بافت نودولی، ساخت اینترولیتیک و قفس‌مرغی، در مرحله تدفین کم‌عمق (سبخای ساحلی) نهشته شده‌اند. در نهایت تبخیری‌های نوع سوم با بافت‌های آلاباسترین، پرفیروبلاستیک و ساتن‌اسپار در نتیجه رخنمون یافتن تبخیری‌های اولیه و ثانویه در شرایط متئوریک فرآتیک به وجود آمده‌اند. فراوانی کانیهای تبخیری در برش ساران، به همراه شواهد دیگر در این نهشته‌ها، بیان‌کننده گسترش شرایط آب و هوایی گرم و خشک در زمان تشکیل سازند کُند است. با توجه به لایه‌ای بودن رسوبات تبخیری سازند کُند در برش ساران، و همراهی آن‌ها با رخساره‌های کم‌عمق دریایی و وجود ضخامت قابل توجه نهشته‌های آذرآواری سازند کرج در زیر این نهشته‌ها، می‌توان منبع یون لازم را برای نهشت این واحدهای تبخیری، آب دریای ائوسن و همچنین مهاجرت یون‌ها از توف‌های قدیمی‌تر پیشنهاد کرد.
The late-Eocene Kond Formation in Saran section, Central Alborz, is a carbonate, marl, volcano-clastic and evaporite succession and the lower and upper boundaries with Karaj and Lower Red Formation is unconformable. The main thickness of the studied section consists of evaporite deposits. Based on the field studies, petrography and XRD data, these evaporite deposits are mostly consist of gypsum, anhydrite, dolomite, calcite and quartz. Field and petrographic study, imply that the gypsum and anhydrite are present in three types: primary (type one), secondary (type two) and Tertiary (type three) and dolomites are related to very early diagenesis. The primary evaporites which are laminated and layered gypsum, were deposited in a subaqueous shallow environment (salina) due to solar evaporation. Secondary evaporites with nodular texture and enterolithic and chicken-wire structures, were formed during epigenetic and shallow burial diagenesis (coastal sabkha). Moreover, tertiary evaporites with alabasterian, porphyroblastic and satin spar textures are related to burial and uplifting of primary and secondary evaporites in telogenesis and phreatic meteoric conditions. The abundance of evaporite minerals as well as other evidences of this sediments in the Saran section indicates a warm and dry climatic conditions during deposition of the Kond Formation. Due to the layered nature of evaporites of the Kond Formation in the Saran section and their association with shallow marine facies and the presence of significant thickness of volcano-clastic deposits of the Karaj Formation below these deposits, Eocene seawater and also migration of ions from older tuffs is suggested as the source of ions required for the deposition of these evaporite units.
آقانباتی، ع.، 1385. زمین‌شناسی ایران. سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 586.
برنا، ن.، 1392. پتروگرافی، دیاژنز و محیط رسوبی سازند کُند در برش نمونه، کُند علیا (البرز مرکزی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی،125.
پرتوآذر، ح.، الله مددی، ش.، 1384. مطالعه بیواستراتیگرافی سازند کند در نواحی کند و ساران. بیست و یکمین گردهمائی علوم زمین،4.
امیدی، ر.، صادقی، ع.، حسینی برزی، م. و اکبری بس کلایه، ن.، 1397. زیست چینه نگاری سازندهای سروک و ایلام در میدان نفتی آب تیمور( چاه‌های شماره 1و 14). فصلنامه زمین‌شناسی ایران،12، 46، 75ـ 92.
علیزاده عرب، ز.، 1397. پتروگرافی، دیاژنز و محیط رسوبی سازند کند در برش ساران (البرز مرکزی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 179.
Adabi, M.H., 2009. Multistage dolomitization of Upper Jurassic Moduran Formation, Kopet-Dagh Basin, N.E. Iran. Journal of Carbonates and Evaporates, 24, 1, 16-32.
Alavi, M., 1996. Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborz Mountain System in Iran. Journal of Geodynamics, 21,1, 1-33.
Allen, M.B., Ghassemi, M.R., Shahrabi, M. and Qorashib, M., 2003a. Accommodation of late Cenozoic oblique shortening in the Alborz range, northern Iran. Journal of Structural Geology, 25, 659-672.
Bohaty, S.M. and Zachos, J.C., 2003. Significant southern ocean warming event in the late middle Eocene. Geology, 31, 11, 1017–1020.
Butler, GP., 1970. Recent gypsum and anhydrite of the Abu Dhabi, Trucial Coast, Persian Gulf: an alternative explanation of origin. In: Proceedings of 3rd international salt symposium. Northern Ohio Geological Society, Cleveland, I, 120–152.
Dickson, J.A.D., 1965. A modified staining technique for carbonate in thin section. Nature, 205, 587.
Dunham, R.J., 1962. Classification of carbonate rocks according to their depositional texture. In: Ham, W.E. (Eds.), Classification of Carbonate Rocks. American Association of Petroleum Geologist Memoirs, 1, 108–121.
Edgar, K.M., Wilson, P.A., Sexton, P.F., Gibbs, S.J., Roberts, A.P. and Norris, R.D., 2010. New biostratigraphic, magnetostratographic and isotopic insights in the Middle Eocene Climatic Optimum in low latitudes. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 297, 670–682.
El-Tabakh, M., Mory, A., Schreiber, C. B. and Yasin, R., 2004. Anhydrite cements after dolomitization of shallow marine Silurian carbonates of the Gascoyne Platform, Southern Carnarvon Basin, Western Australia. Sedimentary Geology, 164.
lugel, E., 2010. Microfacioes of Cabonat Rocks. Springer-Verlag, Berlin, 1006.
Giorgioni, M., Jovane, L., Rego, E.S., Rodelli, D., Frontalini, F., Coccioni, R., Catanzariti, R. and Özcan, E., 2019. Carbon cycle instability and orbital forcing during the Middle Eocene Climatic Optimum. Scientific Reports, 9, 9357.
Hayes, J.R. and Klugman, M.A., 1959. Feldspar staining methods. Journal of Sedimentary Research, 29, 2, 227-232
Holliday, D.W., 1970. The petrology of secondary gypsum rocks. Journal of Sedimentary Petrology, 40, 734–744.
Jovane, L., Florindo, F., Coccioni, R., Dinarès-Turell, J., Marsili, A., Monechi, S., Roberts, A.P. and Sprovieri, M., 2007. The middle Eocene climatic optimum event in the Contessa Highway section, Umbrian Apennines, Italy. Geological Society of America Bulletin, 119, 413–427.
Kamran, M., Frontalini, F., Mirza, K., Jafavian, A., Latif, K., Ali, F., Kashif, M., Fawad, N., Shafi, M. and WAN, X.Q., 2020. Larger benthic foraminiferal assemblages and their response to Middle Eocene Climate Optimum in the Kohat Basin (Pakistan, eastern Tethys). Journal Pre-proof, 40.
Kasprzyk, A. and Otri, F., 1998. Palaogeographic and burial controls on anhydrite genesis: the Badenian basin in the Carpathian Fore deep (southern Poland, western Ukraine). Sedimentology, 45, 889-907.
Kendall, C.G.S.C. and Warren, J.K., 1988. Peritidal evaporates and their sedimentary assemblages. In: Schreiber, B.C. (Ed.), Evaporates and Hydrocarbons. Columbia University. Press, New York, 66– 138.
Lewis, D.W. and McConchie, D., 1994. Practical sedimentology. Chapman and Hall Press, 213.
Lucia, F. J., 2007. Carbonate reservoir characterization, 2nd edition: New York, Springer-Verlag, 336.
Meunier, A., 2005. Clays. Springer, New York, 231-377.
Miller, K.G., Wright, J.D. and Browning, J.V., 2005. Visions of ice sheets in a greenhouse world. Marine Geology, 217, 215–231.
Miller, K.G., Fairbanks, R.G. and Mountain, G.S., 1987. Tertiary oxygen isotope synthesis, sea level history, and continental margin erosion. Paleoceanography, 2, 1, 1–19.
Pettijohn, F. J., Potter, P E. and Siever, R., 1987. Sand and Sandstone (2nd ed). Berlin, Springer- Verlag, 553.
Pettijohn, F.J. and Potter, P.E., 1964. Atlas and Glossary of Primary Sedimentary Structures Springer-Verlag. New York, 370.
Prothero, D.R. and Schwab, F., 1996. An introduction to sedimentary rocks stratigraphy. Sedimentary Geology, New York, WH Freeman and Company, 575.
Savian, J.F., Jovane, L., Frontalini, F., Trindade, R.I.F., Coccioni, R., Bohaty, S.M. and Iacoviello, F., 2014. Enhanced primary productivity and magnetotactic bacterial production in response to middle Eocene warming in the Neo-Tethys Ocean. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 414, 32–45.
Schreiber, B.C., 1986. Arid shorelines and evaporites. In: Reading, H.G. (Ed.), Sedimentary Environments and Facies. Blackwell, Oxford, 189– 228.
Schroder, S., Schreiber, B.C., Amthor, J.E. and Matter, A., 2003. A depositional model for terminal Neoproterozoic – Early Cambrian Ara Group evaporates in south Oman. Sedimentology, 50, 879–898.
Selly, R.C., 2000. Applied Sedimentology. Academic Press, London, 663.
Shearman, D.J., Mossop, G., Dunsmore, H. and Martin, H., 1972. Origin of Gypsum veins by hydraulic fracture. Transactions of the institute of Mining and Metallurgy. Section B. Applied Earth Sciences, 81, 149–55.
Shearman, D.J., 1966. Origin of marine evaporates by diagenesis. Inst Min Metall Trans (Section B) 75, 208–21.
Tucker, M. E., 2001. Sedimentary Petrology. An introduction to the origin of sedimentary rocks. Blackwell Science, 262.
Tucker, M.E., 1992. Sedimentary Petrography. An introduction to the origin of sedimentary rocks, (2ndedn), Blackwell Scientific Publications, Oxford, London. 260.
Warren, J.K., 2016. Evaporates A geological Compendium Second Edition. Springr International Publishing Switzer land, 1822.
Warren, J.K., 2006. Evaporates: Sediments, Resources and Hydrocarbons. Springer-Verlag, Berlin, 1035.
Warren, J.K. and Kendall. C., 1985. Comparison of sequences formed in marine sabkha (subaerial) and salina (subaqueous) setting, modern and ancient. American Association of Petroleum Geologists, 69,1013–1023.
Wilson, J.L., 1975. Carbonate facies in geologic history. Springer-Verlag, Berlin, 471.
Zachos, J.C., Dickens, G.R. and Zeebe, R.E., 2008. An early Cenozoic perspective on greenhouse warming and carbon-cycle dynamics. Nature. 451, 279–283.
Zachos, J.C., Pagani, M., Sloan, L., Thomas, E. and Billups, K., 2001. Trends, rhythms, and aberrations in global climate 65 Ma to present. Science, 292, 686–693.
