بررسی زمین‌ساخت فعال گسل‌های تلخاب و توزلوگل و نقش آنها در شکل‌گیری تالاب میقان، اراک
محورهای موضوعی :
لیلی ایزدی کیان
1
,
نسرین پیری
2
,
محمدجواد اکبری
3
,
معصومه مولایی
4
1 - دانشگاه بوعلی سینا
2 - دانشگاه بوعلی سینا
3 - دانشگاه بیرجند
4 - دانشگاه بوعلی سینا،
کلید واژه: ریخت زمین‌ساخت# گسل تلخاب# گسل توزلوگل# تالاب میقان# اراک#,
چکیده مقاله :
تالاب میقان در مرز کمربند دگرگونی سنندج - سیرجان و کمربند آتشفشانی ارومیه - بزمان قرار دارد. دو گسل اصلی تلخاب و توزلوگل (تبرته) با حرکت امتداد لغز راست بر و امتداد شمال غرب- جنوب شرق در شکل‌گیری این حوضه نقش اصلی دارند. در این پژوهش شاخص‌های مورفوتکتونیکی برای بررسی فعالیت‌های زمین‌ساخت این دو گسل مورد بررسی قرار گرفت. از جمله شاخص‌های اندازه‌گیری شده شاخص انتگرال ارتفاع سنجی، شاخص نبود تقارن حوضه زهکشی، شاخص شکل حوضه، شاخص گرادیان طولی رودخانه است. بررسی زمین‌ساخت فعال نسبی با استفاده از شاخص‌های فوق نشان می‌دهد که منطقه اراک از فعالیت نسبی متوسط تا زیاد برخودار است. به‌خصوص منطقه حدفاصل بین دو گسل تلخاب و توزلوگل فعالیت بیشتری نسبت به دیگر مناطق دارند. فروافتادگی کویر میقان در اثر فعالیت گسل‌های تلخاب و توزلوگل در زمان پلیستوسن به‌صورت ترافشارشی راست بر شکل گرفته است. ضلع جنوب غربی دریاچه منطبق بر گسل توزلوگل می‌باشد. به نظر می‌رسد با توجه به مطالعات ریخت سنجی منطقه فعالیت گسل تلخاب نسبت به گسل توزلوگل بیشتر است و در شکل‌گیری دریاچه میقان نقش مهم‌تری ایفا کرده است.
Meyghan playa near Arak city is located at the boundary of the metamorphic zone of Sanandaj- Sirjan and Urmia-Bazman volcanic zone. Two main faults of Talkhab and Tozlugol (Tabarte) play a key role in the formation of this basin by right lateral movement with northwest - southeast trend. In this study, morphotectonic indices were investigated to study the tectonic activity of these two faults. The measured indices include altimeter integral index, asymmetry index, stream length gradient index and basin shape factor. Investigating the relative active tectonics using the above mentioned indicators shows that Arak region has a relatively moderate to high activity. Particularly, the region between the two Talkhab and Tozlugol faults is more active than the other regions. The graben of the Meyghan Desert is formed due to the activity of the Takhab and Thouzlugol faults during the Pleistocene by right lateral transpresion zone. The southwestern side of the lake is in accordance with the Tozlugol fault. It seems that according to the morphometric studies of this area, the activity of the Talkhab fault is more than the Tozlugol fault and plays an important role in the formation of the Meyghan playa.
اکبری، م. ج.، 1393. تحلیل ساختاری منطقه تفرش(شرق استان مرکزی) با نگرشی بر تغییر رژیم ساختاری منطقه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد تکتونیک، دانشگاه بوعلی سینا، 129.
امامی ،م.ه. و حاجیان،ج.، 1370. شرح نقشه زمین‌شناسی 1:250000چهارگوش قم سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
حدادیان، م ،.1383 . نقشه زمین‌شناسی100000: 1 اراک، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور
خداپرست، ص.، محجل، م. و حاج امینی، س.، 1393. بررسی ساختاری و تاثیر تغییر ستبرای سازند قم بر هندسه ساختارها، منطقه دخان در غرب ساوه، فصلنامه علوم زمین، 93، 244-235.
سلیمانی، ش .،1387. رهنمودهایی در شناسایی حرکات تکتونیکی فعال و جوان (با نگرشی بر مقدمات دیرینه‌شناسی)، تهران، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
قدیمی عروس محله ،ف.، 1381. بررسی پتانسیل آبی سازند‌های سخت حوضه آبریز اراک ، اداره کل آب استان مرکزی.
قدیمی عروس محله، ف. و حسین نژاد، م.ر .، 1388. بررسی تکوین زمین‌شناسی حوضه آبریز کویر میقان اراک از حیث پتانسیل منابع آبی و استعداد لرزه‌خیزی، دانشکده فنی مهندسی اراک، دانشگاه علم و صنعت اراک.
مولایی، م .، 1397. بررسی ریخت زمین‌ساخت و نوزمین ساخت گسل توزلوگل، اراک، پایان‌نامه کارشناسی ارشد تکتونیک، دانشگاه بوعلی سینا، 85.
یمانی، م .، اسدیان، خ.، 1383. شواهد ژئومورفولوژیکی عملکرد گسل‌های تبرته و تلخاب در فرونشست چاله میقان، پژوهش‌های جغرافیایی، 47، 111-121.
Azor, A., Keller, E.A. and Yeats, R.S., 2002. Geomorphic indicators of active fold growth: South Mountain-Oak Ridge anticline, Ventura basin, southern California. Geological Society America Bulletin. 114, 745–753.
Bull, W. B., 1978. Geomorphic tectonic classes of the south front of the San Gabriel mountains, California. U.S. Geological Survey Contract Report,14-08-001-G-394, Office of earthquakes , volcanoes and engineering, MenloPark,CA.
Bull,W. B. and McFadden, L. D., 1977. Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault, California.In:Doehring,D.O(eds),Geomorphology in Arid regions. Proceedings of the Eighth Annual Geomorphology Symposium.State University of New York, Binghamton, 115-138.
EL Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacon, J. and Keller, E. A., 2007. Assessment of relative active tectonics .southwest border of the Sierra Nevada (southern Spain).Geomorphology.
Hack, J.T., 1973. Stream-profile analysis and stream-gradient index: U.S. Geological Survey. Journal Research, 1, 4, 421-429.
Keller, E.A., Pinter, N., 2002. Active tectonics earthquakes, uplift, & landscape. Prentice Hall, New Jersey: 362.
Nogole-Sadat, M.A.A. & Almasian, M., 1993. Tectonic Map of Iran, Scale 1:1,000,000. Geological Survey of Iran.
Silva, P. G., Goy, J. L., Zazo, C. and Bardajm, T., 2003. Fault generated mountain fronts in Southeast Spain : geomorphologic assessment of tectonic and earthquake activity . Geomorphology 250, 203-226.
Strahler, A. N., 1952. Hypsometric (area-altitude) analysis of erosional topography. Geological Society of America Bulletin, 63, 1117-1142.
